Oznaczało to początek autonomii prawa wspólnotowego.
Jednolite dla wszystkich zasady np. zasada bezpośredniości i pierwszeństwa.
Państwa członkowskie nie mogą postępować wbrew swoim zobowiązanym, wbrew Traktatowi, a prawo Unii:
a. Stanowi część porządku prawnego państwa członkowskiego, tzn.
obowiązuje bezpośrednio
b. Może być powoływane jako źródło praw i obowiązków zarówno organów państwa lub Unii, jak i jednostek, tzn. stosowane może być
bezpośrednio. Prezentacja opracowana na
podstawie :J. Barcz (red.),
Zasady stosowania prawa
Zasada bezpośredniego skutku prawa wspólnotowego została ustanowiona przez Trybunał Sprawiedliwości w wyroku w sprawie Van Gend en Loos z 5 lutego 1963 r.
W wyroku tym Trybunał oświadcza, że prawo unijne tworzy nie tylko obowiązki dla państw członkowskich, ale także prawa dla obywateli. W efekcie osoby otrzymują prawa i mogą bezpośrednio powoływać się na normy europejskie przed sądami krajowymi i wspólnotowymi. Nie ma nawet konieczności, żeby państwo członkowskie wprowadzało daną normę europejską do swojego wewnętrznego porządku prawnego.
Prezentacja opracowana na podstawie :J. Barcz (red.), Instytucje i prawo Unii
Europejskiej, wyd. 3, Warszawa
Zasady stosowania prawa
Zasada skutku bezpośredniego
Zasada bezpośredniego skutku (bezpośredniego stosowania) pozwala osobom na bezpośrednie przywoływanie normy przed krajowym lub wspólnotowym wymiarem sprawiedliwości.
Zasada ta dotyczy tylko niektórych aktów wspólnotowych i podlega wielu uwarunkowaniom.
Zasada bezpośredniego skutku prawa europejskiego jest wraz z zasadą pierwszeństwa, fundamentem prawa wspólnotowego.
Została zatwierdzona przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
(TSUE). Prezentacja opracowana na
podstawie :J. Barcz (red.),
Zasady stosowania prawa
Kryteria bezpośredniego stosowania / bezpośredniego skutku norm:
Norma musi być wystarczająco jasna i precyzyjna, aby nadawała się do stosowania przez sąd lub organ
Norma musi być bezwarunkowa – jej stosowanie nie może być uzależnione od swobodnego uznania organu ją stosującego – Unii lub PCz
Norma musi być zupełna / kompletna – jej wykonanie nie może zależeć od późniejszych środków wykonawczych przyjmowanych przez PCZ lub instytucje Unii.
[pojęcie bezpośrednie stosowanie ( szersze) i bezpośredni skutek (węższe) mogą być stosowane zamiennie.
Prezentacja opracowana na podstawie :J. Barcz (red.), Instytucje i prawo Unii
Europejskiej, wyd. 3, Warszawa
Zasady stosowania prawa
Bezpośredni skutek horyzontalny i wertykalny
Bezpośredni skutek ma dwa aspekty: wertykalny i horyzontalny.
Bezpośredni skutek wertykalny ma znaczenie dla stosunków między osobami a państwem. Oznacza to, że obywatele mogą powoływać się na normę europejską w stosunku do państwa.
Bezpośredni skutek horyzontalny ma znaczenie dla stosunków między osobami indywidualnymi. Co oznacza, że osoba prywatna może przywołać normę unijną w sporze z inną osobą.
W zależności od rodzaju aktu Trybunał Sprawiedliwości przyjął bądź pełny bezpośredni skutek (tzn. bezpośredni skutek horyzontalny i wertykalny) bądź
częściowy bezpośredni skutek (tylko skutek wertykalny). Prezentacja opracowana na podstawie :J. Barcz (red.),
Zasady stosowania prawa
Norma jest bezpośrednio skuteczna, jeśli przyznaje jednostce prawa, które mogą być dochodzone przed sądem krajowym w stosunkach
Jednostka – państwo ( wertykalnych)
Jednostka - jednostka ( horyzontalnych), Warunki:
1. Norma musi być częścią porządku prawnego państwa ( bezpośrednio obowiązywać) oraz
2. Musi nadawać się do bezpośredniego stosowania tj. być: jasna i precyzyjna, bezwarunkowa, zupełna/kompletna.
Prezentacja opracowana na podstawie :J. Barcz (red.), Instytucje i prawo Unii
Europejskiej, wyd. 3, Warszawa
Zasady stosowania prawa
Skutek bezpośredni a prawo wtórne Rozporządzenia
rozporządzenie zawsze ma bezpośredni skutek.
Artykuł 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej stanowi, że rozporządzenia są bezpośrednio stosowane w państwach członkowskich.
Trybunał Sprawiedliwości dodaje w wyroku Politi z 14 grudnia 1972 r., że chodzi o pełny skutek bezpośredni.
Prezentacja opracowana na podstawie :J. Barcz (red.),
Zasady stosowania prawa
Dyrektywa:
dyrektywa jest aktem adresowanym do państw członkowskich i musi zostać przez nie poddana transpozycji do prawa krajowego.
Jednak Trybunał Sprawiedliwości uznaje, że w niektórych przypadkach ma zastosowanie zasada bezpośredniego skutku w celu ochrony praw osób indywidualnych.
Trybunał uznał w orzecznictwie, że dyrektywa ma bezpośredni skutek, jeśli jej przepisy są bezwarunkowe oraz wystarczająco jasne i precyzyjne (wyrok z 4 grudnia 1974 r., Van Duyn).
Niemniej jednak skutek bezpośredni może mieć tylko charakter wertykalny i może być stosowany tylko, jeśli państwa członkowskie nie
transponowały dyrektywy w terminie (wyrok z 5 kwietnia 1979 r., Ratti), Prezentacja opracowana na podstawie :J. Barcz (red.), Instytucje i prawo Unii
Europejskiej, wyd. 3, Warszawa
Zasady stosowania prawa
Decyzja
decyzje mogą mieć bezpośredni skutek, jeśli adresowane są do państwa członkowskiego.
Trybunał Sprawiedliwości uznaje tylko bezpośredni skutek wertykalny (wyrok z 10 listopada 1972 r., Hansa Fleisch)
Zalecenia, opinie
opinie i zalecenia nie są prawnie wiążące. Wobec tego nie mają bezpośredniego skutku.
Prezentacja opracowana na podstawie :J. Barcz (red.),
Zasady stosowania prawa
Bezpośrednie obowiązywanie
normy prawa wspólnotowego od dnia ich wejścia w życie stają się automatycznie częścią porządku prawnego obowiązującego w Państwie Członkowskim, obok norm prawa krajowego, bez potrzeby ich inkorporacji. Prawo wspólnotowe nie staje się prawem krajowym, lecz zachowuje swoją odrębność.
Bezpośrednie stosowanie prawa wspólnotowego jest konsekwencją jego bezpośredniego obowiązywania dla organów państwa członkowskiego. Normy prawa wspólnotowego stanowią podstawę prawną dla działań organów państwa
członkowskiego. Prezentacja opracowana na
podstawie :J. Barcz (red.), Instytucje i prawo Unii
Zasady stosowania prawa
Zasada pierwszeństwa
Zgodnie z zasadą pierwszeństwa prawo wspólnotowe ma wartość nadrzędną nad prawem krajowym państw członkowskich. Zasada pierwszeństwa dotyczy wszystkich aktów wspólnotowych, które mają moc wiążącą. Państwa członkowskie nie mogą więc stosować przepisu krajowego, który jest niezgodny z prawem wspólnotowym.
Zasada pierwszeństwa gwarantuje nadrzędność prawa wspólnotowego nad krajowym. Jest to podstawowa zasada prawa wspólnotowego. Podobnie jak zasada bezpośredniego skutku, nie
jest zapisana w traktatach, ale została zatwierdzona przez Prezentacja opracowana na podstawie :J. Barcz (red.),
Zasady stosowania prawa
TSUE ustanowił zasadę pierwszeństwa w sprawie Costa przeciwko Enel z 15 lipca 1964 r. W wyroku tym Trybunał orzekł, że prawa wydane przez instytucje europejskie włączają się do systemu prawnego państw członkowskich, które zobowiązane są do ich przestrzegania.
Jeśli norma krajowa jest sprzeczna z przepisem wspólnotowym, władze państw członkowskich muszą stosować przepis wspólnotowy. Prawo krajowe nie jest zniesione czy uchylone, jedynie jego moc wiążąca jest zawieszona.
Prezentacja opracowana na podstawie :J. Barcz (red.), Instytucje i prawo Unii
Europejskiej, wyd. 3, Warszawa
Zasady stosowania prawa
Nadrzędność prawa wspólnotowego stosuje się do wszystkich aktów krajowych, niezależnie od tego, czy były przyjęte przed czy po danym akcie wspólnotowym.
Prawo wspólnotowe jest nadrzędne w stosunku do prawa krajowego, a zasada pierwszeństwa gwarantuje jednolitą ochronę prawną obywateli na całym terytorium UE.
Prezentacja opracowana na podstawie :J. Barcz (red.),
Zasady stosowania prawa
Zakres stosowania zasady
Pierwszeństwo prawa wspólnotowego nad prawem krajowym jest absolutne.
Dlatego zasada ta stosuje się do wszystkich wiążących aktów wspólnotowych niezależnie od tego, czy zaliczają się do prawa pierwotnego czy do prawa wtórnego.
Podobnie wszystkie akty krajowe podlegają tej zasadzie, niezależnie od ich rodzaju: ustawa, rozporządzenie, uchwała, dekret, okólnik itp.
Nie ma znaczenia, czy teksty zostały wydane przez władzę wykonawczą czy ustawodawczą państwa członkowskiego.
Władza sądownicza także zobowiązana jest do stosowania zasady pierwszeństwa. Prawo tworzone przez nią, orzecznictwo, także musi
przestrzegać przepisów UE. Prezentacja opracowana na
podstawie :J. Barcz (red.), Instytucje i prawo Unii
Europejskiej, wyd. 3, Warszawa
Zasady stosowania prawa
Odpowiedzialni za przestrzeganie zasady
Podobnie jak w przypadku zasady bezpośredniego skutku, Trybunał Sprawiedliwości sprawuje kontrolę nad należytym stosowaniem zasady pierwszeństwa. Może ukarać państwa członkowskie, które jej nie stosują, poprzez decyzje wydane na podstawie różnych środków przewidzianych przez traktaty założycielskie, a w szczególności skargi w sprawie naruszenia traktatu.
Także sędziowie krajowi muszą czuwać nad przestrzeganiem zasady pierwszeństwa. W związku z tym mogą stosować odesłanie prejudycjalne, jeśli mają wątpliwości co do stosowania zasady. W wyroku z 19 czerwca 1990 r.
(Factortame) Trybunał Sprawiedliwości wskazał, że sąd krajowy w ramach pytania prejudycjalnego dotyczącego ważności normy krajowej musi niezwłocznie zawiesić stosowanie tej normy w oczekiwaniu na rozwiązanie preferowane przez Trybunał Sprawiedliwości oraz orzeczenia, jakie sąd wyda co do treści
Prezentacja opracowana na podstawie :J. Barcz (red.),