* Streszczenie dyskusji nad pracą i odpowiedź autora znajdują się w archiwum Redakcji.
Wstęp
Judo jest dyscypliną sportową rozgrywaną w indywidualnych walkach według odpowiednich przepisów. Zwycięstwo w tej walce uzyskuje za wodnik, który w niespodziewanym ataku umiejętniej i ekonomiczniej wy korzysta swoją siłę i pozycję przeciwnika, innymi słowy, wykorzysta jego psychiczną i fizyczną niedoskonałość.
Lebeda podaje, że prof. Jigoro Kano, twórca współczesnego judo, scha rakteryzował technikę tej dyscypliny sportowej następu jąjącymi hasłami: „maksymalne wykorzystanie ducha i ciała” oraz „wspólne dobro i wszech stronna sprawność”. Najwyżej ceni się tu miękkość oraz aktywną ustępli wość określone nazwą „ju”, przez które prof. Kano rozumie nie tylko umiejętne zastosowanie uniku przed działaniem siły dynamicznej i cię żaru ciała przeciwnika, ale i odpowiednie ich wykorzystanie do odniesienia zwycięstwa przy zmniejszonym przez to użyciu własnego wysiłku fi zycznego.
Druga sylaba wyrażenia judo „do” oznacza po japońsku drogę, sposoby osiągnięcia „ju” (jak wyżej nadmieniono — miękkości i aktywnej ustępli wości w walce).
Rys historyczny rozwoju judo
Dyscyplina sportowa judo wywodzi się jiu-jitsu, w której obok tech niki rzutów (Nage waza) i techniki chwytów (Katame waza) dozwolone
jest zastosowanie techniki uderzeń we wstrząsorodne okolice ciała (Atemi waza), co stwarza większe możliwości powstawania urazów. Przepisy judo wykluczają stosowanie uderzeń (Atemi waza) w walce sportowej.
Sposoby walki jiu-jitsu pochodzą z czasów średniowiecza. Stosowali je rycerze japońscy (samurajowie); polegały one na obronie własnej i atako waniu przeciwnika, gdy miecze zostały wytrącone z rąk. Walkę jiu-jitsu określano synonimami: Yawara, Taijutsu, Wajjutsu, Torite, Kogusoku, Kempo, Hakuda, Kumiuchi, Shiubaku, Koshinomawari itd.
Lebeda podaje, że podobne do judo elementy walki znane były w sta rożytnym Egipcie, czego dowodzą liczne malowidła na grobowcu Beni Hasan sprzed 2500 lat p.n.e. Znano je także w Europie w średniowieczu. Japońscy wojownicy feudalni wzorowali się najczęściej na strategii po danej w starej księdze chińskiej „filozofa” Hwang-Shihkon.
Myślą przewodnią wymienionej strategii było:: „w ustępowaniu jest siła” lub „dęby padają, a trzcina w czasie burzy tylko się ugina”. W wy mienionej powyżej tzw. „Księdze przemian” znajdują się również hasła jak np. „zachować spokój i nie odpłacać złym za złe”.
Z cytowanej przez Lebedę biografii Bujutsu-Ryusoroku wynika, że przed powstaniem „Kodokan-Judo” istniało około 20 dużych szkół, z któ rych największym uznaniem cieszyły się: Takenouchi-Ryu, Sekiguchi-Ryu, Kyushin-Ryu i Tensin Shin yo-Ryu. Dwie ostatnie stały się ośrodkiem zainteresowania młodego Jigoro Kano, w których studiował i uczył się pod kierunkiem takich mistrzów, jak Hachinosuke Fukuda, Masamito Iso i Tsunetoshi Iikubo. W roku 1882 Jigoro Kano w 22 roku życia założył w Tokio własną szkołę „Kodokan-Judo” (lub „Kodokwan”).
Juz po czterech latach istnienia tej szkoły zdobyło judo zdecydowaną przewagę nad innymi z uwagi na wyższość techniki walki. W krótkim cza sie potem judo zdobyło wielkie uznanie najpierw w Japonii a później w innych krajach. W Japonii stało się ono narodową dyscypliną sportową, którą obecnie uprawia około 4 miliony osób, a 1,4 miliona posiada wysokie mistrzowskie stopnie zaawansowania.
Judo jest popularną dyscypliną sportową także w wielu krajach Euro py, np. we Francji uprawia ją około 350 do 400 tysięcy osób, w tej liczbie jest ponad 85 000 zawodników w tym 5000 posiada stopnie mistrzowskie. Judo popularne jest również w Anglii, Holandii, Niemczech, Czechosło wacji, Belgii, Hiszpanii, we Włoszech i innych.
W porównaniu z wyżej wymienionymi liczba uprawiających judo w Polsce jest bardzo skromna, bo w chwili obecnej wynosi tylko około 4 tysiące. Złożyło się na to wiele powodów: szczupła liczba trenerów w tej dziedzinie, nieznajomość judo w szerszych kręgach społeczeństwa, a co gorsze mylne nieraz o nim opinie. Jedną z głównych przyczyn tego stanu było późne zorganizowanie judo jako dyscypliny sportowej, bo dopiero w roku 1957 (Łódź 19 V 1957) powstał P.Z. Judo. Tab. I obrazuje wzrost liczby uprawiających judo w naszym kraju.
Tabela I Stopnie szkoleniowe uczniow skie Kyu 1957 1958 1959 1960 11 IV 1961 6 5 20 64 193 312 120 334 4 10 27 32 82 72 3 9 15 20 43 60 2 1 . 2 9 10 14 1 1 3 3 8 8 mistrzowskie Dan 1 2 4 4 2 — — — 1 1 Razem 41 111 259 460 613
Wszechstronnie kształtujące wartości tej dyscypliny sportowej zapew niają dużą jej użyteczność dla samoobrony osobistej, stąd obecnie budzi
ona coraz większe zainteresowanie w szerokich kręgach społeczeństwa, zwłaszcza w milicji i w wojsku.
Określenie zagadnienia
Już przed 11 laty w początkowym okresie mojej pracy trenerskiej w judo zwróciłem uwagę na sprzeczności między niejednokrotnie powta rzaną opinią (nawet uprawiających tę dyscyplinę) o dość wielkim niebez pieczeństwie urazów w tej dyscyplinie a jedną z głównych jej cech, to jest miękkości i łagodności, o których wspomniano we wstępie. Było to bodźcem do rejestrowania w ciągu 9 lat wszystkich urazów powstałych w czasie ćwiczeń i walk oraz do zbierania materiałów większych uszko dzeń, które zdarzyły się i w innych ośrodkach. Naświetlenie urazowości w judo i zapobieganie tym wypadkom staje się obecnie szczególnie aktual ne z uwagi na szybko wzrastającą liczbę ćwiczących.
Zapobieganie ewentualnym urazom związanym z samą techniką judo wymaga dokładnej analizy ruchu najważniejszych elementów (tj. padów, rzutów itp.). Szczególnie dokładnej analizy wymagają fazy tych elemen tów, w których doszło do urazu. Wtedy bowiem wnioski mogą znaleźć szersze zastosowanie w praktyce. Zanim przejdę do tej analizy celowe jest dokonanie porównawczego opracowania urazów w różnych dyscypli nach sportowych oraz szczegółowego scharakteryzowania materiału włas nego.
Urazowość w sporcie i rodzaje uszkodzeń w judo Urazowość w sporcie
Rozpowszechnienie sportu w szerokich rzeszach współczesnego społe czeństwa stwarza wiele okoliczności do powstawania urazów. Często do nosi o nich prasa codzienna i opracowania publikowane w piśmiennictwie naukowym. Nie mogą one jednak być czynnikiem hamującym dalszy roz wój ruchu sportowego wobec ogólnie znanych wielu korzyści, jakie ten ruch daje społeczeństwu.
Różne są przyczyny, z których powodu dochodzi do urazu w czasie zajęć sportowych. Niektóre urazy są wynikiem zaniedbania zaleceń i prze pisów kontroli lekarskiej i higieny sportu. W tym zakresie mieszczą się również usterki sprzętu i urządzeń technicznych. Analiza tego typu ura zów nie mieści się w niniejszej pracy.
Nas interesują głównie przyczyny związane z dynamiką ruchu w danej dyscyplinie sportowej. Niestety brakuje porównawczych zestawień przy padków urazowych opartych na powyższych kryteriach. W publikowanych zestawieniach zazwyczaj nie wyłączano urazów zaistniałych w następstwie braków technicznych czy nieprzestrzegania odpowiednich przepisów. Ze zrozumiałych zresztą powodów czynniki te są często ukrywane zarówno przez sportowców, jak i niekiedy przez trenerów.
Błędny pogląd na niebezpieczeństwo urazu w poszczególnych dyscypli nach sportowych może wynikać z nieścisłego ujęcia danych statystycznych. Takim przykładem jest zestawienie Kulika. Z przytoczonych przez niego danych wynika, że na zajęciach judo doszło tylko do jednego przypadku urazowego, podczas gdy np. w gimnastyce było ich 186, w grach sporto wych 161, w lekkiej atletyce 96 itp. Wiadomo przecież, jak znikoma jest liczba wśród młodzieży szkolnej ćwicząca judo, a jak wielka ćwicząca gimnastykę, gry sportowe lub lekką atletykę. Należy zatem uwzględnić zarówno liczbę ćwiczących, jak i czas zajęć.
Również zestawienia przypadków urazowych dokonywane przez leka rzy nie naświetlają właściwie urazowości w poszczególnych dyscyplinach sportowych. Ze zrozumiałych powodów lekarzy bardziej interesuje rodzaj uszkodzenia i sposoby leczenia. Zazwyczaj też w zestawieniach tych po mijane są drobne uszkodzenia ciała, niejednokrotnie zestawienia obejmują jedynie wycinkowy materiał. Z tych powodów nawet zestawienia oparte na licznym materiale, jak Konecnego, Thomdike’a, a w naszym piśmien nictwie Moskwy i Zajączkowskiego, nie mogą właściwie naświetlić proble mu. Większą wartość porównawczą dla omawianego zagadnienia ma zesta wienie Birzina, w którym porównuje on liczby urazów zaistniałych w 100 wystąpieniach zawodniczych badanych przez niego dyscyplin sportowych. Przedstawiono je w tab. II.
skich (ok. 28 na 100 walk), a najrzadziej w walkach szermierczych (1,1), Zestawienie to nie uwzględnia danych dotyczących judo i z tych powodów dokonałem obliczeń opierając się na założeniach Birzina.
Liczba wypadków w sporcie Tabela II L. P- Dyscyplina sportowa % uszkodzeń 1 boks 27,8 2 zapasy 15,8 3 piłka nożna 11,4 4 gimnastyka przyrzą dowa 3,2 5 koszykówka 5,0 6 lekka atletyka: bieg na 1000 m bieg na 100 m 2,8 skok wzwyż skok w dal 1,5 7 szermierka ' 1,1
W okresie od 14 IV 1956 do 24 IV 1961 rozegrano 166 walk zawodni czych w judo, podczas których zdarzyły się uszkodzenia ciała u trzech zawodników. Odsetek wynosi 1,8%. Liczba ta umiejscowiłaby judo — w zestawieniu Birzina — obok zawodów lekkoatletycznych, a więc dyscy pliny nie uchodzącej w opinii publicznej za niebezpieczną z uwagi na urazy.
Zastrzeżenia budzić może sprawa rodzaju urazów objętych zestawie niem. W powyższym obliczeniu uwzględniono takie urazy, z których po wodu należało przerwać walkę lub zawodnik nie mógł kontynuować tre ningu.
Odnośnie do kryteriów Birzina może też nasuwać zastrzeżenia różnica czasu trwania walk czy rozgrywek w poszczególnych dyscyplinach. Wia domo przecież, że np. mecz piłki nożnej trwa 90 min., walka bokserska — 9 min., judo — (wg przepisów P. Z. Judo) 5 min., (w dwóch ostatnich wy stąpienie zawodnicze może być przecież zakończone i wcześniej).
Z tych powodów większą wartość porównawczą niż dane Birzina ma zestawienie Dobrowolskiego, który przedstawia procent uszkodzeń ćwi czących w poszczególnych dyscyplinach sportowych przy uwzględnieniu czasu trwania ćwiczeń i ilości ćwiczących (w 1000 osobogodz.) tab. III.
Według kryteriów Dobrowolskiego urazy najczęściej zdarzają się w roz grywkach hokejowych (2,9%), boks zajmuje trzecią pozycję, a ostatnią podobnie jak u Birzina — szermierka.
Liczba wypadków w sporcie Tabela III L. P- Dyscyplina sportowa % uszkodzeń 1 hokej 2,9 2 piłka nożna 2,4 3 boks 2,2 4 zapasy 2,6 5 kolarstwo 2,0 6 gimnastyka 1,9 7 narciarstwo 1,7 8 koszykówka i siat kówka 1,4 9 lekka atletyka 1,3 10 pływanie 0,7 11 wioślarstwo 0,7 12 szermierka 0,2
I w tym zestawieniu również brak obliczeń dotyczących judo. Wy niki moich obliczeń są następujące: na 56 534 osobogodzin walk i ćwiczeń zaistniało 108 przypadków uszkodzeń. Stanowią one 1,9%. Porównując ten odsetek z danymi tab. III, judo zajęłoby szóstą pozycję, obok gimnastyki. Środkowa pozycja wśród najpopularniejszych dyscyplin poważnie pod waża domniemany pogląd niektórych osób o wielkim niebezpieczeństwie urazów w judo.
Dla naświetlenia tej sprawy posłużę się opublikowanymi zestawieniami opartymi na materiale japońskim i europejskim, z uwzględnieniem Polski, a w tym i własnego materiału.
Urazowość w judo w Japonii
Sprawę tę naświetlają opracowania Sasa i Saito oparte na danych Naukowego Studium Kodokanu. Badania ich dotyczyły nie tylko urazów, ale i zmian ustrojowych w następstwie wieloletniego uprawiania judo.
A. Rodzaje uszkodzeń według częstości występowania. Według Sasa przedstawiają się one następująco:
a) Wykręcenia i naderwania torebek stawowych (distorsiones). Stano wią one 56,6% wszystkich urazów. Najczęściej ulegają tym urazom stawy stopy, w następnej kolejności kolano, bark, łokieć, nadgarstek i biodro.
b) Złamania kości (fracturae) stanowią 14,8% urazów. Kolejność ich jest następująca: zęby, żebro, obojczyk, strzałka, paliczki palców nóg, ło patka, paliczki palców rąk, kość promieniowa i goleniowa.
c) Zwichnięcia stawów (luxationes) stanowią 14,4%. W grupie tej naj częściej urazom ulegają: bark, łokieć, kolano, stawy palców nóg, stawy stopy i palców rąk.
d) Stłuczenia tkanek miękkich (contusiones) stanowią 14,1%. Kolej ność umiejscowienia tych obrażeń w poszczególnych częściach ciała jest następująca: podudzie, wewnętrzna powierzchnia uda, kolano, bark, klat ka piersiowa, biodro, zewnętrzna powierzchnia uda, kostki i łokieć.
Rodzaje uszkodzeń według częstości ich występowania w zestawieniu Saity przedstawiają się następująco:
a) Wykręcenia i naderwania torebek stawowych (distorsiones) stano wią 51,9% wszystkich urazów. Kolejność tych uszkodzeń jest następująca: stawy stopy, kolano, nadgarstek, łokieć i bark.
b) Złamania kości (fracturae) stanowią 15,6%. W grupie tej najczęściej urazom ulegają: obojczyk, żebro, kości ręki, kość łokciowa, promieniowa, goleniowa i strzałkowa.
c) Stłuczenia tkanek miękkich (contusiones) stanowią 9,4% o następu jącej kolejności ich umiejscowienia: klatka piersiowa, biodro, kostki, bark, twarz, udo, łokieć i kolano.
d) Zwichnięcia stawów (luxationes) stanowią 4,9%. W grupie tej naj częstszym urazom ulegają: staw łokciowy, barkowy, stawy palców i stopy.
e) Inne uszkodzenia stanowią 18,2%.
Sasa podaje, że różnica w tych dwóch zestawieniach wynikają z róż norodności materiału obydwu autorów, a mianowicie: zawodnicy w zesta wieniu Saity posiadali niższe stopnie mistrzowskie (do 5 DAN), Sasy zaś należeli do znacznie wyższej klasy wyszkolenia (od 6 DAN wzwyż).
B. Sasa nie zajmuje zdecydowanego stanowiska w sprawie zmian w na rządach wewnętrznych w następstwie wieloletniego uprawiania judo. Stwierdzone zmiany przewodu pokarmowego, płuc i serca skłaniają autora do sugestii, że są one raczej następstwem niehigienicznego trybu życia zawodników, a nie rodzaju ćwiczeń.
Urazowość w judo na materiale europejskim
Judo rzadko jest przedmiotem wzmianek w zestawieniach urazów na materiale europejskim. Philippe, Valin w swoich dość szczegółowych opracowaniach pominęli tę dyscyplinę. Z zestawienia Lebedy wynika, że rodzaj uszkodzeń w judo na materiale czechosłowackim jest podobny jak w Japonii. Podobna jest też kolejność występowania urazów, jakim ule gają poszczególne części ciała. Obok mniejszych otarć skóry i stłuczeń występują uszkodzenia: stawu skokowego, kolana, klatki piersiowej, łok cia, obojczyka, żeber i barku.
Sasa analizuje również materiał europejski. Twierdzi on, że w mate riale europejskim na pierwszym miejscu znajdują się urazy łokcia i barku, w Japonii urazy stopy i kolana. Częste w Japonii przypadki uszkodzeń zębów, należą do rzadkości u Europejczyków. Powyższe różnice Sasa tłu maczy stopniem wytrenowania zawodników.
Zdaje się jednak, że główną przyczyną tych różnic są inne typy uży wanych mat. Do uzasadnienia tej sprawy powrócę przy omawianiu amor tyzacji sił podczas upadku.
Urazowość judo w Polsce
Na temat urazowości w judo w polskim piśmiennictwie są tylko po jedyncze wzmianki.
A. Zestawienia oparte na większym materiale opraco wane przez Kulika, Moskwę i Zajączkowskiego liczbowo ilustrują urazy w poszczególnych dyscyplinach sportowych bez uwzględnienia wyżej oma wianych kryteriów. Kulik, biorąc pod uwagę zajęcia judo z młodzieżą szkolną, przedstawił tylko jeden przypadek ,.stłuczenia kręgosłupa” w na stępstwie upadku na głowę przy wykonywaniu ćwiczeń. Moskwa i Za jączkowski podają również jeden przypadek urazu, nie wyszczególniając przyczyn uszkodzenia.
B. Materiał własny, liczący 108 urazowych przypadków w judo, wykorzystano wyżej do naświetlenia częstości urazów w tej dyscyplinie. Niżej podane szczegółowe zestawienia uwzględniające również rodzaj ura zu mogą, z uwagi na liczebność materiału, służyć jako podstawa do odpo wiednich porównań materiału polskiego z innymi.
Charakterystyka i dane liczbowe ćwiczących
Zajęcia judo prowadziłem jako trener z młodzieżą studencką (od 1950 r. do 1961 r.), szkolną i pracującymi (od 1954 r. do 1961 r.) oraz z żołnierzami WP (od 1960 r. do 1961 r.). Wśród szkolonych przeze mnie największą licz bę stanowili studenci, natomiast znacznie mniej było młodzieży szkolnej, pracujących i żołnierzy WP. Szczegółowe dane liczbowe przedstawia
tab. IV.
Zajęcia judo były prowadzone w sali do ćwiczeń na matach ogólnie używanych do tych celów w Polsce. Warunki higieniczne, jak oświetlenie, czystość i jakość maty oraz ubiorów nie budziły zastrzeżeń. Stan zdrowia
Tabela IV Ćwiczący stud. szkol.mł. prac. żołn. ogólna liczba
WSWF 577 — — — 577 TKKF 20 18 — — 60 Wojsko Polskie — — — 40 40 AZS 166 43 31 — 240 TS„Wisła“ 90 26 15 — 131 Razem 853 87 68 40 1048
ćwiczących był kontrolowany podczas okresowych badań lekarskich, zgod nie z instrukcją Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki do tyczącą opieki lekarskiej nad sportowcami. Zajęcia prowadzone według wskazówek metodycznych Kodokanu i Europejskiej Federacji Judo. Jak już wyżej podano, w czasie 56 536 sobogodzin zdarzyło się 108 urazów, które były przyczyną krótszej lub dłuższej przerwy w ćwiczeniach. Nie
Tabela V L. p. Okolice uszk. Wykrę cenia (distor- siones) Złamania (fracturae) Zwich nięcia (luxationes) Stłuczenia (contu siones) Razem 1 klatka piersiowa (żebra) — 4(4U) — 12(4u) 16 2 bark 4(2W) — — 12<2ł°) 16 3 palce nóg 11 4 — — 15 4 kolano 7 — — 4 11 5 staw skokowy 10 — — — 10 6 łokieć 6 — — 2 8 7 palce rąk 6 — 2 — 8 8 nadgarstek 7 — — — 7 9 podudzie — — — 6 6 10 szyja 4 - — — 4 11 biodro i udo — — — 4 4 12 miednica — — — 3 3 13 stopa — — — 3 3 14 obojczyk — 1 — — 1 15 kość promieniowa — 1 — — 1 16 ręka (dłoń) — — — 1 1 Razem 55(2w) 10,4w) 2 47(6W) w tym 114® wielo krot nych
notowano takich drobnych uszkodzeń, jak np. nieznaczne otarcie naskórka, które nie powstały w wyniku dynamiki ruchów w judo ani też nie były powodem przerwy w ćwiczeniach. Niejednokrotnie bowiem sami zawod nicy nie zgłaszali uszkodzeń takiego rodzaju; nie były one również noto wane w innych omawianych zestawieniach.
Szczegóły dotyczące rodzaju i umiejscowienia urazów (na materiale własnym) przedstawia tab. V.
Tabela VI
Rodzaj uszk.
Sasa Saito Materiał własny
ogółem % kolejność ogółem % kolejność ogółem % kolejność Wykręcenia i naderwa nia torebek stawowych (distor- siones) 56,6 stawy stopy, kolano, bark, łokieć, nadgarstek, biodro 51,9 stawy stopy, kolano, nadgarstek, łokieć, bark 48,3 stawy stopy, palce nóg, kolano, nadgarstek, łokieć, palce rąk, bark, szyja Złamania kości (fracturae) 14,8 zęby, żebro, obojczyk, strzałka, palce nóg, łopatka, palce rąk, kość prom, kość gol. 15,6 obojczyk, żebro, kości ręki, kość łokciowa, kość prom., kość gol., kość strz. 9,3 żebro, palce nóg, obojczyk, kość prom. Zwichnięcia stawów (luxationes) 14,4 bark, łokieć, kolano, stawy pal ców nóg, stawy stopy, stawy pal ców rąk 4,9 łokieć, bark, stawy palców nóg 1,8 stawy palców nóg, stawy palców rąk Stłuczenia tkanek miękkich (contusiones) 14,1 podudzie, wew. pow. uda, kolano, bark, klatka piersiowa, biodro, zewn. pow. uda, kostki, łokieć 9,4 klatka pier siowa, biodro, kostki, bark, twarz, udo, łokieć, kolano 43,5 klatka pier siowa, bark, podudzie, kolano, biodro, (udo), stopa, miednica, łokieć, ręka (dłoń) Inne uszkodzenia — 18,2
-W dalszych zestawieniach uszkodzenia wielokrotne zaliczano następu jąco: wykręcenia i stłuczenia — do wykręceń; złamania i stłuczenia — do złamań. Dla dokładniejszego naświetlenia zależności rodzaju uszkodzeń od stopnia zaawansowania zawodników celowe będzie dokonanie porów nawczego zestawienia własnego materiału, który stanowi grupę o niskim stopniu zaawansowania, z materiałem Saity (wysoki stopień) i Sasy (bar dzo wysoki stopień). Zestawienie przedstawiono w tab. VI, w której po dano również kolejność różnych obrażeń.
Z tab. VI wynika, że w judo najczęściej zdarzają się wykręcenia i na derwania torebek stawowych (distorsiones). Są one najliczniejsze we wszystkich grupach zawodników: zarówno o najwyższych, jak i najniż szych kwalifikacjach. Nie ma zaś istotnych różnic w kolejności uszkodzo nych okolic ciała.
Interesujące wyniki uzyskano w grupie złamań. Zdarzyło się ich naj mniej na materiale własnym. Ponieważ kość ulega złamaniu na ogół pod działaniem dość dużej siły, należy przypuszczać, że rozstrzygało tu tempo i dynamika walki, które są zazwyczaj intensywniejsze w grupie
zawod-Tabela VII
Działanie Rodzaj urazu Liczba
urazów
stłuczenie barku (ramienia) 10 stłuczenie klatki piersiowej 7 naderwanie więzadła poboczne
go kolana 5
stłuczenie biodra (kości udowej) 4
stłuczenie klatki piersiowej (uszko d z.
i nadłamanie żebra 3 wielokr.
pady stłuczenie miednicy 3
w bok stłuczenie kolana 3
stłuczenie i naderwanie torebki (uszkodz.
stawowej barku 2 wielokr.)
stłuczenie łokcia 2
naderwanie torebki stawu łok
ciowego 2
złamanie obojczyka 1
złamanie kości promieniowej 1 pady
w tył
naderwanie torebki stawu łok
ciowego 1
stłuczenie klatki piersiowej 1 naderwanie mięśni szyi 4 w przód naderwanie torebki stawu nadgarstkowego 2 pady zwichnięcie palca ręki 2
naderwanie torebki stawu łok
c.d. Tabeli VII
Działanie Rodzaj urazu Liczba
urazów
rzuty
naderwanie torebki stawu sko kowego
naderwanie torebki stawu palca nogi
stłuczenie przednio-bocznej (wew.) powierzchni podudzia naderwanie torebek stawowych palców nogi
złamanie paliczka palca nogi stłuczenie górnej pow. stopy naderwanie torebki stawu bar
kowego
stłuczenie klatki piersiowej
i nadłamanie żebra stłuczenie kolana
naderwanie torebki stawu kola nowego 10 7 6 4 4 3 2 (uszkodz. 1 wielokr.) 1 1 chwyty
naderwanie torebki stawu śród- ręczno-palcowego
naderwanie torebki stawu nad garstkowego
naderwanie torebki stawu łok ciowego
pęknięcie łękotki (kolano) stłuczenie ręki (dłoni)
6 5 2 1 1 Razem urazów 108
ników o większym stopniu zaawansowania. Wskazywałyby na to różnice dotyczące częstości złamań różnych kości, jeśli pominąć pierwszą pozycję w materiale Saity (zęby).
Grupa zwichnięć odznacza się znacznym zróżnicowaniem i trudno do szukać się jakiejkolwiek współzależności między stopniem zaawansowania zawodnika a uszkodzeniami tego rodzaju.
Duże różnice zachodzą w grupie stłuczeń tkanek miękkich (contusio- nes). U zawodników o niskim stopniu zaawansowania zdarzyło się ich najwięcej, bo aż 43,5%wszystkich urazów. Wskazywałoby to na słabe umiejętności tych zawodników, szczególnie w amortyzowaniu siły zwią zanej z padaniem ciała. Zagadnienie to ma duże znaczenie jeśli idzie o cha rakterystykę problemu i będzie rozważane w odniesieniu do urazów za chodzących w poszczególnych elementach walki.
Istotne staje się prześledzenie częstości i rodzaju urazów w poszcze gólnych elementach walki. Odpowiednie dane przedstawia tab. VII.
aż 50%. W dalszej zaś kolejności przypadają one na rzuty — 36% (w tym na skutek działania rzucającego 23%, w czasie wejścia (Tsukuri) 10%, na skutek działania padającego 2%, na skutek działania na ćwiczących oboli 1%) i chwyty —■ 14%.
Z braku odpowiednich danych w piśmiennictwie liczb tych nie można porównać w celu dokładniejszego naświetlenia urazów zachodzących w po