N a c jo n a liz a c ja p o d s ta w o w y c h g a łę z i g o s p o d a rk i n a ro d o w e j i tr w a ły p ro ce s p r z e j
m o w a n ia p rz e z P aństw o z a k ła d ó w p rz e m y s ło w y c h , p o z o s ta ją c y c h d o tych cza s w r ę k a c h p ry w a tn y c h w ła ś c ic ie li, s tw o rz y ły p o trz e b ę o rg a n iz a c ji p o tę żn e g o a pa ra tu a d m i
n is tr a c ji p rz e m y s ło w e j, a d m in is tra c ji s p ra w n e j i z d y s c y p lin o w a n e j, s to ją c e j na o d p o w ie d n im p o z io m ie fa c h o w y m i e ty c z n y m . W p ie rw s z e j fa zie n a c jo n a liz a c ji i s o c ja liz a c ji naszej g o s p o d a rk i zadanie to n a p o ty k a ło na w ie lk ie tru d n o ś c i na s k u te k b ra k u o d p o w ie d n ic h k a d r, p rz e n ik a n ia e le m e n tó w d y w e rs y jn y c h i w r o g ic h n o w e m u ła d o w i s p o łe czn e m u ora z na s k u te k n is k ie g o p o z io m u m o ra ln e g o i znaczn e j d e m o ra liz a c ji
— s m u tn e j p o z o s ta ło ś c i o k u p a c y jn e j.
Te w s z y s tk ie c z y n n ik i s p ra w iły , że u s ta w o d a w c a s ta n ą ł w o b e c k o n ie c z n o ś c i u re g u lo w a n ia z a g a d n ie n ia o d p o w ie d z ia ln o ś c i k a r nej p ra c o w n ik ó w a d m in is tr a c ji p a ń s tw o w e j i g o s p o d a rc z e j na n o w e j, o d p o w ia d a ją c e j w y m o g o m n o w e g o p o r z ą d k u sp o łe czn e g o zasadzie.
P o ję cie p rz e s tę p s tw u rz ę d n ic z y c h w m y ś l ro z d z ia łu X LI k o d e k s u k a rn e g o z 1932 r., do c h w ili o b e cn e j o b o w ią z u ją c e go, n ie d a w a ło r ę k o jm i n a le ż y te j re p re s ji w sto s u n k u d o w s z y s tk ic h o b ja w ó w d z ia ła n ia na szko dę in te re s u p u b lic z n e g o lu b p r y w a tn e g o , w y n ik łą w z w ią z k u z u rz ę d o w a n ie m lu b s p ra w o w a n ie m p e w n e j' fu n k c ji w ż y c iu p a ń s tw o w y m lu b g o s p o d a rc z y m . P rz e p is y te o k a z a ły się n ie w y s ta rc z a ją c e n ie co d o tre ś c i, le c z o d n o śn ie do zasięgu osób, m o g ą c y c h d o p u ś c ić się p rz e s tę p s tw a u rz ę d n ic z e g o . W m y ś l b o w ie m ty c h p r z e p is ó w p rz e s tę p s tw a u rz ę d n ic z e g o m oże się d o p u ś c ić ty lk o osoba p o z o s ta ją c a w słu żb ie Państwa lu b s a m o rz ą d u w z a k re s ie a d m in i
s tra c ji p a ń s tw o w e j. U s ta w o d a w c a m ia ł tu w y ra ź n ie na m y ś li osoby, s p ra w u ją c e p e w ne c z y n n o ś c i w d z ie d z in ie za rz ą d u , a w ię c c z y n n o ś c i o c h a ra k te rz e w ła d c z y m .
K la s y c z n y m p rz y k ła d e m je st tu sędzia, k tó r y w z ią w s z y ła p ó w k ę o d p o d s ą d n e g o w y r o k u je na jjego k o rz y ś ć n ie z g o d n ie z w ła s n y m su m ie n ie m i w b r e w sw e m u o b o w ią z k o w i w y d a w a n ia w y r o k ó w s p ra w ie d liw y c h . D alej m ilic ja n t, k tó r y bez u z a sa dn io n ej p r z y c z y n y u ż y w a b r o n i p a ln e j, p rz e z co b e z p ra w n ie p o w o d u je ś m ie rć o b y w a te la . W in n y m p o p e łn ie n ia p rz e s tę p s tw a u rz ę d n ic z e g o m oże b y ć w m y ś l o m ó w io n y c h p rz e p is ó w n a w e t ra k a rz (c z y ś c ic ie l
m ie js k i), g d y ż w p e w n y m , s z c z u p ły m z re s z tą z a k re s ie (ła p an ie b e z p a ń s k ic h p s ó w i u p rz ą ta n ie p a d lin y ) je s t o n p rz e d s ta w ic ie le m w ła d z y s a m o rz ą d o w e j (gm ina, z a rz ą d m ie js k i) i w y k o n u je czyn no ść w ła d c z ą . G d y b y w ię c ó w ra k a rz w y p u ś c ił s c h w y ta n eg o p rz e z s ie b ie psa na s k u te k w rę c z e n ia m u p rz e z k o g o ś ła p ó w k i, o d p o w ia d a łb y ja k u rz ę d n ik za p rz e s tę p s tw o u rz ę d n ic z e , o ile n ie m ia ły b y za sto so w a nia s u ro w s z e p rz e p is y p ra w a k a rn e g o , np. w s k u te k s p o w o d o w a n ia ś m ie rc i c z ło w ie k a (g d y b y p ie s o k a z a ł się w ś c ie k ły i p o g r y z ł ś m ie rte ln ie lu d zi).
U s ta w o d a w c a p rz e w id u ją c , że g ro n o osób, m o g ą c y c h stać się p o d m io ta m i p rz e s tę p s tw a u rz ę d n ic z e g o , je s t z b y t szczu płe, p o s ta n a w ia d o d a tk o w o , że k a ro m za teg o ro d z a ju p rz e s tę p s tw a o p ró c z u rz ę d n ik ó w , p o z o s ta ją c y c h w s łu żb ie Państw a lu b sam o
rz ą d u p o d le g a ją p o n a d to o s o b y w y k o n u ją c e zle co n e c z y n n o ś c i w z a k re s ie z a rz ą d u s a m o rz ą d o w e g o lu b p a ń s tw o w e g o tu d z ie ż fu n k c jo n a riu s z e w s z e lk ic h in s ty tu c ji p ra w a p u b lic z n e g o .
Na ta k im u s ta le n iu k rę g u p o d m io tó w p rz e s tę p s tw u rz ę d n ic z y c h o p ie ra ło sie o rz e c z n ic tw o k a rn e do 1939 r. C a łk o w ita zm iana s to s u n k ó w s p o łe c z n y c h i g o s p o d a r
c z y c h w O d ro d z o n e j R ze czyp osp o litej!, z n a j
d u ją c y c h sw e o d z w ie rc ie d le n ie w n o rm a c h p ra w n y c h , m u s ia ła s iłą rz e c z y znaleźć r ó w nież sw ó j w y r a z w z a g a d n ie n iu ściśle z t y m i zm ia n a m i z w ią z a n y m , t. j. w k w e s tii p rz e s tę p s tw u rz ę d n ic z y c h . N a jw a ż n ie js z y m zadaniem u s ta w o d a w c z y m na ty m o d c in k u b y ło ro z s z e rz e n ie k rę g u osób, m o g ą c y c h d o p u ś c ić się p rz e s tę p s tw a u rz ę d n ic z e g o , ró w n ie ż na o s o b y czyn n e w a d m in is tra c ji p rz e m y s ło w e j i w ie lu in n y c h g a łę z ia c h ż y cia g o s p o d a rc z e g o , n ie z n a n y c h lu b p ra w ie n ie z n a n y c h w Polsce p rz e d w rz e ś n io w e j.
P ra w o stanęło na s ta n o w is k u , że in te n s y w na ro z b u d o w a i p rz e b u d o w a g o s p o d a rs tw a n a ro d o w e g o , w p rz ę g a ją c a do p ra c y w s z y s t
k ie re z e rw y o sob o w e , s tw a rz a s z cze g ó ln ą o k a z ję d o nadużyć, m a lw e rs a c ji i w y k a z a nia p rz e z p e w n e e le m e n ty z łe j w o li i że d o ty c h c z a s o w e p rz e p is y w s k u te c z n y sposób z ty m i o b ja w a m i n ie w a lc z ą .
D e k re t z d n ia 13 c z e rw c a 1946 r. o p rz e s tę p s tw a c h s z c z e g ó ln ie n ie b e z p ie c z n y c h w o k re s ie o d b u d o w y Państw a s ta n o w i w art. 46, że o d p o w ie d z ia ln o ś c i k a rn e j p rz e w id z ia n e j d la u rz ę d n ik ó w w ś c is ły m te g o sło w a z n a cze n iu p o d le g a ją p o n a d to fu n k c jo n a riu s z e p rz e d s ię b io rs tw p a ń s tw o w y c h
lu b s a m o rz ą d o w y c h a lb o d z ia ła ją c y c h
P rze s tę p s tw o u rz ę d n ic z e z art. 286 § 1 i 2
c ię tn e g o o b y w a te la , k tó r y n ie je st je d n a k w y s ta w io n y na ty le p ró b sw e g o c h a ra k te ru , co osoba, re p re z e n tu ją c a p e w n ą w ła d z ę . W y c h o d z ą c z te g o założenia u s ta w o d a w c a sta
n o w i w art. 291 k k , że je ż e li u rz ę d n ik d o p u ś c ił się ja k ie g o k o lw ie k p rz e s tę p s tw a p o s p o lite g o pod cza s lu b w z w ią z k u z u rz ę d o w a niem , sąd m oże m u w y m ie r z y ć k a rę o p o ło w ę w y ż s z ą o d n a jw y ż s z e g o w y m ia r u k a ry , p rz e w id z ia n e g o za dane p rz e s tę p s tw o . Je że li w ię c d o z o rc a w ię z ie n n y , k tó r y w p r a k ty c e ma nad w ię ź n ia m i w ła d z ę p ra w ie n ie o g ra n ic z o n ą , z g w a łc i w ię ź n ia rk ę , to n ie z a le żn ie o d n a jw y ż s z e g o w y m ia r u k a ry , p rz e w id z ia n e g o w art. 204 k k za te g o ro d z a ju p rz e s tę p s tw o (10 la t w ię z ie n ia ) sąd w ła d n y je s t w y m ie r z y ć m u k a rę w w y s o k o ś c i 15 la t w ię z ie n ia .
N a za koń cze nie n in ie js z y c h ro zw a żań n a le ży w s p o m n ie ć , że pod że ga cze i p o m o c n ic y do p rz e s tę p s tw u rz ę d n ic z y c h p o d le g a ją ta k im sam ym k a ro m , co u rz ę d n ic y .
P rze stę p stw a u rz ę d n ic z e sq o b ja w e m n ie b e z p ie c z n y m w ka ż d y m p a ń s tw ie p r a w o rz ą d n y m , w sz c z e g ó ln o ś c i zaś w p a ń s tw ie
1. W ja k i sposób należy skutecznie ro z w ią zać u m o w ę o p ra c ę z p ra c o w n ik ie m , któ
re g o nie jest znany aktualny adres?
O b o w ią z k ie m p ra c o w n ik a je st p o d a n ie p ra c o d a w c y sw e g o a k tu a ln e g o adresu celem u m o ż liw ie n ia w z a je m n e g o p o ro z u m ie n ia się w ra z ie n ie o b e c n o ś c i w p ra c y . J e ż e li p ra c o w n ik n ie u c z y n i zadość te m u o b o w ią z k o w i, a lis t p o le c o n y , z a w ie ra ją c y w y p o w ie d ze n ie p rz e z p ra c o d a w c ę u m o w y o p racę, n ie b ę d z ie d o rę c z o n y p o d o s ta tn im zn an ym adresem w o b e c n ie zasta nia p ra c o w n ik a , to n a le ży p rz y ją ć , że p ra c o d a w c a u c z y n ił w s z y s tk o , co m ó g ł, a b y p ra c o w n ik a z a w ia d o m ić o z w o ln ie n iu . C h w ilę zaś, w k tó r e j o rg a n d o rę c z a ją c y u s iło w a ł p ism o d o rę czyć, p rz y jm u je się za datę p o w ia d o m ie n ia p ra c o w n ik a o ro z w ią z a n iu u m o w y .
2. Czy po w yp o w ied zen iu um ow y o pracę p rze z pracow nika, zachow uje on praw o
d e m o k ra c ji lu d o w e j. M u s im y je d n a k zda
w a ć sobie sp ra w ę, że sąd o p e ru ją c n a w e t ta k s u ro w y m i k a ra m i, ja k k a ra śm ie rci, n ie je s t w ła ś c iw y m c z y n n ik ie m w y c h o w a w czym , iest on ra c z e j k lin ik ą , m a ją c ą za za
d a n ie le c z e n ie c h o ró b s p o łe c z n y c h w ich o s ta tn im s ta d iu m ro z k ła d o w y m , ja k im je st p rz e s tę p s tw o . P ro fila k ty k a p rz e s tę p c z o ś c i s p o c z y w a w rę k a c h Państwa L u d o w e g o , k tó r e je s t n a jle p s z ą s z k o łą o b y w a te l
ską, w y c h o w u ją c ą n o w e k a d ry , w o ln e od w a d b iu ro k ra ty c z n e g o d e k a d e n ty z m u i b e z duszności, w io d ą c e j ta k często p rz e d k r a t k i sądow e.
Uw aga:
Już po n ap is a n iu n in ie js z e g o a rty k u łu u k a zał się d e k re t z d n ia 26 p a ź d z ie rn ik a 1949 r.
o o c h ro n ie ta je m n ic y p a ń s tw o w e j i s łu ż b o w e j (D z ie n n ik U sta w R. P. n r 55. poz. 437).
Z d n ie m w e :ścia w życie n in . d e k re tu p r z e p is art. 289 k k tra c i m o c o b o w ią z u ją c ą z tym , że do p rz e s tę p s tw a narusze n ia ta je m n ic y s łu ż b o w e j sto s u je się p rz e p is y c y to w a nego d e k re tu .