Wzór użytkowy

(Wymogi formalne patrz pkt III.2 opracowania)

Wzór użytkowy stanowi odrębny przedmiot ochrony własności przemysłowej, dotyczący tylko przedmiotu materialnego o trwałej po-staci, określonego poprzez cechy techniczne przedmiotu, przejawia-jące się w ukształtowaniu przestrzennym (kształcie) i/lub budowie (konstrukcji) przedmiotu jako całości bądź zestawieniu elementów niepołączonych ze sobą konstrukcyjnie, lecz określonych również

co do ukształtowania przestrzennego (por. np. orzeczenie KO z dnia 24.06.1993 r., sygn. akt nr Odw. 1142/93, opublikowane m.in. w WUP nr 1/1994, str. 85).

Na wzór użytkowy może być udzielone prawo ochronne (potwier-dzone przez wydanie świadectwa ochronnego), o ile jest on rozwią-zaniem technicznym, nowym i użytecznym. Od wzoru użytkowego nie wymaga się poziomu wynalazczego, co stanowi istotną różnicę w porównaniu z wymogami dla wynalazku.

Nowość wzoru użytkowego (w związku z art. 100 ust. 1) oce-nia się na podstawie tych samych zasad, co nowość wynalazku (por.

pkt III.10.7 opracowania).

W zgłoszeniu wzoru użytkowego można zastrzec uprzednie pierw-szeństwo – na zasadach analogicznych jak dla zgłoszenia wynalazku (por. pkt III.9.6.5 opracowania).

Prawo własności przemysłowej nie daje możliwości ubiegania się o dodatkowe prawo ochronne na ulepszenia lub uzupełnienia dotyczą-ce wcześniej zgłoszonego wzoru użytkowego.

Prawo ochronne na wzór użytkowy nie może zostać udzielone na rozwiązania niezdeterminowane co do ukształtowania przestrzenne-go, w szczególności takie jak:

– sposoby (charakteryzowane przez postępowanie czynnościowe), – układy elektryczne, hydrauliczne, pneumatyczne bądź algorytmy

(charakteryzowane przez strukturę połączeń elementów lub blo-ków funkcjonalnych),

– wytwory bezpostaciowe, jak np. roztwór, maść, środek spożyw-czy, lek, itp.

Nie udziela się też praw ochronnych na rozwiązania i wzory użyt-kowe wymienione w art. 28 i art. 29 w związku z art. 100 ust. 1 (por.

pkt III.9.3 i 4 opracowania).

Pojęcie wzoru użytkowego nie obejmuje rozwiązań nie mających trwałej postaci oraz sposobów postępowania – orzeczenie WSA Nr VI SA/Wa 1596/07 dotyczące sposobu utworzenia rejestru mającego słu-żyć odnowie moralnej.

7.1. Użyteczność wzoru użytkowego

Wymóg użyteczności będzie spełniony, jeżeli możliwe jest osiągnięcie celu mającego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu wytworu lub korzystaniu z wytworów według wzoru użytkowego. Wymóg ten nale-ży rozumieć w szerokim znaczeniu tego słowa, tzn. nie nalenale-ży odnosić go wyłącznie do walorów użytkowych przedmiotu mających znaczenie dla nabywcy. Należy uznać za użyteczny również taki wzór użytkowy (mający nawet gorsze walory użytkowe od podobnych przedmiotów dotychczasowych), który jest łatwiejszy w produkcji, transporcie bądź składowaniu, a w konsekwencji tańszy i bardziej dostępny.

Generalnie wzór użytkowy powinien wykazywać się użytecznością, a nie wyższą użytecznością, gdyż taka nie jest warunkiem udzielenia prawa ochronnego.

7.2. Postacie wzoru użytkowego

Pojęcie wzoru użytkowego odnosi się jedynie do wytworów material-nych o trwałej postaci, a więc przedmiotów charakteryzujących się określonym ukształtowaniem przestrzennym.

Za wzór użytkowy uważa się taki przedmiot, który może być wy-dzielony z otoczenia, przy czym po wydzieleniu zachowuje swoją użyteczność (np. nie może być wzorem użytkowym „ściana” pełniąca funkcję przegrody ale może być konkretny element techniczny np. pa-nel, pustak, cegła).

Zgłoszenie wzoru użytkowego może również dotyczyć przedmiotu, składającego się z części składowych, których położenie nie jest stałe, pod warunkiem, że swoboda przemieszczania się tych części względem siebie jest wyraźnie określona funkcją samego rozwiązania i nie jest dowolna.

Te przemieszczalne części przedmiotu wzoru użytkowego powinny być ze sobą powiązane organicznie bądź funkcjonalnie, na zasadzie zesta-wienia czy zespołu jakim jest np. piecyk z fajerkami lub okno i futryna.

W przypadku wzoru użytkowego dotyczącego przedmiotu wielo-elementowego uznaje się, że wymaganie trwałości postaci jest spełnio-ne, jeśli układ przestrzenny jego części składowych jest stały i deter-minuje zamierzoną użyteczność. Części składowe takiego przedmiotu mogą być ruchome, o ile są one fizycznie i funkcjonalnie powiązane,

a ich wzajemne położenie jest jednoznacznie określone i powtarzalne.

(orzeczenie NSA Nr VI SA/Wa 1030/07).

Wzór użytkowy może być również charakteryzowany przez rodzaj materiału, z którego wykonany jest przedmiot albo element składowy przedmiotu, pod warunkiem, że ten materiał stanowi cechę decydującą o użyteczności (por. orzeczenie NSA Nr II GSK 272/06).

Przedmiot wzoru użytkowego może mieć istotne cechy dotyczące kształtu lub budowy określone parametrycznie przez podanie wartości granicznych tych parametrów, np. wymiarów kątowych oraz liniowych.

Dopuszcza się też podanie proporcji między poszczególnymi częściami przedmiotu. Postacie przedmiotu wzoru mogą się różnić między sobą pod warunkiem zachowania niezmienionych cech podstawowych, określonych zastrzeżeniem ochronnym niezależnym.

Warunkiem koniecznym jest, aby rysunek w pełni ilustrował przed-miot wzoru, przy czym zastrzegane cechy konstrukcyjne powinny być uwidocznione na rysunku.

7.3. Jednolitość zgłoszenia wzoru użytkowego

Zgłoszenie wzoru użytkowego może dotyczyć tylko jednego rozwią-zania, dokładnie (nie schematycznie) przedstawionego na rysunku i określonego tylko jednym zastrzeżeniem ochronnym niezależnym.

Wymóg jednego rozwiązania nie oznacza jednak, że rozwiąza-nie będące przedmiotem wzoru użytkowego ma się ograniczać tylko do jednostkowo określonej postaci przedmiotu, stanowiącego unikato-wy model umieszczony np. w gablocie jako wzorzec.

Możliwe jest ujęcie w jednym zgłoszeniu różnych postaci przedmio-tu wzoru pod warunkiem, że postacie te określone zastrzeżeniem zależ-nym posiadają te same istotne cechy techniczne dotyczące zastrzegane-go rozwiązania, określone zastrzeżeniem ochronnym niezależnym.

Warianty wzoru użytkowego, określone zastrzeżeniami zależnymi, powinny dotyczyć dodatkowych cech technicznych przedmiotu wzoru, nadających mu użyteczność bądź poprawiających walory ergonomiczne – przy niezmienionej formie przedmiotu wzoru jako całości określonej zastrzeżeniem niezależnym.

Dopuszczalne są także modyfikacje, mające na celu oszczędniej-sze wykonanie przedmiotu wzoru, przez określenie w zastrzeżeniach

zależnych cech opcjonalnych postaci wzoru, charakteryzujących się np. dodatkowymi otworami w korpusie, jednoznacznie określonymi i uwidocznionymi na rysunku.

7.4. Opis wzoru użytkowego

Opis ochronny wzoru użytkowego powinien być zredagowany z uwzględnieniem zasad analogicznych jak dla wynalazków (por.

pkt III.3 opracowania), z tą różnicą, że w zgłoszeniu wzoru użytko-wego podaje się szczegółowy opis przedmiotu zgłoszenia w oparciu o rysunek.

Odpowiedni fragment opisu ochronnego będzie miał wtedy nastę-pującą formę: „Przedmiot wzoru użytkowego jest uwidoczniony na ry-sunku, na którym fig. 1 przedstawia (…), itd.”

Zakres przedmiotowy prawa ochronnego określają zastrzeżenia ochronne zawarte w opisie ochronnym wzoru użytkowego, zredago-wane z uwzględnieniem zasad analogicznych jak dla wynalazków (por.

pkt III.4 opracowania), z tą różnicą, że zgłoszenie wzoru użytkowego może zawierać tylko jedno zastrzeżenie ochronne niezależne, dotyczą-ce jednego przedmiotu wzoru, jednoznacznie określonego jako całość, w stopniu umożliwiającym realizację zamierzonego celu.

W zgłoszeniu wzoru użytkowego można umieścić również zastrze-żenia zależne, określające różne postacie przedmiotu wzoru użytko-wego lub jego części składowych, dotyczące szczegółów jego budowy nie mających wpływu na ukształtowanie przedmiotu jako całości okre-ślonej zastrzeżeniem ochronnym niezależnym (zgłoszenie wzoru użyt-kowego dotyczy tylko jednego rozwiązania).

W zgłoszeniu wzoru użytkowego obligatoryjny jest rysunek dosta-tecznie ilustrujący rozwiązanie. Rysunek powinien być sporządzany z uwzględnieniem zasad analogicznych jak w przypadku wynalazku (por. pkt III.6 opracowania).

W przypadku, gdy Urząd stwierdzi, że rysunek w zgłoszeniu wzo-ru użytkowego nie ilustwzo-ruje rozwiązania, wydaje decyzję o odmowie udzielenia prawa ochronnego na przedmiot zgłoszenia (§ 34 ust. 4).

Do zgłoszenia wzoru użytkowego należy dołączyć skrót opisu zre-dagowany według zasad analogicznych jak dla skrótu opisu wynalazku (por. pkt III.5 opracowania).