Wedle art. 1 Traktatu o EAUG, podpisanego 29 maja 2014 r. przez prezydentów trzech pañstw: Republiki Bia³orusi, Republiki Kazachstanu oraz Federacji Rosyjskiej, pañstwa te powo³uj¹ do ¿ycia Euroazjatyck¹ Uniê Gospodarcz¹, w ramach której zapewniaj¹ swobodny przep³yw towarów, us³ug, kapita³u i si³y roboczej. W dniu 10 paŸdziernika 2014 r. 15 Äîãîâîð î ñîçäàíèè åäèíîé òàìîæåííîé òåððèòîðèè è ôîðìèðîâàíèè òàìîæåííîãî ñîþçà îò 6 îêòÿáðÿ 2007 ãîäà, http://www.tsouz.ru/DOCS/INTAGRMNTS/Pages/D_sozdETTiform TS.aspx (19.04.2016). 16Òàìîæåííûé êîäåêñ Òàìîæåííîãî ñîþçà îò 27 íîÿáðÿ 2009 ã., http://base.consultant. ru/cons/cgi/online.cgi?req=doc;base=LAW;n=186310;fld=134;dst=1000000001,0;rnd= 0.5606239698191533 (19.04.2016).
17J. Dziugiewicz, Unia celna – nowe narzêdzie integracji przestrzeni poradzieckiej, „Biuletyn Wschodni” 2001, nr 5.
18I. Wiœniewska, Integracja euroazjatycka. Rosyjska próba ekonomicznego scalenia obszaru
poradzieckiego, Warszawa 2013, s. 11.
19 Äåêëàðàöèÿ î åâðàçèéñêîé ýêîíîìè÷åñêîé èíòåãðàöèè îò 18 íîÿáðÿ 2011 ãîäà, http://kremlin.ru/supplement/1091 (20.04.2016).
pañstwa sygnatariusze aktu powo³uj¹cego do ¿ycia Euroazjatyck¹ Uniê Gospodarcz¹ ponadto zawar³y umowê z Republik¹ Armenii o wst¹pieniu tego¿ pañstwa do EAUG21, a nastêpnie 23 grudnia 2014 r. owe trzy pañstwa podobn¹ umowê zawar³y z Republik¹ Kirgisk¹22. Traktat o EAUG wszed³ w ¿ycie z dniem 1 stycznia 2015 r., umowa zawarta z Re-publik¹ Armenii – dnia nastêpnego, a umowa zawarta z ReRe-publik¹ Kirgisk¹ – 5 sierpnia 2015 r.23Od dnia 5 sierpnia 2015 r. Euroazjatycka Unia Gospodarcza liczy zatem 5 pañstw cz³onkowskich, które, w myœl art. 4 Traktatu o EAUG, zobowi¹za³y siê utworzyæ wspólny rynek towarów, us³ug, kapita³u i si³y roboczej24. Nale¿y przy tym dodaæ, i¿ w 2016 r. prognozuje siê rozszerzenie tytu³owej organizacji – a co za tym idzie, jej wspólnego rynku towarów, us³ug, kapita³u i si³y roboczej – o Republikê Tad¿ykistanu25.
Zgodnie z art. 25 ust. 1 Traktatu o EAUG na terytoriach pañstw cz³on-kowskich przedmiotowej organizacji istnieje swobodny przep³yw towa-rów bez barier celnych i kontroli pañstwowej w zakresie sanitarnym, fitosanitarnym czy weterynaryjno-sanitarnym, przy zachowaniu jednak wyj¹tków przewidzianych w tym¿e traktacie. Przywo³any przepis stano-wi te¿ o wspólnej taryfie celnej dla towarów importowanych do Unii Euroazjatyckiej oraz o preferencjach taryfowych dla towarów z pañstw pozostaj¹cych we wspólnej strefie handlowej z EAUG. Natomiast art. 41 Traktatu o EAUG wprowadza dodatkowy termin, mianowicie „towar Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej”. Wedle tego przepisu Unia Euroazja-tycka podejmuje wysi³ki w celu promowania pojêcia „towar EAUG”, wprowadza te¿ znakowanie tego rodzaju towarów. Niestety Traktat o Unii Euroazjatyckiej w ¿aden sposób nie definiuje ani pojêcia „towar”, ani te¿ pojêcia „towar EAUG”26.
21Äîãîâîðî ïðèñîåäèíåíèè Ðåñïóáëèêè Àðìåíèÿ ê Äîãîâîðó î Åâðàçèéñêîì ýêîíîìè-÷åñêîì ñîþçå îò 29 ìàÿ 2014 ã., ïîäïèñàí â ã. Ìèíñêå 10 îêòÿáðÿ 2014 ã., http://www.eaeunion. org/#info (18.04.2016). 22Äîãîâîð î ïðèñîåäèíåíèè Êûðãûçñêîé Ðåñïóáëèêè ê Äîãîâîðó î Åâðàçèéñêîì ýêîíî-ìè÷åñêîì ñîþçå îò 29 ìàÿ 2014 ã., ïîäïèñàí â ã. Ìîñêâå 23 äåêàáðÿ 2014 ã., http://www.eaeunion. org/#info (18.04.2016).
23 A. Jarosiewicz, Kirgistan wszed³ do Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej, „Analizy OSW”, 12.08.2015, http://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2015-08-12/kirgistan-wszedl-do-eurazjatyckiej-unii-gospodarczej (20.04.2016).
24 Äîãîâîð î Åâðàçèéñêîì ýêîíîìè÷åñêîì...
25Ì. Ìèõàéëîâñêàÿ, Òàäæèêèñòàí ìîæåò âñòóïèòü â ÅÀÝÑ â 2016 ãîäó,
„Ïàðëàìåí-òñêàÿ ãàçåòà”, 9.03.2016 ã., https://www.pnp.ru/news/detail/120147 (20.04.2016); J. Strzelecki,
Eurazjatycka Unia Gospodarcza: czas kryzysu, „Komentarze OSW” 2016, nr 195, http://www.
osw.waw.pl/sites/default/files/komentarze_195_0.pdf (20.04.2016).
Legalnej definicji towaru nie znajdziemy tak¿e w Umowie ustana-wiaj¹cej wspólny obszar celny oraz uniê celn¹ zawartej 6 paŸdziernika 2007 r. przez Federacjê Rosyjsk¹, Republikê Kazachstanu oraz Republi-kê Bia³orusi. Pojêcie towaru zosta³o jednak wyjaœnione w Kodeksie cel-nym przyjêtym przez te trzy pañstwa 27 listopada 2009 r. W art. 4 pkt 35 wskazano, i¿ przez towar nale¿y rozumieæ wszelkie mienie ruchome przewo¿one przez granicê celn¹, w tym: media cyfrowe, walutê pañstw cz³onkowskich unii celnej, papiery wartoœciowe, czeki podró¿ne, energiê elektryczn¹, a tak¿e inne ruchomoœci stanowi¹ce maj¹tek. Przepis ten definiuje przy tym towar unii celnej jako towar znajduj¹cy siê w obsza-rze celnym cz³onków unii, który to zosta³ albo wyprodukowany na tym obszarze, albo na ten obszar przywieziony i nastêpnie uzyska³ status ta-kiego towaru. Analizowany przepis definiuje te¿ towar zagraniczny jako ten, który nie jest towarem unii celnej i nie uzyska³ takiego statusu27.
Konstatuj¹c rozwa¿ania na temat zakresu podmiotowo-przedmiotowe-go swobody przep³ywu towarów, nale¿y wskazaæ, ¿e zobowi¹zania wyni-kaj¹ce z Kodeksu celnego w dniu 10 paŸdziernika 2014 r. przyjê³a na sie-bie Republika Armenii, a 23 grudnia 2014 r. Republika Kirgiska. Wi¹za³y one zatem wszystkie pañstwa cz³onkowskie Unii Euroazjatyc-kiej jeszcze przed powstaniem tej organizacji. Z drugiej jednak strony – proces ratyfikacji umowy o przyst¹pieniu do EAUG pi¹tego pañstwa cz³onkowskiego, tj. Republiki Kirgiskiej, zakoñczy³ siê 5 sierpnia 2015 r., a granicê kazachsko-kirgisk¹ uroczyœcie otworzono dopiero 12 sierpnia 2015 r.28 Swobodny przep³yw towarów na terytorium piêciu pañstw cz³onkowskich EAUG funkcjonuje zatem od 12 sierpnia 2015 r.
Swoboda przep³ywu towarów na terytorium piêciu pañstw cz³onkow-skich Unii Euroazjatyckiej nie ma przy tym charakteru pe³nego. Po pierw-sze, zgodnie z art. 29 Traktatu o EAUG, pañstwa cz³onkowskie maj¹ prawo do zastosowania ograniczeñ we wzajemnym handlu towarami, jeœli takie ograniczenia s¹ konieczne ze wzglêdu na ochronê: ludzkiego zdrowia i ¿ycia, moralnoœci publicznej, porz¹dku i bezpieczeñstwa pub-licznego, obronnoœci i bezpieczeñstwa pañstw cz³onkowskich, wartoœci kulturowych czy œrodowiska naturalnego, a w tym zagro¿onych gatun-ków zwierz¹t oraz roœlin. Ponadto pañstwo cz³onkowskie mo¿e ograni-czyæ swobodê przep³ywu towarów, powo³uj¹c siê na przyjête zobowi¹zania miêdzynarodowe. Ka¿de z pañstw cz³onkowskich, powo³uj¹c siê zatem na wskazane powy¿ej przes³anki, ma prawo stosowaæ kontrole sanitarne, fitosanitarne i weterynaryjne, mo¿e te¿ zarz¹dziæ kwarantannê dla
da-27 Òàìîæåííûé êîäåêñ...
nego rodzaju towarów, a nawet zakazaæ dostêpu danego towaru na swój rynek wewnêtrzny. Ograniczenia te nie mog¹ byæ jednak œrodkiem arbi-tralnej dyskryminacji ani stanowiæ ukrytego ograniczenia swobody przep³ywu towarów29. Po drugie, nale¿y pamiêtaæ, ¿e dopiero w obecnym roku 2016 ma powstaæ wspólny rynek lekarstw, a tak¿e urz¹dzeñ i tech-niki medycznej. Natomiast utworzenie wspólnego rynku energii elektrycz-nej – uznawaelektrycz-nej tak¿e za towar – ma nast¹piæ dopiero w 2019 r. Wresz-cie powstanie wspólnego rynku ropy i gazu – równie¿ traktowanych w kategoriach towarów – planowane jest na rok 202530.