Zakończenie

E rek cja D om u S ióstr M iłosierdzia w K ielcach była dziełem celow ym i pożytecznym . P o tw ierdziło to sam o życie.

Szpital św. A lek san d ra z chw ilą objęcia go przez szary tk i, w szedł w now y okres rozw oju. Od razu zyskał w iększą pop u­ larność i rozgłos. Coraz w ięcej m ieszkańców z m iasta i oko­ licy m iało z n im k o n tak t, w p raw d zie w pierw szym rzędzie przez kaplicę, do k tó re j schodzili się na m szę św. S tało się to ty m ła tw ie j, że W ładze szpitala nie u tru d n ia ły i nikom u nie przeszkadzały w uczęszczaniu do kaplicy, a piękno D om u Bożego, obfitość i w ystaw ność w szy stkich nabożeństw , także uroczystych, nie w yłączając cerem onii W ielkiego Tygodnia, popularność k aplicy szp italnej w y b itn ie zw iększyły.

P rz ed e w szy stk im zaś w zrosło do szp itala kieleckiego za u fa ­ nie społeczeństw a. W ierzono w sum ien n iejszą opiekę i tro s­ kliw szą pielęg n ację chorych. S tą d liczba ich rosła z każdym rokiem . Pociągało to rozszerzenie oddziałów szpitala, rozb u­ dow ę gm achu, pow iększenie ilości SS. Mił., lek arzy i służby. J u ż w pierw szych lata ch po sprow ad zen iu sióstr, leczyło się w szp italu stale około stu chorych. Z biegiem czasu, z począt­ ku w XX, liczba ich dobiegała do dwieście, w reszcie ido trz y sta osób. Z konieczności też rosła w zw iązku z ty m liczba szarytek. Do początkow ej liczby pięć, p rzy d zielały W ładze Z grom adze­ nia P ro w in c ji W arszaw skiej stopniow o in ne ta k , że w r. 1910 opiekę n ad chorym i spraw ow ało ju ż dziesięć, a w r. 1940 trzy n aście szary tek . R ozbudow a gm achu szpitala, k ilk a k ro tn ie inicjow an a i o d kładana dla b ra k u n ależy ty ch funduszów , u sk u ­ teczniona została ostatecznie w r. 1939 przez dobudow anie ca­ łego drugiego i częściowo trzeciego piętra.

W y raźnie dzięki SS. Mił. zy sk ały fin an se i gospodarka szpi­ tala. O kazało się, że zakonnice, w w a ru n k a c h w jakich zostały zainstalow ane, stanow ią przy n ajlep szy ch kw alifik acjach p e r­

sonel stosunkow o n a jta ń szy i n ajm n iej obciążający kasę szpita­ la. N aw et n ajsk ro m n iejsze p en sje i w a ru n k i u trz y m an ia pie­ lęg n iarzy i p ielęg n iarek św ieckich, p rzew yższyłyby znacznie w y d atk i, jak ie kasa szpitaln a p o k ry w ała na rzecz szary tek ; w y ­ d a tk i te b y ły m in im aln e wobec fak tu , że SS. Mił. od samego początku m ia ły w łasn y fu n d u sz zakładow y, z któ reg o się u trz y ­ m yw ały. Pokaźne k w oty, zaoszczędzone z tego pow odu przez szpital, m ogły służyć lepszem u w yży w ieniu chorych, ła tw ie j­ szej i szybszej rozbudow ie całej in sty tu cji.

Rozwój pierw szego D om u SS. Mił. w K ielcach nie o g ran i­ czył się tylk o do szpitala św. A leksandra. Z czasem objął on Sierociniec, Dom K sięży E m ery tó w i Szpital Dziecięcy.

Było g orącym życzeniem A d m in istra to ra D iecezji X. M a je r­ czaka, aby zarządow i i opiece SS. Mił. pow ierzyć m ożliw ie najw cześniej tak że Sierociniec i P a ra fia ln y Dom Starców , zw an y P rz y tu łk ie m Starców , lu b S zp italem Sw. T rójcy. Z za­ m ia rem sw ym zw ierzał się nie ty lk o w p ry w a tn y c h rozm o­ w ach, ale u ja w n ił go publicznie i urzędow o w pism ach do przew odniczącego R ady G łów nej L a sz czy ń sk ieg o 140 i do d y ­ re k to ra X X M isjonarzy X. D m ochow skiego 141 ; fo rm alnie zaś sprecyzow ano go w § X X a k tu e re k c ji dn. 10. V III. 1860 ro ­ ku. I znów podobnie ja k p rzy z b ieran iu zapisów na szpital św. A leksan d ra, ta k i w ty c h w y p ad k ach „D uchow ieństw o o now e fu n d u sze sta ra ć się będzie” 142.

Stosunkow o w cześnie udało się u tw o rzy ć O chronkę pod p rzew o dn ictw em szary tek , w praw d zie z początku w m alu cz­ kich rozm iarach. Założono ją w r. 1864 143. Na cele sierocińca o ddały w ładze szpitala jed n ą salę szpitalną, nie m ającą po­ łączenia z chorym i. Początkow a łączność ochronki ze szpitalem b y ła ty m w iększa, że kierow n ictw o jej spoczyw ało w ręk ach S. J u lii S w idersk iej, z ajętej urzędow o w szpitalu. Sprow adze­ nie od raz u szóstej sz ary tk i dla w yłącznej opieki nad dzieć­ mi, ja k chciał bkp M ajerczak, nie doszło do sk u tk u . W Γ. 1866 przy stąp io n o dio bu dow y osobnego do m u d la Sierocińca. W r. 1870, ipo pośw ięceniu go przez bkpa Tom asza K ulińsk

ie-140 8. III. I860 i 31. V III. 1860 roku. A kta Kons. Tom I.

141 2. III. 1862 roku. Tamże.

142 Słowa bkpa M ajerczaka w piśmie do prezesa Laszczyńskiego z 31. V III. 1860 roku. Tamże.

143 Por. A kta SS. Mił. przy Ochronie św. W incentego w Kielcach. Niemniej ze wzmianki, uczynionej przez X. M ajerczaka w liście do prezesa Laszczyńskiego z dnia 8. III. 1860 roku, wynika, że schronisko dla sierot istniało w Kielcach już kilka względnie kilkanaście lat.

go ш , w obec G u b e rn a to ra K ieleckiego Leszczowa i u rzęd o w e­ go opiek u n a O chrony, życzliw ie usposobionego R osjanina K ot- łowskiego, uroczyście w prow adzono tam dzieci. O piekę nad nim i w dalszym ciągu spraw o w ała S. Sw iderska. Z czasem , gdy liczba sie ro t sta le w zrastała, dom k ilk a raz y w r. 1874, 1897, 1910 i ostatecznie w r. 1912, rozszerzono i rozbudow ano. Od tego czasu znaidow ało w nim schronienie, oraz zapew niono w a ru n k i życia i n a u k i p rzeciętn ie d la 30—40 dzieci, pozosta­ jący ch pod w yłączną opieką trzech szary tek . W o statn ich la ­ tach, zw łaszcza w lata ch w ojennych, ilość siero t przekraczała n iekiedy liczbę sto, a zarząd Dom u i obow iązki w ychow aw cze pełniło pięć, przejściow o zaś n a w e t siedem SS. Mił.

Do P rz y tu łk u S tarcó w w K ielcach pod w ezw aniem św. T ró j­ cy, nie udało się bkpow i M ajerczakow i w ogóle sprow adzić SS. Mił. m im o u silny ch s ta ra ń i zeb ran ia ju ż pew nej n a te n cel kw oty . T ru d n o ści i przeszkody w ty m w zględzie są nieznane. P raw do p o d o bn ie nie w y sta rc z a ły na to przeznaczone na u trz y ­ m an ie sz ary tek fundusze, a p rzede w szystkim nieżyczliw ie do tego z a m iaru usposobiony b y ł R ząd Rosyjski.

Przez o k res 31 lat, tj. od 1908 roku, p ro w ad ziły szary tk i w K ielcach Dom XX. E m ery tó w D iecezji K ieleckiej. K om pe­ te n c je ich d o tyczyły jedyn ie całości sp ra w gospodarczych. Z a­ danie to sp ełn iały dw ie, później trz y i c z te ry siostry. W p ierw ­ szych m iesiącach w o jn y 1939 ro k u m iejsce SS. Mił. zaję ły Sio­ s tr y Służebniczki N ajśw . Serca Jezusow ego.

D rug ą z rzęd u najw ięk szą placów ką SS. Mił. w K ielcach sta ł się z czasem „Szpital D ziecięcy pod w ezw aniem M atki Boskiej N ieu stającej Pom ocy im. d r W ładysław a B uszkiew i- cza” . Za d atę założenia szpitala, pow szechnie zw anego „Szpi­ talik ie m ” , n a le ż y uw ażać 16. VII. 1921 rok u. W diniu tyim Z a­ rzą d M iejski w K ielcach, n a m ocy u c h w a ły R ady M iejskiej z dn. 20. VI. 1921 roku, oddał na szpital P o lsk o -A m e ry k ań ­ skiem u K o m iteto w i Pom ocy Dzieciom cały te re n zw any „No­ w y m Ł a n e m ” , p rzy ul. Lipow ej n r 30. G dy K o m itet ten p rz e r­ w ał w K ielcach sw ą działalność, zorganizow ało się „Tow a­ rzy stw o P rzy jació ł S zpitala D ziecięcego” , a zarząd Polsko- -A m ery k ań sk iego K o m itetu , na zasadzie u ch w ały R ady M iej­ skiej z dn. 23. II. 1922 roku, p rze lał w szystkie sw e praw a i obow iązki n a Tow. P rzyiaciół. O dtąd też (w rzeczyw istości ju ż od 6. XI. 1921) Tow. P rzy jació ł je s t jed y n y m i p raw n y m w łaścicielem szpitala, w y k o n u jąc swój zarząd na podstaw ie

144 Rządził diecezja kielecką po śmierci bkpa M ajerczaka od 24. IX. 1870 do 8. I. 1907 roku.

j g g j E R E K C J A D O M U S I Ó S T R M I Ł O S I E R D Z I A 2 8 5

s ta tu tu , zatw ierdzonego przez W ojew odę K ieleckiego dn. 8. X I. 1921 L. P r. 63601/11, oraz dn. 30. V. 1928. L.B.P. 3615. O tw arcie i pośw ięcenie szp itala odbyło się 26. X II. 1921 roku .

Zgodnie z w olą założyciela szp itala d ra W ładysław a B usz- •kiewicza, o raz z w y ra ź n y m zastrzeżeniem Z arząd u M iasta K ielc, n a podstaw ie u ch w ał R ad y M iejskiej z dn. 20. VI. 1921 ro k u i 23. II. 1922 roku, oddano zarząd szpitala, całą gospo­ d a rk ę i pielęgnow anie chorych dzieci S iostrom M iłosierdzia re g u ły św. W incentego à P aulo. Od sam ego też początku sza­ r y tk i prace te w y konyw ały, sto su jąc się do um ow y, z a w artej m iędzy w łaścicielem szp itala i W ładzam i Z grom adzenia P ro ­ w in c ji W arszaw skiej w m arc u 1922 roku.

D ziałalnością swą o b e jm u je „S zp italik ” całe W ojew ództw o K ieleckie 145. Leczą się w nim chore dzieci od n iem ow lęctw a do 14 ro k u życia bez różnicy płci, w w y ją tk o w y c h w ypadk ach także n iem o w lęta z m a tk a m i14β.

Początkow o, gdy Szpital Dziecięcy m ieścił się ty lko w k il­ k u pokojach w s ta ry m folw arczn ym dom u, liczba chorych nie nie p rzek raczała z zasady 60 osób 147, zarząd zaś i opiekę nad niimd sp raw o w ały d w ie szarytk i. W n a stę p n y c h lata ch c y fry te znacznie w zrosły. G dy Tow. P rzy jació ł decyzją z dn. 21. VI. 1924 rok u postanow iło w ybudow ać głów ny gm ach szp italn y i po ukończeniu budow y oddało go w dn. 2. X. 1927 ro k u do u ży tk u , liczba leczących isię w ynosiła: w r. 1925 — 118 osób; w r. 1928 — 534 osoby; w r. 1933 — 726 osób. T ym sam ym pow iększyć się m u siał personel szpitalny. Stopniow o fu n k cje p ielęgn iarsk ie p e łn iło coraz w ięcej s z a ry te k i p ielęgn iarek , w reszcie od 1. I. 1928 ro k u z a ję ty c h było siedem SS. Mił. z przełożoną S. J u lią Borow ską, osiem pielęgn iarek , se k re tarz i dw an aście osób słu żb y niższej. Od tego też czasu m a szpi­ tal stałego lekarza. W lata ch d ru g ie j w o jn y św iatow ej leczyło się w „ S z p ita lik u ” rocznie około 900 dzieci, pozostających pod opieką je d e n a s tu szarytek.

Cała In sty tu c ja m a pięć oddziałów: d w a dla chorych w e­ w n ętrzn ie, dw a dla chorych zakaźnie i jed en oddział o bserw a­ cyjny. O b ejm u je głów ny gm ach szpitalny, paw ilon a d m in istra - c y jn y i w szystkie p o trzebn e zabudow ania gospodarcze, oraz o gród i sad owocowy. Ma te ż w ła sn ą k ap licę i ko stnicę 14S.

145 S tatut Tow. Przyjaciół § 2.

148 S tatut Tow. Przyjaciół § 4.

147 S tatut Szpitala Dziecięcego § III przewidywał 60 łóżek dla dzieci chorych.

286 K S . F R A N C I S Z E K W A W R Z Y N I A K [6 6] BIBLIOGRAFIA

1. A kta K onsystorskie Kurii Diecezjalnej w Kielcach, a) Szarytki w Kielcach Tom I. od 1857 do 1884 roku, b) Szarytki w Kielcach Tom II. od 1885 do 1941 roku.

2. A k ta Sióstr Miłosierdzia Domu Prowincjonalnego w Warszawie. 3. A kia Sióstr Miłosierdzia przy szpitalu św. A leksandra w Kielcach. 4. A k ta Sióstr Młosierdzia przy Ochronie św. Wincentego à Paulo

w Kielcach.

5. Reguły Córek Miłosierdzia Slug Ubogich Chorych.

6. „Recueil des privilèges et indulgences” a l’usage des Filles de la C harité, Paris 1899.

7. Synodus Dioecesana Kielcensis, Kielce 1927.

8. A i c h n e r S., Com pendium luris Ecclesiastici, 1874. 9. F a n f a n i L., De Iure Religiosorum, Romae 1925.

10. F e r r a r i J., Sum m a Institutionum Canonicarum, Tomus I, II, III, Genuae 1877.

11. I c a r d H., Praelectiones luris Canonici, Tomus I, II, III, Parisiis 1962.

12. L u g a r i A., De Visitatione Sacrorum Lim im um , Volumen I, ΓΙ, III, Romae 1899.

13. M о с c h e g i a n i P., Iurisprudentia Ecclesiastica, Tomus I, II, III, F riburgi Brisgoviae 1904—1905.

14. K o w a l c z e w s k i S., Kielce i Okolica, Kielce 1935.

15. W e r n z Fr., Ius Decretalium, Tomus I, II, II, Romae 1905—1908.

R é s u m é

Erection de la Maison des Soeurs de C harité auprès de l ’hôpital du Saint A lexandre à Kielce en 1862 a.

L’A dm inistrateur et Vicaire Apostolique du Diocèse de Cracovie— Kielce, Maciej M ajerczak, form a en 1855 l’idée de rendre la protection des m alades dans Thô’pital du Saint A lexandre et l ’érection de leur Maison à Kielce aux Soeurs de C harité (Confrérie de la C harité — Puellae caritatis). L ’évêque donna commencement et m it à exécution dans le courant d’à peu près sept ans tous les trav au x préparatoires pour la réalisation de cet oeuvre. Il effectua en particulier une abon­ dante correspondance officielle avec toutes les Institutions compétentes nationales et avec les plus hautes autorités laïques d ’E tat et il am assa tout le capital de prem ier établissem ent nécessaire pour la dotation des Soeurs de Charité.

L ’acte d ’érection de la Mai son des Soeurs de C harité auprès de l ’hô­ pital de Kielce fut dressé devant un notaire le 10. Août 1860. Cet acte fut dressé conjointem ent par l’autorité ecclésiastique du diocèse et par le Conseil A dm inistratif des Etablissem ents de C harité d ’arrondisse­ m ent de Kielce comme autorité supérieure directe d’hôpital, dépen­ dante du Conseil G énéral A dm inistratif des Etablissem ents de Charité agissant su r le terrain de toute la Pologne russe.

Das l’acte d ’érection on a pris la décision suivante:

1) L ’hôpital sera adm inistré comme ju sq u ’à présent par le Conseil A dm inistratif d ’arrondissem ent qui dirigera toute l’adm inistration, cor­ respondance, comptabilité, tenue des livres. Les Soeurs de C harité p ar leur p art s’occuperont des soins donnés aux m alades et du ménage;

E R E K C J A D U M U S I Ó S T R M I Ł O S I E R D Z I A

287

2) Le fonds entier amassé p ar l ’A utorité Ecclésiastique, intégrale­ m ent séparé du fonds général d’hôpital, est destiné exclusivem ent à la dotation et à l’en tretien de la Maison des Soeurs de Charité. Ce fonds, s’élevant à un m ontant de 11.250 roubles ou 75.000 zloty polonais (finalem ent après legs ultérieurs et collectes s’élevant à un m ontant de 14.809 roubles 62 kopecks ou 98.730,24 zloty polonais) restera sous l'adm inistration directe de l’évêque de Kielce et constituera étern el­ lem ent la propriété légitime et incontestable de la Maison des Soeurs de Charité.

Le clergé du diocèse de Kielce a légué â peu prés tous les legs au profit de cet oeuvre de bienfaisance.

Les autorités du gouvernem ent ont sanctionnées le 26. Novembre 1861 le capital de prem ier établissem ent, déclarant qu’il était suffisant pour la dotation de la Maison des Soeurs de Charité. Le Conseil G énéral A dm inistratif des Etablissem ents de C harité comme l ’autorité suprêm e au-dessus des hôpitaux dans to u t le pays autorisa en v e rtu de susdit par la lettre du 16. Décembre 1861 le Conseil A dm inistratif de l ’arro n ­ dissem ent à adm ettre les Soeurs de C harité à l ’hôpital du Saint Ale­ xandre à Kielce.

Le président du Conseil A dm inistratif d ’arrondissem ent Erazm Ró­ życki accomplit à l’hôpital l ’installation des soeurs de C harité en nom ­ bre de cinq personnes et l’évêque de Kielce M ajerczak accomplit le cérémoniel solennel d ’église. Ça se passa le 13. Mai 1862.

Quelque peu de tem pe après on confia graduellem ent aux Soeurs de C harité à Kielce les peines dans la Maison des prêtres pensionnai­ res, dans la crèche pour enfants et dans l ’hôpital d ’enfants.