s peak a bout r eliGious w ars ?
5. z akOńczenie
Kiedy zdarzy się, że jakiś człowiek dopuści się zbrodni, jakiegoś przestępstwa i w uzasadnieniu swojego czy-nu jako ostateczną przyczynę podaje wolę rzeczywi-stości pozaziemskiej lub Boga czy innych istot ducho-wych, lub na przykład tzw. kosmitów, UFO, wówczas najczęściej poddaje się go specjalistycznym badaniom psychiatrycznym w trakcie których orzeka się o nim, że jest osobą niepoczytalną i nie tylko mówi się o jego ograniczonej odpowiedzialności, ale i nie próbuje w ten sposób deprecjonować religii, Ksiąg Świętych czy ksią-żek i filmów fantastycznych. Mówi się wówczas o tym który dokonał tego czynu, że to wariat, człowiek głupi o ograniczonej poczytalności. Kiedy jakaś rzesza ludzi
29 ROZPRAWY
M. A. Michalski: Czy możemy mówić o wojnach religijnych?
próbuje wykorzystać dla swoich celów religie i towarzy-szące jej idee, wówczas często zdarza się, że to religia zostaje oskarżona i wskazana jako źródło przemocy, konfliktów. Bardzo często zdarza się, że w ten sposób przedstawiają religię Ci którzy nie mają o niej żadnego pojęcia, nie umieją ani wskazać na jej istotę ani na jej funkcje swoiste, nie wspominając już o możności pod-jęcia próby zdefiniowania religii poza pojmowaniem jej jako społecznego fenomenu.
Nie można mówić o religii w jej rzeczywistym rozu-mieniu, jeżeli odrzucimy jej funkcję swoistą i nie przyj-miemy realnego istnienia jej Przedmiotu. Wówczas dochodzi do wypaczenia religii. Wypaczenie istoty re-ligii i instrumentalne wykorzystywanie jej treści i ele-mentów struktury, stanowi istotne zagrożenie zarówno dla bezpieczeństwa jednostkowego jak i strukturalnego, niesie ze sobą cierpienie, przemoc i śmierć. Przypomina o tym ks. Andrzej Bronk: „Religia może pełnić również funkcje nieswoiste, często o charakterze instrumental-nym. W swych dziejach religia była wykorzystywana do realizacji różnych celów (niekiedy niezgodnych z jej na-turą i właściwą funkcją zbawczą):
• w kategoriach psychologicznych – do motywowa-nia ludzkich zachowań, przezwyciężamotywowa-nia lęku przed śmiercią i emocjonalnego łagodzenia różnego ro-dzaju cierpień, rozwoju osobowościowego, zaspo-kajania sensu życia przez czynienie świata bardziej zrozumiałym;
• w kategoriach socjologicznych – do kulturowej i społecznej identyfikacji, integrowania społeczno-ści (narodu) lub sankcjonowania społecznych norm i instytucji;
• w kategoriach politycznych – do legitymizacji wła-dzy oraz stabilizacji (destabilizacji) porządku poli-tycznego;
• w kategoriach etycznych – do fundowania reguł mo-ralnych i globalnego etosu, umożliwiającego poko-jowe współistnienie ludzi, narodów i kultur;
• kulturowo – do motywowania i inspirowania dzia-łań w zakresie sztuki, filozofii, nauki.”. (Bronk, 2003).
Trzeba jednak wiedzieć, że religia we właściwym so-bie znaczeniu z naciskiem na jej funkcje swoistą nie ma z tym nic wspólnego, dlatego nie jest uprawnione mówienie o wojnie religijnej bo pojęcie religii pozostaje w sprzeczności z pojęciem wojny. Mocno to podkreśla Pierre Crepon w wydanej w 1991 roku w Paryżu książ-ce Les religions et la guerre, która w Polsksiąż-ce ukazała się w 1994 roku w Gdańsku nakładem wydawnictwa Ma-rabut pod tytułem „Religia a wojny”. Czytamy w niej:
”wymiar religijny w swej istocie nie ma nic wspólnego z owym wybuchem namiętności, jest nawet jego prze-ciwieństwem i że nie ma także nic wspólnego z wojną.
Religia oznacza – powinna oznaczać – pokój. Jest to jej jedyny przedmiot, podstawowe orędzie wszystkich au-tentycznych religii, do którego należy nieustannie po-wracać. I nie chodzi tylko o pokój między istotami ludz-kimi, ale przede wszystkim o pokój wewnętrzny, nie ten należący do dziedziny psychologii, lecz osiągalny dzię-ki temu, co najistotniejsze: dziędzię-ki powrotowi do Boga, powrotowi do jedności, która jest ponad i poza wszelką dwoistością będącą źródłem konfliktów. To poszukiwa-nie istoty rzeczy jest prawdziwym polem działania pier-wiastka religijnego, nawet jeżeli długo błądził – i jesz-cze błądzi – po bitewnych polach. Charakterystyczną cechą judaizmu jest studiowanie Tory, chrześcijaństwa – wiara w Jezusa Chrystusa zmartwychwstałego, islamu – poddanie się Allachowi, buddyzmu – Przebudzenia na swoją powszechna naturę, taoizmu – harmonia z ko-smiczną Drogą, a hinduizmu – jedność z brahmanem.
W żadnym z tych przypadków nie mam mowy o wza-jemnym zabijaniu się. Myślę przeto, że w tym pełnym konfliktów świecie należy jak najbardziej unaocznić i upowszechnić to, co stanowi samo serce, źródło każdej religii. Oczywiście że jakikolwiek postęp w stronę świa-ta bez wojen nie może się dokonać bez rozwiązania pro-blemów społeczno-ekonomicznych i bez wolności jed-nostek oraz ludów. To wszakże należy już do dziedziny polityki. Żaden jednak prawdziwy postęp – nawet w po-lityce – nie jest możliwy, jeśli zapomnimy o tym, co jest najbardziej istotne, jeśli zatem nie pozwolimy ludziom zrealizować ich wymiaru duchowego, ich poszukiwania absolutu. Pokoju.” (Krepon, 1994: 8-9)
30
B
iBliOgrafia• Banek, K. (2011). Religia w świecie człowieka. Kraków: NOMOS.
• Ciupak, E.(1982). Religia i religijność. Warszawa: Iskry.
• Crepon, P. (1994). Religia a wojny. Gdańsk: Wydawnictwo MARABUT.
• Encyklopedia Powszechna PWN, t. 3. (1987). Warszawa: PWN.
• Encyklopedia Religii PWN. (2003). Warszawa: PWN.
• Grabowski, L. (1993). Wieki nieznany. Zarys religioznawstwa. Płock: Płockie Wydawnictwo Diecezjalne.
• Kaczmarek. J., Łepkowski. W., Zdrodowski. B, (2008). Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego. Warszawa:. Aka-demia Obrony Narodowej. Wydział Strategiczno-Obronny.
• Lanczkowski. G. (1986). Wprowadzenie do religioznawstwa. Warszawa: Wydawnictwo Księży Werbistów VERBINUM.
• Lemaitre. N., Quinson. MT., Sot. V. (1997). Słownik kultury chrześcijańskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
• Leuuw. G. (1997). Fenomenologia religii. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Maciuszko. J. (1992). Wprowadzenie do nauk o religii. Warszawa: Chrześcijańska Akademia Teologiczna.
• Michalski. M. A. (2007). Religia, jej funkcje i zadania a współczesne rozumienie wolności człowieka. Dzidek. T., Kamykowski. Ł.
Kondycja człowieka. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej. 29-56.
• Michalski. M. A. (2006) Laicyzacja i ewangelizacja w kontekście kryzysu ekologicznego. Kamykowski. Ł. Sekularyzacja a ewange-lizacja. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej. 99-116.
• Michalski. M. A. (2015a). Place of theistic-heteronomous ethics in education for security. Byrtusova. A., Kister. Ł. Security indica-tors in social environment. Warszawa.: Jagiellonian Instytut. 87-96.
• Michalski. M. A. (2015b). Miejsce religii w procesie socjalizacji. Pawelski. L. Innowacyjność w zarządzaniu edukacją, Szczecinek:
Polskie Stowarzyszenie Nauczycieli Twórczych. 195-207.
• Michalski. M. A. (2012). Rola religii w kształtowaniu osobowości – charakteru w myśli pedagogicznej Witolda Rubczyńskie-go. Актуальні проблеми вітнізняної та всесвітньоїісторії. Наукові записки Рівненського державного гуманітарного університету. Випуск 23. Рівне: Рівненській державній гуманітарній університет. 568-578.
• Podsiad. A. (2000). Słownik terminów i pojęć filozoficznych. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
• Potępa. M. (1995). Wprowadzenie do teologii młodego Schleiermachera,. Schleiermacher. F. D. E. Mowy o religii. Kraków: Wy-dawnictwo Znak, 1995, 7- 45.
• Rahner. K., Vorgrimler. H. (1996). Mały słownik teologiczny, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
• Rode. M. (1988). Mała Encyklopedia Teologiczna T.2. Warszawa: Instytut Wydawniczy im. Frycza Modrzewskiego.
• Rozental, M., Judin. P. (1955). Krótki słownik filozoficzny. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Runciman. S. (1987). Dzieje wypraw krzyżowych T.I. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Rusecki. Marian, Istota i geneza religii, Wydawnictwo Diecezjalne, Sandomierz 1997.
• Schleiermacher. F. D. E. (1995). Mowy o religii,. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Swienko. H. (1982). Religia i religie. Warszawa: Iskry.
• Swienko. H. (1964). Religia. Warszawa: Iskry.
• Waardenburg. J. (1991). Religie i religia. Systematyczne wprowadzenie do religioznawstwa. Warszawa: Wydawnictwo Księży Werbistów VERBINUM.
• Więcławski. T. (1995). Wspólny świat religii. Kraków: Wydawnictwo Znak.