Trudno dziś sobie wyobrazić szkołę bez komputerów i internetu. Mimo to efek-tywne nauczanie z wykorzystaniem TIK nie jest zadaniem łatwym. Samo wpro-wadzenie komputerów do klas nie wystarczy, by usprawnić nauczanie, a posłu-giwanie się narzędziami TIK podczas lekcji nie jest celem pracy nauczycielskiej. Chodzi o wypracowanie takiej koncepcji stosowania nowych technologii, która wzbogaci kompetencje uczniów, a także o to, by nauczyciele kierowali się przy tym nadrzędnymi celami kształcenia, zapisanymi w podstawie programowej, oraz zawartymi w niej wymaganiami edukacyjnymi.
Ponieważ komputery stały się współcześnie powszechnymi pomocami dydaktycznymi, konieczne jest odpowiednie przygotowanie się nauczycieli do korzystania z nich oraz staranne dobranie i opracowanie wykorzystywanych materiałów edukacyjnych. Bez współpracy pomiędzy nauczycielami, dzielenia się dobrymi praktykami oraz wzajemnego inspirowania się, trudno będzie wprowadzić nawet najlepsze rozwiązania.
Pewna nauczycielka biologii, praktyczka stosowania TIK, powiedziała nam:
Zanim zacznę wprowadzać nową technologię, zastanawiam się, po czym rozpo znam dobrą praktykę TIK, jak odróżnię ją od wykorzystania komputera i zasobów internetu dla samej ich obecności na lekcji. Jeśli jest dla mnie jasne, po co stosuję technologię cyfrową podczas konkretnych zajęć, jak zmienia i wspiera ona pro-ces uczenia się moich uczniów, jestem na dobrej drodze. Nie chodzi o to, aby moi uczniowie po lekcji powiedzieli: „Było fajnie, bo używaliśmy komputerów”. Widzę sens wykorzystania TIK podczas lekcji, kiedy mówią: „Zobaczyłem, jak wygląda wnętrze układu pokarmowego. Nie umiałem sobie tego wyobrazić bez filmu
4 Opracowano na podstawie materiału Małgorzaty Ostrowskiej z kursu dla moderatorów w programie Aktywna edukacja 2013/14.
i animacji”. Albo: „Obliczenia, jakie zrobiłam w kalkulatorze emisji dwutlenku węgla, pokazały mi, jak moja działalność wpływa na ilość CO2 w atmosferze”. Albo: „Praca nad realizacją naszego projektu, planowanie i dokumentowanie naszych doświadczeń bez pomocy komputera byłyby trudne i czasochłonne”.
Tego rodzaju wypowiedzi uczniów uzasadniają wykorzystywanie nowoczes-nych technologii w uczeniu się i potwierdzają jego sens.
Dla ciebie istotne będzie to, jak TIK mogą ułatwić i przyspieszyć osiąganie celów edukacyjnych, oraz to, czy technologia może być bardziej skuteczna dydaktycznie niż narzędzia wykorzystywane do tej pory. Trzeba wnikliwie
przeanalizować, czy nie jest stosowana tylko dla wymogu „nowoczesności”, zastępując tradycyjne narzędzia, które mogłyby być skuteczniejsze.
Po czym poznać, że użycie TIK na danej lekcji zwiększyło szanse osiągnięcia celów przez uczniów?5
Odpowiedzi na to pytanie można udzielić, gdy możliwe jest porównanie efek-tów uczenia się z wykorzystaniem TIK z efektami uczenia się bez użycia TIK. Proponujemy przyjąć następujące kryteria oceny:
Uczniowie:
–
byli skoncentrowani na celach uczenia się, a nie na obsłudze narzędzi TIK;–
szybciej osiągnęli cele uczenia się, niż wtedy, gdy nie używali TIK;–
więcej się nauczyli (pod względem wiedzy, świadomości i umiejętności);–
byli mocniej zaangażowani w uczenie się oraz bardziej aktywni intelek-tualnie;–
potrzebowali mniej czasu na opanowanie tych samych umiejętności niż przy zastosowaniu tradycyjnych metod nauczania.Warto porównywać skuteczność wcześniej stosowanych, tradycyjnych metod z efektami używania TIK. Praktyki, które dzięki TIK dały lepsze efekty, uznamy za dobre.
Jeśli według nauczyciela efektywność stosowania TIK jest niska, warto poznać tego przyczyny. Być może uczniowie lub nauczyciel nie byli gotowi do wykorzystania TIK ze względu na brak potrzebnych umiejętności; mogły też
5 Fragment materiału autorstwa Małgorzaty Ostrowskiej do modułu IV w kursie dla mode-ratorów w programie Aktywna edukacja 2013/14.
wystąpić trudności techniczne (włączenie automatycznych aktualizacji na komputerach, brak współpracy między urządzeniami IT itp.) albo organizacja lekcji czy logistyka wydłużała czas realizacji zadań (np. uczniowie pojedynczo podchodzili do tablicy interaktywnej, aby wykonać kolejny element ćwiczenia) itd. Naprawdę warto dobrze przemyśleć cel i sposób użycia TIK, a ponadto tak dobierać stopień trudności i rodzaj zadań oraz wykorzystywane narzędzia, aby dać uczniom jak największe szanse na sukces edukacyjny – osiągnięcie celów uczenia się.
Kilka rad, jak przygotować uczniów do pracy z TIK6
Dobrych efektów dydaktycznych można oczekiwać tylko wówczas, gdy ucz-niowie sprawnie posługują się narzędziami TIK. Jeśli nie opanowali ich w zado-walającym stopniu, wprowadzenie TIK będzie hamować osiąganie celów lekcji. Uczniowie będą koncentrować się na pokonywaniu trudności w operowaniu narzędziem, a nie na treściach merytorycznych i praktycznych zaplanowanych przez nauczycielkę/la na zajęciach.
Dlatego warto zapamiętać, że:
1. Zanim wprowadzisz na lekcji narzędzie TIK, upewnij się, czy uczniowie opanowali jego funkcje, potrzebne podczas pracy w szkole lub później w domu.
2. Jeśli uczniowie nie potrafią dobrze posługiwać się narzędziem, które zamierzasz wykorzystać w pracy, spróbuj:
–
zorganizować konsultacje grupowe, np. przez Skype’a (który oferuje m.in. funkcję współdzielenia pulpitu, dzięki czemu możesz udostęp-nić uczniom pulpit własnego komputera i śledzić wykonywane przez nich czynności);–
przygotować i przeprowadzić e-lekcję dotyczącą danego narzędzia TIK na platformie edukacyjnej lub wykorzystać w tym celu jedno z narzędzi umożliwiających zbiorową pracę, np. Dokumenty Google, OneDrive itp.;–
zamieścić w chmurze samouczek do określonego narzędzia TIK i udostępnić go uczniom albo podać link do sprawdzonego tutorialu w internecie – uczniowie mogą samodzielnie poznać narzędzie TIK i poćwiczyć jego obsługę przed lekcją;6 Fragment materiału autorstwa Małgorzaty Ostrowskiej do modułu IV w kursie dla mode-ratorów w programie Aktywna edukacja 2013/14.
–
skorzystać ze wsparcia nauczyciela prowadzącego zajęcia infor-matyczne i poprosić go o przeszkolenie uczniów z obsługi danego programu;–
wykorzystać własne zajęcia (np. wynikające z art. 42 Karty nauczy-ciela), aby zaznajomić uczniów z potrzebnym programem;–
zorganizować wzajemne nauczanie uczniów obsługi danego progra-mu podczas zajęć opiekuńczo-wychowawczych w świetlicy szkolnej (warunek: część uczniów musi wcześniej dobrze znać program);–
zadać pracę domową ze swojego przedmiotu związaną z tymi funk-cjami programu, które będziecie później wykorzystywać w klasie. Program powinien być ogólnodostępny, bezpłatny i prosty w ob-słudze. Warunek: upewnij się, że wszyscy uczniowie mają w domu dostęp do komputera i do internetu.Kiedy uznasz, że uczniowie poradzą sobie na zajęciach z obsługą narzędzia TIK, możesz je śmiało wykorzystać do realizacji celów lekcji.