Zasoby kadrowe oraz infrastruktura systemu opieki zdrowotnej

Analizę profi li społeczno-ekonomicznych oraz zdrowotnych wielkopolskich powia-tów rozpoczniemy od opisu międzypowiatowego zróżnicowania w zakresie stanu

49 i zasobów kadrowych systemu opieki zdrowotnej oraz dostępności infrastruktury tego systemu. W skład diagnozy pierwszego z tych aspektów – zasobów kadro-wych, weszło pięć wskaźników odpowiadających: (a) liczbie lekarzy medycyny, (b) liczbie lekarzy stomatologów, (c) liczbie pielęgniarek, (d) liczbie położnych oraz (e) liczbie farmaceutów, która przypada na każde 10 tys. mieszkańców danego powiatu. Następnie w ramach kolejnego zagadnienia – dostępności infrastruktury medycznej, rozpatrujemy wzajemne odniesienia wielkopolskich powiatów wzglę-dem rankingów opartych na pięciu wskaźnikach, które podają liczbę mieszkańców przypadających w każdym powiecie na jeden: (a) niepubliczny i (b) publiczny zakład opieki zdrowotnej, (c) przychodnię, ośrodek zdrowia lub poradnię oraz (d) aptekę, a także (e) liczbę łóżek w szpitalach ogólnych na każde 10 tys. miesz-kańców powiatu. Warto przy tym wskazać, że dla pierwszych czterech wskaźników dostępności infrastruktury systemu opieki zdrowotnej wyższa wartość oznacza w praktyce gorszą sytuację w danym powiecie. Z perspektywy mieszkańca większa dostępność instytucji systemu opieki zdrowotnej będzie tym większa, im mniejsza liczba mieszkańców przypadać będzie na każdy jeden zakład opieki zdrowotnej. Dla ostatniego z omawianych wskaźników (liczba łóżek w szpitalach) wyższa wartość oznacza lepszą pozycję powiatu.

Można zauważyć, że rankingi powiatów w ramach wskaźników zasobu kadro-wego systemu opieki zdrowotnej ukazują pewną stałą tendencję w obrębie każdego wskaźnika. Najlepszą sytuację, czyli najliczniejszą kadrę przypadającą na każde 10 tys. mieszkańców powiatu, odnotowano we wszystkich miastach na prawach powiatów grodzkich (w tym w Lesznie), natomiast sytuację najmniej korzystną – w powiatach bezpośrednio okalających takie właśnie miasta. Uzyskany ranking może być jednak mylący właśnie ze względu na to, że pomimo niskich wartości wskaźników w powiatach: poznańskim, kaliskim, konińskim oraz leszczyńskim rzeczywista dostępność kadry medycznej jest, z uwagi na przestrzenną bliskość miast, zdecydowanie większa, niż wskazują na to dane. Na rysunku 2 zaprezen-towano międzypowiatowe zróżnicowanie w wartościach liczby lekarzy medycyny przypadających na każde 10 tys. mieszkańców danego powiatu.

Przyglądając się szczegółowo ośmiu wybranym do analizy powiatom, można za-uważyć, że w roku 2010 wskaźnik liczby lekarzy medycyny przypadających na każde 10 tys. mieszkańców powiatów w badanych jednostkach terytorialnych przyjmował wartości niższe niż przeciętna wartość dla całego województwa. Wyjątek stanowiło oczywiście miasto Leszno, w którym odnotowano dość wysokie nasycenie lekarzy medycyny, natomiast na przeciwnym biegunie lokuje się powiat koniński z warto-ścią 2,1 (wartość ta jest pochodną braku szpitala w powiecie konińskim). W latach 2000–2010 w trzech z ośmiu analizowanych powiatów (złotowskim, m. Leszno i wrzesińskim) nastąpił wzrost wartości wskaźnika liczby lekarzy medycyny. Z kolei w powiatach: pleszewskim, tureckim, międzychodzkim oraz śremskim odnotowano wzrost w latach 2000–2004, a od roku 2004 do 2010 spadek wartości.

Cichocki – Lokalne programy 2 kor..indd 49

Rys. 2. Wskaźnik liczby lekarzy medycyny (personel pracujący) na 10 tys. mieszkańców

W zakresie dostępności lekarzy stomatologów zróżnicowania międzypowiatowe są podobne. Jedynie wskaźnik dla miasta Leszna (5,0) przekraczał średni poziom dla całego województwa, natomiast najniższa liczba lekarzy stomatologów na każde 10 tys. mieszkańców odnotowana została w powiecie śremskim (0,5). W ramach kolejnego ze wskaźników – liczby pielęgniarek przypadających na 10 tys. miesz-kańców – najwyższą wartość w 2010 r. odnotowano ponownie w Lesznie (100,0), natomiast bardzo niski poziom cechował – po raz kolejny – powiat koniński, w którym odnotowana wartość była kilkukrotnie niższa niż w całym województwie. Równie znaczące dysproporcje występują w przypadku wskaźnika liczby położnych przypadających na 10 tys. mieszkańców. Miasto Leszno wykazuje jego najwyższy poziom (88,9), natomiast powiat koniński okazuje się dysponować dziesięciokrotnie niższym zasobem personelu tej kategorii, co podobnie jak w przypadku stanu oso-bowego lekarzy oraz stanu osooso-bowego pielęgniarek jest odzwierciedleniem braku szpitala na terenie powiatu. Jak wskazywaliśmy, rzeczywista dostępność personelu medycznego w powiecie konińskim jest dużo większa, niż wskazują na to wartości statystyk, gdyż potrzeby medyczne zaspokajane są na terenie Konina. Zauważmy również, że wartość współczynnika liczby farmaceutów, jaka przypada na 10 tys. mieszkańców, cechowało już znacznie niższe zróżnicowanie międzypowiatowe. Jednak, podobnie jak poprzednio, największe nasycenie magistrów farmacji od-notowano w Lesznie (7,0), a najmniejsze w powiecie koniński (2,9).

2,1 – 13,0 13,0 – 23,9 23,9 – 34,7 34,7 – 45,6 45,6 – 56,4 56,4 – 67,3 67,3 – 78,2

51 W ramach drugiego z omawianych zagadnień – dostępu mieszkańców do in-frastruktury opieki zdrowotnej, ranking powiatów wykazuje znaczną zbieżność pozycji poszczególnych jednostek terytorialnych z ich pozycjami uzyskanymi w od-niesieniu do rankingu względem zasobów kadrowych systemu opieki zdrowotnej. Można zatem zauważyć, że stosunkowo największa dostępność infrastruktury występuje we wszystkich największych miastach regionu, to znaczy w: Poznaniu, Koninie, Lesznie oraz Kaliszu. Szczególnie wyraźnie ponad wojewódzką przeciętną „wybija” się Poznań oraz Konin, z kolei najniższa dostępność infrastruktury opieki zdrowotnej cechuje powiat poznański oraz kalski. Dominacja: Poznania, Leszna, Kalisza i Konina nie jest być może tak wyraźna w odniesieniu do rankingu dla trzech pierwszych wskaźników, to jest liczby mieszkańców przypadających na 1 niepubliczny czy publiczny zakład opieki zdrowotnej, jak również w odniesieniu do liczby mieszkańców przypadających na 1 przychodnię, poradnię lub ośrodek zdrowia, ale zdecydowanie zaznacza się w zakresie dostępności aptek, a także liczby łóżek w szpitalach.

W roku 2010 we wszystkich ośmiu powiatach będących przedmiotem analiz wskaźnik liczby mieszkańców przypadających na 1 niepubliczny zakład opieki zdrowotnej przyjmował niższe wartości niż analogiczna miara dla zakładów opieki zdrowotnej sektora publicznego. We wszystkich powiatach dostępność placówek niepublicznej służby zdrowia w roku 2010 była większa niż w 2004, co wynika z coraz większej bazy placówek niepublicznych. Dość duże zróżnicowanie międzypowiatowe dało się też zauważyć w odniesieniu do liczby mieszkańców przypadających na 1 publiczny zakład opieki zdrowotnej. Najlepszą dostępno-ścią w tym zakresie charakteryzuje się Leszno, gdzie na każdy publiczny zakład opieki zdrowotnej przypada średnio nieco ponad 2200 osób, a najmniejszą dostępnością cechuje się powiat śremski (ponad 4200 os.). Z kolei w ramach współczynnika liczby łóżek w szpitalach na 10 tys. mieszkańców najniższą do-stępność zaobserwowano w powiecie tureckim (na 10 tys. mieszk. przypada 26,3 łóżka w szpitalach ogólnych), a najwyższą w Lesznie (81,3). Międzypowiatowe zróżnicowanie współczynnika liczby łóżek na 10 tys. mieszkańców zaprezento-wano na rysunku 3.

Podsumowując, należy wskazać, że spośród ośmiu powiatów będących przed-miotem analizy zdecydowanie najlepsza infrastruktura systemu opieki zdrowot-nej występuje w Lesznie. Świadczy o tym przede wszystkim najwyższe nasycenie personelem medycznym. Ponadto Leszno bardzo dobrze prezentuje się z uwagi na kryterium liczby ludności przypadającej na zakłady opieki zdrowotnej, apteki, a także według kryterium liczby łóżek w szpitalach ogólnych. Na drugim końcu skali znajduje się powiat koniński, który cechuje słabo rozbudowana sieć publicz-nych i niepubliczpublicz-nych zakładów opieki zdrowotnej, brak szpitala ogólnego oraz relatywnie mała liczba aptek w stosunku do wielkości populacji.

Cichocki – Lokalne programy 2 kor..indd 51

Rys. 3. Wskaźnik liczby łóżek w szpitalach na 10 tys. mieszkańców