Uwaga: niniejszy dodatek został zaczerpnięty z innego raportu autorstwa Neila Butchera dla celów programu informatyzacji African Leaders in ICT (ALICT) rozwijanego przez Global e-Schools and Communities Initiative (GeSCI). Oryginał raportu znajduje się pod adresem:
http://www.gesci.org/assets/files/12.Sharing%20Knowledge%20Based%20Society%20Perspectives
%20The%20ICT,%20Education%20Development%20Perspective%20Neil%20Butcher%20and.pdf Niniejszy dodatek to skrócony przewodnik po niektórych technologiach dostępnych jako narzędzia wspierające edukację i po inicjatywach wspierających stymulację kreatywności i korzystania z otwartych, a przynajmniej wolnodostępnych, zasobów edukacyjnych.16
• Serwisy społecznościowe – są to usługi sieciowe, które pozwalają ludziom na stworzenie publicznego lub półprywatnego profilu wewnątrz zamkniętego systemu, zdefiniowanie listy osób, z którymi użytkownicy ci są w jakiś sposób powiązani i przeglądanie listy kontaktów oraz kontaktów osób powiązanych w systemie. Najprawdopodobniej najlepiej rozpoznawalne serwisy społecznościowe to Facebook i MySpace, choć lista jest o wiele dłuższa. Dla przykładu, serwisy pokroju Del.icio.us pozwalają na zapisywanie zakładek do przeglądanych stron internetowych, oznaczanie ich słowami kluczowymi i w ten sposób generowanie społecznościowych opartych na słowach kluczowych klasyfikacji, zwanych „folksonomiami”.
Serwisy pozwalające dzielić się zdjęciami typu Flickr umożliwiają przesyłanie, oznaczanie, przeglądanie i komentowanie cyfrowych zdjęć, jak też uczestnictwo w grupach tematycznych.
Serwisy społecznościowe mają w sobie ogromny potencjał wpływu na sposób organizowania i wyszukiwania informacji, jak też wchodzenia w interakcję z innymi; ważne jest nadmienić, że sektor nienastawiony na zysk sprzedaje sam siebie jako preferowanego dostawcę możliwości współpracy w stylu Web 2.0, co jednak ma podłoże w dążeniu do tworzenia nowych platform dotarcia do klientów i sprzedaży reklam.
• Blogi – są godne zauważenia ze względu na szybkość, z jaką wyewoluowały do roli narzędzia komunikacji online. Blog to skrócona wersja słówka „weblog”, i używa się go na określenie serwisów, w których przechowuje się kronikę bieżących wydarzeń. Blog jest często uaktualnianą osobistą stroną internetową o charakterze dziennika mogącą zawierać linki do innych zasobów, a w przypadku blogów wideo, do materiałów wideo. Biorąc pod uwagę osobisty charakter blogów, często generują one dyskusje i powodują zacieśnianie się więzi społecznych. Blogi to różnorodne alternatywne źródło wiedzy dla uczestników edukacji na stopniu wyższym, jak też narzędzie dla nauczycieli i uczniów które można wykorzystać na wiele sposobów.
• Serwisy typu wiki – są to serwisy umożliwiające współtworzenie dokumentów z wykorzystaniem prostego języka znaczników i przeglądarki internetowej. Charakterystyczną cechą serwisów wiki jest łatwość, z jaką można tworzyć i uaktualniać strony. Ta łatwość
16 Zawartość tego dodatku była w dużym stopniu inspirowana dokumentami przygotowanymi przez inicjatywę Educause Learning Initiative – http://www.educause.edu/eli, a w szczególności przez serię „7 Things You Should Know About…”
interakcji i obsługi sprawia, że serwisy wiki stanowią wydajne narzędzie do współtworzenia opracowań dużej skali. Najpowszechniej znanym serwisem typu wiki jest Wikipedia – zjawisko, które rzuciło wyzwanie pojmowaniu „ekspertów” i wiarygodności informacji. Wiki są wykorzystywane szeroko w programach nauczania szkół wyższych dla celów edukacyjnych, są też jednym z narzędzi do tworzenia otwartych zasobów – patrz poniżej.
• RSS – protokół Really Simple Syndication, umożliwiający subskrypcję zawartości online poprzez stworzenie listy preferowanych źródeł informacji w przeglądarce, bądź też
„agregatorze treści”, automatycznie pobierającym uaktualnienia zawartości, co oszczędza wysiłku i czasu. Kanały RSS mogą być pomocne w zarządzaniu informacjami i podejmowaniu bieżących badań.
• Podcasting – jest to dowolne połączenie sprzętu, oprogramowania i łączności pozwalające na automatyczne (zwykle darmowe) pobieranie plików audio i wideo na komputer, urządzenie typu smartfon, czy odtwarzacz plików MP3/MP4 w celu przesłuchania lub obejrzenia w odpowiednim dla użytkownika czasie. Dzieje się to zwykle w wyniku subskrypcji kanału RSS połączonego z określonym podcastem tak, że po pojawieniu się uaktualnień w udostępnianym materiale jest on natychmiast pobierany. Podcasting umożliwił udostępnienie szerokiego wachlarza użytecznych edukacyjnie plików audio i wideo, w tym programów radiowych z całego świata, wykładów, prezentacji konferencyjnych, czy podcastów tworzonych przez indywidualnych użytkowników. Coraz większa rzesza uniwersytetów i wykładowców akademickich publikuje wykłady jako serię podcastów, zwykle udostępniając je każdej osobie podłączonej do sieci Internet za darmo.
• Wirtualne światy – są to kompletne środowiska online, których „mieszkańcy” są awatarami reprezentującymi użytkowników uczestniczących w życiu świata poprzez sieć Internet.
Niektóre z nich, jak choćby popularny World of Warcraft, są dedykowane grom wieloosobowym i rozrywce. Najprawdopodobniej najlepiej znanym światem wirtualnym z perspektywy edukacyjnej jest Second Life, trójwymiarowy świat, gdzie komunikują się ze sobą użytkownicy o różnych zainteresowaniach, a uniwersytety i firmy tworzą wirtualne kampusy uczelniane dla studentów.
• Voice Over Internet Protocol (VOIP) – jest protokołem zoptymalizowanym pod kątem przesyłania przez sieć Internet lub inne sieci pakietowe głosu. Skrótu VOIP często używa się abstrakcyjnie w odniesieniu do właściwej transmisji głosu, nie zaś do protokołu tę transmisję umożliwiającego. VOIP wykorzystywany jest np. przez aplikację Skype pozwalającą na prowadzenie rozmów telefonicznych z wykorzystaniem komputera.
• Komunikatory internetowe – umożliwiają komunikację przez sieć Internet w czasie rzeczywistym, pomiędzy komputerami lub urządzeniami przenośnymi. Często stosuje się je w połączeniu z programami typu Skype, czy sieciami społecznościowymi, tak, by połączenie było jednolite w trakcie pracy z daną aplikacją. Komunikatory internetowe na tyle silnie zintegrowały się z życiem studenckim, że wiele uniwersytetów pracuje w kierunku podniesienia ich roli ponad wymiar społeczny, do wymiaru dydaktycznego.
• Aplikacje sieciowe – są programami opartymi na sieci, działającymi w przeglądarce internetowej i najczęściej powielającymi funkcje programów właściwych dla komputerów
stacjonarnych. Dobrym przykładem jest serwis Google Apps, który umożliwia korzystanie z pakietu biurowego, narzędzi komunikacyjnych i oprogramowania do zarządzania plikami.
Kolejny specjalizowany przykład to Lulu, serwis pozwalający na dostęp do narzędzi umożliwiających opracowanie, wydanie i wydrukowanie pracy naukowej, przy niewysokich kosztach druku. Internetowa natura takich aplikacji również sprzyja współpracy, recenzji i wspólnemu tworzeniu wiedzy.
• Łączenie aplikacji – czerpiąc z potencjału powyższych technologii pojawiają się nowe wynalazki, które warto wspomnieć:
o Mashupy, czyli aplikacje internetowe łączące dane z więcej niż jednego źródła w spójne narzędzie. Potęga mashupów w nauczaniu leży w sposobie, w jaki pozwalają one dojść do nowych wniosków, czy odkryć nowe zależności poprzez łączenie dużych ilości danych w spójne zestawy. Sieciowe narzędzia do manipulacji danymi są łatwe w użytkowaniu, zwykle darmowe i łatwo dostępne.
o Cyfrowe opowieści, łączące narrację z zawartością cyfrową, tworząc krótki film lub prezentację.
o Wizualizacja danych, czyli graficzne przedstawienie informacji pomagające odnaleźć ukryte tendencje i zależności, które mogą prowadzić do ważnych odkryć.
o Dziennikarstwo obywatelskie, w którym zarządza się procesem publikacji recenzowanych materiałów, pozwalając autorom na śledzenie wpisów poprzez system recenzji online, tworząc wrażenie otwartości i przejrzystości, nieczęstej w tradycyjnych publikacjach recenzowanych.
o „Google jockeying” – aktywność, w trakcie której uczestnicy zajęć przeglądają sieć Internet w poszukiwaniu definicji, pomysłów, stron WWW lub zasobów przywołanych przez osobę prowadzącą. Wyniki ich pracy są prezentowane równolegle z prezentacją materiału zajęć.
o Spotkania wirtualne, czyli spotkania w czasie rzeczywistym odbywające się w Internecie z wykorzystaniem przesyłu audio i wideo, narzędzi do komunikacji tekstowej i współdzielenia aplikacji.
o Przetwarzanie rozproszone, które wykorzystuje oprogramowanie pośredniczące koordynujące rozproszone zasoby informatyczne połączone w sieć i pozwala im pracować jak jeden wirtualny zasób, pozwalając na zdalny dostęp do zasobów informatycznych i łącząc moc przetwarzania.
Uwaga: niniejszy dodatek jest dostępny jako odrębne opracowanie „ICT Education, Development and the Knowledge Society” przygotowany dla GeSCI przez Neila Butchera i in., dostępny pod adresem http://www.gesci.org/assets/files/ICT,%20Education,%20Development,%20and%20the
%20Knowledge%20 Society%281%29.pdf.