Andrzej Wręczycki
Wstęp
W kolejnym kroku reformy edukacji od 2013 roku wprowadza się przyrodę jako przedmiot uzupełniający nauczanie na IV etapie edukacyjnym w szkole ponadgimnazjalnej. W komentarzu do podstawy programowej, tom V. (Spalik i in., 2008), metoda projektów uczniowskich jest zalecana jako szczególnie korzystna metoda pracy w nauczaniu przyrody. W pracy przedstawiono koncepcję programową i metodyczną realizacji metodą projektów treści nauczania przyrody w liceum w zakresie trzech wątków przedmiotowych i czterech wątków tematycznych zawartych w podstawie programowej (Rozporządzenie MEN, 2008). Zaproponowany sposób realizacji treści nauczania zawiera postulowane w komentarzu do podstawy programowej działania ukierunkowane na: myślenie matematyczne, umiejętność pracy zespołowej, zdobywanie przez uczniów umiejętności wykorzystania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów, myślenie naukowe, zajęcia prowadzone z wykorzystaniem zaplecza doświadczalnego, związku tematyki z życiem codziennym.
Metoda projektów w nauczaniu przyrody
Projekt dotyczy innowacyjnych metod w nauczaniu przyrody w szkołach ponadgimnazjalnych, wprowadzanej do szkół średnich w 2013 roku. Głównym celem zajęć z przyrody jest rozumienie metody naukowej poprzez stawianie hipotez oraz ich weryfikowanie przy pomocy doświadczeń i obserwacji. Przedmiot przyroda ma za zadanie poszerzyć wiedzę ucznia z zakresu biologii, chemii, fizyki, geografii.
W podstawie programowej zaproponowano trzy działy: nauka i świat, nauka i technologia, nauka wokół nas. Treści nauczania w przedmiocie przyroda zostały określone przez MEN i obejmują 22 grupy tematyczne.
W praktyce nauczyciel ma możliwość realizacji własnego programu nauczania. Oczywiście cele kształcenia muszą być zgodne z celami kształcenia w zakresie przyrody, natomiast treści programu nauczania mogą wynikać od odbiorcy, uczniów nauczyciela i ich zainteresowań.
Zalecanymi metodami nauczania i realizacji treści programowych jest „metoda projektów”, w której uczniowie grupowo realizują wieloaspektowy, w ujęciu interdyscyplinarnym, projekt badawczy.
Propozycja realizacji zagadnień z nautyki i ekoturystyki w szkole ponadgimnazjalnej Projekt dotyczy następujących grup tematycznych spośród treści określonych przez MEN: 9.
„Wynalazki, które zmieniły świat - tworzywa sztuczne”; 12. „Sport - aerodynamika: wpływ na osiągnięcia sportowe”; 15. „Ochrona przyrody i środowiska - formy ochrony przyrody”; 19.
„Zdrowie - turystyka a zdrowie”.
Problematyka zagospodarowania odpadów jest ważnym zagadnieniem w edukacji. Powyższe przesłanki określiły główny cel pracy, którym było opracowanie propozycji wykorzystania opakowań z PET, w projekcie dydaktycznym realizowanym metodą projektów, dla potrzeb szkutnictwa i modelarstwa. Zakres opracowania obejmował przeprowadzenie prób otrzymania z opakowań PET modułowego segmentu przestrzennego, który złożony z powtarzalnych elementów może posłużyć do budowy kadłuba łodzi oraz opracowanie koncepcji metodycznej realizacji takiego projektu w szkole. Możliwości realizacji tematu dostosowano do wyposażenia oraz dostępności materiałów w warunkach szkolnych.
Zgodnie z procedurami realizacji metody projektów przyjęto następujące przesłanki realizacji tematu i podziału zadań:
1. Celowym jest wykorzystanie opakowań z PET w innych zastosowaniach (bez recyklingu materiałowego).
- znaleźć przykłady konstrukcji „stworzonych” z odpadów PET.
- omówić problem prawny: czy prawo zezwala na ponowne wykorzystanie butelek, które często mają zastrzeżony wzór użytkowy?
2. Wyroby z PET mają dobre właściwości chemiczne, fizyczne, mechaniczne (PET jako materiał).
- opisać właściwości chemiczne.
- opisać właściwości fizyczne.
- odnośnie właściwości mechanicznych wskazane byłyby rozważania na temat „konstrukcja (budowa, architektura) przestrzenna a wytrzymałość budowli”. Wskazane przykłady ze świata przyrody.
3. Butelki PET mają stanowić wypełniacz?, wypełnienie? w materiale kompozytowym, który jest tworzywem konstrukcyjnym nowej generacji.
- omówienie kompozytów jako materiałów konstrukcyjnych.
4. Zakłada się w pracy wykonanie kadłuba łodzi z połączonych z sobą butelek PET.
- dobór materiałów (co oprócz PET ?, drewno?, włókna?).
- ułożenie przestrzenne (geometria): poszukiwanie rozwiązań ułożenia względem siebie butelek w ramach przyjętego kształtu kadłuba, sposoby połączenia, uzyskanie „powtarzalnego elementu”.
5. Klejenie i laminowanie jest powszechnie stosowaną technologią w konstrukcjach przestrzennych (także w szkutnictwie).
- podstawy fizyczne teorii klejenia.
- podstawy teorii laminowania.
6. Opracowanie własne, doświadczalne.
- propozycja materiałów, połączeń, technologii, „powtarzalnego elementu”, który stanowi fragment burty.
- propozycja zarysu kształtu „całości” łodzi.
- propozycja „powtarzalnego segmentu” i wykorzystanie go w konstrukcji.
Należy wziąć pod uwagę:
- proponowane materiały powinny być dostępne, tanie, zdrowe.
- projekt można wykonać w warunkach amatorskich, bez szczególnego oprzyrządowania.
- nie przewiduje się wykorzystania „kopyta”, co stanowi odmienność w stosowanych technologiach wykonania kadłuba przez laminowanie.
Podsumowanie i wnioski
Zaproponowana tematyka zajęć – nautyka – jako suma wiedzy i doświadczeń przyrodniczych związanych z żeglugą odnosi się do ważnych zagadnień dorobku naszej cywilizacji, a – ekoturystyka – niejako wywodząca się z nautyki, powinna kształtować postawy wobec środowiska naturalnego. Ponadto taka tematyka daje okazję do – postulowanego w komentarzu podstawy programowej - rozwijania indywidualnych zainteresowań uczniów, jakim może być żeglarstwo.
Żeglarstwo, szkutnictwo, modelarstwo jest tematyką, która w sposób naturalny jest przedmiotem zainteresowania uczniów. Ponadto wiąże się z problematyką życia codziennego, między innymi w aspekcie utylizacji opakowań, na co kładzie się nacisk w programie nauczania.
Podobnie jak inne dyscypliny turystyki także żeglarstwo się zmienia. Zmieniają się również warunki jego uprawiania, typy łodzi żaglowych i materiały, z których je wykonano, osprzęt i chyba w największym stopniu przyrządy do nawigacji i sterowania.
Przedstawiono koncepcję programową i metodyczną realizacji zagadnień z nautyki, które realizuje postulat wieloprzedmiotowego spojrzenia charakterystycznego w nauczaniu przyrody.
Nauczanie żeglarstwa, nawet gdy chodzi o przyswojenie umiejętności technicznych, powinno odwoływać się do tradycji, historii i wyjaśnień terminologicznych, aby adept sztuki żeglarskiej postępował zgodnie z zasadami etyki i etykiety żeglarskiej, co czyni żeglarstwo zajęciem elitarnym.
Literatura
Spalik, K., Jagiełło, M. & Kofta, W. (2008), Komentarz do podstawy programowej przedmiotu przyroda w liceum. Kraków: Wydawnictwo ZamKor, s. 71-72.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 w sprawie podstawy programowej w szkole ponadgimnazjalnej.
Andrzej Wręczycki Instytut Chemii, Ochrony Środowiska i Biotechnologii
Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie Częstochowa, PL, e-mail: a.wreczycki@ajd.czest.pl
Contents
Wstęp
Małgorzata Nodzyńska ...5 The systems of representation in early science education
Maria Helena Blasbalg; Agnaldo Arroio ...7 Chemia w bajkach i baśniach, jako metoda motywacyjna do nauki elementów chemii w ramach przedmiotu przyroda w klasach 4 -6 szkoły podstawowej
Krzysztof Bodnicki, Natalia Regulska ...10 Interdyscyplinarne ścieżki dydaktyczne: fizyka dla geografów
Justyna Chojnacka ...17 BOZP aplikovaná vo výchove a vzdelávaní
OHS Applied in Education and Training
Melánia Feszterová ...25 Implementácia IBSE metódy do prírodovedného vzdelávania na Slovensku
Mária Ganajová, Katarina Kimáková, Zuzana Ješková, Marián Kireš,
Milena Kristofová ...28 Zawartość sodu i potasu w komórkach ludzkiego przełyku, żołądka, jelita cienkiego i jelita grubego u pacjentów krakowskich szpitali
Marta Głogowska ...32 Porównanie zawartości rtęci w tkankach jelita cienkiego i jelita grubego człowieka
Marta Głogowska ...36 Development of the ecological mindset in children and adolescents with the help of knowledge of the natural sciences
Zhaneta Stoykova, Vasil Hadzhiiliev, Maya Galabova, Lina Hadzhiilieva ...39 Prírodovedná gramotnosť žiakov základných škôl
Jarmila Kmeťová, Ivana Juračková ...42 Revealing and reflecting on Students Prior Concepts about Phenomenon in Inquiry Based Teaching Practice
Katarína Kotuľáková...47 Critical Analysis Of Scientific Web Sites
Abdeljalil Métioui, Louis Trudel ...54 Promieniotwórczość w oczach uczniów gimnazjum
Małgorzata Nodzyńska ...62 Wpływ zajęć wyrównanczych z chemii na podstawowe wiadomości chemiczne studentów kierunku „Ochrona Środowiska” w świetle badań
Małgorzata Nodzyńska ...66 Some critical points of the minimal guidance approach in science education
Mária Orolínová ...88
The assessment of competences regarding human activities in the environment by geography student-candidates for teaching posts
Wiktor Osuch ...96 Dlaczego warto stosować eksperymenty i doświadczenia przyrodnicze w edukacji dziecka na poziomie wczesnoszkolnym?
Ingrid Paśko ...106 The humanitarian treatment of animals in the II-IV grades of education
Małgorzata Połatyńska, Katarzyna Szczepko, Janusz Markowski ...117 W poszukiwaniu skutecznego modelu praktyk pedagogicznych
Eliza Rybska, Bogdan Jackowiak, Agnieszka Cieszyńska, Renata Dudziak ...122 Wiedza potoczna versus wiedza naukowa na temat ślimaków - możliwości i zaniedbania
Eliza Rybska, Zofia Sajkowska ...126 Outdoor science educational activities
Jitka Kloučková, Renata Šulcová ...131 Probe into the results of science literacy research in accordance to the education model
Tereza Kudrnová, Renata Šulcová ...135 Nauczyciele o nauczaniu przyrody w szkole podstawowej
Tracz Mariola, Świętek Agnieszka ...139 Ekoturystyka a nautyka. Projekt dydaktyczny dla specjalności turystyka na kierunkach studiów przyrodniczych
Andrzej Wręczycki ...149 Zagadnienia nautyki i ekoturystyki realizowane metodą projektów w nauczaniu przyrody w szkole ponadgimnazjalnej
Andrzej Wręczycki ...152