Wydobycie węgla kamiennego w krajach Grupy Wyszehradzkiej
2
a zwłaszcza w Polsce stale spada, z poziomu 97,9 mln ton w roku 2005 do 73,2
3
mln ton w roku 2014. Polska w coraz większym stopniu uzależnia się od
4
zewnętrznych nośników energii, o czym świadczą rosnący import węgla (z 3,3 mln
5
ton w 2005 do 13,6 mln ton w roku 2013; 21% krajowego wydobycia), przy bardzo
6
niewielkim wzroście eksportu. Oznacza to również utratę miejsc pracy w sektorze
7
energetycznym oraz pogorszenie bilansu wymiany handlowej. W odpowiedzi na
8
coraz wyższe ceny energii, zarówno samorządy, jak i indywidualni konsumenci,
9
sami inicjują działania na rzecz rozwoju energetyki prosumenckiej i racjonalizacji
10
zużycia energii (z wykorzystaniem lokalnie dostępnych odnawialnych zasobów
11
energii).
12
Z uwagi na strefy geograficzne, klimatyczne i geologiczne oraz aktywność
13
gospodarczą zasoby energii odnawialnej w krajach Grupy Wyszehradzkiej są
14
zróżnicowane rodzajowo i przestrzennie (regionalnie), ale obiektywnie duże
15
w skali nie tylko potrzeb energetycznych poszczególnych krajów, ale też całej UE
16
oraz generalnie w niewielkim tylko zakresie wykorzystane.
17
W związku z wejściem krajów Grupy Wyszehradzkiej do Unii Europejskiej
18
i wymogami dotyczącymi zwiększenia udziału energii pozyskiwanej ze źródeł
19
odnawianych w całkowitym bilansie wytwarzanej energii można było
20
zaobserwować zwiększenie pozyskiwania energii ze źródeł przyjaznych
21
środowisku. Niektóre z zasobów mających znaczący udział w strukturze
22
odnawialnych źródeł energii, są już teraz w większym zakresie wykorzystane
23
i trudno będzie przy obecnej technologii zwiększać ich udział, np. biomasa
24
w Polsce (w szczególności leśna) czy energetyka wodna. Dlatego konieczna jest
25
dywersyfikacja i poszukiwanie nowych rozwiązań. Współczynnik koncentracji
26
wskazuje, że najbardziej równomierny rozkład zjawiska wystąpił w Czechach,
27
gdzie w 2014 roku źródła energii odnawialnej były najbardziej zdywersyfikowane.
28
Obserwując zmiany w strukturze odnawialnych źródeł energii w latach 2004-2014
29
można zauważyć, że największe nastąpiły w 2011 roku, w Czechach na Słowacji
30
i Węgrzech, po wdrożeniu dyrektywy dotyczącej odnawialnych źródeł energii
31
z 2009 roku.
32
Każdy z analizowanych krajów wybrał własne sposoby pozyskiwania
33
energii wynikające z ukształtowania terenu i położenia geograficznego. Czechy
34
i Słowacja głównie pozyskiwały energię z wody. Polska i Węgry z biopaliw
35
stałych. W analizowanym okresie wszystkie kraje podjęły działania w celu
36
zdywersyfikowania źródeł energii odnawialnej. Po 2009 roku i wejściu dyrektywy
37
unijnej promującej energię wiatru i słońca w Polsce i na Węgrzech zaczęto
38
inwestować w elektrownie wiatrowe. Czechy i Słowacja z kolei zainwestowały
39
środki otrzymane z Unii Europejskiej w pozyskiwanie energii słonecznej.
40
Zróżnicowanie odnawialnych źródeł energii ... 85
BIBLIOGRAFIA 1
Czubakowski E. (2009) Odnawiane źródła energii, wykorzystanie proekologicznych źródeł
2
energii. Włocławek, EXPOL, 49.
3
Delhaute C., Gargani F., Papaefthymiou G. (2016) Study on regulatory matters concerning
4
the development of the North Sea offshore energy potential. Luxembourg: Publications
5
Office of the European Union, 243.
6
Ginalski Z. (2013) Odnawialne źródła energii w gospodarstwach rolnych. CDR, Radom.
7
Gostomczyk W. (2009) Odnawialne źródła energii, technologia, legislacja, ekonomika.
8
EKSPERT-SITR, Koszalin, 161.
9
GUS (2015) Energia ze źródeł odnawialnych w 2014 roku. Warszawa.
10
Kukuła K. (1989) Statystyczna analiza strukturalna i jej zastosowanie w sferze usług
11
produkcyjnych dla rolnictwa. Zeszyty Naukowe AE w Krakowie, Seria specjalna:
12
Monografie, 89, Kraków.
13
Lewandowski W. M. (2012) Proekologiczne odnawialne źródła energii. Wydawnictwo
14
Naukowo-Techniczne, 128, Warszawa.
15
Markowski A. (2009) Współspalanie biomasy w kotłach energetyki zawodowej. [w:]
16
Kalotka J. (red.) Odnawialne źródła energii. Wydawnictwo Instytutu Technologii
17
Eksploatacji - PIB, 155, Radom.
18
Ochmańska M., Jaroszewski J. (2006) Rodzaje biomasy i możliwości jej wykorzystania.
19
CDR Zarzeczewo, 26.
20
http://ec.europa.eu/eurostat/en/web/products-press-releases/-/8-17022014-AP
21
National Renewable Energy Action Plan (Slovak Republic). Ministry of Economy and
22
Construction of the Slovak Republic.
23
IMPORTANCE OF RENEWABLE SOURCES OF ENERGY
24
IN THE VISEGRAD COUNTRIES
25
Abstract: The aim of this article is to present the changes in the structure
26
of renewable energy sources used in the countries of the Visegrad Group
27
in the years 2004-2014. After entering the Visegrad Group countries to the
28
European Union we could have seen an increase in energy production from
29
environmentally friendly sources. The Czech Republic and Slovakia mainly
30
extracted energy from water. Poland and Hungary from solid biofuels. After
31
2009 and the entrance of the EU directive promoting wind and sun energy
32
in Poland and Hungary it was began to invest in wind power. The Czech
33
Republic and Slovakia, in turn, invested the funds in obtaining solar energy.
34
Keywords: renewable energy, Visegrad group, indicator of the dynamics
35
of structures
36
METODY ILOŚCIOWE W BADANIACH EKONOMICZNYCH Tom XVII/2, 2016, s. 86 – 100
ZASTOSOWANIE METODY DEA W OCENIE EFEKTYWNOŚCI
1
GOSPODAROWANIA NADLEŚNICTW
2
– ORIENTACJA NA PRODUKTY1
3
Wojciech Młynarski
4
Zakład Zarządzania Zasobami Leśnymi, Instytut Badawczy Leśnictwa
5
e-mail: w.mlynarski@ibles.waw.pl
6
Artur Prędki
7
Katedra Ekonometrii i Badań Operacyjnych,
8
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
9
e-mail: predkia@uek.krakow.pl
10
Streszczenie: Celem pracy jest ocena efektywności finansowej i zasobów
11
gospodarczych nadleśnictw w Polsce Południowej w 2012 roku za pomocą
12
metody DEA. W ramach analizy efektywności finansowej, określono
13
maksymalne, potencjalne przychody ze sprzedaży drewna dla
14
poszczególnych nadleśnictw przy danych kosztach. Z kolei, przy
15
przeprowadzaniu analizy efektywności zasobów gospodarczych, próbowano
16
określić maksymalną ilość drewna, możliwą technologicznie do pozyskania
17
przy danych zasobach. Szczególną uwagę poświęcono jednostkom uznanym
18
za skrajnie nieefektywne, dla których przeprowadzono analizę za pomocą
19
tzw. wzorców efektywności. Dodatkowo, w celu wprowadzenia rankingu
20
wśród jednostek efektywnych i uszczegółowienia interpretacji miar
21
efektywności, wykorzystano model nadefektywności.
22
Słowa kluczowe: gospodarka leśna, efektywność techniczna, metoda DEA
23
1 Publikacja została sfinansowana: (a) przez MNiSW, w ramach dotacji na prowadzenie badań naukowych lub prac rozwojowych oraz zadań z nimi związanych, służących rozwojowi młodych naukowców oraz uczestników studiów doktoranckich, (b) ze środków przyznanych Wydziałowi Zarządzania Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, w ramach dotacji na utrzymanie potencjału badawczego.
Zastosowanie metody DEA w ocenie efektywności … 87
WSTĘP 1
Efektywność jest jednym z podstawowych pojęć związanych z oceną
2
działalności podmiotów gospodarczych. Dotyczy ona m.in. skuteczności procesu
3
przekształcania nakładów (czynników produkcji) w efekty (produkty). Ocena
4
efektywności w leśnictwie stanowi duże wyzwanie z uwagi na mnogość zasad
5
i celów stawianych gospodarstwu leśnemu, określonych w Ustawie o lasach
6
[1991]. Ponadto, „nadleśnictwa prowadzą działalność gospodarczą na zasadzie
7
samodzielności finansowej i pokrywają koszty działalności z własnych
8
przychodów”[Ustawa 1991, art. 50]. Wymusza to na gospodarstwie leśnym
9
poszukiwanie sposobów, które pozwolą na osiągnięcie najkorzystniejszego
10
(optymalnego) stosunku między poniesionymi nakładami a osiągniętymi efektami
11
[Klocek i Płotkowski 2010].
12
Głównym celem pracy jest ocena efektywności finansowej i zasobów
13
gospodarczych nadleśnictw w Polsce Południowej w 2012 roku za pomocą metody
14
DEA2 (Data Envelopment Analysis). W badaniu uwzględniono 110 jednostek,
15
podlegających administracyjnie czterem Regionalnym Dyrekcjom Lasów
16
Państwowych (RDLP Wrocław, Katowice, Kraków i Krosno). Na potrzeby
17
sporządzenia analiz wykorzystano materiały źródłowe pochodzące przede
18
wszystkim z baz danych Systemu Informatycznego Lasów Państwowych (SILP).
19
W szczególności, skorzystano ze sprawozdań finansowo - gospodarczych, takich
20
jak: bilans, rachunek zysków i strat oraz LPIR-1 (informacja roczna o działalności
21
nadleśnictw). Dodatkowo, z bazy SILP oraz stron internetowych nadleśnictw,
22
uzyskano podstawowe informacje dotyczące warunków gospodarowania
23
analizowanych jednostek (powierzchnia leśna, skład gatunkowy oraz udział
24
siedliskowych typów lasu).
25
Cele szczegółowe pracy, służące realizacji celu głównego, zorientowane są
26
na produkty. W ramach analizy efektywności finansowej, określono maksymalne,
27
potencjalne przychody ze sprzedaży drewna dla poszczególnych nadleśnictw przy
28
danych kosztach. Z kolei, przy przeprowadzaniu analizy efektywności zasobów
29
gospodarczych, próbowano określić maksymalną ilość drewna, możliwą
30
technologicznie do pozyskania przy danych nakładach (zasobach). Szczególną
31
uwagę poświęcono jednostkom uznanym za skrajnie nieefektywne, dla których
32
przeprowadzono analizę za pomocą tzw. wzorców efektywności (zob. część
33
empiryczna pracy). Dodatkowo, w celu wprowadzenia rankingu wśród jednostek
34
efektywnych i uszczegółowienia interpretacji miar efektywności, wykorzystano
35
model nadefektywności (super-efficiency model) – zob. np. [Guzik 2009, rozdział
36
8; Andersen i Petersen 1993].
37
2 W języku polskim używa się nazwy Analiza obwiedni (otoczki) danych – zob. [Welfe i in.
2002].
88 Wojciech Młynarski, Artur Prędki