ZASTRZEŻENIA PATENTOWE NIEZALEŻNE

Zastrzeżenie patentowe niezależne powinno podawać ogół cech zgła-szanego wynalazku, tzn. wszystkie istotne cechy techniczne wynalazku niezbędne dla jego zrealizowania lub funkcjonowania w zastosowaniu przemysłowym. Część znamienna zastrzeżenia patentowego niezależ-nego w zestawieniu z cechami ujętymi w części nieznamiennej tego za-strzeżenia wyznacza zakres przedmiotowy żądanej ochrony określony tym zastrzeżeniem.

Możliwe jest umieszczenie w zgłoszeniu większej liczby zastrzeżeń niezależnych przy zachowaniu wymagań dotyczących jednolitości wy-nalazku (por. pkt III.10 opracowania).

W takim przypadku należy jednak mieć na uwadze, że umieszcze-nie w zgłoszeniu większej liczby zastrzeżeń umieszcze-niezależnych (o zbliżonym zakresie ochrony) może prowadzić (wbrew zamierzeniu) do niejedno-znaczności zakresu żądanej ochrony.

4.1.1. Dwuczęściowa forma zastrzeżenia niezależnego

Zasadniczo zastrzeżenie niezależne powinno zawierać dwie części:

część nieznamienną, podającą cechy techniczne niezbędne do okre-ślenia przedmiotu wynalazku, stanowiące stan techniki dla tego wy-nalazku, oraz część znamienną, poprzedzoną sformułowaniem „zna-mienny tym, że”, podającą cechy techniczne wyróżniające go ze stanu techniki.

W takim przypadku część nieznamienna powinna rozpoczynać się od sformułowania określającego przedmiot wynalazku zastrzeganego danym zastrzeżeniem oraz podawać zespół cech technicznych nie-zbędnych do określenia przedmiotu wynalazku, w całości traktowany jako stan techniki. W przypadku braku cech technicznych wynalazku należących do stanu techniki, część nieznamienną zastrzeżenia nieza-leżnego można ograniczyć tylko do tytułu wynalazku.

W praktyce nie stosuje się formy dwuczęściowej zastrzeżenia paten-towego niezależnego, w szczególności dla:

– wynalazku dotyczącego nowego związku chemicznego bądź gru-py związków chemicznych,

– wynalazku dotyczącego materiału biotechnologicznego,

– wynalazku dotyczącego zastosowania, np. w dziedzinie medy-cyny.

4.1.2. Jednoczęściowa forma zastrzeżenia niezależnego

W przypadku, gdy ze względu na przedmiot wynalazku, zredagowanie zastrzeżenia niezależnego w formie dwuczęściowej (z podziałem na czę-ści nieznamienną i znamienną) byłoby utrudnione (por. pkt III.4.1.1 opracowania) treść zastrzeżenia patentowego może być ograniczona do jednej części, podającej cechy techniczne zastrzeganego wynalazku, które wyróżniają go spośród innych rozwiązań (forma jednoczęściowa).

Formę jednoczęściową zastrzeżenia niezależnego stosuje się w szcze-gólności dla wynalazków dotyczących:

– nowego związku chemicznego, bądź grupy związków chemicz-nych,

– materiału biologicznego,

– zastosowania, np. w dziedzinie medycyny.

Przy rozpatrywaniu zastrzeżenie patentowe zredagowane w formie jednoczęściowej winno być traktowane w całości jak część znamienna zastrzeżenia patentowego sformułowanego w formie dwuczęściowej.

4.1.3. Zastrzeżenia niezależne w zgłoszeniu dodatkowym

W przypadku zgłoszenia dodatkowego dla uzyskania patentu dodat-kowego (dotyczącego ulepszeń lub uzupełnień wynalazku już chro-nionego patentem) – w przypadku dwuczęściowej formy zastrzeżenia – w części nieznamiennej zastrzeżenia patentowego niezależnego, tuż po tytule wynalazku, należy podać zespół cech technicznych wynalazku niezbędnych dla określenia przedmiotu żądanej ochrony i zarazem będących zespołem cech technicznych wynalazku chronio-nego patentem głównym (nawet, gdy ten wynalazek nie należy do sta-nu techniki). Następnie należy podać sta-numer patentu głównego poprze-dzony sformułowaniem: „według patentu nr”. Natomiast w przypadku, gdy znany jest tylko numer zgłoszenia wynalazku, to po wyrazach „we-dług patentu nr” wskazane jest pozostawienie niezadrukowanej części

„wiersza o długości ośmiu znaków literowych” (bez kropek).

W przypadku, gdy ubiegający się o patent dodatkowy wybierze jednoczęściową formę zastrzeżenia patentowego, to ograniczając się do podania cech technicznych zastrzeganego wynalazku, które wyróż-niają go ze stanu techniki spośród innych rozwiązań, powinien rów-nież w tekście zastrzeżenia przywołać numer patentu głównego lub pozostawić miejsce na umieszczenie tego numeru.

4.1.4. Kategorie wynalazku, cechy techniczne

Wyróżnia się cztery podstawowe kategorie wynalazków: wytwór zde-terminowany przestrzennie, wytwór bezpostaciowy, sposób postępo-wania, zastosowanie.

Wynalazek w kategorii wytworu zdeterminowanego przestrzennie, np. urządzenie, aparat, maszyna, narzędzie, układ elektryczny, układ hydrauliczny, układ pneumatyczny powinien być scharakteryzowany poprzez cechy techniczne dotyczące jego struktury konstrukcyjnej lub układowej, przejawiającej się w usytuowaniu i połączeniach poszczegól-nych jego części i/lub podzespołów, tworzących łącznie zwartą całość,

przestrzennie ukształtowaną, umożliwiającą realizację zamierzonego przeznaczenia wynalazku.

Wynalazek w kategorii wytworu bezpostaciowego (np. związek chemiczny, środek, kompozycja) powinien być scharakteryzowany poprzez cechy techniczne, w szczególności dotyczące struktury che-micznej związku lub poszczególnych składników kompozycji, składu jakościowego i/lub ilościowego oraz parametry fizykochemiczne, okre-ślające ten wytwór jednoznacznie co do jego budowy i właściwości.

W szczególności związek chemiczny powinien być jednoznacznie okre-ślony za pomocą nazwy chemicznej i/lub wzoru strukturalnego.

W przypadku środka farmaceutycznego, za istotną cechę odróżniającą (od stanu techniki) należy uznać rodzaj substancji aktywnej i jej ilość w dawce jednostkowej. Uznaje się zdolność patentową w zakresie środków chwastobójczych rozwiązania znamiennego jedynie rodzajem substancji aktywnej (decyzja KO Nr Odw. 1036/97).

Wynalazek w kategorii sposobu, np. sposób wytwarzania produk-tu lub sposób pomiaru (własności fizycznych lub chemicznych) albo sposób przetwarzania (np. w procesie obróbki sygnału), powinien być scharakteryzowany przez zespół czynności, operacji bądź procesów technologicznych – rozumianych jako oddziaływanie na materię bądź na sygnały (zmianę stanu lub postaci), uporządkowanych według usta-lonej z góry kolejności, jak również środki techniczne do ich realizacji (materiały, surowce, aparatura, narzędzia) oraz ewentualnie warunki, w których one się odbywają (np. temperatura, czas trwania, ciśnienie, itp.) i stosowane surowce (por. np. orzeczenie KO Nr Odw. 1036/92 WUP 9/1992, str. 720).

W przypadku nowego zastosowania znanej substancji nowym ele-mentem wnoszonym do stanu techniki jest wskazany nowy skutek techniczny, w szczególności w postaci nowego wskazania terapeutycz-nego.

Brak jest podstaw dla odmiennego traktowania wynalazków dotyczą-cych drugiego medycznego zastosowania. Nowe udokumentowane tera-peutyczne działanie powinno być zdecydowanie odmienne od znanego, aby mogło stanowić pozytywną przesłankę zdolności patentowej (decyzja KO Nr Odw. 1036/97).

Niedopuszczalne jest formułowanie zastrzeżeń nieprecyzujących żadnej z wymienionych kategorii np. ulepszenie, technologia.

4.1.5. Produkt przez sposób

W przypadku niektórych wytworów niemożliwe jest dostatecznie precyzyjne i jednoznaczne ich zdeterminowanie poprzez cechy tech-niczne dotyczące struktury chemicznej poszczególnych składników, skład ilościowy oraz parametry fizykochemiczne – adekwatne dla ka-tegorii wytworu.

W takim przypadku wytwór może być chroniony poprzez sposób jego wytwarzania: „produkt – przez – sposób”. Wynalazek w kategorii

„produkt – przez – sposób” będzie więc charakteryzowany cechami wła-ściwymi dla sposobu postępowania przy wytwarzaniu tego produktu.

Ta kategoria wynalazku daje szerszy zakres ochrony niż ochrona, którą objęty jest wytwór uzyskany bezpośrednio opatentowanym spo-sobem (art. 64 ust. 1). Określenie „wytwór otrzymany spospo-sobem …”

znaczy tylko, że sposób ten jest odpowiedni do wytworzenia tego wyro-bu, a nie ma na celu ograniczenia ochrony tylko do wyrobu otrzymane-go tym sposobem. Zakres ochrony dla tak określoneotrzymane-go produktu obej-muje wytwory również uzyskane innymi sposobami, pod warunkiem, że wytworzony wytwór jest taki sam.

Przy sporządzaniu dokumentacji zgłoszenia, którego przedmiotem jest wynalazek w kategorii „produkt – przez – sposób” z dokumentacji zgłoszenia powinno jasno wynikać, że:

– wytwór nie może być inaczej opisany, jak tylko przez sposób jego wytwarzania, tzn. niezadowalające jest określenie tego wytworu po-przez cechy odnoszące się bezpośrednio do jego składu i budowy, – sam wytwór spełnia wymogi zdolności patentowej, w

szczegól-ności musi być nowy, tzn. odmienny od tego rodzaju wytworów należących do stanu techniki, co powinno być udokumentowane przez podanie parametrów technicznych identyfikujących nowy wytwór,

– wytwór, jako taki, powinien być efektem rozwiązania konkretnie postawionego problemu technicznego, przy czym rozwiązanie to musi być nieoczywiste w świetle stanu techniki,

– sposób wytwarzania wytworu, charakteryzujący ten wytwór

„produkt – przez – sposób” powinien być tak określony, aby jego realizacja prowadziła zawsze niezmiennie do otrzymania tego sa-mego wytworu.

4.1.6. Zastrzeżenia niezależne zawierające odesłanie do innego zastrzeżenia

W przypadku, gdy w treści zastrzeżenia konieczne jest zamieszczenie skomplikowanej struktury, np. związku chemicznego, który jest szcze-gółowo określony w innym zastrzeżeniu patentowym, to dopuszcza się (dla uproszczenia formy redakcyjnej) powołanie numeru tegoż innego zastrzeżenia, np.: „sposób wytwarzania związku o wzorze 1, określone-go w zastrzeżeniu 1”.

Tego typu odsyłaczy nie należy interpretować jako formy uzależnie-nia zastrzeżeń w rozumieniu art. 33 ust. 4. Mają one charakter wyłącz-nie informacyjny.

4.1.7. Liczba zastrzeżeń

Liczba zastrzeżeń patentowych niezależnych zamieszczonych w zgło-szeniu patentowym nie może być większa niż liczba wynalazków uję-tych w jednym zgłoszeniu (przy spełnieniu wymogu jednolitości (por.

pkt III.10 opracowania) z uwzględnieniem wariantów wynalazku).

Liczba zastrzeżeń patentowych powinna być ograniczona do mini-mum niezbędnego dla klarownego i jednoznacznego określenia zakre-su przedmiotowego żądanej ochrony.

Formułowanie przez zgłaszającego większej liczby zastrzeżeń paten-towych podyktowane powinno być jedynie złożonością wynalazku (§ 7 ust. 3).

Każde zastrzeżenie patentowe niezależne powinno określać przed-miot zastrzeganego wynalazku jako całość (art. 33 ust. 4) w stopniu niezbędnym dla osiągnięcia zamierzonego celu.

Niedopuszczalne jest formułowanie kolejnego zastrzeżenia paten-towego będącego fragmentarycznym powtórzeniem zastrzeżenia po-przedniego (rozwiązanie niezupełne).

Jednej kategorii wynalazku powinno odpowiadać w zasadzie jedno zastrzeżenie niezależne.

Dopuszcza się jednak umieszczenie kilku zastrzeżeń niezależnych tej samej kategorii w przypadku, gdy wynalazki te połączone są wspól-ną ideą wynalazczą.

Przykładowo:

– sposób kodowania – sposób dekodowania informacji o zróżnico-wanym poziomie zabezpieczenia,

– półprodukt i końcowe produkty chemiczne,

– gen – konstrukt genowy – gospodarz – proteina – lek, – dla różnych zastosowań produktu,

– drugie lub dalsze zastosowania medyczne, – dla alternatywnych rozwiązań jakiegoś produktu, – grupa związków chemicznych,

– dwa lub więcej wariantów sposobu wytwarzania tych związków.

(Przykłady możliwości objęcia różnych kategorii patentowych jednym zgłoszeniem – patrz pkt III.10 opracowania).

W zgłoszeniu można zamieścić również stosowną liczbę zastrzeżeń zależnych niezbędnych dla określenia szczególnych postaci (warian-tów) wynalazków.