W artykule zostały zaprezentowane wstępne wyniki badań nad po-jęciem ojczyzny w języku duńskim, które stanowi jeden z kluczowych konceptów dla zrozumienia duńskiej mentalności i kultury. W badaniu zostały wzięte pod uwagę dane dotyczące systemu języka duńskiego (definicje leksykalne, wyrazy bliskoznaczne, derywaty i złożenia). Wyróż-niono aż pięć leksykalnych wykładników konceptu: fødeland, fædreland, hjemland, hjem oraz land, co w dużym stopniu przypomina sytuację obecną w języku angielskim. Wstępne analizy dowodzą, że podobnie jak w innych językach europejskich, centralną dla zrozumienia konceptu jest metafora wspólnego domu i rodziny ten dom zamieszkującej. Pojęcie ojczyzny w języku duńskim, zbudowane na wartościach panujących w duńskim społeczeństwie, wykazuje również wiele cech osobliwych – szczególnie interesujące w kontekście dalszych badań będą aspekty takie, jak silne powiązanie idei ojczyzny z konceptami narodu i społeczeń-stwa oraz ironia, z jaką traktuje się wielkomocarstwowe ambicje.
Słowa kluczowe: etnolingwistyka, semantyka, językowy obraz świata, koncept ojczyzna, język duński
1. Wstęp
Pojęcie ojczyzny jest jednym z kluczowych konceptów dla zrozu-mienia duńskiej mentalności i kultury. Zbudowane na wartościach pa-nujących w duńskim społeczeństwie niewątpliwie stanowi także ciekawą i oryginalną alternatywę dla pojmowania ojczyzny w innych językach.
Szczególnie interesujące wydaje się w kontekście porównania z językami słowiańskimi, np. językiem polskim.
Duńska ojczyzna jest pojęciem bardzo złożonym, które funkcjonuje w szerszym kontekście kulturowym i którego nie można opisać w izola-cji od powiązanych z nią konceptów takich jak naród, demokracja czy społeczeństwo. Podobnie jak wymienione wyżej koncepty, duń-skie pojęcie ojczyzny jest obecnie negocjowane i redefiniowane w świetle zjawisk takich jak tzw. kryzys imigracyjny czy globalizacja. Pojęcie oj-czyzny zmienia się, ponieważ zmienia się sama Dania, która przez ponad wiek pozostawała niewielkim, homogenicznym krajem zamieszkiwanym przez społeczeństwo zbudowane na zaufaniu i bliskich więziach. Waż-nym i niewątpliwie ciekawym zadaniem będzie więc zbadanie duńskiego konceptu ojczyzny z językowego punktu widzenia. W tym kontekście ważne będzie nie tylko ukazanie obrazu ojczyzny zawartego w systemie języka, ale także uzupełnienie tych informacji analizami dyskursu oraz ankiet, przeprowadzonych wśród młodych Duńczyków. W niniejszym ar-tykule, podejmujemy się próby wstępnego zrekonstruowania obrazu duń-skiej ojczyzny na bazie materiału zawartego w systemie języka. Podstawy filozoficzne oraz wykorzystana w badaniu metodologia są zgodne z za-łożeniami projektu EUROJOS (Bartmiński, Chlebda, 2008; Bartmiński, 2013: 11–21 oraz Bartmiński, 2016:7–12) mającego na celu stworzenie podstawy do porównania kluczowych konceptów w różnych językach.
2. Stan badań
Zdecydowana większość publikacji dotyczących duńskiej ojczyzny dotyczy problematyki historycznej, gdzie poszukuje się odpowiedzi na pytanie, kiedy ukształtował się duński naród i kiedy Duńczycy zaczęli pojmować Danię jako swoją ojczyznę. Nie brakuje także opracowań obie-rających perspektywę socjologiczno-kulturową, w których rozważa się, jakim państwem jest współcześnie Dania, jaki stosunek do swojego kraju mają duńscy obywatele oraz czym jest tzw. duńskość [danskhed ]. Wśród najważniejszych publikacji dotyczących różnych aspektów idei ojczyzny w Danii należy wymienić Dansk Identitetshistorie duńskiego historyka Ole Feldbæka (Feldbæk 1991), Fædreland og borgerdyd etnolog Tiny Damsholt (Damsholt 2003) oraz antalogię På sporet af dansk identitet zredagowaną przez Flemminga Lundgreen-Nielsena (Lundgreen-Nielsen 1992). Tożsamości narodowej Duńczyków oraz ich postrzeganiu przez sa-mych siebie poświęcona jest książka Uffe Østergaarda Danish National
Identity: Between Multinational Heritage and Small State Nationalism (Østergaard 2000). Brakuje natomiast analiz z lingwistycznego punktu widzenia.
3. Historia kształtowania się pojęcia
Jeśli chodzi o historię kształtowania się pojęcia ojczyzny w Danii, nie ma między badaczami zgody co do tego, od jakich czasów można mówić o duńskiej ojczyźnie. Podstawową kwestią, którą należy w tym kontekście rozważyć, jest pytanie o to, kiedy Duńczycy zaczęli czuć przy-należność do państwa zwanego Danią. Terytorium zamieszkiwane przez plemię Danów zostało opisane w łacińskojęzycznych źródłach już około 700 roku jako Dania (w późniejszych źródłach także jako Dacia) (Olsen, 1992:21). Pierwsze szerzej zakrojone próby stworzenia wspólnej kultury i wspólnego dziedzictwa zostały podjęte w czasach panowania Walde-mara Wielkiego (1146–1157) oraz jego następcy Knuda VI (1182–1202).
Głównym osiągnięciem z tego okresu pozostaje kronika Saxo, w której opisana została historia Danii i w której to autor tworzy wizję Danii jako ojczyzny (patria) – geograficznie określonego terytorium, w sto-sunku do którego zarówno lud jak i władcy zobowiązani są czuć obo-wiązek (pietas), miłość (caritas, amor ) oraz o który należy się troszczyć (cura) (Olsen, 1992:30). Otwarte pozostaje pytanie, jak duży oddźwięk zyskała kronika w ówczesnym społeczeństwie i należy raczej spodziewać się, że dotarła do wąskiego grona intelektualnej elity. Niemniej jednak kronikę Saxo można potraktować jako jeden z kamieni węgielnych dla postrzegania Danii jako ojczyzny. Kolejne wieki naznaczone były jed-nak wewnętrznym rozkładem królestwa duńskiego oraz rozluźnieniem się więzi pomiędzy poszczególnymi terytoriami oraz okrojeniem granic.
Znaczne zmiany nastąpiły dopiero w XVI wieku pod wpływem rozpadu Unii Kalmarskiej oraz rozpoczęcia wojen ze Szwecją, lecz prowadziły one najczęściej do kolejnych porażek i zmniejszania się roli, jaką Da-nia odgrywała na arenie międzynarodowej. Przyjęcie monarchii absolut-nej jako modelu rządzenia państwem w 1660 tylko pogłębiło istniejące już wcześniej problemy – rządy nad państwem sprawowała arystokracja mająca silne związki z Niemcami, a duńska ludność musiała pogodzić się ze statusem obywateli niższej kategorii i opozycji w swoim własnym kraju (Lundgreen-Nielsen 1992: 44). Dlatego należy podejrzewać, że po-jęcie ojczyzny wciąż wiązało się wtedy przede wszystkim z częścią Danii, w której dany mieszkaniec się urodził, nie zaś z Danią jako całością.
Nad-mienienia wymaga też fakt, że problematyka ojczyzny oraz tożsamości narodowej mogła w tym i wcześniejszych okresach dotyczyć co najwy-żej kilku procent całej ludności duńskiej. Dzieje kształtowania się pań-stwa duńskiego były długo traktowane w zupełnym oderwaniu od historii większości jej mieszkańców, głównie chłopów (Degn 2008: 131–140).
Z wyżej wspomnianych powodów, większość duńskich historyków przychyla się do twierdzenia, że początków pojęcia ojczyzny i na-rodu należy doszukiwać się w wydarzeniach z drugiej połowy XVIII wieku, kiedy to nastąpił odwrót od wieloletniej kosmopolitycznej po-lityki (Brincker 2009: 357–61), natomiast za decydujące dla duńskiego pojmowania konceptu ojczyzny należy uznać wydarzenia wieku XIX takie jak bitwa o Kopenhagę, utrata Norwegii i wojny z Prusami oraz po-pularne wówczas idee romantyzmu, które wpłynęły na wzrost nastrojów patriotycznych wśród wszystkich obywateli i stworzyły przywiązanie do idei wspólnej ojczyzny – Danii (Brickner 2009: 361, Lundgreen-Nielsen 1992:109–51). O ostatecznym kierunku rozwoju pojęcia ojczyzna w Da-nii zadecydowała klęska w drugiej wojnie z Prusami i związane z nią upo-korzenie. Utrata terytorium będąca skutkiem przegranej wojny sprawiła, że zanikły iluzje o wielkości duńskiego państwa i ukształtowało się homo-geniczne społeczeństwo, które składało się w głównej mierze z Duńczy-ków (Christiansen 1992: 153). Oba te czynniki zadecydowały o kierunku rozwoju duńskiego narodu oraz jego stosunku do idei ojczyzny, które można obserwować do dziś – najlepiej oddaje je maksyma sformułowana w 1865 przez Enrico Dalgasa: Hvad udad tabes, det maa indad vindes! [Co traci się na zewnątrz, należy zdobyć wewnątrz] (tamże, s. 155). Duńczycy porzucili wielkomocarstwowe marzenia i zajęli się budowaniem państwa od wewnątrz. Współcześni Duńczycy z sympatią przyjmują niewielkie terytorium swojego państwa (det lille land [mały kraj ], det lille Dan-mark [mała Dania]), podkreślają jego walory przyrodnicze (pierwsza zwrotka hymnu narodowego) oraz uznają wspólną odpowiedzialność za Danię. Ten ostatni aspekt przejawia się zarówno w sferze politycznej, gdzie społeczność lokalna ma duży wpływ na decyzje podejmowane na wyższych szczeblach (Øhgaard 1992: 288), ekonomicznej, czego dowo-dem są wysokie podatki płacone przez mieszkańców Danii oraz społecz-nej. Duńska mentalność i podejście do idei ojczyzny znalazło odzwier-ciedlenie w opublikowanym w 2016 przez duńskie ministerstwo kultury kanonie wartości Duńczyków, o którego kształcie decydować mieli sami obywatele (https://www.danmarkskanon.dk/). Wśród dziesięciu warto-ści najważniejszych dla mieszkańców Danii znalazły się między innymi:
państwo dobrobytu, zaufanie, wolność, równość płci oraz duński język.
Kanon w dużej mierze oddaje główne wartości, jakimi kieruje się duńskie społeczeństwo oraz sposób, w jaki postrzega ono pojęcie ojczyzny.
4. Definicje leksykalne
Analizując pojęcie ojczyzny w języku duńskim, należy wziąć pod uwagę aż pięć leksemów: fædreland, hjemland, fødeland oraz land i hjem.
Przypomina to sytuację w języku angielskim, gdzie również funkcjonuje 5 wykładników konceptu (fatherland, motherland, homeland, home oraz land, zob. Zwierzyńska 1993: 275). Podobieństw jest zresztą znacznie więcej, gdyż cztery z pięciu duńskich leksemów pozostają w stosunku względnej ekwiwalencji do leksemów angielskich. Jedynym wyjątkiem są fødeland i motherland, jednak nawet w tym wypadku pierwszy człon złożenia (føde – rodzić) w języku duńskim nasuwa wyraźne konotacje z osobą matki. Leksemy stanowiące reprezentację konceptu w języku duńskim różnią się znacznie częstotliwością występowania w języku – zapytanie o fødeland daje 67 wyników w narodowym duńskim korpusie, fædreland 594, hjemland 1142, hjem 25183, natomiast land aż 54613.
Należy mieć jednak na uwadze, że podczas gdy zdecydowana większość wystąpień trzech pierwszych leksemów jest bezpośrednio związana z po-jęciem ojczyzny, tak hjem i land w wielu wypadkach mogą służyć do wyrażania sensów niezwiązanych z konceptem, bądź związanych z nim bardzo luźno. Błędem byłoby jednak pominięcie leksemów hjem i land w analizie konceptu, gdyż stanowią one, podobnie jak w języku angiel-skim, najbogatsze źródło informacji o koncepcie – hjem, czyli dom, jest podstawową metaforą, przez pryzmat której rozumie się pojęcie ojczy-zny w języku duńskim, natomiast land, czyli kraj, jest w kontekście oj-czyzny używany zdecydowanie częściej niż hiponimy fødeland, fædreland i hjemland. Wydaje się, że w niektórych miejscach wskazanym jest także wzięcie pod uwagę innych leksemów związanych z konceptem ojczyzny, przede wszystkim Danmark, nation, stat i demokrati.
Analizę zaczniemy od eksplikacji leksemów fædreland i fødeland, które według słownika Den Danske Ordbog1różnią się tylko jedną cechą.
Fædreland (fædre [ojcowie, ojcowski] + land [kraj]) jest w DDO opisany jako ‘land som man er født og opvokset i, og som man i reglen føler sig
1Den Danske Ordbog (DDO) jest współczesnym internetowym słownikiem bazują-cym na tekstach z korpusu języka duńskiego.
særlig knyttet til’ [kraj, w którym ktoś się urodził i wychował, i do któ-rego czuje się szczególne przywiązanie]. Definicja sugeruje więc, że leksem fædreland wyraża aspekty takie jak urodzenie, wychowanie i szczególna więź łącząca kogoś z krajem. W następnych częściach analizy pytanie o rodzaj tej więzi będzie jednym z kluczowych zadań w celu opisania sposobu pojmowania ojczyzny przez użytkowników języka duńskiego.
Dla leksemu fødeland (føde [rodzić] + land [kraj]) Den Danske Ord-bog podaje następującą definicję: ‘land som man er født og opvokset i’
[kraj, w którym ktoś się urodził i wychował]. W porównaniu z fædreland rzuca się w oczy brak informacji o szczególnej więzi, którą osoba po-siada w stosunku do miejsca urodzenia. Według definicji fødeland niesie jedynie informację o tym, gdzie dana osoba się urodziła i wychowała, brak natomiast aspektu więzi uczuciowej. Faktycznie, wyraz używany jest najczęściej w szczególnych przypadkach, gdy nadawca chce podkre-ślić informację o urodzeniu się danej osoby w innym kraju, niż obecnie przez nią zamieszkiwany.
W tym kontekście warto zwrócić uwagę na definicję leksemu hjemland (hjemland to złożenie z hjem[dom] + land [kraj]), który wspomnianą opo-zycję kraj urodzenia – kraj zamieszkania wyraża w sposób eksplicytny:
‘det land som man stammer fra ofte i modsætning til et fremmed land som man opholder sig i’ [kraj z którego się pochodzi – często w prze-ciwieństwie do kraju, w którym się przebywa]. Presuponowane istnienie innego, obcego państwa, definiowanego w opozycji do kraju pochodzenia w teorii powinno oznaczać, że znaczenia hjemland i fødeland w znacz-nej mierze się pokrywają. Należy jednak mieć na uwadze, że z trzech wyżej opisanych leksemów, leksem hjemland jest wyrazem zdecydowanie najczęściej używanym. Jeszcze ważniejszą przesłanką, aby nie traktować hjemland i fødeland jako pełnych odpowiedników, jest obecność członu określającego hjem w pierwszym z leksemów, który rodzi bardzo sze-rokie konotacje związane z pojęciem domu. Użycie wyrazu hjemland nie powinno być więc traktowane jako zwykła konstatacja opozycji kraj urodzenia – kraj zamieszkiwany obecnie, gdyż leksem ten niesie ze sobą znacznie większy ładunek emocjonalny.
Kolejne dwa leksemy są silnie związane z wyżej nadmienionymi i stanowią ich podstawę konceptualną. Zarówno hjemland, fødeland jak i fædreland są złożeniami składającymi się z dwóch członów – człon określany to we wszystkich trzech rzeczownik land, oznaczający kraj.
Człony określające różnią się, jednak ich wspólną cechą jest związek z konceptem domu i rodziny. Hjem oznacza po prostu dom, jednak
w przeciwieństwie do polskiego domu jego znaczenie nie obejmuje infor-macji o konkretnym typie budynku i profiluje przede wszystkim wymiar społeczno-bytowy. Człon fædre- wskazuje jednoznacznie na postać ojca (ojców – przodków), czyli członka rodziny i domu, natomiast føde- przy-wołuje konotacje z osobą matki. Związek konceptu ojczyzny z postacią matki znajduje zresztą potwierdzenie także i w innych dowodach języko-wych – język ojczysty nazywany jest językiem matki (modersmål ), jako matka dla swoich obywateli (moder Danmark ) przedstawiana jest także sama Dania. W kontekście ojczyzny interesować nas będą dwa znaczenia leksemu hjem wyróżnione w Den Danske Ordbog: ‘en persons bolig som udgør vedkommendes private tilholdssted ofte med tanke på fællesskabet mellem de mennesker som personen bor sammen med’ [czyjeś mieszkanie, które stanowi prywatną przestrzeń tego kogoś, często z myślą o wspól-nocie między ludźmi, z którymi dana osoba mieszka, zamieszkuje] oraz
‘sted hvor en person eller en ting hører til eller oprindelig stammer fra’
[miejsce, do którego jakaś osoba bądź rzecz przynależy lub skąd pierwot-nie pochodzi]. W kontekście ojczyzny interesować nas będzie pierwszy i trzeci sens. Hjem w pierwszym znaczeniu kładzie nacisk na aspekt spo-łeczny domu, czyli na wspólnotę ludzi, z którymi dana osoba mieszka.
W prototypowej sytuacji jest to rodzina – ojciec i matka. Trzecie zna-czenie wskazuje przede wszystkim na aspekt pochodzenia oraz poczucie przynależności do miejsca, z którego dana osoba pochodzi.
Ważna w kontekście rekonstrukcji obrazu ojczyzny w języku duń-skim powinna okazać się informacja, że hjem funkcjonuje także w postaci przysłówka i wchodzi w skład niewielkiego paradygmatu posiadającego trzy formy odmiany – dynamiczną, statyczną i procesualną. Forma dyna-miczna definiowana jest w DDO następująco: ‘tilbage eller hen til nogens hjem eller bolig eller til det kvarter, område eller land som vedkommende er fast bosat i eller kommerfra’ [z powrotem do domu, mieszkania, dziel-nicy, okolicy lub kraju, w którym dana osoba mieszka lub z którego pochodzi]. Forma procesualna może oznaczać, podobnie jak forma dy-namiczna, powrót do ojczyzny, jednak w tym wypadku profilowany jest sam fakt przemieszczania się w kierunku ojczyzny bez informacji o osią-gnięciu założonego celu: ‘i retning mod nogens hjem eller bolig eller mod det kvarter, område eller land som vedkommende er fast bosat i eller kommer fra’ [w kierunku domu, mieszkania, dzielnicy, okolicy lub kraju, w którym dana osoba mieszka lub z którego pochodzi]. Forma statyczna wskazuje natomiast na przebywanie w miejscu określanym jako dom, często w ojczyźnie, presuponując jednocześnie istnienie opozycji dom –
świat lub ojczyzna-obce kraje: ‘(tilbage) i nogens hjem eller bolig eller i det kvarter, område eller land som vedkommende er fast bosat i eller kommer fra’ [(z powrotem) w domu, mieszkaniu, dzielnicy, okolicy lub kraju, w którym dana osoba mieszka lub z którego pochodzi]. Powyższe dane wskazują, że zarówno stan przebywania w ojczyźnie (domu), jak i powrót do ojczyzny (domu) można w języku duńskim uznać za zgra-matykalizowane. Fakt ten należałoby potraktować jako kolejny dowód na bliski związek duńskiego konceptu ojczyzny z konceptem domu oraz na rolę, jaką ojczyzna odgrywa dla użytkowników języka duńskiego.
Wyraz land stanowi człon określany w złożeniach fødeland, fædreland i hjemland i pozostaje z nimi w relacji hiperonimii. W języku duńskim ist-nieje wiele kontekstów, w których złożenia fødeland, fædreland i hjemland oraz leksem land mogą być używane zamiennie (szczególnie w połącze-niu z zaimkami dzierżawczymi). W kontekście ojczyzny najważniejsze wydają się dwa sensy leksemu land podane w DDO: ‘afgrænset geo-grafisk område som udgør en selvstændig politisk enhed’ [ograniczony obszar geograficzny, który stanowi niezależną jednostkę polityczną] oraz
‘et lands befolkning’ [mieszkańcy kraju]. ojczyzna wyrażana przez lek-sem land profiluje więc przede wszystkim aspekt państwowy (ojczyzna jako państwo) oraz społeczny (ojczyzna jako ludzie).
5. Wyrazy bliskoznaczne
Zdecydowanie najbogatszym źródłem synonimów i wyrazów seman-tycznie pokrewnych jest wydany w 2015 roku Den Danske Begrebsord-bog, w którym hasła uporządkowane są według kryteriów onomazjolo-gicznych. Opisane w nim są nie tylko poszczególne leksemy i ich syno-nimy, lecz także całe grupy tematyczne powiązane ze sobą semantycznie.
Słownik ten daje znacznie większe możliwości niż inne słowniki wyrazów bliskoznacznych, które omawiane leksemy tłumaczą pozostałymi leksy-kalnymi reprezentacjami konceptu. Z racji ilości zebranego materiału, nie będziemy przytaczać w tym miejscu wszystkich wyrazów bliskoznacz-nych związabliskoznacz-nych z leksykalnymi wykładnikami konceptu. Zamiast tego postaramy się przedstawić syntezę wyprowadzonych przez nas wniosków i stworzyć podstawę dla dalszych badań nad konceptem ojczyzny w ję-zyku duńskim.
Na duńskim pojmowaniu ojczyzny z pewnością w dużej mierze za-ważyła metafora domu. Większość wyrazów bliskoznacznych związanych z hjemland (pierwsza grupa wyrazów) to złożenia, w których trzy
najczę-ściej występujące człony określające to: føde- [rodzić], barndom- [dzieciń-stwo] oraz hjem- [dom/domowy]. Wyrażenie hjemme hos sig selv wska-zuje na fakt posiadania, bycia u siebie, natomiast i privaten i indenfor hjemmets fire vægge skupiają się na prywatności, którą daje człowiekowi dom. Uczucia związane z przebywaniem w domu najlepiej odzwiercie-dlone są w wyrażeniach føle sig hjemme [czuć się jak w domu] oraz være i hjemlige omgivelser [być w domowym otoczeniu]. Definicje obu wyrażeń w słowniku DDO wskazują na pojęcie ojczyzny i wymieniają uczucia ta-kie jak bezpieczeństwo, relaks, komfort, przyjemność czy poczucie bycia mile widzianym towarzyszące przebywaniu w domu. Znacząca grupa wy-razów bliskoznacznych dotyczy także uczuć związanych z opuszczaniem domu oraz powrotem do domu. Zarówno pozytywne uczucia związane z przebywaniem w domu jak i uczucie tęsknoty towarzyszące ludziom znajdującym się dłuższy czas poza domem sprawiają, że wyrażenia takie jak begive sig hjem, skynde sig hjem, vende hjem nabierają pozytywnego zabarwienia i kojarzą się z pozytywnymi uczuciami. Warto także zwrócić uwagę na fakt, że dom jest czymś znacznie więcej niż tylko budynkiem i schronieniem, na co wskazuje wyrażenia komme hjem til et tomt hus [wracać do pustego domu]. Powrót do domu, w którym nie ma domow-ników oraz atmosfery, nie jest przeżyciem radosnym, wręcz przeciwnie, kojarzy się raczej ze smutkiem i niezaspokojeniem tęsknoty. Wskazuje to przede wszystkim, że aspekty społeczny i kulturowy – ludzie, z któ-rymi dzieli się dom bądź ojczyznę oraz to, co wspólnie wypracowali – są bardzo ważne dla pojmowania obu konceptów.
Rozumienie konceptu ojczyzny przez metaforę domu związane jest także z postaciami ojca i matki. Być może przede wszystkim wyobra-żenie ojczyzny jako matki wskazuje na istnienie bardzo silnej więzi między ojczyzną i ludźmi ją zamieszkującymi. ojczyzna jest więc dla narodu niczym matka, która go urodziła, wychowała i dała mu język.
Konceptualizacja ojczyzny jako matki jest zresztą poświadczona zarówno językowo jak i kulturowo – wyrażenie moder Danmark / mor Danmark swe korzenie wywodzi z czasów romantyzmu i związane jest z wierszami wieszcza narodowego Adama Oehlenschlägera oraz obrazem Elisabeth Jerichau Baumann zatytułowanym właśnie Moder Danmark, na którym Dania przedstawiona jest jako młoda kobieta w jednej ręce niosąca flagę, w drugiej zaś dzierżąca miecz. Druga grupa wyrazów bliskoznacznych dla
Konceptualizacja ojczyzny jako matki jest zresztą poświadczona zarówno językowo jak i kulturowo – wyrażenie moder Danmark / mor Danmark swe korzenie wywodzi z czasów romantyzmu i związane jest z wierszami wieszcza narodowego Adama Oehlenschlägera oraz obrazem Elisabeth Jerichau Baumann zatytułowanym właśnie Moder Danmark, na którym Dania przedstawiona jest jako młoda kobieta w jednej ręce niosąca flagę, w drugiej zaś dzierżąca miecz. Druga grupa wyrazów bliskoznacznych dla