Notacje jako forma visual history są bezcennym źródłem wiedzy o przeszłości, mogą po-wstrzymać przemijanie, zatrzymać obraz osób i wydarzeń z dawnych lat, ale wartość ich w ogromnym stopniu zależy od rzetelnego wykonania ogromnej pracy przygotowawczej i technicznej, a później od starannego opracowania i montażu każdej notacji, przygoto-wania systemu udostępniania, skutecznego doboru notacji do wykorzystania w filmach dokumentalnych i jakości ich realizacji.
Notacje ECS mogą stanowić ważną część wystaw nie tylko w instytucji, która je wy-tworzyła, ale również służyć na potrzeby wystaw czasowych i stałych, w kraju i za granicą. Obecność notacji w pracach naukowych zależy nie tylko od dobrego syste-mu udostępniania przez instytucję realizującą notacje, ale także od decyzji autorów prac naukowych, by nad tym trudnym i
bar-dzo obszernym źródłem pochylić się i z nim pracować.
Ponad 40 filmów dokumentalnych współpro-dukowanych przez ECS powstawało często we współpracy z Polskim Instytutem Sztuki Filmowej, z Telewizją Polską, Instytutem Pa-mięci Narodowej, z instytucjami niezależnymi
i z twórcami zagranicznymi. Wystarczy wspomnieć powstający film Eleny de Var-dy o twórcach kultury niezależnej czy amerykański film „Wyzwolenie kontynentu” o wpływie Jana Pawła II na obalenie komunizmu, nagrodzony prestiżową nagro-dą EMMY. Nasze produkcje filmowe były nagradzane na festiwalach filmowych w Polsce i na świecie. Film „Moje zapiski z podziemia” otrzymał ważną nagro-dę na festiwalu w Houston, były nagrody w Krakowie, Poznaniu, wyróżnienia późniejszej realizacji filmu dokumentalnego
o najszerszym możliwym zasięgu, do zaakcep-towania przez wszelkie standardy emisyjne. Podobnie mikrofony o charakterystyce po-zwalającej na zapis dźwięku bardzo dobrej jakości i w pełni profesjonalne oświetlenie. Dbałość o profesjonalne parametry technicz-ne zapisu filmowego pozwala nam wierzyć, że ten materiał będzie wykorzystywany nie tylko w pracach naukowych, ale również do powstających teraz, za kilka czy kilkanaście lat filmów dokumentalnych i nie będzie od-rzucany z powodu złej jakości technicznej zapisu filmowego. W ten sposób chcemy za-gwarantować bohaterom notacji drugie życie, możliwość wysłuchania ich głosu, zobaczenia ich twarzy po latach na ekranie najczęściej telewizyjnym, ale również kinowym. Mamy świadomość, że pokolenie uczestników na-szych notacji odchodzi, że niemal codziennie dowiadujemy się o śmierci ważnej postaci dla Solidarności i czasem możemy tylko z żalem stwierdzić, że odchodzi ktoś, kogo chcieliśmy, ale nie zdążyliśmy uwiecznić.
ZŁOTY ŚRODEK
Zaczęłam od kwestii technicznych, ale kluczo-wą sprakluczo-wą jest oczywiście wybór bohaterów notacji – najtrudniejsza decyzja dotyczy tego, które notacje wymagają natychmiastowej realizacji.
Dla samego wywiadu ważne jest z jednej strony nieingerowanie w treść i nastrój wspo-mnień o zachowanych w pamięci rozmówcy wydarzeniach, przy jednoczesnym zachowa-niu czujności i uchwycezachowa-niu momentów, gdy splatają się dwa różne tematy w sposób, który odbiorcę mógłby wprowadzić w błąd, np. gdy nasz rozmówca płynnie przechodzi od strajku w 1980 roku do protestu w 1988 roku lub
NOTACJE JAKO FORMA VISUAL HISTORY SĄ BEZCENNYM ŹRÓDŁEM WIEDZY O PRZESZŁOŚCI, MOGĄ POWSTRZYMAĆ PRZEMIJANIE, ZATRZYMAĆ
OBRAZ OSÓB I WYDARZEŃ Z DAWNYCH LAT
Na wędrówkę szlakiem filmowym „Prawda obrazu” Anna Maria Mydlarska zabrała zwiedzających wystawę stałą. Cykliczne spacery kuratorskie odbywają się zawsze w pierwszą niedzielę miesiąca, w samo południe
Fot. Grzegorz Mehring / Archiwum ECS
165
Anna Maria Mydlarska OBRAZ ZAPAMIĘTANY, OBRAZ ZAPISANY NA FILMIE
w Nowym Jorku. Wyprodukowany przez nas filmowy obraz czasów Solidarności obejrzały miliony widzów na całym świecie, również wtedy, gdy ECS uhonorowano Znakiem Dzie-dzictwa Europejskiego i Nagrodą Muzealną Rady Europy.
220 obrazów filmowych obecnych na wysta-wie stałej widzowysta-wie mogą oglądać co dzień, wiele obrazów pojawia się na kanale YouTu-be, niektóre filmy są stale obecne na różnych stronach internetowych.
Na podstawie notacji filmowych powsta-ło wiele filmów dokumentalnych, które współtworzą obraz tamtego czasu, przede wszystkim dla pokolenia urodzonego po 1989 roku.
BUDOWANIE MOSTÓW
Wielu bohaterów przemawia dziś tylko dzięki temu, że zarejestrowaliśmy ich obraz i słowa w naszych notacjach. W ten sposób ocaliliśmy wspomnienia Macieja Płażyńskiego, Janu-sza Krupskiego czy Arama Rybickiego, którzy zginęli w katastrofie smoleńskiej. Kilka lat po śmierci Yoshiho Umedy, ważnej postaci i dzia-łacza Solidarności o japońskich korzeniach, też zrealizowano film o nim na podstawie no-tacji. W 2017 roku powstał film Zofii Kunert o Władysławie Bartoszewskim „Budowniczy mostów” z fragmentem mojej notacji sprzed lat i wspomnieniami o profesorze Basila Ker-skiego, dyrektora ECS.
Udało nam się w ECS zarejestrować filmowo wiele spotkań na wystawie stałej z boha-terami wydarzeń. Przypomnę szczególnie ważną dla mnie osobiście rozmowę z An-drzejem Wajdą. Mogliśmy mu pokazać nie tylko eksponowane na wystawie pamiątki, plakaty do filmu „Człowiek z żelaza” i Złotą Palmę z Cannes, ale także archiwalne filmowe
fragmenty spektaklu „Wieczernik”, zrealizo-wanego w stanie wojennym, oraz archiwalne nagranie sesji zdjęciowej, do której stanęli kandydaci w wyborach czerwcowych 1989 roku, reżyserowanej wówczas przez An-drzeja Wajdę w Stoczni Gdańskiej. Andrzej Wajda obchodził w ECS swoje 90 urodzi-ny, a spotkania z publicznością i dyskusje po projekcjach w audytorium mogliśmy zareje-strować. Udało się nam także nagrać krótką notację z reżyserem towarzyszącym wiernie sprawie Solidarności.
Notacje, archiwalne filmy dokumentalne i zarejestrowane filmowo obrazy wydarzeń, konferencji i spotkań organizowanych przez ECS w różnych miejscach Gdańska, a od otwarcia nowej siedziby ECS projekcje w na-szej pięknej i doskonale przystosowanej do pokazów filmowych przestrzeni splatają się, tworząc złożony obraz Solidarności od jej opozycyjnych korzeni aż do dzisiejszego od-bioru przesłania solidarności zarówno przez młodzież, jak i przez uczestników międzyna-rodowych spotkań, seminariów i konferencji przywołujących jej idee i historię.
Dla mnie Europejskie Centrum Solidarności jest świadectwem budowania mostów wczo-raj i dziś, budowania mostów wiodących od przeszłości do przyszłości. To wielka radość
Na planie filmu „Wałęsa. Człowiek z nadziei”, w roli przywódcy strajku – Robert Więckiewicz, historyczna stoczniowa Brama nr 2, 28 czerwca 2012 Fot. Grzegorz Mehring
móc uczestniczyć w tej budowie i jedno-cześnie nieustannie ją dokumentować dla przyszłych pokoleń.
Anna Maria Mydlarska
kierownik Działu Dokumentacji Filmowej w ECS pracuje od 2008 roku
WIELU BOHATERÓW PRZEMAWIA DZIŚ TYLKO DZIĘKI TEMU,
ŻE ZAREJESTROWALIŚMY ICH OBRAZ I SŁOWA W NASZYCH NOTACJACH. W TEN SPOSÓB
OCALILIŚMY WSPOMNIENIA MACIEJA PŁAŻYŃSKIEGO, JANUSZA KRUPSKIEGO CZY ARAMA RYBICKIEGO, KTÓRZY
ZGINĘLI W KATASTROFIE SMOLEŃSKIEJ 166
PROMOCJA
I KOMUNIKACJA
„Polacy odmienili oblicze Europy” – uznał książę William, który wraz z małżonką, księżną Catherine, odwiedził ECS podczas wizyty w Polsce w lipcu 2017 roku. Cały świat obserwował spotkanie pary książęcej z Lechem Wałęsą na wystawie stałej ECS. W okresie wizyty pary książęcej w Gdańsku ukazało się w mediach 961 informacji na ten temat
MOMENT ODDANIA DO UŻYTKU NOWEGO BUDYNKU MIAŁ DOWIEŚĆ, JAK WSZECHSTRONNA JEST TO
INSTYTUCJA, JAK WAŻNA DLA
GDAŃSKA I JAK BARDZO POTRZEBNA.