Środowisko pozostaje pod ciągłą presją czynników destrukcyjnych – in situ i napływowych.
Zanieczyszczeniu poddawane są wszystkie elementy środowiska.
HYDROSFERA
Wody powierzchniowe oraz podziemne są elementem środowiska bardzo narażonym na zanie-czyszczenie. Wielkość zanieczyszczenia tych wód zależna jest między innymi od stopnia zurbanizowania i uprzemysłowienia, gospodarki ściekowej, intensywności działalności rolniczej, a także od budowy geologicznej i ukształtowania terenu. Obszar opracowania leży w obrębie dwóch zlewni Jednolitych Części Wód Powierzchniowych. Są to JCWP Nr:PLRW2000172139989 Kisielina oraz PLRW20001921499 Dunajec od Zbiornika Czchów do ujścia.
Źródła zagrożeń: Główne źródła zagrożenia to przede wszystkim odprowadzanie ścieków wprost do potoków i do rzek (niedokładne oczyszczanie odprowadzanych ścieków, nielegalne wyloty kanalizacji, zły system przewożenia nieczystości). Odprowadzanie wód opadowych wraz z zanieczyszczeniami zmywanymi z terenów utwardzonych (w tym dróg), również przyczynia się do spadku jakości wód.
Możliwości ograniczenia zagrożeń środowiska: Objęcie nowych obiektów siecią kanalizacji sanitarnej.
Określanie szczegółowych rozwiązań w zakresie gospodarki wodno-ściekowej w przypadku obiektów, dla których wymagane będzie uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Utrzymywanie pasów zieleni wzdłuż pól a szczególnie ochrona otuliny biologicznej cieków, stanowiącej naturalny filtr biologiczny.
POWIERZCHNIA ZIEMI I GOSPODARKA ODPADAMI
Procesy modelujące powierzchnię ziemi mogą być spowodowane czynnikami naturalnymi, jak również antropogenicznymi, przy czym procesy te w obu przypadkach mogą zachodzić z różną prędkością i równolegle.
W ramach Państwowego Monitoringu Środowisk, Instytut Upraw Nawożenia i Gleboznawstwa, prowadzi co 5 lat monitoring chemizmu gleb ornych. Ma on na celu śledzenie stanu właściwości fizycznych, fizykochemicznych i chemicznych gleb gruntów ornych oraz zanieczyszczenia pierwiastkami śladowymi, wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi i siarką siarczanową. Wyniki badań zawartości metali ciężkich w wybranych punktach pomiarowych województwa małopolskiego, potwierdzają brak lub małe zanieczyszczenie gleb metalami ciężkimi.
Gospodarowanie odpadami w gminie Wierzchosławice odbywa się zgodnie z Planem Gospodarki Odpadami dla Województwa Małopolskiego Na terenie gminy obowiązuje również Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Wierzchosławice.
Źródła zagrożeń: Oprócz zanieczyszczeń powietrza z emitorów przemysłowych spoza obszaru Gminy a nawet województwa, których oddziaływanie zmniejsza się w ostatnich latach, największe zagrożenie dla gleb przedmiotowego obszaru wiąże się z przebiegiem głównych ciągów komunikacyjnych i wiąże się przede wszystkim z emisją spalin i pyłów, szczególnie w najbliższej odległości od krawędzi jezdni. Najbardziej niebezpieczne zanieczyszczenia gruntu są związane z takimi metalami ciężkimi jak:
ołów, nikiel, kadm i cynk. Badania gleb wskazują jasno, że zanieczyszczenia gleb pochodzą z opadu spoza terenu województwa.
Możliwości ograniczenia zagrożeń środowiska: Przestrzeganie obowiązujących zasad i przepisów w zakresie gospodarowania odpadami.
POWIETRZE ATMOSFERYCZNE
Jakość sanitarna powietrza to ważny czynnik zdrowotny, gdyż człowiek wystawiony jest na bezpo-średni kontakt z zanieczyszczeniami zawartymi w powietrzu. Poprawa jakości powietrza ma wpływ korzystny na stan sanitarny środowiska i zdrowie ludzi.
Oceny jakości powietrza odnoszone są do jednostek terytorialnych nazywanych strefami. Gmina Wierzchosławice należy do strefy „małopolskiej”. Małopolska znajduje się w ścisłej czołówce najbardziej zanieczyszczonych regionów Europy, tworząc wraz ze Śląskiem europejski biegun zanieczyszczeń powietrza (PZPWM 2018).
Oceny dokonuje się z uwzględnieniem dwóch grup kryteriów ustanowionych ze względu na:
ochronę zdrowia ludzi, ochronę roślin.
Zgodnie z klasyfikacją dla kryterium ochrony zdrowia strefa małopolska otrzymała wynikową klasę C, ze względu na ponadnormatywne stężenia benzo(a)pirenu, pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5.
Ponadnormatywne wartości związane są z oddziaływaniem emisji z indywidualnych instalacji ogrzewania budynków. Głównym zagrożeniem jakości powietrza w obrębie gminy jest tzw. niska emisja powierz-chniowa z takich źródeł jak węglowe piece domowe i kotłownie, emitujące tlenki węgla, siarki i pyły.
Emisja komunikacyjna, ze względu na sposób rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń, jest najbardziej uciążliwa w najbliższym otoczeniu dróg.
Źródła zagrożeń: Funkcjonowanie dużej ilości punktowych źródeł emisji zanieczyszczeń powietrza, wyposażonych w kotły o niskiej sprawności oraz używanie odpadów, jako paliwa. Niska emisja to podstawowe źródło zanieczyszczenia powietrza w województwie małopolskim. Udział transportu w obrębie gminy ogranicza się do terenów położonych wzdłuż dróg.
Możliwości ograniczenia: W celu ograniczenia emisji zanieczyszczeń do powietrza należy stopniowo modernizować niesprawne urządzenia grzewcze lub zastąpić je nowymi. Do celów grzewczych korzystne jest wykorzystanie paliw o niskim zasiarczeniu i proekologicznych źródeł energii.
ZASOBY PRZYRODNICZE
Zasoby przyrodnicze obszaru również podlegają wielu oddziaływaniom, z których najbardziej znaczące są oddziaływania, których źródłem jest działalność człowieka. Realizacja zabudowy oraz infrastruktury, a także działalność rolnicza powoduje zmiany w składzie gatunkowym zbiorowisk roślinnych, ich zanikanie i pojawianie się nowych. Również w przypadku populacji zwierząt obserwowane są zmiany, np obserwuje się zanik gatunków ptaków krajobrazu rolniczego przy jednoczesnym stabilnym poziomie gatunków leśnych.
Źródła zagrożeń: wprowadzanie obiektów hydrotechnicznych na Dunajcu, bez uwzględnienia drożności dla organizmów wodnych. Regulacje koryta rzeki. Wydobycie kruszywa w międzywalu.
Zanieczyszczenia wód i dzikie wysypiska odpadów.
Możliwości ograniczenia: Ochrona otwartych terenów rolnych przed zagospodarowaniem.
Zachowanie obowiązujących przepisów z zakresu ochrony przyrody i ochrony środowiska. W przypadku obszaru Natura 2000 wskazana jest ścisła współpraca z mieszkańcami i właścicielami nieruchomości oraz prowadzenie kampanii informacyjnych na temat przedmiotu ochrony Obszaru i niezbędnych działań ochronnych.
KRAJOBRAZ
Walory krajobrazowe obszaru podlegają wielu oddziaływaniom, z których najbardziej znaczące są oddziaływania, których źródłem jest działalność człowieka. Realizacja zabudowy oraz infrastruktury, powoduje czasem nieodwracalne zmiany w krajobrazie. Eksploatacja kruszywa to główny czynnik wpływający na walory krajobrazowe Gminy w chwili obecnej.
Źródła zagrożeń: Brak jednolitych standardów architektonicznych i urbanistycznych. Brak zintegrowanej wizji rekultywacji terenów pogórnicznych. Ekrany akustyczne wzdłuż autostrady A4.
Możliwości ograniczenia: Wykorzystanie dostępnych środków prawnych. Uwzględnienie wyników audytu krajobrazowego po jego opracowaniu.
HAŁAS, WIBRACJE ORAZ PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE Działalność człowieka powoduje istotne zmiany w tzw. klimacie akustycznym.
Antropogeniczne źródła hałasu związane są z głównymi ciągami komunikacyjnymi a przede wszystkim z autostradą A4. Mniejsze zagrożenie powodują pozostałe drogi: krajowa nr 94, wojewódzka nr 975 oraz pozostałe drogi powiatowe i gminne.
Również działalność związana z eksploatacją kruszywa odgrywa znaczną rolnę w kształtowaniu lokalnego klimatu akustycznego.
Dopuszczalne poziomy hałasu związane z określonym obszarem zagospodarowania zostały wyznaczone przez Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku.
Pole elektromagnetyczne (PEM) jest naturalnym elementem natury i zawsze istniało w środowisku ziemskim. Do najważniejszych źródeł promieniowania zaliczyć należy przede wszystkim stacje i linie energetyczne, nadajniki radiowe i telewizyjne oraz stacje bazowe telefonii komórkowej. Na analizowanym terenie występuje m.in. linia energetyczna 400 kV Połaniec – Tarnów.
Dopuszczalne wartości parametrów fizycznych pól elektromagnetycznych, zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 17 grudnia 2019 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku.
Możliwości ograniczenia zagrożeń środowiska: Przestrzeganie obowiązujących zasad i przepisów.
NATURALNE ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA
Rejon, w którym położony jest obszar opracowania, narażony jest na występowanie różnego rodzaju zagrożeń środowiska, zarówno pochodzenia naturalnego, jak i antropogenicznego.
Zagrożenia hydrologiczne
Powódź wiąże się z ekstremalnym wezbraniem wody m.in. w rzekach i ciekach, podczas którego woda po przekroczeniu stanu brzegowego powoduje zatopienie dolin, prowadząc często do zagrożenia dla ludności i strat materialnych. Na obszarze Gminy Wierzchosławice Dunajec jest chroniony wałami przeciwpowodziowymi. Obszary szczególnego zagrożenia powodzią, wskazane na mapach zagrożenia i ryzyka powodziowego (ISOK) leżą w międzywalu. W Bobrownikach Małych oraz Rudce wyznaczono obszary narażone na zalanie w wariancie zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego.
Zasięg obszarów szczególnego zagrożenia powodzią przedstawiono na rysunkach studium.
Możliwości ograniczenia: w obszarach szczególnego zagrożenia powodzią Q1% i Q10% obowiązują zakazy, nakazy, dopuszczenia i ograniczenia wynikające z przepisów odrębnych dotyczących ochrony przed powodzią. Wszelka działalność inwestycyjna w obszarze szczególnego zagrożenia powodzią; musi być zgodna z przepisami odrębnymi. W obszarze szczególnego zagrożenia powodzią Q10%, na którym prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat - obowiązuje całkowity zakaz zabudowy i nie wyznacza się terenów budowlanych. W obszarze szczególnego zagrożenia powodzią, na którym prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie Q1% (raz na 100 lat); obowiązuje zakaz zabudowy za wyjątkiem terenów, które zostały zainwestowane i zabudowane na podstawie wydanych decyzji administracyjnych. Na w/w terenach wszelką działalność inwestycyjną należy prowadzić ze świadomością możliwości wystąpienia zalania, obecni użytkownicy oraz przyszli inwestorzy, winni podjąć działania zmierzające do zredukowania ewentualnych strat materialnych i niematerialnych związanych z inwestycjami lokalizowanymi na w/w obszarze.
Przeciwstawnym zagrożeniem jest zjawisko suszy. Pomimo faktu, że Gmina Wierzchosławice nie leży w rejonach zagrożonych suszą rolniczą, to gospodarowanie wodami w całym kraju musi się odbywać w sposób racjonalny i zrównoważony. Gmina Wierzchosławice jest zagrożona suszą hydrologiczną (29,6%
powierzchni kraju), czyli okresem obniżonych zasobów wód powierzchniowych w stosunku do sytuacji przeciętnej w wieloleciu. Susza hydrologiczna jest z reguły kolejnym etapem pogłębiającej się suszy atmosferycznej i rolniczej, ale może również ujawnić się i przebiegać po zakończeniu okresu bezopadowego. Zagrożenie suszą hydrogeologiczną, czyli obniżeniem zwierciadła wód podziemnych poniżej stanów niskich ostrzegawczych jest w Gminie słabe. Sumarycznie Gmina Wierzchosławice leży w obszarze umiarkowanego zagrożenia suszą.
Możliwością ograniczenia zagrożeniem suszy jest realizacja wszelkich rozwiązań w zakresie zwiększania retencji, zarówno naturalnej jak i sztucznej: bioretencji, retencji korytowej, nawodnień rolniczych, zielonej infrastruktury.
ZAGROŻENIA GEOLOGICZNE
W obrębie Gminy nie występują znaczące zagrożenia geologiczne, (np osuwiska).
Niemniej otwarte tereny rolne mogą być narażone na wzmożoną erozje wietrzną w okresach suchych. Jest to istotne szczególnie w rejonach, gdzie występują rozległe kompleksy wielko powierzchniowych pól.
Ponadto, na terenach leżących w pobliżu brzegów zbiorników wodnych, w wyniku abrazji, czyli procesu niszczenia brzegów istnieje zagrożenie. Wschodnia część Gminy leży w obrębie niższych teras Dunajca, w obszarze generalnie uznawanym za niezbyt korzystny do zabudowy, szczególnie w obrębie dawnych starorzeczy. Część zachodnia odznacza się lepszymi warunkami budowlanymi, które są tym korzystniejsze im niżej położony jest poziom wód gruntowych.
Możliwości ograniczenia: Lokalizacja zabudowy w terenach strefy brzegowej zbiorników powinna być poprzedzona wykonaniem szczegółowych badań geologiczno-inżynierskich.
ANTROPOGENICZNE ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA
Działalność człowieka powoduje znaczące zmiany we wszystkich komponentach środowiska.
Oddziaływania te nasilają się w miarę rozwoju cywilizacji ludzkiej. Rozwój osadnictwa spowodował radykalne zmiany sposobu użytkowania terenu.
Na terenie opracowania nie występują zakłady o dużym ryzyku wystąpienia awarii, jak i zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej.
Przez teren Gminy przebiega autostrada A4 oraz linia kolejowa E30. Powoduje to wzrost ryzyka powstania sytuacji awaryjnej w przypadku katastrofy drogowej lub kolejowej, szczególnie z udziałem pojazdów transportujących niebezpieczne substancje chemiczne.
9. WYSTEPOWANIE OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE