Erekcja Domu sióstr miłosierdzia w szpitalu św. Aleksandra w Kielcach w r. 1862

Franciszek Wawrzyniak

Erekcja Domu sióstr miłosierdzia w

szpitalu św. Aleksandra w Kielcach w

r. 1862

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 10/1-2, 221-287

Ks. FRANCISZEK WAWRZYNIAK

EREKCJA DOMU SIÖSTR MIŁOSIERDZIA W SZPITALU ŚW. ALEKSANDRA W KIELCACH

W 1862 ROKU

T r ę ś ć : Wstęp. 1. Rys historyczny. 2. E rekcja Domu Sióstr M iłosier­ dzia. 3. U trzym anie Domu, legaty. 4. Zakres pracy, ilość, mieszkanie szarytek. 3. Kaplica szpitalna, kapelan szpitala, spowiednicy Sióstr Mi­

łosierdzia. 6. Zakończenie. Bibliografia.

Wstęp

Szpital w K ielcach, pod w ezw aniem św. A leksandra, istn ieje od r. 1828. O piekę i zarząd sp raw ow ała w n im bezpośrednio i n a m ocy p raw a R ada O piekuńcza Z akładów D obroczynnych P o ­ w ia tu K ieleckiego w zależności od R ady G łów nej w W arsza­ wie. M ieścił etatow o 50 łóżek; w rzeczyw istości jed n a k liczba chorych dochodziła do stu. U sługi oddaw ali chorym posługa­ cze i posługaczki.

Za przy k ład em inn y ch m iast G u b ern ii R adom skiej, ja k S a n ­ dom ierza i K urozw ęk, gdzie cho ry m w szpitalach słu ży ły po­ m ocą i opieką S io stry M iłosierdzia, różne osobistości i in sty ­ tu c je s ta ra ły się sprow adzić sz ary tk i do szpitala św. A lek san­ d ra w K ielcach. N ajw ięcej zasług na ty m polu położył A dm i­ n is tra to r i W ikariusz A postolski D iecezji K rakow sko-K ielec- kiej, ks. M aciej M ajerczak. B ył on duszą całego przedsięw zię­ cia i jem u nieom al w yłącznie szpital kielecki sprow adzenie S ió str Mił. zaw dzięcza. Szczerze i z pożytkiem w spółdziałały z bisku pem M ajerczakiem R ada O piekuńcza Z akładów D obro­ czynnych P o w iatu K ieleckiego, R ada G łów na Z akładów Do­ broczyn ny ch w K ró lestw ie Polskim , M arszałek S zlach ty G u ­ b e rn ii R adom skiej, duchow ieństw o D iecezji K rak ow sko -K ie- leckiej, k tó re zapisało n ajw ięcej legatów na uposażenie SS. Mił., oraz kieleckie społeczeństw o.

Sam a m yśl sprow adzenia sz ary tek do K ielc celem pielęgno­ w a n ia chorych je s t z górą całe sto ła t starsza. R zucił ją w r.

1756 K a je ta n Sołtyk, b isk u p k rakow ski. G dy w ty m że rok u rozeb ran o d rew n ia n y kościółek św. L eonarda, w y staw ił Sołtyk na jego m iejscu w ielki gm ach, zw any L eonardem , zastrzeg a­ jąc w yraźn ie, ab y przeznaczony b y ł na szpital i na Dom SS. Mił. N ieprzew idziane w y p ad k i p lan ten unicestw iły. W r. 1800 w czasie w ielkiego p ożaru, gdy p raw ie całe K ielce spłonęły, sp alił się rów nież gm ach L eonarda. O dbudow any i odnow iony w r. 1809, służył ju ż in n y m celom. Od r. 1816 m ieścił b iu ra K om isji W ojew ództw a K rakow skiego, a w późniejszych latach urządzono w nim szpital w ojskow y.

1. R ys h isto ry czn y

M yśl oddania szary tk o m opieki n ad chorym i w szp italu św. A lek san d ra i erek cji D om u SS. Mił. w K ielcach, pow ziął w r. 1855 A d m in istra to r i W ik ariu sz A postolski D iecezji K rako w - sko-K ieleckiej, ks. M aciej M a je rc z a k 1.

Z w ielką energią, ze szczerą i realisty czn ą koncepcją dzia­ łania, p ostanow ił biskup zrealizow ać sw e zam ierzone działo. O statecznym m o ty w em do publicznego w y stąp ien ia z p ro ­ je k te m sprow adzenia SS. Mił., było ogłoszenie przez pap. P iu ­ sa IX d ogm atu o Niep. Poczęciu N. M. P . 2 C hciał bp M a je r­ czak, aby dogm at te n połączyć k o n k re tn ie z życiem i uw iecz­ nić go n a swoim te re n ie przez czyn m iłosierny, k tó ry b y słu ­ żył d o b ru ogólnem u, a odpow iadał in ten cjom T ej, k tó ra je s t „M atk ą M iłosierdzia” i „U zdrow ieniem C hory ch” . G dy więc 8. X II. 1859 roku, now ą tę p raw d ę w ia ry w e w szy stkich ko­ ściołach diecezji głoszono, rów nocześnie z am bony K olegiaty K ie le c k ie j3 podał kazn o dzieja m iejscow y do w iadom ości w szystkich w olę oraz zarządzenie biskupa, by pow ierzyć sza­ ry tk o m opiekę n a d ch orym i w szpitalu kieleckim , oraz, by na fu n d u sz p o trzeb n y na te n cel, przeznaczyć o fia ry jed n e j ze

1 Ks'. Maciej M ajerczak ur. się 23. XI. 1800 roku w O falu w starost­ wie spiskim. Był Adm inistr. i W ikar. Apost. Diecezji K rakow sko-K ielec- kiej od r. 4849 do 1870 tj. aż do śmierci. K onsekrow any w W arszawie na biskupa jerychońskiego w r. 1862. Diecezja jego pow stała z części diec. krakow skiej, położonej w Królestw ie Kongresowym pod nazwą W ikariatu Apostolskiego. Przyjęta powszechnie nazw a Diecezji K ra- kowsko-Kieleckiej d atu je się od r. 1842 i przetrw ała do 5. I. 1882, tj. do przyw rócenia przez Stoi. Apost. samoistnej Decezji K ieleckiej; Rząd rosyjski już wcześniej Ukazem z dn. 26. XII. 1865 roku uznał część Diec. Krak., leżącą w K rólestw ie Kongresowym, za oddzielną decezję.

2 Bullą „Ineffabilis Deus” w r. 1854,

8 Kolegiata Kielecka wyniesioną została do godności katedry w pierw przez pap. Piusa VII bullą z dn. 15. VI. 1805 roku, następnie bullą apo­ stolską z dn. 5. I. 1882 roku.

sk arb on k o leg iaty aż do czasu zeb rania w y starczającej k w o ty zakładow ej. Było to fo rm a ln e zapoczątkow anie now ego dzieła.

P rzez sześć z górą la t niezm ordow anie odtąd pracow ać b ę­ dzie bp M ajerczak dla tego um iłow anego przedsięw zięcia. N ie szczędzi zabiegów, sił, w łasn ych funduszów ; w tru dno ściach w y k azu je św ięty u p ó r i zaparcie. In icju je, przyspiesza i w y ­ k o n u je w szystkie p race przygotow aw cze. K ie ru je i sam u k ład a p raw ie całą k o respondencję, zw racając ją w szędzie, gdzie ty lko obudzić m oże zrozum ienie i poparcie. N ie m ogąc w łasn ą w y ­ łączną w ładzą oddać szary tk o m szpitala, stale organom n ad In sty tu c ja m i D obroczynnym i w k ra ju czuw ającym , p rzy p o ­ m in a i podsuw a sposób form aln eg o działania, p rzesy łając im gotow e, w y pracow an e a k ta do a p ro b a ty Rządu. Znosi się bez­ pośrednio z W ładzam i R ządow ym i K rólestw a Polskiego w W ar­ szaw ie, zwłaszcza w sp raw ach , dotyczących uposażenia no­ w ego Dom u, szuka p ry w a tn ie p ro te k c ji członków R ządu dla przyspieszenia biegu form alności urzędow ych. Pow agą b isk u ­ piego u rzęd u osobiście zb iera cały fu n du sz n a uposażenie SS. Mił. P o w ażn y to m u siał być dorobek pracy, jeżeli „Synodus D ioecesana K ielcensis” 4, podając w k ró tk ie j c h a ra k te ry sty c e n a jw ażn iejsze w y d arzen ia za rządów poszczególnych A dm ini­ stra to ró w D iecezji K ieleckiej, p odkreśla p rzy bpie M ajerczaku sprow adzenie do K ielc SS. Mił.

A by zapew nić sobie n a le ż y tą sank cję działania, zniósł się z R adą O piekuńczą Z akładów D obroczynnych P o w ia tu K ie­ leckiego, k tó ra w edług sw ych k o m p eten cji szpitalem zarządza­ nia, oraz z M arszałkiem S zlach ty G u b ern ii R adom skiej E. N ie- m ojew skim . P rzek o n any , że z żadnym sprzeciw em z tej stro n y się nie spotka, nie czekając na odpowiedź, szuka sposobów, a b y w y jed n ać zapisy i leg aty , stanow iące podstaw ę i bez­ w zględny w a ru n e k sp row adzenia szarytek. W gorących a p e ­ lach, nacechow anych serdeczną w ylew nością i nam aszczeniem , zw raca się skutecznie do okolicznych ziem ian, a przede w szy st­ k im do zam ożnych proboszczów swej diecezji. K orespondencja, ja k ą w ty m przedm iocie pro w ad ził bp M ajerczak ze sw oim i k ap łan am i, św iadczy dob itn ie o w sp an iały m podejściu, pełny m ludzkich i n ad p rzyro d zo n ych pobudek, o szacunku dla p ro ­ boszczów o raz o w ielk iej ofiarności duchow ieństw a. P o tw ie r­ dza też w ym ow nie u stalo n ą opinię, że gdziekolw iek zaw iązy­ w ało się i dojrzew ało dzieło m iłosierdzia, tam Kościół K a to ­ licki w osobach sw oich p a ste rzy słu ży ł św iatłą rad ą, okazy­ w a ł głębokie zrozum ienie, a n ad e w szystko m o raln ą i m a te ­ ria ln ą pomoc.

223

224

Oto m. in. c h a ra k te ry sty c z n e odręczne pism o ks. biskupa M ajerczak a do e m e ry ta , b. proboszcza w S zkalbm ierzu, ks. B a rtło m ie ja Jarzębskiego z d n ia 17 m aja 1859 roku:

„Wielmożny Księże Dobrodzieju.

Poważanie, jakie W. X. Dobrodziej umiałeś zyskać u Duchowień­ stwa, daje mi rękojm ię szlachetności uczuć Jego. Chętna pomoc, z jaką w czase nabożeństw większych przybywasz W. P an spowia­ dać lud Boży, choć włos ubielony i w iek poważny, w skazuje, że nosisz w pam ięci i sercu wagę powołania kapłańskiego. Dlatego z zaufaniem do W. X. Dobrodzieja z prośbą się odzywam.

Błogosławił Bóg pracy Twojej W. Panie ta k obficie, że należysz dzisiaj do najzam ożniejszych kapłanów w Diecezji. Dziś uw olniw ­ szy się sprzedażą wioski powiatowej od kłopotów obywatelskich, m niem am , że m ajątkow i swemu nadasz takie przeznaczenie, iż nie tylko wesprzesz rodzinę swoją, ale Panu Bogu złożysz dowód wdzięczności ze zbudowaniem tych, co w każdej chw ili na stan kapłański gotowe m ają zarzuty.

Oto w szpitalu kieleckim najistotniejszej nie dostaje rzeczy, bo Sióstr Miłosierdzia, bez których obsługa około chorych nigdy ani sum ienną ani wygodną być nie może. Od lat trzech zbierają się składki n a zapewnienie tego dobrodziejstw a w szpitalu rzeczonym, a rezultat dotychczasowy pokazał 17000 złp., sum a zaś, odpowia­ dająca celowi, najm niej złp. 90000 wynosić powinna. Licząc prze­ cież na miłosierdzie Boże a szlachetność ludzką, już w zamierzonej spraw ie zniosłem się z W izytatorem XX. Misjonarzy. Sam co mo­ głem d a łe m 5 i jeżeli m am odkryć praw dę, wyczerpawszy do dna mój fundusz, uciec się muszę do innych. Jakieś przeczucie skie­ row ało myśl m oją do W. X. Dobrodzieja z prośbą o ofiarę w po­ wyższym celu. Ale nie ja wyciągam rękę do Szan. Pana; to C hry­ stus ubogi i chory, który Ci błogosławił na zamożności i zdrowiu i poważnych latach i który jeszcze ma w ręk u Swoim dla Ciebie Panie całą wieczność szczęcia, przekraczającego w szystkie skarby ziemi, ważniejszego nad posiadanie całego św iata. Raczże W. X. Do­ brodzieju nie zawieść nadziei Zbawiciela, jak ą On w Tobie pokłada. Uzacnisz imię Twoje, staniesz się wzorem dla drugich, odnowisz pam ięć K onfratrów dawnych, co gdziekolwiek uzbierany pieniądz składali na Bożą chwałę a wsparcie ludzi. Ale co najpożądańsze, że po najdłuższym życiu Twoim Panie, może Ci w ostatniej chwili Chrystus, którem u w ubogich i chorych troskliw szą zapewniłeś ofia­ r ą swoją obsługę, Sam ojcowską ręką łagodnie przychyli oczy, a duszę Twoją za czyn m iłosierdzia łaską zbaw ienia uszczęśliwi. Ten Chrystus, Panie, oczekuje na błogi skutek prośby — Boga, którego piastujesz na rękach, pewnie odmową nie zasmucisz.” ®.

I odpowiedź odbiorcy:

„J. Wielmożny Panie.

W skutek resk ry p tu z dnia 17 m aja b. r., niem niej wielce dla mnie Szanownego własnoręcznego pism a J. Wnego Pana, okazanego przez X. kanonika Strondałło, m am zaszczyt w załączeniu przesłać rubli 1500, czyli 10000 złotych polskich, na wieczny fundusz na założyć

5 1500 Rubli, czyli 10000 złotych polskich. 5 A!cta K onsystorskie Tom I.

się m ający Instytut Sióstr Mił. w Kielcach przy szpitalu tam ecz­ nym. —· Nie umiem znaleźć w yrazów na podziękowanie J. W. Panu za szczególną jego dla mnie łaskawość. Odezwy te trafiły do mego serca i przekonania. Rzeczywiście dozwolił mi Pan Bóg przy zdro­ wym rozsądku, pracy i rządności, zebrać m ająteczek, abym na starość, kiedy siły fizyczne już nie w ystarczają do pracy w obo­ wiązkach parafialnych, nie obciążał funduszu kościoła, przy któ­ rym lat 30V2 byłem proboszczem, który to m ająteczek chciałbym pożytecznie użyć, aby oprócz rozumnego wsparcia mojej biednej rodziny, zostawić kościołom i cierpiącej ludzkości pamiąteczkę, w czym J. W. Panie jesteś dla m nie i przykładem i silną pobudką. Niech Pan nieśm iertelności w najodleglejszą przyszłość przedłuża czerstwe zdrowie J. W. Pana, tyle dla dobra religii i Towarzystwa potrzebne i niech nieustannie opatryw ać raczy Swój Kościół po­ dobnymi Diecezji Pasterzam i. — A teraz racz J. W. Panie przyjąć w yrazy głębokiego szacunku i uw ielbienia od starego w eterana

i Jego najniższego słu g i7.

X. Bartłom iej Jarzębski, były proboszcz w Szkalbm ierzu a teraz Członek czynny Tow arzystw a Rolniczego w w łasnej siedzibie

w Stawiszycach osiadły.”

T ak R ada Opiek, w K ielcach, ja k M arszałek S zlachty z całą przychylnością i uzn aniem do p ro je k tu X. M ajerczaka się od­ nieśli. W d w u k ro tn y ch odpow iedziach R ada doniosła, że „ In ­ sty tu c ję tę z całą chęcią zaprow adzić jest gotow a” 8, że „szcze­ rze p rag n ie sp row adzenia SS. Mił. i w szelkich ze sw ej stro n y dołoży do tego s ta r a ń ” 9, b y leb y odpow iednie fu ndu sze n a to pozw oliły. W praw dzie dla pow iększenia ich nic R ada nie uczy­ niła, nie zasiliła ich an i w łasn y m kap itałem , bo go nie m iała, ani zabiegów w tej n iep rz y je m n ej dziedzinie nie w ykazała; n iem n iej przez swe chęci i gorliw ość dla rzeczy sam ej, d aw ała W ładzy K ln ej u rzędow e oparcie. P re zy d u ją cy Radzie Pow . Erazm Różycki, chociaż „n ajzacniej, n a jk o rz y stn iej i n a jg o r- liw iej, praw dziw ie po ch rześcijańsku i z głębokim rzeczy p rz e ­ jęciem u rzą d swój sp e łn ia ” 10, żadnego działania w k ie ru n k u zeb ran ia funduszów nie podejm uje. P ro si ty lko ks, M ajercza­ k a o zw rócenie się do M arszałka Szlachty, ab y ten w iększą sum ę od R ządu w y jed nał.

Tym czasem M arszałek E. N iem ojew ski, św iadom swego s ta ­ now iska rep rezen to w an ia Polaków G u b ern ii R adom skiej w

o-7 Tamże.

8 Tamże, pismo Rady Pow. do bkpa z dn. 10. V. 1857 roku. 9 Tamże, pismo Rady Pow. do bkpa z dn. 3. II. 1859 roku.

10 Słowa bkpa M ajerczaka w piśmie z dn. 8. III. 1860 r. do Lasz­ czyńskiego, Prezesa Rady Głównej Zakładów Dobroczynnych w K ró­ lestw ie Polskim.

bec W ładz R osyjskich i In sty tu cjo m D obroczynnym bardzo oddany, w odezw ie z dnia 7. IV. 1857 roku, skiero w anej do bpa M ajerczaka, d aje się poznać jako w ielki zw olennik i p rzy ­ jaciel szarytek. Rad by ju ż je w idzieć w szpitalu kieleckim m im o b rak u w łaściw ych środków na ich u trzy m an ie. Chw ali SS. Mił. i podaje m otyw y, dla k tó ry c h jedy nie im należy od­ dać opiekę nad chorym i:

„Tylko te świątobliwe kobiety przez poświęcenie swoje i w ro­ dzone im uczucie dla cierpiących, mogą z całą troskliw ością pie­ lęgnować chorych i osładzać niedolę ubóstwa. Ich zajm owanie się osobiste opatryw aniem ran, podawanie lekarstw , m oralno-religijne ożywienie ducha upadającej nadziei cierpiącego, przy tym ich rząd na gospodarność domową i zarazem łatwość nagięcia się do w arstw towarzystwa, nieprzeniknionego jeszcze egoizmem i powszechnym zepsuciem, odgrywa tu najw ażnejszą rolę, zjednywa zaufanie i sym ­ patię ogółu, a tym samym sprowadza wsparcie m aterialne, bez którego zakłady prow incjonalne istnieć by nie mogły. Dlatego też widzimy, że te tylko Zakłady Dobroczynne zaszczycają się praw dzi­

wą pieczołowitością i otoczone są poszanowaniem ogółu, w których znajdują się Siostry M iłosierdzia” 11.

N iem niej M arszałek N iem ojew ski stw ierdza tru d n o ści n a ­ tu r y finansow ej, w y su n ię te przez X. M ajerczaka i, nie w iele o ty m w spom inając, żadnego sposobu rozw iązania ich nie po­ daje. Proszony, aby do o byw ateli ziem skich skierow ał odpo­ w iednie w ezw anie i sam p o p arł je w łasnym przyk ładem , oraz, b y w p ły w em sw oim w Rządzie znaczniejszą kw o tą 12 fund usz zakładow y pow iększył, w odpow iedzi zapew nia ty lk o biskupa, że o trzy m ał poufnie obietnicę p ozytyw nej decyzji W ładz W yż­ szych. „ Ja k w każdym razie ta k i tu d o b ro czyn ny i d b ały o dobro m ieszkańców R ząd” 13, chociaż pom ocą m a te ria ln ą służyć nie może, nie odbiega od sam ego zatw ierd zen ia szla­ chetnego przedsięw zięcia. W rezu ltacie p rzy rzek ł M arszałek S zlach ty jed y n ie m o raln e poparcie u Rządu, a cały p ro jek t poleca X. M ajerczakow i i d uchow ieństw u, „albow iem od n i­ kogo pew niej jak od sług o łta rz a ” 14 „doprow adzenie do sk u tk u ta k błogich zam iarów nie zależy” 15.

ΔΖΌ

11 A kta Kons. Tom I, z pism a M arszałka Szlachty do Biskupa Ma­ jerczaka z dn. 7. IV. 1857 roku.

12 Fundusz zakładowy najm niej wynosić w inien 11250 rubli, czyli 75000 złotych polskich.

18 A kta Kons. Tom I, z pism a M arszałka Szlachty do Biskupa Ma­ jerczaka z dn. 21. I. 1858 roku.

14 Tamże z pisma M arszałka Szlachty do biskupa M ajerczaka z dn. 7. IV. 1857 roku.

15 Tamże, z pism a M arszałka Szlachty do biskupa M ajerczaka z dn. 21. I. 1958 roku.

N ie mógł m ieć bp M ajerczak żadnej nadziei na jakąko lw iek pom oc finansow ą ze stro n y In sty tu c ji K rajow ych i W ładz P a ń ­ stw a. Pozostaw iony w łasn ej ty lk o w ty m w zględzie in ic ja ty ­ w ie i w łasnym zabiegom , ponaw ia apele do proboszczów, u k tó ry c h z n a jd u je p ełn e zrozum ienie i poparcie. S k u tk i są w idoczne. M nożą się zapisy na sz ary tk i i ju ż 8 m aja 1860 ro k u fu nd usz zakładow y w ynosił w y starczającą na sprow adzenie pięciu sióstr sum ą 75000 złp., czyli 11250 rubli. Tym sam ym n ajw ażn iejsza przeszkoda w realizacji zam ierzonego dzieła zo­ stała usun ięta.

Na prośbę K ieleckiej R ady Opiek, zw raca się X. M ajerczak do D y re k to ra XX. M isjonarzy i do D om u P row incjon alneg o SS. Mił. w W arszaw ie. Donosi o zam iarze sprow adzenia sza­ ry te k do szp itala w K ielcach, pro si o podanie w aru n k ó w , zw ła­ szcza kosztów u trz y m a n ia i po trzeb n ej ilości zakonnic. W izy- ta to rk a P ro w in c ji W arszaw skiej Jo a n n a Schw arz ośw iadcza dn. 5. I. 1860 roku, „że SS. Mił. z całą przychylnością gotow e są poświęcić się na obsługiw anie chorych i biednych członków w szp italu kieleckim , szu k ając zawsze czasu i m iejsca spo­ sobnego do dopełnienia dzieła św iętego s ta n u ” 16. Czyni za­ strzeżenia i uw agi, dotyczące chorych w enerycznie, in te n d e n ta , kaplicy i k apelana, oraz nadm ienia, że sio stry w liczbie pięć osób obejm ą now ą placów kę tu ż po odpow iednim w niosku Pow . R ady O piekuńczej, zarządzającej szpitalem .

M ając p otrzeb ne fundusze, życzliw e stanow isko Pow . R ady O piekuńczej i M arszałka S zlachty, oraz przy ch y ln ą odpo­ w iedź S. W izytatorki, w stę p u je bisku p na drogę oficjalną. K ie ru je pism o do Laszczyńskiego, prezesa R ady G łów nej Z a­ kładów D obroczynnych w K rólestw ie Polskim , donosząc, że w szystko do sprow adzenia sz ary tek jest gotow e 17. P rz ed k ła d a cały swój plan, w yszczególnia leg aty i sposób zarządzania nim i, porusza chorych w eneryczn ie, spraw ę in te n d e n ta , prosi o dopuszczenie k ap łanó w w liczbie 5— 7 jako członków Pow . R ady Opiek, i o szybkie dopełnienie dzieła. P rezes Laszczyń- ski d aje o statn ie w skazania 18, w m yśl k tó ry c h R ada O piekuń ­ cza K ielecka przez swego przew odniczącego E razm a Różyc­ kiego, zaw iera dn. 11. VI. 1860 roku, w ieczystą um ow ę z S. W izy tato rk ą, a ta p rz y jm u je w form ie n o tarialn e j akcep tację darow izn p raw nie zeznanych. Do a k t ty ch dołącza bp M a je r­

227

16 A k ta Kons. Tom I.

17 W dniu 8. III. 1860 roku. Por. A kta Kons. Tom I.

18 W piśmie do biskupa M ajerczaka z dn. 4. IV. 1860 roku. Por. A kta Kons. Tom. I.

czak zezw olenie na sprow adzenie do K ielc SS. Mił., oraz a k t e re k c ji z dn. 10. V III. 1860 ro k u i w szystkie c z te ry d o k u m en ty w ręcza dn. 29. V III. 1860 ro k u Pow. R adzie Opiek, z prośbą, a b y ta jak najw cześniej p rzesłała je z p rośbą o zatw ierdzen ie do R ządu przez R adę G łów ną w W arszaw ie i w te n sposób do urzeczy w istnien ia przedsięw zięcia p rzy stąpiła. Rów nocześ­ nie X. M ajerczak in fo rm u je 19 prezesa Laszczyńskiego o w y ­ słan iu do Rządu w szelkich ak t, prosi o poparcie i szybkie dzia­ łanie; „prag n ę i błagam , aby śm y n a zatw ierdzen ie długo nie czekali. Może J. W. P a n zechce łaskaw ie prosić W ładze Rzą­ dow e o spieszniejsze w przedm iocie ty m działanie, bo ra d bym z serca, ab y na dzień 8 g ru d n ia b. r. już S io stry M iłosierdzia do szpitala w prow adzone zostały ” 20.

W ydaw ało się, że n ajbliższe tygodnie .przyniosą z a tw ierd ze­ nie przez Rząd a k tu erekcyjnego. Ż adna uzasadniona tru dn ość nie pozw alała sądzić inaczej. Pow. R ada O piekuńcza bezzw łocz­ nie p rzesłała go R adzie G łów nej, a ta K om isji R ządow ej W. R. i O. P. w W arszaw ie.

M ijają m iesiące, zbliża się 8 g ru d n ia 1860 roku, dzień p rze ­ w idziany przez W ładzę D uchow ną na w p row adzenie sz ary tek do szpitala; zatw ierd zenia jed n a k nie m a. Pow odem zwłoki nie może być an i Pow . R ada O piekuńcza, k tó ra k ażdą m yśl bpa M ajerczaka p rzy jm u je , razem z nim się niepokoi i p u ­ blicznie d aje pow ody radości z pow odu w ykończenia — zda się — w szystkich przygotow ań, an i R ada G łów na, k tó ra przez prezesa swego sław i postać b iskupa za jego w ysokie pojęcie o obow iązkach p o sterza D iecezji i ob yw atela K ra ju , „w yko­ nującego reliigię w u c z y n k ac h ” 21, tym w ięcej, że sam a form ę załatw ien ia sp raw y podała i na m iejscu w W arszaw ie wobec W ładz R ządow ych obiecała jej dopilnow ać. N ajpraw d o po dob ­ n iej a k ta w szystkie ug rzęzły w K om isji R ządow ej W. R. i О. P., gdzie albo przez zapom nienie, albo celowo nie są ro z p a try ­ w ane. N ie pozostało nic innego, jak zapukać do w pływ ow ych osób w Rządzie, in tereso m Polaków życzliw ych; inaczej cały p ro je k t m ógłby u tk n ą ć na m artw y m punkcie, a przez długo­ trw a łą zw łokę i trudności, jak ie czas z sobą niesie, ulec lik w i­ dacji. Tego obaw iał się biskup. D latego po przeszło trzech k w a rta ła c h od w y słan ia po zatw ierd zenie a k tu erekcyjnego, w d niu 24. VI. 1861 rok u, szuka p ro te k c ji u hr. W ielopol­ 228

19 W piśmie z dn. 31. VIII. 1860 roku. Por. A kta Kons. Tom I. 20 A kta Kons. Tom I, z .pisma bkpa M ajerczaka do prezesa Lasz­ czyńskiego z dn. 31. VIII. 1860 roku.

21 W piśmie Laszczyńskiego do X. M ajerczaka z dn. 4. IV. 1860 ro ­ ku. A kta Kons. Tom I.

skiego: „Rzecz dziw na, że pom im o całej korzyści z In sty tu c ji S ió str M iłosierdzia, pom im o ta k hojnego uposażenia, nie zo­ staw iającego żadnej w ątpliw ości, pom im o w reszcie licznych koresp o nd encji i osobistych zabiegów ju ż przez delegow anych, już przeze m nie osobiście czynionych, po 10 m iesiącach sta ra ń , nie otrzy m an o dotąd sk u tk u w pow yższym przedm iocie. Jaśn ie W ielm ożny Panie! Poniew aż w ta k św iętej sp raw ie nie m ogę spieszniejszego działania w y jed n ać, m am zaszczyt szukać p ro ­ te k c ji J. W. P ana, nie ty lk o jako u D y re k to ra P rezyd ująceg o w K om isji R ządow ej W. R. i О. P., ale jako jednego z n a jw y ż ­ szych d y g n ita rzy K ra ju . W szelkie usilniejsze w y rażen ia u w a ­ żam tu za zbyteczne — sam przed m iot m ów i za sobą. Pow aga i przekonanie J. W. P a n a pew no go poprą stanow czo, a ja z up rag n ien iem oczekiwać będę przychvlnego słow a J. W. P a n a ” 22.

Siedem tygo d n i później k ie ru je bp pism o do Solnickiego, rzeczyw istego R adcy S ta n u w K om isji Rządowej W. R. i O. P. z zapytaniem , czy prośba, w ystosow ana do m argrabieg o W ie­ lopolskiego, doszła do w łaściw ych rąk ; nie pom ija p rz y ty m sposobności, ab y i jego sercu sp raw ę gorąco polecić. To zw ró ­ cenie się X. M ajerczaka w p ro st do K om isji M in isterialnej, m iało znaczenie decydujące. O d tąd roztrzygnięcia szybko p a ­ dać będą. K om isja W. R. i O. P. jako pierw sza z c e n traln y c h K om isji R ządow ych całe dzieło dokładnie ro zp atrzy ła i po p rz y ­ ch y ln y m zaopiniow aniu p rzesłała dn. 9. X. 1861 ro k u w szyst­ kie a k ta do K om isji R ządow ej S p raw W ew nętrznych. Z u p o­ w ażnieniem D y re k to ra G łów nego K om isji Rządow ej W. R. i O. P. hr. W ielopolskiego, uw iadom ił o ty m bpa M ajerczaka D y re k to r W ydziału tej K om isji Solnidki urzędow ym d o k u ' m en te m z dn. 9. X. 1861 roku: „K om isja Rządow a zaw iada­ m ia, iż po rozpoznaniu o p eratu , dotyczącego zaprow adzenia S ió str M iłosierdzia p rzy szp italu św. A lek san dra w K ielcach, tak o w y w raz ze sw oją opinią zw róciła w d niu dzisiejszym K o­ m isji Rządow ej S p raw W ew n ętrzn y ch do dalszego z nim po­ stą p ie n ia ” 23. Z kolei ro zp a trz y ła a k ta Rządow a K om isja S p ra ­ w iedliw ości. W reszcie R ada A d m in istracy jn a K ró lestw a u c h w a ­ łą z dn. 26. XI. 1861 ro k u w łaściw e d o k u m en ty zatw ierdziła. W iadom ość ta doszła do bpa M ajerczaka drogą urzędow ą. U czyniła to Pow . R ada O p ie k .24, k tó ra pism em R ady G łów ­

229

22 Z pisma bkpa M ajerczaka do m argr. Wielopolskiego, A kta Kons. Tom I.

23 A k ta Kons. Tom I. 24 W dn. 23. X II. 1861 roku.

n e j 25 została o ty m poinform ow ana, oraz upow ażniona do przy jęcia SS. Mił. i p ow ierzenia ich opiece chorych w szpitalu kieleckim . W te n sposób form alnościom w szystkim stało się zadość.

N iem niej w ostatn iej chw ili na g ru n cie m iejscow ym jakieś tru d n o ści w yłonić się m usiały, skoro szybki w działaniu

i z u tęsk n ien iem w y g ląd ający rządow ego zatw ierd zen ia bkp M ajerczak, dopiero po 9 tygo d niach skom unikow ał się z W ła­ dzam i D om u P row incjonalnego SS. Mił. w W arszaw ie 2e. Rów ­ nocześnie, w ybiegając zaw sze z in icjaty w ą, n a , ręce S. W izy- ta to rk i przesłał zastrzeżoną k o n tra k te m 27 sum ę 500 ru b li czyli 3333.10 złotych polskich, przeznaczoną na koszt przejazdu i pierw sze na m iejscu zagospodarow anie sióstr. G dy Rada Opiek. P ow iatow a na m ocy p raw a swego w yznaczyła term in oddania siostrom szpitala św. A lek san dra na 13 m a ja 1862 rok u, w iz y ta to rk a Jo a n n a S chw artz, po uprzedzen iu bkpa M ajerczaka, w y ru sz y ła z W arszaw y do K ielc w dniu 11 m aja w ieczorem w raz z pięciom a siostram i. Dzień 13 m aja stał się p raw dziw ie św iętym całych K ielc. P o w itanie sió str i w p ro ­ w adzenie ich w u rząd odbyło się w śród cerem o niału w szyst­ kich m ożliw ych fu n k cji kościelnych, oraz z hon oram i ze s tro ­ n y m iejscow ych In sty tu c ji D obroczynnych i sp o łe c z eń stw a 28. Od południa tego dnia b y ły sz ary tk i na sw ych posteru nk ach.

2. Erekcja domu sióstr miłosierdzia

Rów nocześnie z zam iarem sprow adzenia SS. Mił. do szpitala św. A leksandra w K ielcach, w yłoniła się dla in ic ja to ró w tr u d ­ ność n a tu ry fo rm aln ej, godząca w sam ą istotę przedsięw zięcia. U kaz N ajjaśniejszego P a n a z 2. III. 1842 roku, dotychczas obo­ w iązujący, oddał zarząd w szy stk ich In sty tu c ji D obrocznnych, w ty m także szpitali, jed y n ie w ładzy św ieckiej z w yłączeniem wszelkiego innego w p ły w u . Do tejże w ładzy św ieckiej należało w yłącznie ad m in istrow anie m a ją tk ie m szpitali. N a żadne w y ­ ją tk i nie pozw alał ry g o r przepisów państw ow ych; one u sta la ły liczbę osób, tw orzących w e w n ętrzn y zarząd poszczególnych szpitali, skład i zak res [pracy zarządu zew nętrznego, k tó ry m dla pow iatu była R adą O piekuńcza Zakładów D obroczynnych, 230

23 Z dn. 16. XII. 1861 roku. 26 W dn. 2. III. 1862 roku.

27 A rt. 15. Umowy z dn. 11. VI. 1860 roku, zaw artej między Pow. R adą Opiek, i S. W izytatorką.

dla całego K ró lestw a zaś R ada G łów na Z akładów D obroczyn­ nych. P rzepisy państw ow e oznaczały wysokość funduszów dla każdego szp itala i sposób zarządzania nim i. P onadto k ażdy szpital m iał oznaczone przez R adę G łów ną O piekuńczą i przez K om isje Rządowe S p raw W ew n ętrzn y ch i S p raw D uchow nych sta łe e ta ty i odpow iednie na nie uposażenie.

P rz y tak szczegółowej i eksklu zy w n ej ustaw ie rządow ej n ie­ m ożliw a była ani całkow ita ani częściowa zm iana w zarząd za­ n iu szpitalem n a (rzecz SS. Mił. Pow iększyłoby to bow iem liczbę członków zarządu i rozchody z kasy szpitala, co w y ra ź ­ nie było w zbronione. A g d y b y n aw et sz ary tk i m ogły objąć p racę w szpitalu w c h a ra k te rz e p ielęg n iarek z dodatkow ym obow iązkiem zajęcia się ku ch n ią, sp iżarn ią i p raln ią, szczupłe fu ndusze szpitalne, przez w yższe w ładze ściśle określone, s ta ­ n ow iłyb y przeszkodę nie do zw alczenia.

L iczne w y jaśn ien ia bk p a M ajerczaka, G łów nej i P ow iatow ej R ady O piekuńczej, oraz M arszałka Szlachty doprow adziły do sprecyzow ania stanow iska SS. Mił. w szpitalu św. A lek sand ra z zachow aniem w szelkich przepisów praw a. T ak M arszałek S zlach ty N iem ojew ski, ja k prezes R ady G łów nej Leszczyński, m ając k o n ta k ty z czynnikam i rządow ym i, poznali ich opinię i o trzym ali nieoficjalne zapew nienie, że Rząd chętn ie widzi w szpitalach S io stry M iłosierdzia i zgadza się na pow ierzenie chorych ich p ieleęn acji; zastrzega tylko, że żadnych ciężarów z tego powodu ponieść nie m oże i nie pozw ala n a w e t na n a j­ m niejsze na te n cel n a ru sz e n ie funduszów szpitalnych. Poza ty m zostaw ia Radzie G łów nej swobodę działania i b y leb y tylk o przed staw iła Rządowi odrębne, w y starczające fund usze na u trz y m an ie SS. Mił., z żadnym sprzeciw em się nie spotka. Na tej podstaw ie ustalono, że:

1. R ada O piekuńcza P o w iatu K ieleckiego nic ze sw ej p re ro ­ gaty w y rządzenia szpitalem nie traci. Do niej zatem należeć będzie cała a d m in istracja, k o respondencja, rachunkow ość, k się­ gowość; sio stry zaś zajm ą się chorym i i dom ow ym g ospodar­ stw em .

2. K onieczny jest, niezależnie od ogólnego fu n d u szu szpi­ talnego, oddzielny fundusz, przeznaczony w yłącznie na sza­ ry tk i w sum ie co najm niej 11250 ru b li, czyli 7500 złotych pol­ skich i pozostający pod zarządem A d m in istra to ra D iecezji K ra - k o w sk o -K ieleck iej.

3. 'SS. Mił. w spraw ach, dotyczących szpitala, pozostają pod zw ierzchnictw em Pow . R ady Opiek, i „obow iązane są stosow ać się do praw , dekretó w , postanow ień i urządzeń, w edług k tó ­

ry ch odbyw a się zarząd sz p ita ln y ” 29, poza ty m pod leg ają bi­ skupow i i w ładzom Zgrom adzenia.

W te n sposób u staw a rządow a z r. 1842 została w całej roz­ ciągłości respektow ana.

D aleko łatw iej i prościej u su nięto zastrzeżenia, k tó re z ko­ lei w ysu n ęła S. W izytatorka. D otyczyły one oddziału chorych w enery czn ie, k tó re istn iały p rzy szp italu k ieleckim i którego z przybyciem sióstr nie m ożna było zlikw idow ać. R eguła zaś SS. Mił., przez św. W incentego à P aulo ułożona, zakazyw ała oddaw ania posług p rzy tego ro d zaju chorobach ze w zględu na ich obyczajow e podłoże, oraz z pow odu zabiegów w praw dzie koniecznych, ale nie odpow iadających duchow i i delikatności zakonnej. P rzepisu tego trz y m ały się sz ary tk i ściśle w każdym in n y m szpitalu i nie m ogły czynić w y ją tk u dla szpitala św. A leksandra. W ram ach zatem reg u ły zgodziły się szary tk i p rzy ją ć ogólny dozór i opiekę m o raln ą n ad chorym i w ene­ rycznie, oraz dostarczać im p o tra w z ku ch n i i spiżarni, ale bez p ran ia ich bielizny i bez opieki p ielęg n iarskiej, k tó rą w y ­ konyw ać m ieli p ielęgniarze i pielęgniarki.

In sty tu c ją , upow ażnoną z p raw a do sprow adzenia SS. Mił. b y ła R ada G łów na Z akładów D obroczynnych w W arszaw ie, zarząd zająca szpitalam i w całym K rólestw ie Polskim . O na też bezpośrednio zabiegała u R ządu K rólestw a o w y je d n a n ie ży­ czliw ej w ty m przedm iocie decyzji i o zatw ierd zeniu p o trzeb ­ nych funduszów . Do tejże R ady G łów nej odniósł się biskup M ajerczak 8. III. 1860 roku, k tó ra z k o le i30 upow ażniła Radę Opiek. Pow. K ieleckiego do form alnego działania i zażądała od niej n astęp u jący ch dokum entów :

1. U m ow y P ow iatow ej R ady O piekuńczej z S. W izytatorka. 2. U rzędow ej przez n o tariu sza sporządzonej a k cep tacji d aro ­ w izn p raw n ie zieznanych. 3. A k tu erek cji w form ie n o ta ria l­ nej. 4. W łaściw ego zezw olenia A d m in istrato ra Diecezji.

N aty ch m iast R ada P o w iatow a pow iadom iła o ty m X. M a­ jerczaka, oraz sp ecjaln y m pism em z dn. 11. VI. 1860 ro k u w y­ delegow ała swego przew odniczącego, E razm a Różyckiego, do dopełnienia w szelkich form alności.

W ty m sam ym dniu t. j. 11. VI. 1860 rok u została z a w a rta um ow a m iędzy P ow iatow ą R adą O piekuńczą i S. W izy tato r- k ą Jo a n n ą S chw artz, o k reślająca w a ru n k i pracy i w y n a g ro ­ dzenia pięciu szary tek . U rzędow e a k ta zeznania legatów od dłuższego czasu znajd ow ały się w ręk ach A d m in istra to ra D ie­ 232

29 Art. 3 Umowy.

cezji, a dokonyw ane b y ły w obec n o tariu sza w term in ach , w k tó ry c h ofiarodaw cy poszczególne zapisy składali. Za d atę sporządzenia ostatniego takiego a k tu należy uw ażać dzień 8. III. 1860 r o k u 31. A k tu akcep tacji w szystkich darow izn dopełniła w obec n o tariu sza S. W izy tato rk a w k ilk u term in ach , najpóź­ niej zaś 1. V III. 1860 roku.

E rek cja dom u SS. Mił. p rzy szp italu św. A lek sand ra w K iel­ cach stw ierdzona została przez dwa oddzielne i niezależne a k ty . Je d en a k t ere k c ji sporządzony został wobec n o tariusza łącznie przez W ładzę D uchow ną, oraz przez R adę O piekuńczą Z akładów D obroczynnych P o w ia tu K ieleckiego jako zw ierzch­ ność szp italn ą i m iał moc p ra w n ą wobec W ładz P aństw ow ych. D rugiego a k tu e re k c ji dokonał sam A d m in istra to r D iecezji K rakow sko -K ieleck iej; była to zgoda rządcy D iecezji na u tw o ­ rzenie nowego Dom u Zakonnego, w y m agana przez praw o koś­ cielne 32. W iększą w agę i znaczenie posiada pierw szy a k t e re k c ji i to nie ty lk o z tego w zględu, że zachow any został w całości, ale przede w szy stk im dlatego, że w y stylizow any i ap rob o w an y przez obie W ładze nad szary tk am i w szpitalu, duchow ną i św iecką, m a szerszą podstaw ę i po trzeb n ą zgodę o rd y n ariu sza diecezji bezpośrednio zaśw iadcza. Oto jego treść i b rz m ie n ie 33:

My A leksander II Cesarz Wszech Rosji, Król Polski, etc. etc. etc. Wiadomo czynimy, iż przed urzędnikiem naszym R ejentem K an ­ celarii Ziem iańskiej G ubernii Radomskiej, zeznany został akt osno­ wy następującej: Działo się w K ancelarii Ziem iańskiej Gubernii Radomskiej w Kielcach dnia dziesiątego sierpnia tysiąc osiemset sześćdziesiątego roku.

Przede m ną H ilarym Kudlickim , Rejentem K ancelarii Ziem iań­ skiej Gubernii Radomskiej w Kielcach, przy Trybunale Cywilnym tejże Gubernii urzędującym , w mieście Kielcach zamieszkałym, sta ­ wili się osobiście:

1. Ks. Józef G aw ro ń sk i34, kanonik honorowy lubelski, proboszcz w Dzierzgowie, regens Sem inarium Kieleckiego,

2. Ks. Maciej M ajerczak, dziekan Kolegiaty Kieleckiej, W ika­ riusz Apostolski i A dm inistrator Diecezji Krakow sko-K ieleckiej, na część w K rólestwie Polskim położoną, oraz

Ζ ό ό

31 D ata pisma bkpa M ajerczaka do prezesa Rady Głównej Leszczyń­ skiego, w którym biskup stw ierdza w ystarczalność funduszu SS. Mił.

32 Tak quoad statum religiosum proprium , stricte et m inus stricte dictum, jak i quoad statum religiosum im proprium ac late acceptum. Por. W e r n z F., Ius Decretalium, Tomus III, nr 593; U r b a n u s VIII,

Const. „Romanus P ontifex" z 28. VIII. 1624.

33 Nie w całości, tylko w punktach, dotyczących samej erekcji.

34 Komisarz Biskupi, czyli P ro k u rato r Domu SS. Mił., ustanowiony przez bkpa M ajerczaka do zarządzania m ajątkiem szarytek.

3. Erazm Różycki, dziedzic dóbr Żerniki i Zagórzyce, prezes D yrekcji Szczegółowej Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego G u­ bernii Radomskiej w Kielcach i prezydujący w Radzie Zakładów Dobroczynnych Pow iatu Kieleckiego, ze strony tejże Rady resk ry p ­ tem z dnia jedenastego czerwca tysiąc osiemset sześćdziesiątego roku Nr 337, do attentow ania niniejszem u aktowi upoważniony, wszyscy w mieście powiatowym Kielcach Gubernii Radomskiej za­ mieszkali i zamieszkanie praw ne co do aktu tego w tymże mieście obierający, mnie Rejentow i akt ten przyjm ującem u, z osób i zdol­ ności do działań urzędowych znani, do aktu tego prawomocni, nie­ mniej w przytomności św iatków poniżej z imion, nazwisk i miejsc

wymienionych, zeznali akt osnowy następującej:

„W roku tysiąc osiemset pięćdziesiątym piątym (1855) przy ogło­ szeniu w dniu (8) ósmym grudnia w mieście Kielcach dogm atu

Niepokalanego Poczęcia N ajśw iętszej M aryi Panny, M atki Bożej, bullą Jego Świątobliwości Piusa Papieża IX, „Ineffabilis Deus” określonego, pragnąc tę uroczystość uwiecznić przez połączenie jej z miłosiernym uczynkiem, staw ający do tego aktu wyżej wspom­ niany X. Maciej M ajerczak, jako dziekan Kolegiaty Kieleckiej przyzwolił, aby jedna ze skarbon w tejże Kolegiacie, w których zbierają się ofiary na potrzeby kościoła, odtąd przeznaczoną została na dobrowolną jałm użnę w celu zaprowadzenia przy szpitalu św. A leksandra w Kielcach Domu Sióstr Miłosierdzia reguły św. W in­ centego à Paulo, lub podobnychże sióstr albo braci innej jakiejkol­ w iek reguły, zawsze w yznania rzym sko-katolickiego. O tym zamia­ rze uprzedzoną została Rada Opiekuńcza Zakładów Dobroczynnych Pow iatu Kieleckiego i takow y chętnie podzieliła.

W następstw ie kilka osób pobożnych na tenże cel ofiarowało rozm aitej wysokości legaty tak, że suma zakładowa na uposażenie Domu Sióstr M iłosierdzia przy szpitalu w Kielcach, wynosi rubli srebrem jedenaście tysięcy dwieście piędziesiąt, czyli złotych pol­ skich siedemdziesiąt pięć tysięcy. Procent od tej sumy ma służyć na utrzym anie Sióstr Miłosierdzia.

Gały kapitał tak jako przez zapisodawców w pojedynczych su­ mach przeznaczony, oddany i darowany, zaś przez Joannę Schwartz, W izytatorkę zaakceptowany, rzeczony X. Józef Gawroński, regens Sem inarium Kieleckiego łącznie z staw ającym X Maciejem M ajer­ czakiem, A dm inistratorem i W ikariuszem Apostolskim Diecezji K rakow sko-K ieleckiej, imieniem tychże zapisodawców, przeznacza, oddaje, daru je i na wieczne czasy z nich zaprowadza i uposaża Dom Sióstr Miłosierdzia w Kielcach, obsługą chorych przy szpitalu na te ­ raz Ś-go A leksandra tru d n ić się obowiązanych. Do tak uczynionej darowizny nikt praw a rościć nie może, stanowi ona oraw ną i bez- porna własność tegoż Domu, do którego rzeczona W izytatorka Jo ­ anna Schwartz, na mocy kontraktu między nią, a obecnym tem u aktowi Erazmem Różyckim, Prezydującym w Radzie Zakładów Do­ broczynnych Pow iatu Kieleckiego, na dniu jedenastym czerwca ty ­ siąc osiemset sześdziesiątego roku spisanym, za siebie i za swoje następczynię jak na teraz, pięć Sióstr Miłosierdzia ze Zgromadzenia pod jej zarządem w Prow incji obecnie W arszawską zwanej, ciągle utrzym ywać zobowiązanie przyjęła i takowe własnoręcznie podpi­ sała”.

Gdyby dzisiejszy szpital S-go A leksandra w Kielcach takie otrzy­ m ał przeznaczenie lub urządzenie, iż by Dom Sióstr Miłosierdzia

istnieć przy nim na mocy reguły obowiązującej nie mógł, wówczas tenże X. Maciej M ajerczak za siebie i następców swoich w duchu religii zobowiązanie przyjm uje przedsięwziąć silne i skuteczne sta ­ rania, aby Dom rzeczony tu w Kielcach mógł inny szpital założyć i przy nim nadal zbawiennem u swemu przeznaczeniu odpowiadać”. Tak zeznany akt, zaprow adzający Dom Sióstr M iłosierdzia przy szpitalu w Kielcach, po zatw ierdzeniu go przez Władze Rządowe 35

wedle wymagalności praw krajow ych, ma moc obowiązującą, w ie­ czystą i co do litery na przyszłość ma być spełniony, — nad czym Rząd Krajowy, Władza Diecezjalna, oraz Zwierzchność szpitala miejscowego troskliw ie czuwać raczą. W końcu staw ający Erazm Różycki, prezydujący w Radzie Zakładów Dobroczynnych Pow iatu Kieleckiego, w imieniu tejże Rady, przez nią reskryptem na począt­ ku powołanym upoważniony, oświadcza, że fundacje niniejszą Do­ mu Sióstr M iłosierdzia dla obsługi chorych przy szpitalu Ś-go A lek­ sandra w Kielcach akceptuje. — Po czym akt powyższy, odczytany wobec świadków W alentego Sojczyńskiego i A ndrzeja Szajdakow - skiego, obywateli krajowych, w mieście Kielcach zamieszkałych, niewyłączalnych, i takow y przez staw ających świadków, oraz mnie R ejenta podpisany został” 36.

N ie pozostaw ia żadnych niedom ów ień jasność powyższego ak ­ tu erekcyjnego, zaprow adzającego S io stry M iłosierdzia w K iel­ cach. N iem niej nie pod każdym w zględem odpow iada on p rze ­ pisom i duchow i p raw a kościelnego, oraz p rak ty c e Kościoła, k tó ry na założenie now ego D om u Zakonnego dom aga się osob­ nego, form alnego i, o ile możności, pisem nego zezw olenia k om ­ p e te n tn y ch W ładz D uchow nych. P rzep isy kościelne są tu w y ­ raźne. W praw dzie Z grom adzenie SS. Mil. nie zalicza się do za­ konów , ani zgrom adzeń zakonnych fnec ordo nec congregatio religiosa) i członkiniom jego nie p rzy słu g u je stricto sensu m ia ­ no zakonnic (religiosae). Córki M iłosierdzia św. W incentego à P a u lo należą do stow arzyszenia niew iast, żyjących w spólnie na w zór zakonnic w edług sw oich zatw ierdzonych r e g u ł 37, oraz pod w ładzą sw ych przełożonych. Z pięciu bow iem isto tn y ch elem entów , jak ie m usi m ieć każd y zakon lu b kon gregacja za­ konna, tzn:

235

35 Było niedopatrzeniem i błędem Władzy Duchownej, że nie posta­ rała się o zatw ierdzenie aktu erekcji u Rządu. Z przykrością stw ier­ dził to następca X M ajerczaka bp Kuliński, gdy 26. VIII. 1870 roku Władze G ubernii Kieleckiej zażądały oddania całego funduszu SS. Mił. dla spraw ow ania wyłącznego nad nim dozoru i gdy całe dzieło praw ie niespostrzeżenie w ym knęło sę z rą k Władzy Duchownej na rzecz W ła­ dzy Świeckiej.

36 A kta Domu Prowincjonalnego SS. Mił. w W arszawie.

37 Pap. Innocenty X aprobował zgromadzenie „Confrérie de la cha­ r ité ” (Puellae Caritatis) w r. 1654; ostatecznie zaś regułę ich zatw ierdził pap. Klemens IX w r. 1668.

a) p rak ty k o w an ie ew angelicznej doskonałości, b) ślubów publicznych; c) w łasn y ch k o n sty tu c ji; d) życia w spólnego; e) ap ro b a ty W ładzy K ościelnej,

b ra k u je im jednego elem en tu zasadniczego, m ianow icie ślu ­ bów publicznych, p rz y ję ty c h n om ine Ecclesiae oraz a legitim o superiore ecclesiastico. I chociaż sz ary tk i sk ład ają w szystkie trz y ślu b y ubóstw a, czystości i posłuszeństw a, ślub y ich m ają c h a ra k te r p ry w a tn y , podczas gdy dla zakonów i dla zgrom a­ dzeń zakonnych w ym ag ana jest koniecznie publica emissio triu m votorum . S tąd Z grom adzenie S ióstr M iłosierdzia zwie się congregatio saecularis, lu b pia congregatio, pia sodalitas, w reszcie in stitu tu m religiosum . N iem niej, ze w zględu na spo­ sób życia, bardzo zbliżony do życia zakonnego, należy ono ,,ad s ta tu m religiosum im p ro p riu m a tq u e la te acceptum , in quo to ta essentia sta tu s religiosi non h a b e tu r” 38. Z tego powodu w zak resie zarządu w ew n ętrzn ego rządzi się w edług reguł, oraz w edług przepisów p raw a pow szechnego, odnoszących się do zgrom adzeń zakonnych con gru a congruis referen d o . W szcze­ gólności odnoszą się do stow arzy szeń tak jak do zgrom adzeń zakonnych w szystkie zasady p raw n e, dotyczące e re k c ji i znie­ sienia dom ów i pro w incji zakonnych. Są stow arzyszenia, ich dom y i prow incje zdolne do p raw nego nabyw an ia i posiadania dó br m ate ria ln y c h , stosując w ad m in istro w an iu m ajątk ó w ry g o ry praw a, jak w zgrom adzeniach zakonnych; k o rzy sta ją z w spólnych przy w ilejó w duchow nych, oraz tych, k tó re sto ­ w arzyszeniom specjalnie udzielone zostały.

P odobnie więc jak congregatio religiosa, m usiało zgro m a­ dzenie SS. Mił. uzyskać na założenie Dom u zgodę O rd y n a­ riusza, w któ reg o D iecezji now y Dom m iał pow stać 39. Liczne

38 W e r n z F., dz. cyt. Tom III, rur 593.

30 Na erekcję nowego domu zakonnego ścisłego (ordinis) konieczne było zezwolenie i O rdynariusza i Stolicy Apostolskiej (Decretalis G re- gorii X a. 1273; Decretalis Bonificii V III a. 1298; Decretalis Clementis V a 1311; Constitutio „In staurandae” pap. Innocentis X 15. X. 1652; B e n e d i c t u s XIV, De Synodo Dioecesana lib. IX. cap. I. n. 9; Praxis ac stylus Curiae Romanae; Constitutio „Romanos Pontifices” pap. L e­ onis X III 8. V. 1881). W prawdzie, gdy pap. Innocenty X K onstytucją „In staurandae” z r. 1652 w ydał pro Italia et insulis adiacentibus surowe zarządzenie, „ne deinceps aliquis Regularium Ordinis M endicantium vel non M endicantium, Congregationis, Societatis et cuiusvis alterius Instituti, in aliqua sivitate, castro, villa, seu loco ad habitandum do­ mos el loca quaecum quae de novo recipere vel fundare praesum at absque Sedis Apostolicae licentia speciali”, — przyjęło się powszech­ ne obowiązujące postępowanie K urii Rzymskiej, k tóra rygor powyż­ szej K onstytucji Papieskiej z Italii i wysp przyległych rozszerzyła

i w y raźn e obow iązyw ały w ty m w zględzie d e k re ty kościelne. Za podstaw ow e uw ażać należy orzeczenie Soboru T ry d e n c ­ kiego: „nec de cetero sim ilia loca (scill. m on asteria, seu dom us ta m v iro ru m quam m u lieru m ) e rig a n tu r sine Episcopi, in cu­ ius Dioecesi erigenda su n t, licen tia p riu s o b te n ta ” (Sess. 25, cap. 3, De Reguł.). To samo praw o, acz pośrednio, zaw iera K onst. pap. G rzegorza XV. „C um alias” z 17. V III. 1622 roku, k tó ra pozw ala na założenie D om u w te d y tylko, jeżeli O rd y ­ n ariu sz p rzekonał się, że no w y Dom będzie m iał do stateczne u trz y m an ie i w y starczającą dla spełnienia w szystkich w łaś­ ciw ych obow iązków liczbę zakbnników czyli sióstr. Jeszcze silniej p rero g a ty w y O rd y n ariu sza w spraw ie e re k c ji nowego Dom u Zakonnego, ta k w ścisłym jak i w szerszym znaczeniu, podkreśla K onst. pap. U rb an a \U II „R om anus P o n tife x ” z 28. V III. 1624 roku. Pod k a rą ekskom uniki, pozbaw ienia urzędów , niezdolności p rzy jęcia ich na przyszłość, zabronił U rb an V III „su p erio rib u s ordinum , congregationum , so cietatum , a lio ru m - qu e in stitu to ru m ” bez w zględu na n azw ę” recipere, erigere, fu n d are , seu alias quom odolibet in stitu e re nova m o n asteria, collegia, dom us, co n ventus e t alia loca re g u la ria huiusm odi, nisi de ex pressa licen tia O rd in ario ru m et se rv a ta in om nibus sa n cto ru m canonum fo rm a ”. Z rów ną też siłą konieczność uzysk an ia zgody O rd y n ariu sza na erek cję nowego D om u a k ­ c e n tu ją w szystkie K o n sty tu c je papieskie, k tó re ponadto do­ m ag ają się licencji Stolicy A p o sto lsk ie j40.

Z atem pod ryg o rem niew ażności ere k c ji konieczne było zezw olenie O rd y n ariusza i to w y raźn e choćby ty lko u stne.

w całej rozciągłości w odniesieniu do każdego zgromadzenia na cały Kościół Katolicki. W ykładnikiem tej praktyki Stolicy Apostolskiej był pap. Benedykt XIV, który orzekł: „satis patet, nihil a T ridentina Sy­ nodo detractatum fuisse eiusdem Apostolicae Sedis auctoritati iam praecedenter stabilitae; sed illud d um taxat statutum fuisse, ut, p ra ­ eter eam, episcopalis quoque auctoritas et licentia in iisdem erectio­ nibus interveniret. Communis hodie et in tribunalibus recepta opinio est, non licere regularibus, tam in tra quam ex tra Italiam , nova m ona­ steria sive collegia fundare sola Episcopi localis auctoritate, sed Apo­ stolicae Sedis licentiam praetera necessariam esse” (De Synodo lib. IX, cap. I, n. 9). Papież Leon X III K onstytucją „Romanos Pontifices” osta­ tecznie zaaprobow ał dla całego Kościoła obowiązującą moc K onstytucji „In staurandae” i postępowanie w tym przedmiocie K urii Rzymskiej. Mimo to, gdy chodziło o erekcję nowego Domu, należącego do Con­ gregatio Religiosa, czy do Congregatio Saecularis, w ym agana była w praktyce tylko w yraźna zgoda ordynariusza bez specjalnej i w yraź­

nej licencji Stolicy Apostolskiej). (S. C. Episc. et Reg. 6. VI, 1860, 27. VII. 1860; W e r n z F., Por. dz. cyt., Tom III, n. 619; Por. I c a r d H.,

Praelectiones Iuris Canonici, Tomus II, η. 449.

W p rak ty c e jednak, m im o, że przep isy tego bezw zględnie nie w ym agały, udzielał go biskup na piśm ie w form ie urzędow ego d o k um entu , k tó ry fak to w i e re k c ji d aje zawsze w iększą moc dowodow ą, zwłaszcza na przyszłość i po tęg uje w ażność sa­ m ego aktu .

Wsizystkie te przepisy p raw n e w y pełn ił ściśle bp M a je r­ czak. N apew no zgodę sw oją na założenie D om u SS. Mił. w K ielcach w y raził nie ty lk o u stn ie i to niejed n o k ro tn ie, ale i na piśm ie w oddzielnym , urzędow ym akcie erekcji. N iestety a k t ten zaginął. T rzeba więc in ny ch dowodów na O rd inarii licen tiam expressam . D ostarcza ich aż nad to urzędow a ko­ resp o n d en cja X. M ajerczaka z R adą G łów ną O piekuńczą, z P o­ w iatow ą R adą O piekuńczą i z M arszałkiem Szlachty G u bernii R adom skiej, oraz — i to p rzede w szystkim — działalność biskupa w pom ienionym przedm iocie. Dow ody te są n a stę p u ­ jące:

1. Bp M ajerczak jako pierw szy w y stąp ił z p ro jek tem s p ro ­ w adzenia SS. Mił. do szpitala św. A leksandra w K ielcach i zam iar swój ogłosił publicznie i uroczyście z am bony K o­ leg ia ty K ieleckiej w dn. 8. X II. 1855 roku.

2. Zaapelow ał do ofiarności sw ych diecezjan, w y sy łał pis­ m a do d u chow ieństw a i ziem iaństw a, podając zawsze jasno cel zbieran ia zapisów; sam też w yłącznie bez niczyjej czynnej w spółpracy zebrał cały fund u sz na szarytki.

3. Z w racał się do G łów nej i do P ow iatow ej R ady O piek uń ­ czej jak o do W ładz, sp raw u jący ch opiekę nad In sty tu c ja m i D obroczynnym i w K ró lestw ie Polskim , oraz do M arszałka S zlach ty G u b ern ii R adom skiej jako do przedstaw iciela oby­

w atelstw a, z p ro śb ą o m oralne poparcie w pow yższym celu, o pom oc w zb ieran iu funduszów i w y jed n an ia ap ro b a ty Rządu.

4. O dniósł się w p ro st do K om isji R ządow ej W.R. i O.P. o przyspieszenie zatw ierd zen ia fu n d u szu na szary tk i, oraz do najw y ższy ch u rzędników te j kom isji, używ ając w pism ach m ocnych w y rażeń dla jasno sprecyzow anego dzieła.

5. W częstych pism ach do S. W izy tato rki i do D y rek to ra XX. M isjonarzy P ro w in cji W arszaw skiej prosił o przy słan ie sz ary tek dla opieki nad chorym i, zabiegał o podanie liczby zakonnic, potrzeb ny ch dla szpitala, w a ru n k ó w ich u trz y m a ­ nia i pracy.

6. Razem z prezesem P o w iatow ej R ady O piekuńczej Ed­ w ard em Różyckim i p ro k u ra to re m Dom u SS. Mił. w K ielcach X. Józefem G aw rońskim , sta n ą ł biskup M ajerczak dn. 10. VIII. I860 ro k u przed n o tariu szem H ilary m K udlickim w K

iel-ztsy

each i w łasnoręcznie podpisał a k t erekcji, konieczny dla W ładz C yw ilnych.

7. W pow yższym akcie e re k c ji są dw ie w y raźne w zm ianki, stw ierd zające zgodę O rd y n ariu sza na założenie nowego Dom u szarytek:

a) „X. M ajerczak przyzw olił, ab y jedn a ze skarbon w K o­ legiacie przeznaczoną została na dobrow olną jałm u żn ę w celu zaprow adzenia przy szp italu Św -go A leksandra w K ielcach D om u S ióstr M iłosierdzia re g u ły św. W incentego à Paulo, lub podobnychże sió str albo braci in n ej jak iejk o lw iek r e ­ g u ły ” 41.

b) „C ały k a p ita ł przez Jo a n n ę S ch w artz W izytato rkę za­ akceptow any, X. Józef G aw ro ń sk i łącznie z staw ający m X. M a­ ciejem M ajerczakiem , A d m in istra to re m i W ikariuszem A po­ stolskim D iecezji K rakow sko-K ieleckiej im ieniem zapisodaw ­ ców przeznacza, oddaje, d a ru je i na w ieczne czasy z nich za­ prow adza i uposaża Dom S ió str M iłosierdzia w K ielcach, ob­ sługą ch o ry ch iprzy szp italu na tera z Ś-go A leksandra tru d n ić się obow iązanych” 42.

8. N a w skazanie Laszczyńskiego, prezesa R ady G łów nej, z dn. 4. IV. 1860 roku, ab y s ta ra n ia „o zakrzew ienie w K iel­ cach Z grom adzenia S ió str M iłosierdzia uzupełnić zezw oleniem J. W. P a n a jako Z w ierzchnika D iecezji” 43, bkp M ajerczak przesłał swą O rd in arii licen tiam expressam na piśm ie, co stw ierd za w odezw ach do Pow . R ady Opiek. 29. V III. 1860 ro ­ ku i do R ady G łów nej 31. VIII. 1860 roku.

9. Osobiście b rał X. M ajerczak udział w cerem oniach p rz y ­ jazd u SS. Mił. do K ielc i w d n iu 13. V. 1862 roku w łasn o ­ ręcznie podpisał protokół z w prow ad zenia ich w urząd.

10. D opełnieniem bezspornej zgody O rd y n ariu sza w ty m w zględzie jest:

a) a p ro b a ta legatów na sz ary tk i przez R adę A d m in istra ­ cy jn ą K ró lestw a z dn. 26. XI. 1861 roku.

b) upow ażnienie Pow . R ady Opiek, przez Radę G łów ną do p rzyjęcia SS. Mił. z dn. 16. X II. 1861 roku.

Nie m ożna ustalić dokładnej d aty , kiedy biskup udzielił na piśm ie zezw olenie na założenie nowego Dom u S zary tek ; n ie­ m n iej p ew nym jest, że uczynił to n ajpóźniej 10. V III. 1860 roku, tj. w dniu, w k tó ry m przed re je n te m podpisał a k t e re k ­ cji razem z p rzedstaw icielem P ow iatow ej R ady O piekuńczej.

41 Z aktu erekcji, A kta Domu Prow. SS. Mił. w Warszawie.

42 Tamże.

Ten dzień należy uw ażać za te rm in fo rm aln ej erek cji Dom u SS, Mił. przy szp italu św. A leksandra.

W k ilkanaście dni po sporządzeniu a k tu erek cji, 29. VIII. 1860 roku, przesłał X. M ajerczak w szystkie cztery po trzeb ne d o k u m en ty do Pow. R ady Opiek., a ta niezw łocznie do R ady G łów nej. S tąd skierow ane zostały kolejno przez K om isje Rządow e W. R. i О. P., S p raw W ew nętrznych, Spraw iedliw ości do R ady A d m in istracy jn ej K rólestw a. Rząd nie ro zp a try w a ł kw estii, czy SS. Mił. są dla szp itala kieleckiego potrzebne, czy sprow adzenie ich jest pożądane, — decyzję tę zostaw ił Radzie G łów nej O piekuńczej; badał tylko, czy fundusze, przeznaczo­ ne na założenie nowego Dom u, są w ystraczające, czy nie n a ­ ru sz a ją p ra w osób trzecich, czy zapisane są przez ofiaro d aw ­ ców w w łaściw ej form ie p raw n ej. Godząc się na leg a ty i za­ tw ierd zając je, ty m sam ym zatw ierd zał sprow adzenie sz ary tek do szpitala.

A p ro b ata rządow a nie nadeszła ta k wcześnie, jak się tego spodziew ano. Przeszło rok m u siał czekać na nią zn iecierpli­ w iony ju ż bp M ajerczak. D opiero w początkach g ru d n ia 1861 rok u o trzy m ała R ada G łów na ap robow any d e k re t rządow y z dn. 26. XI. 1861 roku:

„W Imieniu Najjaśniejszego A leksandra Ii-go Cesarza Wszech Rosji K róla Polskiego etc. etc. etc.

Rada A dm inistracyjna K rólestw a następujące zapisy... na u trzy­ m anie Sióstr Miłosierdzia przy szpitalu św. A leksandra w Kielcach uczynione zatwierdza.

W ykonanie niniejszego postanow ienia Komisjom Rządowym Spraw W ewnętrznych oraz Sprawiedliwości, w czym do której należy, poleca.

Działo się w W arszawie dnia 26 listopada 1861 roku.

p. o. N am iestnika Jenerał A diutant (podpisano) Luders. Radca Stanu K rólestw a Sekretarz Stanu (podpisano) K arnicki”.

N ie zw lekając ju ż w cale, R ada G łów na O piekuńcza pism em z d n ia 16. X II 1861 ro ku pow iadom iła Pow . R adę Opiek. 0 p rzy ch y lnej decyzji rządow ej i upow ażniła ją do form alnego przy jęcia SS. M iłosierdzia do szpitala św. A leksandra. W ten sposób realizacja upragnionego zam iaru i u silnych s ta ra ń X. M ajerczaka stała się m ożliw ą. N ależało ty lko u stalić jeszcze 1 uzgodnić te rm in przybycia szary tek , czekających ju ż od m ie­ sięcy na zaangażow anie. O statn ią k o respondencję p rzep ro w a­ dził w ty m względzie A d m in istra to r Diecezji z W ładzam i W ar­ szaw skiej P ro w in cji Z grom adzenia. P rz y ję ły one bez z astrze­ żeń w yznaczony przez Pow. Radę O piekuńczą dzień 13 m aja 1862 roku jako d atę objęcia now ej placów ki w K ielcach. Do­ niosła o ty m biskupow i S. W izy tato rka specjalnym pism em

z początku m a ja 1862 roku, prosząc go rów nocześnie, ab y w m o d litw ach sw oich polecał Bogu „tę now ą osadę sług u b o ­ g ich ” 44.

B yło w olą biskupa, a b y p rzy ją ć SS. Mił. m ożliw ie n a ju ro - czyściej. N aprzód więc, łącznie z p ro k u ra to re m sz ary tek X. Józefem G aw rońskim i przew odniczącym Pow. R ad y Opiek. E razm em Różyckim , ułożył porządek w szelkich cerem onii ta k w K olegiacie ja k i w szpitalu. Z aapelow ał do ludności m ie j­ skiej, do d u ch o w ień stw a i polskich organizacji zaw odow ych, p o ruszył całe m iasto, naw o łu jąc do grom adnego u d ziału w ty m ta k w ażnym zd arzen iu dla ch ary taty w n eg o życia Kielc, p ra g ­ nąc, a b y u p ro g u now ej placów ki okazać SS. Mił. głębokie zau fan ie i szacunek.

U roczyste w pro w ad zen ie w u rzą d now ych sióstr rozpoczęło się dnia 13. V. 1862 ro k u rano. O godz. 9 u d a ły się n o w oprzy ­ byłe sz ary tk i do K o leg iaty K ieleckiej, gdzie m szę św. śp ie­ w a n ą o d p raw ił A d m in istra to r D iecezji X. M aciej M ajerczak. W czasie m szy św. sio stry p rz y ję ły k om unię św. Było ich sześć: S. W izy tato rk a P ro w in c ji W arszaw skiej Jo a n n a S chw artz, k tó ra z u rzęd u swego now ym pracow niczkom przew odniczyła, oraz pięć in n y ch sióstr, p rzeznaczonych do opieki n a d c h o ry ­ mi. P o m szy św. u fo rm o w ała się p rocesja z m iejscow ym d u ­ chow ieństw em , cecham i rzem ieślniczym i, poprzedzonym i cho­ rąg w iam i i z licznie p rzy b y łą ludno-ścą. Pochód p ro eesjon alny prow adził od K o leg iaty do szp itala św. A leksandra. W cza­ sie p rocesji śpiew ano litan ię do W szystkich Ś w iętych. Tuż za celebran sem bkpem M ajerczak iem postępow ała S. W iz y tato r­ ka, n a stę p n ie pozostałe sio stry i członkow ie Pow . R ad y Opiek, Po p rzy b yciu do szpitala, w p ie rw bkp M ajerczak pośw ięcił gm ach szp ita ln y i m ieszkanie sióstr, po czym n astąp ił a k t isto t­ ny: E razm Różycki, jako przew odniczący R ady O piekuńczej Z akładów D obroczynnych P o w ia tu K ieleckiego, w ręczył p u ­ blicznie klucze szpitala S. P rzełożonej W ikto rii P ostko w skiej, p ow ierzając w ten sposób szpital i chorych opiece S ió str M iło­ sierdzia.

Z uroczystości tej sporządzono protokół, podpisany przez X. M ajerczaka, X. Józefa G aw rońskiego, E razm a Różyckiego i Jo a n n ę Schw artz.

P ie rw sz y Dom sz ary tek w K ielcach liczył 5 sióstr. Liczba ta b y ła w y starczająca dla podołania w szystkim obow iązkom w szpitalu, oraz zgodna z obow iązującym i przepisam i p ra w ­

241

44 A k ta Kons. Tom I, pismo S. W izytatorki do biskupa z m aja 1862 roku.

n y m i aczkolw iek z p rzep isam i w ięcej łagodnym i. Ze w zględu na celowość życia zakonnego, m ożność w spólnego zachow ania re g u ły i w spólnego spełn ien ia w szy stk ich p rac zakonow i w łaś­ ciw ych, od w ieków w y d ał Kościół zarządzenia, dotyczące licz­ b y braci, zakonników i sió str w każdym nowo założonym D om u. W edług pierw szych d e k re tó w papieskich w now ym D om u w inno żyć w spólnie 12 osób. W ym aganie tak ie staw iał pap. G rzegorz X V w K onst. „C um alias” z dn. 17. V III. 1622 rok u : „in dom ibus cu iu slib et ordinis, societatis et in s titu ti r e ­ ligiosorum sa lte m duodecim fra tre s a u t m onachi a u t religiosi in h a b ita re ” . P o tw ierd zen iem obow iązującej m ocy K onst. „Cum a lia s” , b y ły dalsze późniejsze w ty m przedm iocie zarządzenia najw y ższy ch W ładz K ościelnych: K onst. pap. U rb a n a V III „R om anus P o n tife x ” z 28. V III. 1624 rok u ; D e k re t S. C. Ep. e t Reg. z dn. 21. VI. 1625 rok u, w y d a n y z nakazu pap. U rb an a V III. B ulla pap. Innocentego X II „N u p e r” z 23. XII. 1697 ro ­ k u . Z duch a pow yższych zarządzeń w ynikało 45, że Dom e ry ­ gow any, jeżeli nie zaraz, to w k ró tk im czasie w in ien z m o­ ra ln ą pew nością osiągnąć liczbę 12 członków. N iem niej w p ra k ­ ty ce ty lk o dla m niszek, sk ład ający ch ślu b y uroczy ste i ż y ją ­ cych pod k la u z u rą papieską, w y m ag an a b y ła bezw zględnie liczba 12 46, dla in n y ch D om ów p rzy jęła się w postępow aniu K u rii R zym skiej w y sta rc z a ją c a przy e re k c ji liczba 6 człon­

ków 47. A n aw et, g d y chodziło o C ongregatio S aecularis, u w zg lęd niając sta rą zasadę „ tre s fa c iu n t collegium ” , w yd ała K on g reg acja Episc et R eguł. dn. 26. VI. 1870 ro k u zarządzenie, w m yśl którego ju ż d aw n iej postępow ano, „ u t in D om ibus Pii In s titu ti saltem tre s sorores sim u l co m m o ren tur, u sq u edu m n u m e ru s a u g e ri n e q u e a t” 48. N iem niej było życzeniem W ładz K ościelnych, ab y i w ty c h D om ach żyło w spólnie 6 sióstr.

Z atem liczba 5 sió str w D om u K ieleckim p o k ry w ała się z obow iązującym i p rzep isam i K ościoła. Oto nazw iska p ie rw ­ szych szary tek : 1. W ik to ria P ostkow ska, przełożona, ła t 46, po ślubach, 2. R ozalia G regorczyk, la t 26, po ślubach, 3. Ju lia Ś w iderska, la t 26, bez ślubów , 4. K aro lin a C hm ielińska, la t 21, bez ślubów , 5. A n to nina W ędrychow ska, b ra k in n y ch danych w źródłach.

242

45 Por. F a n f a n i L., De iure religiosorum, nr 21. C. IV.

48 Por. S. Congr. Ep. et Reg. 6. VI. 1605; 5. V. 1690; 27. IV. 1855.

47 Stw ierdza to w części historycznej Konst. pap. Leon. X III „Ro­ manos Pontifices” z dn. 8. V. 1881 roku.

48 D ekretem z dn. 25. IV. 1896 roku w ym agała już S. C. Ep. et Reg. liczby 4. sióstr dla Domu P ii Instituti.

E R E K C J A D O M U S I Ó S T R M I Ł O S I E R D Z I A ₂₄₃ 3. Utrzym anie domu, legaty

W każdym dziele, służącym d o b ru ogólnem u, nieodzow nym i zasadniczym je s t k a p ita ł bez w zględu na form ę, w jak ie j w y stę p u je . Z asada ta najściślej odnosi się do In sty tu c ji C ha­ ry ta ty w n y c h , m ający ch czynną pom ocą służyć bliźnim .

Od sam ego początku rea liz a c ji zam iaru sprow adzenia SS. Mił. do szp itala kieleckiego, b ra k jak ich k o lw iek fun du szó w był przeszkodą n ajw ięk szą i tru d n ą do usunięcia. W prost nie ła ­ tw y m było znalezienie w łaściw ego sposobu zb ieran ia fu n d u ­ szu zakładow ego. Chociaż różne osobistości ta k z życia p ry ­ w atneg o jak i publicznego sam ą m yśl oddania szpitala s z a ry t­ kom gorąco p o p ierały i w m ia rę m ożności o to zabiegały, nic je d n a k n a te n cel nie p rzezn aczy ły i o nic się nie p o starały . J a k często w życiu byw a, ta k i w ty m w y p adk u, poza d o b ry ­ m i chęciam i, p ięk n y m i rad am i, poza, rzec by m ożna, życzli­ w ością na odległość, n ik t z k o n k re tn ą pom ocą nie pospieszył. T akże R ada O piekuńcza Z akładów D obroczynnych ta k P o w ia­ to w a jak i G łów na, z u rzę d u swego w ładzę nad szpitalem s p ra ­ w u ją c e i na m ocy tego sam ego u rzęd u do g rom adzenia fu n ­ duszów pow ołane i obow iązane, okazały w praw d zie dużo za­ intereso w an ia, u dzieliły w całej pełn i poparcia i pom ocy, ale ty lk o m o raln ej. Sam e ze sw ych p u sty ch kas ani jedn ego ru b la nie o fiarow ały, oraz nie w y je d n a ły żadnej n a w e t n a jm n ie j­ szej su b w en cji czy to od R ządu, czy to od in ny ch In sty tu cji. To sam o stanow isko co R ad y O piekuńcze, zajął, rów nież M ar­ szałek S zlach ty G u b ern ii R adom skiej E. N iem ojew ski. C ały w ięc ciężar zeb ran ia fun d u szó w n a szary tk i spadł n a in ic ja to ra p ro je k tu , A d m in istra to ra D iecezji K rak o w sko -K ieleck iej, X. M acieja M ajerczaka. N iem ało to spraw iło m u kłopotu. Przez c z te ry la ta i dw a m iesiące zabiegom ty m dużo pośw ięcał cza­ su, p o p ierając je zaw sze osobistym w pływ em i ak cen to w an ą w zniosłością celu. G dy po d o k ładn y m obliczeniu kosztów u trz y ­ m an ia pięciu sió str doszedł do w niosku, że kw o ta zakładow a n a założenie nowego D om u i opłacenie go z pro centó w m usi w ynosić co n a jm n ie j 11250 ru b li, czyli 75000 złotych polskich, praw d ziw ie z upo rem p o trz e b n y fu n d usz zaczął zbierać. A by dzieło nie u tkn ęło , działał szybko i energicznie; nie było bo­ w iem żadnych złudzeń, że odpow iedni k a p ita ł zakładow y je s t koniecznym w a ru n k ie m sp row adzenia SS. Mił. N a stra ż y tego „conditio sine qua n o n ” sta ły W ładze Rządow e i P raw o K o­ ścielne.

R ząd R osyjski na m ocy U staw y S zpitaln ej z dn. 2. III. 1842 ro k u zastrzegł sobie w yłączne praw o zatw ierd zenia legatów ,