I. Świadomość własnego dziedzictwa narodowego lub etnicznego. Zdający:
2) rozumie tematy, motywy, toposy charakterystyczne dla literatury narodowej;
3) rozumie związek poznanych utworów z życiem narodu i różnych grup wspólnotowych;
II. 3. Komunikacja językowa i kultura języka. Zdający:
1) sprawnie posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą języka mniejszości narodowej;
9) stosuje zasady etyki i etykiety językowej, wie, w jaki sposób zwracać się do rozmówcy w zależności od sytuacji i relacji z rozmówcą.
III. 1. Analiza i interpretacja utworów literackich. Zdający:
8) rozpoznaje podstawowe motywy […] oraz ich funkcje w utworze;
9) wykorzystuje w interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu (tytuł, podtytuł, puenta, kompozycja, słowa klucze, motto);
10) wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty: literacki, kulturowy, filozoficzny, biograficzny;
11) dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartości narodowe […]
IV. 1. Mówienie. Zdający:
1) tworzy samodzielną wypowiedź argumentacyjną według podstawowych zasad logiki i retoryki (stawia tezę lub hipotezę, dobiera argumenty, porządkuje je, hierarchizuje, dokonuje ich selekcji pod względem użyteczności wypowiedzi, podsumowuje, dobiera przykłady ilustrujące wywód myślowy, przeprowadza prawidłowe wnioskowanie);;
2) przygotowuje wypowiedź (analizuje temat, dostosowuje do niego formę wypowiedzi, sporządza plan wypowiedzi);
3) publicznie wygłasza przygotowaną przez siebie wypowiedź, dbając o dźwiękową wyrazistość przekazu (w tym także tempo mowy i donośność, poprawny akcent wyrazowy oraz poprawną intonację zdania);
4) hierarchizuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie.
Przykładowa realizacja (1) Wstęp/Įvadas
Lietuva nuo seno žemdirbių kraštas, todėl gamta lietuviui visuomet buvo svarbi. Tik gamtoje žmogus gali rasti prieglobstį ir dvasinę ramybę. Todėl ši tema yra itin dažna lietuvių literatūroje. Rašytojai vaizdavo gamtą gerbiantį žmogų, kuriam gamtos pasaulis padėjo ištverti gyvenimo negandas ir tapo atrama. Žmogaus ir gamtos ryšį savo kūryboje gyvai atskleidė Vincas Krėvė ir Antanas Baranauskas.
Rozwinięcie/Dėstymas
• Vincas Krėvė savo apsakymuose vaizduoja Dzūkijos kaimo gyventojus, kurie dažnai vadinami raganiais, išminčiais. Jie tikri gamtos vaikai, mielai filosofuoja, klausinėja apie gyvenimo prasmę, ieško tiesos.
• Apsakymo Bedievis pagrindinis veikėjas, civilizacijos nepaliestas kaimo išminčius Vainorus, yra daug jautresnis už jaunus kaimo vyrus.
• Jis sugeba pajusti menkiausio vėjelio dvelkimą, išgirsti smilgų šnarėjimą, suprasti mažų paukštelių giesmininkų kalbą. Senelis mano, kad žmogus be gamtos skursta.
• Dievą Vainorus tapatina ne su krikščionybe, o daugiau su gamta. Jo manymu, dangus yra čia, žemėje, giriose ir šlaituose, kapinynuose.
• Dabartis seneliui kelia liūdesį, nes civilizacija naikina žmogaus dvasinį pradą.
• Antanas Baranauskas – Anykščių krašto dainius, kuris pirmasis atskleidė lietuvių kalbos grožį ir galimybes.
• Poema Anykščių šilelis – himnas Lietuvos gamtai. Joje apdainuojama gimtojo krašto gamta, atskleidžiamas žmogaus ir gamtos dvasinis ryšys, idealizuojama senovė.
• Čia gamta jaučiama pasitelkiant regimuosius, uodžiamuosius ir girdimuosius įspūdžius.Gamtos vaizdai nusakomi palyginimais, metaforomis, naudojamos personifikacijos.
• Miškas poetui tampa įkvėpimo šaltiniu, ramybės ir sielos atgaivos vieta.
Zakończenie/Apibendrinimas
Gamta – tai didžiausias lietuvio turtas. Žmogus yra neatsiejama jos dalis. Gamtos dovanos žmogui – begalinės.. Gamta žmogui suteikia ramybę. Jos grožis pripildo lietuvio sielą harmonija. Gamtą reikia mokėti stebėti, mylėti ir ja džiaugtis. Meilės ir pagarbos gamtai turėtume mokytis iš mūsų protėvių.
Przykładowa realizacja (2) Wstęp/Įvadas
Gamta yra labai svarbi žmogaus gyvenime. Pagal lietuvių tradicinės kultūros sampratą gamta visais laikais buvo ne tik maitintoja, bet ir ramybės šaltinis, tikrosios harmonijos pavyzdys. Gamtos ir žmogaus ryšys yra viena iš pagrindinių problemų, liečiamų lietuvių literatūros kūriniuose. Svarstysiu remdamasi(s) Vinco Krėvės apsakymu Bedievis ir Kristijono Donelaičio poema „Metai”.
Rozwinięcie/Dėstymas
• Vincas Krėvė – XX a. pradžios lietuvių rašytojas, gimęs ir augęs kaime. Savo apsakymų rinkinyje „Šiaudinėj pastogėj” labai tikroviškai pavaizdavo Lietuvos kaimą, ūkininkų gyvenimą ir jų glaudų ryšį su gamta.
• Apsakyme Bedievis vaizdujamas geraširdis senelis Vainorus, kuriam patinka sėdėti Šmėklų kalne. Ten labai gražu, nes, anot jo, ir numirę žmonės rūpinasi gamta.
• Vainorus išmano visas gamtos paslaptis, jis lyg senasis krivis myli ir laimina savo bitukes.
• Medžiai ir visa gamta Vainorui – dievybė. Jo manymu, girios tai dangus, tik žmogus per darbus jo nemato.
• Senelis svarsto, kad žmogus be gamtos skursta.
• Kristijonas Donelaitis yra senosios lietuvių literatūros klasikas, padėjęs tvirtą lietuvių grožinės literatūros pamatą. Jis savo didaktinėje poemoje „Metai“ tikroviškai parodo valstiečių bendravimą su gamta per visus metų laikus.
• Kristijono Donelaičio poemoje gamtos vaizdai gretinami su žmogaus gyvenimu.
Besisukantis amžinas metų ratas pasako, kada kokius darbus reikia atlikti.
• Žemė žemdirbio sąmonėje yra sudvasinama ir mitologizuojama. Gamta magiška, tai atsinaujinanti gyvybės galia, skatinanti Vyžlaukio būrą nuolatinei veiklai.
• Nuo gamtos permainų priklauso būro darbai ir pats jo gyvenimo būdas.
Zakończenie/Apibendrinimas
Žmogaus ir gamtos ryšys visada buvo labai glaudus. Žmogus yra maža gamtos dalelytė.
Gamta teikia jam materialinių gėrybių, bet svarbiausia tai, kad gamtoje žmogus gali rasti grožį, ramybę, paguodą, semtis dvasinių ir fizinių jėgų. Seniau paprastas žmogus labiau vertino gamtą ir bendravimą su ja, neįsivaizdavo gyvenimo be gamtos. Dabar žmonės labiau trokšta pinigų ir valdžios, kreipia dėmesį į išvaizdą, drabužius, namų aplinką, naujausias technologijas, o pamiršta apie gamtą.
Zadanie 2. Kultura: literatura, sztuka, język Przykład 1.
Ką reiškia būti patriotu? Svarstyk remdamasi(s) Maironio eilėraščiu Lietuva brangi ir kitu literatūros tekstu.
Jonas Mačiulis - Maironis Lietuva brangi
Graži tu, mano brangi tėvyne, Šalis, kur miega kapuos didvyriai:
Graži tu savo dangaus mėlyne!
Brangi: tiek vargo, kančių prityrei.
Kaip puikūs slėniai sraunos Dubysos, Miškais lyg rūta kalnai žaliuoja;
O po tuos kalnus sesutės visos Griaudžiai malonias dainas ringuoja.
Ten susimastęs tamsus Nevėžis Kaip juosta juosia žaliąsias pievas;
Banguoja, vagą giliai išrėžęs;
Jo gilią mintį težino Dievas.
Kaip puikūs tavo dvarai, tėvyne, Baltai iš sodų žalių bekyšą!
Tik brangią kalbą tėvų pamynę Jie mūsų širdis mažai ką riša.
Kaip linksma sodžiuos, kai vyturėlis Jaukiai pragysta, aukštai iškilęs, Ar saulė leidžias, ir vakarėlis Ramumą neša, saldžiai nutilęs.
Bažnyčios tavo ne tiek gražybe, Ne dailės turtais, ne auksu žiba;
Bet dega meilės, maldos galybe, Senųjų amžių gyva tikyba.
Kai ten prieš sumą visi sutarę
Griaudžiai užtraukia "Pulkim ant kelių", Jausmai bedievio vėl atsidarę
Tikėti mokos nuo tų vaikelių.
Graži tu, mano brangi tėvyne, Šalis, kur miega kapuos didvyriai!
Ne veltui bočiai tave taip gynė, Ne veltui dainiai plačiai išgyrė!
http://antologija.lt
Wymagania ogólne
I. Świadomość własnego dziedzictwa narodowego lub etnicznego.
1. Rozumienie znaczenia literatury i kultury w kształtowaniu poczucia tożsamości narodowej lub etnicznej.
II. Kształcenie językowe.
1. Rozumienie wartości języka ojczystego oraz jego funkcji w budowaniu wspólnoty rodzinnej, narodowej i kulturowej.
2. Kształtowanie odpowiedzialności za świadome posługiwanie się językiem ojczystym.
5. Pogłębianie umiejętności porozumiewania się ([…]) w sytuacjach prywatnych i publicznych […].
6. Pogłębianie umiejętności poprawnego mówienia […] zgodnego z zasadami poprawności językowej.
III. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Pogłębianie umiejętności analizy i interpretacji utworów literackich i innych tekstów kultury z wykorzystaniem właściwej terminologii.
3. Pogłębianie zdolności rozumienia wartości o charakterze narodowym, etnicznym i uniwersalnym.
IV. Tworzenie wypowiedzi.
1. Rozwijanie i pogłębianie umiejętności wypowiadania się w różnych formach.
3. Doskonalenie posługiwania się zasadami retoryki, w szczególności argumentowania.
5. Wyrażanie własnych poglądów i opinii.
Wymagania szczegółowe
I. Świadomość własnego dziedzictwa narodowego lub etnicznego. Zdający:
2) rozumie tematy, motywy, toposy charakterystyczne dla literatury narodowej;
3) rozumie związek poznanych utworów z życiem narodu i różnych grup wspólnotowych;
II. 3. Komunikacja językowa i kultura języka. Zdający:
1) sprawnie posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą języka narodowego;
9) stosuje zasady etyki i etykiety językowej, wie, w jaki sposób zwracać się do rozmówcy w zależności od sytuacji i relacji z rozmówcą.
III. 1. Analiza i interpretacja utworów literackich. Zdający:
8) rozpoznaje podstawowe motywy […] oraz ich funkcje w utworze;
9) wykorzystuje w interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu (tytuł, podtytuł, puenta, kompozycja, słowa klucze, motto);
10) wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty: literacki, kulturowy, filozoficzny, biograficzny;
11) dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartości narodowe […]
IV. 1. Mówienie. Zdający:
1) tworzy samodzielną wypowiedź argumentacyjną według podstawowych zasad logiki i retoryki (stawia tezę lub hipotezę, dobiera argumenty, porządkuje je, hierarchizuje, dokonuje ich selekcji pod względem użyteczności wypowiedzi, podsumowuje, dobiera przykłady ilustrujące wywód myślowy, przeprowadza prawidłowe wnioskowanie);
2) przygotowuje wypowiedź (analizuje temat, dostosowuje do niego formę wypowiedzi, sporządza plan wypowiedzi);
3) publicznie wygłasza przygotowaną przez siebie wypowiedź, dbając o dźwiękową wyrazistość przekazu (w tym także tempo mowy i donośność, poprawny akcent wyrazowy oraz poprawną intonację zdania);
4) hierarchizuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie.