ZAKOŃCZENIE 1 ,

Do szeregu prób i poczynań podjętych ze strony Śląska, a zmierzających do stworzenia jasnego stanu prawnego w woje­

wództwie śląskim, dochodzi jeszcze jedna inicjatyw a wszczęcia dyskusji (opartej o nowe bardziej wyczerpujące m ateriały) nad zagadnieniem: w jaki sposób — uwzględniając zarówno interes P aństw a jak również potrzeby Województwa Śląskiego — uło­

żyć się winien na przyszłość wzajemny stosunek Skarbu Śląskie­

go do Skarbu P ań stw a!

P raca niniejsza, pow stała z inicjatyw y Komisji Budżetowo- Skarbowej Sejm u Śląskiego, stanowi dalszy ciąg starań podej­

mowanych już kilkakrotnie przez Śląską Izbę Ustawodawczą, a zdążających do w yjaśnienia zasady podziału dochodów z obsza­

ru województwa między oba skarby i oparcia ich wzajemnego stosunku o jasny przepis praw ny. W ypada na tym miejscu przy­

pomnieć, iż na skutek dyskusji jak a się toczyła w roku 1929 w S ej­

mie Śląskim na tem at rozrachunku obu skarbów między sobą, już wtedy wysunięto pomysł powołania do życia specjalnego a r­

bitrażu w osobie prezesa Izby K ontroli Państw a prof. Wróblew­

skiego i powierzenia mu rozstrzygnięcia interpretacyjnego tych pojęć prawno - skarbowych, które są ujęte w art. 5. P ro jek t ten niestety nie przyszedł do skutku. W roku 1932 Sejm Śląski znowu podniósł konieczność w ydania przepisów wykonawczych do art.

5 statutu, w ysuw ając propozycję ustanow ienia ad hoc komisji złożonej z wybitnych praw ników polskich, która by na podstawie m ateriału przedstawionego przez M inisterstwo Skarbu i przez Skarb Śląski wydała autorytatyw ną opinię o tym, jak a jest treść i zakres pojęcia „podatków i opłat“ ujętych w art. 5. Wychodzo­

no wówczas z założenia, że bez zasadniczego rozstrzygnięcia tej podstawowej kwestii, nie będzie można jasno rozgraniczyć wza­

jemnych pretensyj i świadczeń obydwóch skarbów. Inicjatyw a 45

Sejmu Śląskiego nie została jednak zrealizowana i zagadnienie pozostało w dalszym ciągu otwarte.

2

.

P raca niniejsza m a więc zadanie podwójne.

Ma ona:

1) odeprzeć fałszywe mniemanie, iż Śląsk nie bierze udziału w ponoszeniu ciężarów na rzecz P aństw a na równi z innymi wo­

jewództwami,

2) ma dać zarówno teoretykom p raw a skarbowego, jak również praktykom , uporządkowany m ateriał liczbowy niezbędny do przeprowadzenia dyskusji i opracowania konkretnych wnios­

ków.

W dyskusji tej ustalono by treść norm, jakie w sposób osta­

teczny będą regulować stosunek obydwu skarbów oraz formę tego stosunku, oczywiście w oparciu o wszystkie przesłanki n a ­ tu ry gospodarczej, politycznej i społecznej jak również w opar­

ciu o dotychczasowe 17-letnie doświadczenie.

Rozstrzyganiu tej kwestji winna zdaniem naszym przyświe­

cać następująca teza, jaką zakończył dr Włodzimierz Dąbrowski, cytowane n a wstępie Studium Praw nicze p, t. „Autonomia Ślą­

ska “ :

„Przy rew izji postanowień statu tu nie śmią być m iarodajne jakieś oderwane od życia i teoretyczne tezy — nazwijm y je centralistyczne i autonomiczne —, których jedynym celem była by troska, czy w danym w ypadku nie nastąpi przypad­

kiem uszczuplenie lub rozszerzenie samorządu. Za podstawę winne być brane doświadczenia z ubiegłych lat, położenie gospodarcze i polityczne województwa i Państw a oraz rze­

czywiste realne potrzeby ludności, żadną zaś m iarą jakieś uprzedzenia lub względy uboczne".

3,

Sądzimy, że zestawione przez nas m ateriały usprawiedliw ia­

ją już teraz sformułowane przez nas tezy, że:

1) budżety W ojewództwa Śląskiego, jak to w ynika z analizy cyfr, są w ogromnej mierze budżetami państwowymi,

2) Śląsk nie tylko na równi z innymi województwami, ale z uwag' na jego większą zdolność płatniczą w znacznej, naw et w wyż­

szej mierze, ponosi ciężary publiczne na rzecz całego Państw a.

W ykazaliśmy bowiem, iż na przestrzeni la t 1924 do 1938

dochód Skarbu Państw a z terenu województwa śląskiego wy­

niósł kwotę 1.304.971.238 zł, przy czym kwotą tą nie są objęte inne dochody czerpane przez Skarb Państw a (z ty tu łu opłat sądowych, z Kolei Państwowych, Poczt i Telegrafów itp.), Nie uwzględniono również w tym zestawieniu poważnych wpływów z opłat na rzecz Funduszu Pracy, z których to opłat np. w ubiegłym roku otrzymał Śląsk około 10 milionów zł (tj.

43%), a resztę tj. około 13 milionów (tzn. 57%) zatrzym ała cen­

trala.

4.

Do argumentów prawnych i gospodarczych, jak przygra­

niczne położenie województwa śląskiego, odrębność stosunków gospodarczych i społecznych na Śląsku, siedemnastoletni dodatni bilans samorządu W ojewództwa Śląskiego opartego o własny skarb itp., w arto wreszcie dodać argum ent n atu ry uczuciowej.

Lud polski na Śląsku swoją postaw ą i czynem już niejednokrot­

nie zadokumentował gotowość służenia P ań stw u jako całości.

Otóż lud ten jest równocześnie głęboko przyw iązany do swego samorządu, widząc w nim właśnie najlepszą rękojmię i zarazem w arunek skutecznej pracy nad wzmożeniem potęgi Państw a.

Pow staniu niniejszej pracy tow arzyszyły poważne zmiany w położeniu geopolitycznym naszego Państw a. Ludność wojewódz­

twa śląskiego uświadam ia sobie konieczność skoncentrowania wszystkich sil żywotnych narodu dla wzmożenia potencjału obronnego naszego Państw a. Równocześnie jednak Śląsk zdaje sobie sprawę z tego, iż ze zmianą geopolityczną P aństw a nabiera tym większego znaczenia położenie kresowe naszego województ­

wa, wymagające dalszego wzmocnienia wszystkich tych pozycyj, których istnienie i rozwój stanowi o sile obronnej, a które to pozycje zdobył Śląsk głównie dzięki autonomii.

Tę właśnie gotowość psychiczną ludności Śląska do współ­

pracy nad wzmocnieniem Państw a n a wszystkich jego odcinkach miał na myśli także wojewoda dr Grażyński, gdy w swoim expo se o budżecie na rok 1938/39 powiedział imieniem Śląska co następuje:

„Doceniając ważność naszego położenia granicznego, oraz wartość śląskiej pozycji gospodarczej i politycznej w struk­

turze Państw a, dołożymy wszelkich starań, by Śląsk w dziele konsolidacji i budownictwa narodowego maszerował na fron­

cie wszystkich polskich prow incyj“.

47

Zułąeznik ar 1.

1929/30 81.045.500 1.595.545.5 0 1.260. 00

31.258. 00 64.316.000 16.729.500

1930/31 72.629.500 1.447.629.500 1.280.000

31.685.000 58,481.000 14.148.500

1931/32 54.140.500 1.184 640.500 1.298.! 00

32?176.000 47.789.000 6 .3 5 ’.500

ŹRÓ DŁA I B IB L IO G R A FIA

„P raw o S karbow e Rzeczypospolitej Polskiej", Poznań 1920 r.

12) D r W łodzim ierz D ąbrow ski S praw ozdanie G en eraln e o Budżecie W oje­

w ództw a Ś ląskiego n a ro k a d m in istra cy jn y 1937/38, o b raz u jąc e p ra c e a d m in istra c ji śląs­

kiej, K atow ice 1937 r.

]$; D r WłodziniiarB D ąbrow ski Spraw ozdanie G en eraln e o Budżecie W oje­

w ództw a Śląskiego n a ro k 1938/39, o b raz u ­ ją ce w arto ść śląskiej pozycji gospodarczej i politycznej w stru k tu rz e P aństw a, K ato ­ w ice 1938 r.

14) D r W łodzim ierz D ąbrow ski M ateriały T. I.

t y Józef K okot

A utonom ia Ś ląska II. III. (m anuskrypt)

Z arys d ziałan ia W ojew ództw a Ś ląskiego jako jed n o stk i sam o rząd u tery to rialn eg o , K atow ice

1939 r.

16) „Pięć la t » froncie gospodarczym ,,1, Tom II, W ydaw nictw o „D rogi", W arszaw a 1931.

50

Biblioteka Śląska w Katowicach ID: 0030000630729

II 141062/1939/1940

35-hr/-.