Wyniki badania ultrasonograficznego skóry u chorych na atopowe zapalenie skóry

Średnia echogenność skóry zmienionej chorobowo w grupie 55 chorych na AZS wyznaczona przed rozpoczęciem leczenia wynosiła 7,8 ± 0,4%, przy minimalnej wartości wynoszącej 6,7% i maksymalnej równej 8,6%. Z kolei średnia echogenności

skóry zmienionej chorobowo wyznaczona po zakończeniu terapii wynosiła 8,1 ± 0,4%, minimalna uzyskana wartość 6,9%, maksymalna 9,2%. Wyniki te różniły

się statystycznie istotnie (p<0,001). U 8 chorych (14,5%) ze względu na rozległość i nasilenie procesu chorobowego nie uwidoczniono skóry wolnej od zmian chorobowych. Średnia echogenności skóry niezmienionej chorobowo w grupie 47 chorych na AZS wyznaczona przed rozpoczęciem leczenia wynosiła 8,3 ± 0,5%, przy minimalnej wartości wynoszącej 6,5%, natomiast maksymalnej równej 9,9%. U 3 chorych (5,4%) po zakończeniu terapii nadal nie uwidoczniono skóry niezmienionej. Średnia echogenności skóry niezmienionej chorobowo u 52 chorych wyznaczona po zakończeniu terapii wynosiła 8,4 ± 0,4%, minimalna uzyskana wartość 6,6%, maksymalna 9,9%. Obserwowana różnica nie była istotna statystycznie.

Obecność SLEB w obrębie skóry zmienionej chorobowo stwierdzono u 48 chorych na AZS (87,3%) w badaniu HF-USG wykonanym przed rozpoczęciem terapii. Średnia grubość SLEB wynosiła 0,229 ± 0,12 mm, przy minimalnej wartości 0,119 mm, a maksymalnej równej 0,457 mm. W zakresie skóry wolnej od zmian chorobowych obecność SLEB uwidoczniono u 7 chorych (12,7%) i jego średnia grubość wyniosła 0,141 ± 0,05 mm (min. 0,104 mm; max. 0,190 mm). Występowanie SLEB w obrębie skóry zmienionej chorobowo po zakończeniu terapii obserwowano nadal u 12 chorych i jej średnia grubość wynosiła 0,160 ± 0,08 mm (min. 0,104; max. 0,320 mm). U 36 pacjentów (75%) obserwowano jej całkowity zanik. W obrębie skóry wolnej od zmian chorobowych u żadnego chorego nie stwierdzono obecności SLEB po zakończeniu terapii. Uzyskano statystycznie znamienne różnice w średniej grubości SLEB mierzonej przed i po zakończeniu leczenia w obrębie skóry zmienionej chorobowo (p<0,001), jak i wolnej od zmian chorobowych (p=0,007).

Wyniki pomiarów ultrasonograficznych w grupie chorych na AZS w skórze zmienionej chorobowo, jak i wolnej od zmian chorobowych przedstawiono odpowiednio w tabeli 9 i 10.

Tab. 9. Wyniki badania USG w całej populacji chorych na AZS wykonanego

w skórze zmienionej chorobowo przed i po zakończeniu terapii.

HF-USG- ultrasonografia wysokiej częstotliwości, SLEB- hypoechogenne pasmo leżące tuż poniżej echa wejścia, SD- odchylenie standardowe

Tab. 10. Wyniki badania USG skóry wolnej od zmian chorobowych w całej populacji chorych na AZS przed i po zakończeniu terapii.

HF-USG- ultrasonografia wysokiej częstotliwości, SLEB- hypoechogenne pasmo leżące tuż poniżej echa wejścia, SD- odchylenie standardowe, NS- nieistotne statystycznie

Średnia echogenności skóry zmienionej chorobowo w grupie 20 chorych na AZS leczonych terapią klasyczną wyznaczona przed rozpoczęciem leczenia

wynosiła 7,5 ± 0,4%, przy minimalnej wartości wynoszącej 6,7%, natomiast maksymalnej równej 8,4%. Z kolei średnia echogenności skóry zmienionej

chorobowo wyznaczona po zakończeniu terapii wynosiła 8,0 ± 0,5%, minimalna uzyskana wartość 6,9%, maksymalna 8,9%. Uzyskane wyniki były statystycznie znamienne (p=0,01). U 4 chorych (20%) ze względu na rozległość i nasilenie procesu chorobowego nie uwidoczniono skóry wolnej od zmian chorobowych. Średnia echogenności skóry niezmienionej chorobowo w grupie 16 chorych na AZS leczonych terapią klasyczną wyznaczona przed rozpoczęciem leczenia wynosiła 8,2 ± 0,5%, przy minimalnej wartości wynoszącej 6,8%, natomiast maksymalnej równej 8,7%. U 1 chorego (5%) po zakończeniu terapii nadal nie uwidoczniono skóry niezmienionej. Średnia echogenności skóry zmienionej chorobowo wyznaczona po zakończeniu terapii u 19 chorych wynosiła 8,3 ± 0,5%, minimalna uzyskana wartość 6,6%, maksymalna 8,9%. Różnica ta nie była statystycznie znamienna.

Obecność SLEB w obrębie skóry zmienionej chorobowo stwierdzono u 19 chorych na AZS (95%) leczonych terapią klasyczną w badaniu wykonanym

przed rozpoczęciem terapii. Średnia grubość SLEB wyniosła 0,243 ± 0,12 mm, przy minimalnej wartości wynoszącej 0,103 mm, a maksymalnej równej 0,457 mm. W zakresie skóry wolnej od zmian chorobowych obecność SLEB uwidoczniono u 2 chorych (10%) i jej średnia grubość wyniosła 0,144 ± 0,04 mm (min. 0,139 mm; max. 0,149 mm). U 6 pacjentów nadal obserwowano SLEB obrębie skóry zmienionej chorobowo po przeleczeniu o średniej grubość wynoszącej 0,130 ± 0,06 mm (min. 0,100 mm; max. 0,160 mm), natomiast w obrębie skóry wolnej od zmian chorobowych u żadnego chorego nie stwierdzono już obecności SLEB. Obserwowane różnice w zakresie średniej grubości SLEB wyznaczonej w zakresie skóry zmienionej chorobowo przed i po leczeniu były statystycznie istotne (p<0,001),

natomiast nie stwierdzono znamiennej różnicy w analizowanym parametrze w obrębie skóry zdrowej. Wyniki zestawiono w tabeli 11 i 12.

Tab. 11. Wyniki badania USG w populacji chorych na AZS leczonych terapią klasyczną wykonanego w skórze zmienionej chorobowo przed i po zakończeniu

terapii.

HF-USG- ultrasonografia wysokiej częstotliwości, SLEB- hypoechogenne pasmo leżące tuż poniżej echa wejścia, SD- odchylenie standardowe

Tab. 12. Wyniki badania USG skóry wolnej od zmian chorobowych w populacji chorych na AZS leczonych terapią klasyczną przed i po zakończeniu terapii.

HF-USG- ultrasonografia wysokiej częstotliwości, SLEB- hypoechogenne pasmo leżące tuż poniżej echa wejścia, SD- odchylenie standardowe, NS- nieistotne statystycznie

Średnia echogenności skóry zmienionej chorobowo w grupie 25 chorych na AZS leczonych MIK wyznaczona przed rozpoczęciem leczenia wynosiła 8,0 ± 0,3%, przy minimalnej wartości wynoszącej 7,3%, natomiast maksymalnej równej 8,6%. Z kolei średnia echogenności skóry zmienionej chorobowo wyznaczona po zakończeniu terapii wynosiła 8,4 ± 0,4%, minimalna uzyskana wartość 7,7%, maksymalna 9,3%. Obserwowana różnica była statystycznie istotna (p<0,001). U 1 chorego (4%) ze względu na rozległość i nasilenie procesu chorobowego nie

uwidoczniono skóry wolnej od zmian chorobowych. Średnia echogenność skóry niezmienionej chorobowo w grupie 24 chorych na AZS leczonych MIK wyznaczona przed rozpoczęciem leczenia wynosiła 8,5 ± 0,5%, przy minimalnej wartości wynoszącej 6,5%, natomiast maksymalnej równej 9,1%. Z kolei średnia echogenności skóry zmienionej chorobowo wyznaczona u 25 chorych (100%) po zakończeniu terapii wynosiła 8,6 ± 0,4%, minimalna uzyskana wartość 7,9%, maksymalna 10%. Obserwowana różnica nie była statystycznie istotna.

Obecność SLEB w obrębie skóry zmienionej chorobowo stwierdzono u 23 chorych na AZS (92%) leczonych MIK w badaniu wykonanym przed rozpoczęciem terapii. Średnia grubość SLEB wyniosła 0,177 ± 0,12 mm,

przy minimalnej wartości wynoszącej 0,103 mm, a maksymalnej równej 0,372 mm. W zakresie skóry wolnej od zmian chorobowych obecność SLEB uwidoczniono u 4 chorych (16%) i jej średnia grubość wyniosła 0,136 ± 0,05 (min. 0,104 mm; max. 0,190 mm). Obecność SLEB w obrębie skóry zmienionej chorobowo po zakończeniu terapii obserwowano nadal u 1 chorego i jej wartość wynosiła 0,193 mm. W obrębie skóry wolnej od zmian chorobowych u żadnego chorego nie stwierdzono obecności SLEB po zakończeniu terapii. Stwierdzono statystycznie istotne różnice w zakresie średniej grubości SLEB wyznaczonej w zakresie skóry zmienionej chorobowo przed i po leczeniu (p<0,001), natomiast nie stwierdzono znamiennej różnicy w analizowanym parametrze w odniesieniu do pomiarów wykonanych w obrębie

skóry klinicznie niezmienionej. Wyniki zestawiono w tabeli 13 i 14.

Tab. 13. Wyniki badania USG w populacji chorych na AZS leczonych MIK wykonanego w skórze zmienionej chorobowo przed i po zakończeniu terapii.

HF-USG- ultrasonografia wysokiej częstotliwości, SLEB- hypoechogenne pasmo leżące tuż poniżej echa wejścia, SD- odchylenie standardowe

Tab. 14. Wyniki badania USG skóry wolnej od zmian chorobowych w populacji chorych na AZS leczonych MIK przed i po zakończeniu terapii.

HF-USG- ultrasonografia wysokiej częstotliwości, SLEB- hypoechogenne pasmo leżące tuż poniżej echa wejścia, SD- odchylenie standardowe, NS- nieistotne statystycznie

Średnia echogenność skóry zmienionej chorobowo w grupie 10 chorych na AZS leczonych UVA1 wyznaczona przed rozpoczęciem leczenia wynosiła 7,6 ± 0,3%, przy minimalnej wartości wynoszącej 7,1%, natomiast maksymalnej równej 8,0%. Z kolei średnia wartość echogenności skóry zmienionej chorobowo wyznaczona po zakończeniu terapii wynosiła 8,0 ± 0,3% (minimalna uzyskana wartość 7,5%, maksymalna 8,8%) i różniła się statystycznie istotnie od pomiaru wykonanego przed leczeniem (p=0,04). U 3 chorych (30%) ze względu na rozległość i nasilenie procesu chorobowego nie uwidoczniono skóry wolnej od zmian chorobowych. Średnia echogenności skóry niezmienionej chorobowo w grupie 7 chorych na AZS leczonych UVA1 wyznaczona przed rozpoczęciem leczenia wynosiła 8,2 ± 0,5%, przy minimalnej wartości wynoszącej 7,1%, natomiast maksymalnej równej 8,8%. U 2 chorych (20%) po zakończeniu terapii nadal nie uwidoczniono skóry niezmienionej. Średnia echogenności skóry niezmienionej chorobowo wyznaczona po zakończeniu terapii u 8 chorych wynosiła 8,4 ± 0,3%, minimalna uzyskana wartość 7,8%, maksymalna 9,0%. Różnica ta nie była istotna statystycznie.

Obecność SLEB w obrębie skóry zmienionej chorobowo stwierdzono u wszystkich chorych (100%) na AZS leczonych UVA1 w badaniu wykonanym przed rozpoczęciem terapii. Średnia grubość SLEB wyniosła 0,300 ± 0,09 mm, przy minimalnej wartości wynoszącej 0,148 mm i maksymalnej równej 0,422 mm.

W zakresie skóry wolnej od zmian chorobowych obecność SLEB uwidoczniono u 1 chorego (10%) i jego grubość wyniosła 0,158 mm. Obecność SLEB w obrębie skóry zmienionej chorobowo po zakończeniu terapii stwierdzono nadal u 5 chorych jego średnia wartość wynosiła 0,191 ± 0,01 mm (min. 0,158 mm; max. 0,208 mm). obrębie skóry wolnej od zmian chorobowych u żadnego chorego nie stwierdzono obecności SLEB po zakończeniu terapii. Uzyskano statystycznie znamienną różnicę w zakresie średniej grubości SLEB wyznaczonej w zakresie skóry zmienionej chorobowo przed i po leczeniu (p<0,001), natomiast nie stwierdzono znamiennej różnicy w analizowanym parametrze w obrębie skóry zdrowej. Wyniki zestawiono tabeli 15 i 16.

Tab. 15. Wyniki badania USG w populacji chorych na AZS leczonych UVA1 wykonanego w skórze zmienionej chorobowo przed i po zakończeniu terapii.

HF-USG- ultrasonografia wysokiej częstotliwości, SLEB- hypoechogenne pasmo leżące tuż poniżej echa wejścia, SD- odchylenie standardowe, NS- nieistotne statystycznie

Tab. 16. Wyniki badania USG skóry wolnej od zmian chorobowych w populacji chorych na AZS leczonych UVA1 przed i po zakończeniu terapii.

HF-USG- ultrasonografia wysokiej częstotliwości, SLEB- hypoechogenne pasmo leżące tuż poniżej echa wejścia, SD- odchylenie standardowe, NS- nieistotne statystycznie

Statystyczną analizę przeprowadzono również w celu porównania parametrów ultrasonograficznych skóry chorej i skóry klinicznie niezmienionej w całej populacji chorych na AZS zarówno przed rozpoczęciem terapii, jak i po jej zakończeniu. Uzyskano statystycznie znamienne różnice pomiędzy pomiarem echogenności skóry chorej i wolnej od zmian skórnych przed leczeniem (p<0,001) i po jego ukończeniu (p<0,001). Podobne wyniki obserwowano w odniesieniu do pomiaru grubości SLEB

(p<0,001 i p=0,001). Wyniki statystycznie istotne obserwowano również w podgrupach chorych leczonych z zastosowaniem różnych form terapii.

Na rycinie 9 przedstawiono przykładowe ultrasonogramy skóry zmienionej

chorobowo (A) oraz wolnej od zmian chorobowych (B) chorego na AZS przed rozpoczęciem leczenia. Z kolei na rycinie 10 przedstawiono ultrasonogramy

skóry zmienionej chorobowo (A) oraz wolnej od zmian chorobowych (B) tego samego chorego na AZS po zakończonej terapii.

Ryc. 9. Przykładowe ultrasonogramy skóry zmienionej zapalnie (A) oraz wolnej od zmian chorobowych (B) chorego na AZS przed rozpoczęciem leczenia.

A.

B.

SLEB- hypoechogenne pasmo leżące tuż poniżej echa wejścia

Ryc. 10. Przykładowe ultrasonogramy skóry zmienionej zapalnie (A) oraz wolnej od zmian chorobowych (B) tego samego chorego na AZS po zakończonej terapii.

A.

B.

SLEB- hypoechogenne pasmo leżące tuż poniżej echa wejścia SLEB

SLEB

Analizie statystycznej poddano ocenę zależności pomiędzy parametrami ultrasonograficznymi a pomiarami TEWL, oceną nawilżenia naskórka oraz rumienia

i pigmentacji skóry. Nie obserwowano znamiennych zależności pomiędzy w/w parametrami.

Uzyskano statystycznie znamienną korelację pomiędzy pomiarem echogenności i grubości SLEB w zakresie skóry zmienionej chorobowo (R= - 0,61; p<0,001) (ryc. 11).

Ryc. 11. Zależność pomiędzy ocenianymi parametrami ultrasonograficznymi: echogennością skóry zmienionej chorobowo i grubością SLEB w obrębie skóry zmienionej chorobowo w populacji chorych na AZS.

0,066 0,068 0,070 0,072 0,074 0,076 0,078 0,080 0,082 0,084 0,086 0,088 echogenność (%) -0,1 0,0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 S L E B ( m m )

4.2.1.2 Wyniki badania ultrasonograficznego skóry u chorych na atopowe