K o ś c ió ł w sw o im duszpasterzow andu d o sto so w u je się do w sz y stk ic h ok o liczn o ści d oczesn ych , gdyż jest K o ścio łem P o w szech n y m . N ic zatem d ziw n eg o , że sy tu a c ja p o w sta ła po zak oń czen iu d ru g iej w o jn y św ia to w e j p rzy n io sła n o w e zm ia n y w o rgan izacji ży cia k o ścieln eg o w P o lsce. K on g reg a cja dla N a d zw y cza jn y ch S p r a w K o śc ie ln y c h pisimem z d nia 4 m arca 1946 roku (N. 1625/46) p o w ia d o m iła K s. K a rd y n a ła -P ry m a sa A u g u sta H lon d a, d o ty ch cza so w eg o m e tr o p o litę g n ieźn ień sk ieg o i p ozn ań sk ie g o , ż e u n ia p erson aln a m ięd zy a reh id ecezją g n ieźn ień sk ą i p ozn ań sk ą , zap row ad zon a b u llą D e sa lu te a n im aru m z 182)1 roku zo sta je z n ie sion a, a p raw a m e tr o p o lita ln e w raz z su fr a g a n a ln y m i d ie c e z ja m i c h e ł m iń sk ą i w ło c ła w sk ą pozostają przy P ozn an iu . A rch id iece zja g n ie ź n ie ń sk a z o sta ła n a to m ia st złączona z arch id iecezją w a rsza w sk ą . Ks. K a rd y n a ł H lon d m ia ł p rzejść z P ozn an ia do W arszaw y, za trzym u jąc p ry m a so w sk ą sto lic ę g n ieźn ień sk ą 13e. Z b rzm ien ia d e k r e tu w y n ik a ło , że G n iez n o p ozb aw ion o d łu g o w ia k o w y ch p ra w m etro p o lita ln y ch . D la teg o k a r d y n a ł H lon d w y je d n a ł u S to lic y A p o sto lsk ie j zm ian ę p ierw o tn ej d ecy zji n a k orzyść G n iezn a, o czyim d on iesion o p ism em S ek reta ria tu Stan u z dnia 30 m arca 1'946 roku, sk iero w a n y m do k a rd y n a ła H londa. W p iś m ie ty m p odano m ięd zy in n ym i, że p ry m a so w sk a i m etro p o lita ln a sto lic a g n ieźn ień sk a jest odtąd złączona u n ią p erso n a ln ą z m etro p o lita ln ą sto lic ą w a rsza w sk ą . Ks. K a rd y n a ł H lond p ozostając m etro p o litą g n ie ź n ie ń sk im i p ry m a sem P o lsk i, zo sta je z a m ia n o w a n y m etro p o litą w a r sz a w sk im 137. P ozn ań p ozostaje sto licą a rcy b isk u p ią , le c z n ie sta je się m etro p o lią , w b r e w p ierw o tn ej d ecy zji S to licy A p o sto lsk iej p odanej w p iśm ie z dnia 4 m arca 1&46 roku las. N a le ż y za u w a ży ć, że a n i w sp o m n ia n e p ism o K o n g reg a cji dla N a d zw y cza jn y ch S p ra w K o ścieln y ch z d nia 4 m arca 1'946 rok u , ani p ism o S e k r e ta r ia tu S tan u z dnia 30 m ar c a t.r. n ie w sp o m in a ją o za w ieszen iu cza so w y m u n ii p erso n a ln ej G n iez no—'Poznań, m ów ią n a to m ia st w y r a ź n ie o jej zn iesien iu czy ro zw ią za n iu 139. Ń a m o cy in d u ltu S to lic y A p o sto lsk iej k a rd y n a ł H lond m ó g ł objąć rządy m etro p o lii w a r sz a w s k ie j przed n a d ejściem b u li p ap iesk ich . T en s a m in d u lt p rzyzn an y z o sta ł a r c y b isk u p o w i D y m k o w i w o d n iesien iu do a rcy b isk u p iej sto lic y pozn ań sk iej. N a p o d sta w ie ty c h zarządzeń p a p ies k ich k a rd y n a ł H lon d dnia 6 k w ie tn ia 1946 roku u stą p ił ze sta n o w isk a a r cy b isk u p a p o zn a ń sk ieg o i ob jął rząd y a r ch id iecezji w a rsza w sk iej d n ia 31 m a ja 194i6 roku 14°.
136 P or. M iesięczn ik K o ścieln y A r c h id ie c e z ji P o zn a ń sk iej 1 (1946) 1; W iad om ości A rch id iece zji G n ieźn ień sk iej 1 (1946) 2.
137 w ia d o m o ś c i A r c h id ie c e z ji G n ieźn ień sk iej 1 (1946) 2.
138 M iesięczn ik K o śc ie ln y A rch id iece zji P o zn a ń sk iej 1 (1946) 1. 139 Zob. M iesięczn ik K o śc ie ln y A r c h id ie c e z ji P o zn a ń sk iej 1 (1946) 1, 3; W iad om ości A r c h id ie c e z ji G n ieźn ień sk iej 1 (1946) 2.
1,0 M iesięczn ik K o śc ie ln y A rch id iece zji P o zn a ń sk iej 1 (1946) 3; W ia d o m o ści A r c h id ie c e z ji G n ieźn ień sk iej 1 (1946) 2.
2 30 Ks. M. Fąka
142]
W y ja śn ie n ie w sp r a w ie u n ii p erso n a ln ej a r c h id iecezji g n ieźn ień sk iej i p ozn a ń sk iej p rzy n ió sł z k o le i d ek ret K o n g reg a cji K om systorialnej z dnda 1 m aja 1946 (Prot. 465/46), k tó ry sta n o w ił:
„A rch id io ece ses G n esn en sis et P o sn a n ie n sis ab an.no 132*1 in v icem p erp etu o u n it a e e x sta n t; veru m , a tte n tis peculiarifous ad iu n ctis, oppor- tu n u m v is u m e st, pro hac v ic e , eas disiu.ngere. Q uare S S m u s D o m in u s N o ste r P iu s div. P rov. P P X II, hoc C o n sisto ria li D ecreto , perin d e v a li- tu ro ac si A positolicae sub plum bo L ittex a e expedireratur, de con sen su Ermmi P . D. A u g u sti S. R. E. Cajrdinalis H lond, h od iern i A rch iep isco p i G n e sn e n sis et P o sn a n ien sis, arch id io ecesim P o sn a n ien sem a m etro p o li- ta n a E cclesia G n esn en si, pro hac v ic e , sep arat ac sta tu it, u t B cclesia G n esn en sis sub re g im in e m em o ra ti E m i A rch iep isco p i m an eat; E c c le sia v ero P o sn a n ie n sis a lii P a sto ri gu b ern an d a com m ittatu r. C ontrariis q u ib u sv is n on obatantibus.
D a tu m R om ae, e x A ed ib u s S aorae C o n g reg a tio n is C o n sisto ria lis d ie 1 m aii 1946.
(L. S.)
(— ) R. C. Card. R ossi, a S ecret. (—) B en ed ictu s R en zon i, A d sesso r u l. D ek ret te n w n ió s ł zatem do sp ra w y n o w y elem en t, p od ając m ia n o w ic ie , że arch id iecezja g n ieźn ień sk a i p ozn ań sk a, k tóre od roku 182,1 p o zo sta w a ły w e w za jem n y m w ie c z y sty m złączen iu , o b ecn ie ze w zg lęd u na p e w n e szczeg ó ln e o k o liczn o ści zo sta ją n a te n raz rozłączone. R o złą czen ie to n ie m a za tem ch arak teru d efinityw nego^ le c z zostało d ok on an e „pro hac v ic e ”.
P o n o w n e u c h y le n ie u n ii G niezno—P o zn a ń „hac e tia m v ic e ” d ok on ało się b u llą papieża P iu sa X II z dnia 12 listotpada 1948 roku, g d y k a rd y n a ł p ry m a s S te f a n W y szy ń sk i obok sto lic y g n ie ź n ie ń sk ie j ob ejm o w a ł ta k ż e d ru gą m etro p o lita ln ą w a rsza w sk ą . W sp om n ian a b u lla sk iero w a n a do k a p itu ł, d u ch o w ień stw a i w iern y ch a r ch id iecezji g n ieźn ień sk iej i w a r sz a w sk ie j sta n o w iła :
„H od ie N os,, d e v en a ra b iliu m F ratru m N ostroru m S. R. E. C ardina- liu m co n silio , ad M etrop olitan as E o clesia s ves.tras G n esn en sem et V ar- sa v ie n se m , in cl. m em . A u g u sti S . R. E. C ard in alis H lon d A rch iep isco p i p erson am u n itas, per istiu s ob itu m n unc v a ca n tes, v e n e r a b ile m F ratrem S tep h a n u m W yszyńsiki, h a cten u s E p iscop u m D u b lin en sem , ea sd em hac etia m v ic e in p erson am a N ob is con iu n ctas, tr a n stu lim u s, eisq u e A rch ie- p isco p u m p ra efecim u s et P a sto r e m ” 142.
S fo r m u ło w a n ie to pow tarza rów n ież inna b u lla teg o ż papieża P iu sa X II d atow an a teg o sam ego dnia — 12 listo p a d a 1948 — a sk ie r o w a n a do b isk u p ó w p ro w in cji g n ieźn ień sk iej i w a rsza w sk iej:
„(...) euim ad v a c a n te s M etro p o lita n a s E cclesia s v e str a s G n esn en sem 141 M iesięczn ik K o ścieln y A rch id iece zji P o zn a ń sk iej 2 (1947) nr 3, s. 77.
143] U n ia -personalna 231 et V arsavien.sem , qui,bu,s in p erson am u n it is cl. m em . A u gu stu s S. R. E. C a rd in a lis H lond p ra efu it A n tiste s, hac etia m v ic e in p erson am a N o b is con iu n ctas, ead em a p o sto liea au cto rita te N ostra tiranstulim us e is - q u e A rch iep isco p u m p ra efecim u s et P a sto r e m ” 143.
R o złączen ie a r c h id iecezji g n ieźn ień sk iej i p ozn ań sk iej p o sta w iło p y ta n ie , czy P ozn ań p o sia d a ł god n ość m etro p o lii, a je ż e li tak , to czy z o s t a ł tej go d n o ści p o zb a w io n y per actum rescin d ib ilem ?
P. M. C o n te a C oronata w In s titu tio n e s Iu r is C a n o m ci pisze: „D ig n i- ta s M etrop olitae e x iu re v ig e n te u n ita e st cum sed e ep isc o p a li a R. P o n - t ific e d eterm in a ta et probata; se m e l a u tem fa c ta d eterm in a tio n e au t p rob ation e, sem p er rem a n et, n is i actus rescin d en s in te r v e n ia t” 144.
P o d sta w y do p r z e k r e śle n ia m etro p o lita ln ej go d n o ści P ozn an ia zd a w a ło sią d aw ać w y r a ż e n ie p ism a S ek reta ria tu S ta n u do k a rd y n a ła H lon d a z dnia 30 m a r c a 1946 roku, że: „P oznań pozositaje sto licą a rcy b isk u p ią i n ie sta je się m etro p o lią ”.
T y m cza sem n ie u le g a w ą tp liw o śc i, że p ap ież P iu s V II b u llą D e sa
lu t e a n im a ru m w y n ió s ł K o śció ł P o zn a ń sk i do g o d n o ści sto licy m etrop o
lita ln e j. W skazują n a to n ied w u zn a czn ie sło w a b u lli: „E p iscop alem p a- r iter E cclesia m P o sn a n ien sem sub invocaitione S a n cto ru m P e tr i et P a u li A p o sto lo ru m ad S ed is M etrop olitanae gradum e x to llim u s ”. W y n iesien ie to jest jed n a k szczeg ó ln eg o rod zaju , p o n iew a ż to w a r z y sz y mu r ó w n o cześn ie p o łą czen ie K o ścio ła P o zn a ń sk ieg o i G n ieźn ień sk ieg o . C h arak ter m e tro p o lita ln y n a le ż y sią K o ścio ło w i P ozn a ń sk iem u n ie z ra cji p o łą czen ia go z M etro p o lita ln y m K o ścio łem G n ieźn ień sk im , le c z na m o cy od ręb n ego a k tu S to lic y A p o sto lsk iej.
Po b u lli D e sa lu te an im aru m u rzęd o w e d o k u m en ty S to lic y A p o sto l sk ie j p o tw ierd za ją m e tro p o lita ln y ch a ra k ter K o ścio ła P o zn a ń sk ieg o i jego in s t y t u c j i145.
P e w n e w ą tp liw o ś c i n a su n ę ły się dopiero w roku 1925 w zw ią zk u z b u llą cyrkum sfkrypcyjną P iu sa X I V ix d u m P o lo n ia e u n ita s, w k tórej p rzy a rch id iecezji g n ieźn ień sk iej m ow a jest o „ k o ściele m e tr o p o lita l n y m ”, a p rzy a rc h id ie c e z ji p o zn ań sk iej o „ k o ściele a rch ik a ted ra ln y m ” 148. T erm in o lo g ia ta jest w ręcz p rzeciw n a do sfo rm u ło w a ń u ż y ty c h w b u lli D e s a lu te a n im a ru m z 1821 roku. T enor b u lli z 1925 roku z d a w a ł się za tem p ozb aw iać k a ted rę p ozn ań sk ą ran gi m e tr o p o lita ln e j. W celu u su n ięcia w ą tp liw o ś c i K a p itu ła M etro p o lita ln a P o zn a ń sk a zastąp ion a 143 W iadom ości A r c h id ie c e z ja ln e W a rsza w sk ie 33 (1049) nr 3—4, s. >44 P . M. C o n t e a C o r o n a t a , In s titu tio n e s Iu r is C an on ici, v ol. I, T a u rin i 19504, s. 424.
145 Zob. N a p i e r a ł a S., N o w e p o tw ie r d z e n ie m e tr o p o lii p o z n a ń s k ie j
p r z e z S to lic ę A p o s to ls k ą , W: W słu żb ie K o ścio ła P o zn a ń sk ieg o . K się g a
p a m ią tk o w a na 7 0 -le c ie u rodzin A rcy b isk u p a M etro p o lity D r A n to n ie go B aran iak a, P o zn a ń —W arszaw a—L u b lin 1'974, s. 310.
146 Zob. te k s t b u lli, W: Ł u k o m s k i S., dz. c., s. 31 oraz N o w a c k i J., K o ś c ió ł k a te d r a ln y w P o zn a n iu , P o zn a ń 1959, s. 59.
232 Ks. M. Fąka [44] ■wówczas przez sw eg o p rzed sta w iciela b isk u p a S ta n isła w a Ł u k om sk iego, za w ied zą i zgodą ó w czesn eg o arcyb isk u p a i k a rd y n a ła E dm unda D a l- b ora, w n io sła do S to lic y A p o sto lsk iej in terp ela cję. W od p ow ied zi n u n c ju s z L a u ri p ism em z dnia 21 listo p a d a 1925 rok u (N. 12131) w y ja ś n ił, że b u lla w żad en sposób n ie p o zb a w iła p raw a P ozn an ia do ty tu łu i g o d n o ści m etro p o lii, a te r m in ,yk o śció ł a reh ik a ted ra ln y ” p rzy jęto z p ro jek tu n o w ej cy rk u m sk ry p cji, op ra co w a n eg o p rzez ep isk op at p o l sk i 147.
W y ja śn ie n ie n u n cju sza nie p rzek on ało jed n a k w y b itn eg o h isto ry k a p o zn a ń sk ieg o ks. prof. Józefa N o w a ck ieg o , zd a n iem k tórego isto ta sp ra w y b y ła inna. S tw ie r d z a on bow iem : „N ie b y ł’o ch yb a rów n ież rzeczą p rzy p a d k o w eg o p rzeoczen ia czy n a d esła n y ch m y ln y c h in fo rm a cji, g d y w b u lli z rok u 1821 pod ob n ie jed en z obu złą cz o n y c h k o ścio łó w n a z w a n o m etro p o lita ln y m (Poznań), drugi a reh ik a ted ra ln y m (G niezno). T łu m a czy m y różn ice te tra d y cy jn ą p ra k ty k ą K a n cela rii R zym sk iej, n ie p r z y jm u ją c e j złą cz en ia d w óch m etro p o lii p ełn y ch , k ażd ej z in n y m i d ie ce z ja m i sufiraganalnym i. W rzeczy sam ej G niezno b y ło już przed
1821 r. m etro p o lią , a w b u lli z t.r. zred u k o w a n o je do a rcy b isk u p stw a b ez su fra g a n ii, ipodnosząc P o zn a ń do metrojpolii. W r. 1925 p o sta w io n o rzecz o d w ro tn ie” 14S.
W la ta c h 1926— 1946 S to lic a A p o sto lsk a sto su je o k r e śle n ie arch id ie ce z ji g n ie ź n ie ń sk ie j i p o zn ań sk iej ad m o d u m u n iu s E cclesia e M etrop o- Iitanae. M iało to m ie jsc e np. w b u lli Piuisa X I z d nia 24 czerw ca 1926, w y n o sz ą c e j b isk u p a A u g u sta H lo n d a do g o d n o ści arcyb isk u p a g n ie ź
n ie ń sk ie g o i p ozn ań sk iego, w której u ży to sfo rm u ło w a n ia „M etropoli t a n E c«lesia G n esn en sis et P o s n a n ie n s is” 149. P o d o b n ie w y ra ża ją s ię b u lle za w ia d a m ia ją ce o w y b o rze a rcy b isk u p a H lon d a, sk iero w a n e do b isk u p ó w ch ełm iń sk ieg o i w ło c ła w sk ie g o , su fra g a n ó w „M etro p o lita n a e E c c le sia e G n esn en sis e t P o sn a n ie n sis”. O k reślen ie .a r c h id ie c e z ji g n ie ź n ie ń s k ie j i p ozn ań sk iej ad m odum u n iu s E c clesia e M etrop olitan ae t łu m a czy się rów n orzęd n ym p o łą czen iem obu a rch id iecezji w iprow adzonym przez b u llę D e so lu te a n im a ru m . W ty m p o łą czen iu a r c h id iecezji p o z n a ń sk ie j i jej in sty tu cjo m p raw n ie p r z y słu g u je ty t u ł „ m etro p o lita ln ej’' w ró w n ej m ierze jak arch id iecezji g n ieźn ień sk iej.
In terp reta cję tę w p e łn i p otw ierd za ją u rzęd o w e d ok u m en ty S to lic y A p o sto lsk ie j, o d n o szą ce się do K a p itu ł K ościoła G n ieźn ień sk ieg o i P o zn a ń sk ieg o . I ta k b u lla za w ia d a m ia ją ca o w y b o rze arcyb isk u p a H lo n d a z w r a c a się do obu k a p itu ł „ad m od u m u n iu s: „P iu s E p iscop u s ... d ile c tis filiis C ap itu lo E c c le sia e M etrop olitan ae G n esn en sis et P o sn a n ie n sis”. N a to m ia st b rev e a p o sto lsk ie P iu sa X I z d nia 14 m arca 1>930 roku, p od
147 Zob. te k st od p o w ied zi n u n cju sza L au ri, W: N o w a c k i J., K o
śc ió ł k a te d r a ln y w P o zn a n iu , s. 60 przyp. 4.
148 T am że, s. 60.
149 Zob. M iesięczn ik K o ścieln y dla A r c h id ie c e z ji G n ieźn ień sk iej i P o zn a ń sk iej 10 (1926) 90.
[45] U n ia p erson aln a
p isan e przez ó w czesn eg o S ek reta rza Stan u k a rd y n a ła P a c e llie g o , ok re śla ją ce liczb ę p rałatu r i k a n o n ik a tó w w jed n ej i d ru giej k a p itu le, sta n o w i d w a od ręb n e d o k u m en ty. W p ierw szy m , a d reso w a n y m do k a p i t u ły g n ieźn ień sk iej, d w u k ro tn ie zach od zi o k reślen ie: „C ap itu lu m M etro- p o lita n u m G n e sn e n se ” ; w d rugim , sk iero w a n y m do k a p itu ły poznań sk ie j, aż trzy razy u ży to ok reślen ia : „C ap itu lu m M etrop olitan u m P o - sn a n ie n se ” 150.
S p o só b o k reśla n ia a rch id iecezji g n ie ź n ie ń sk ie j i p ozn ań sk iej ad m o- d u m u n iu s E cclesia e M ełr o p o lita n a e zn a la zł sw ój w y r a z rów n ież w „A nnuario P o-ntificio” 151.
N o w e w ą tp liw o ś c i w y s tą p iły po w sp o m n ia n y m w y ż e j cza so w y m za w ie sz e n iu u n ii p erso n a ln ej G n iezn a z P o zn a n iem w 1946 roiku, k ied y d la n o w eg o a rcy b isk u p a p ozn ań sk iego W alen tego D y m k a n ie p r z e w i d zian o p oczątk ow o p a liu sza , co m ogło oznaczać, że S to lic a A p o sto lsk a u z n a je zn ow u P o zn a ń jed y n ie za sto lic ę a rcy b isk u p ią a n ie m etro p o li ta ln ą . S p raw a .się w y ja śn iła , k ie d y na ta jn y m kom systorzu w dniu 12 czerw ca 1946 roku w y r a ź n ie n adano p a liu sz n ie „ad p erson am ”, le c z „pro E cclesia M etrop olitan a P o sn a n ie n si”. D ok u m en t n a d a ją cy p a liu sz z dnia 1!4 czerw ca 1946 m ó w i m . in.: „...Rev. A n to n iu s G rassi p erso n a lite r ca n stitu tu s P rocu rator et prokuratorio n o m in e et pro p arte R. m i P a tris D om in i V a len tir.i D ym ek E le c ti E cclesia e M ełr o p o lita n a e P o sn a - n ie n s is ” 152.
O kazało się jed n ak , że sp raw a n ie zo sta ła jeszcze p rzesądzona d e fi n ity w n ie . W yszło to na jaiW w zw ią zk u z w y n ie sie n ie m na sto lic ę p o zn ań sk ą p rzez p ap ieża P iu sa X II w dniu 30 m aja 1957 rok u k s. a rcy b i sk u p a A n to n ieg o B aran iak a. W b u lli p rek o n iza cy jn ej zn ow u p om in ięto g od n ość m etro p o lita ln ą K ościoła P o zn a ń sk ieg o , m ó w ią c jed y n ie o a rcy b isk u p ie „ A rch iep isco p a lis E cclesia e P o sn a n ie n sis” 153. P o d o b n ie na k o n - systorzu dnia 11 czerw ca 195i8 p rzed sta w io n a została ,yper procu rato- rem ” prośba o n a d a n ie p aliu sza dla „ a rch iep isco p a li E cclesia P o sn a n ie n s i” 154. Z k o lei w zwtiązku z M illen n iu m b isk u p stw a p ozn ań sk iego w roku 1968, p ap ież P a w e ł V I w liś c ie sk iero w a n y m do arcyb isk u p a B aran iak a p isa ł o K o ś c ie le P o zn a ń sk im jako o „M etrop olitana P o sn a n ie n sis E c c le sia ” 155. C ią g le zm ia n y w o d n iesien iu d o K o ścio ła P o zn a ń sk ie g o zau w aża się ró w n ie ż po roku 1946 w „A nnuario P o n tific io ” łS6. P o n iew a ż P ozn ań m ó g ł b y ć p ozb a w io n y g o d n o ści m etro p o lii jed y n ie p er a etu m rescin d ib ilem , a ta k ie g o aktu S to lic a A p o sto lsk a n ie w y d a ła , n a to m ia st u ż y c ie w d ek retach czy b u lla ch ta k ie g o lu b in n ego te r m in u n ie b yło is to tn e dla o m a w ia n ej sp raw y, n a leża ło p rzyjąć, że
«« T am że, 4 (1930) 54—55.
151 Zob. N a p i e r a ł a S., dz. c., s. 3il7 przyp. 12.
152 M iesięczn ik K o śc ie ln y A rch id iece zji P o zn a ń sk iej 1 (1946) 114. i“ A A S 24 (1957) 635.
154 A A S 25 (19158) 440. 155 A A S 60 (1968) 194— 195.
234 Ks. M. Fąika {46] P ozn ań p ozostaje n a d a l m etropolią. P r zem a w ia ły za ty m ta k że n a stę p u ją ce fa k ty :
a) Z n ie sie n ie u n ii rów n orzęd n ej G n iezn o—(Poznań w roku 194)6 n ie jest d e fin ity w n e , le c z cza so w e — pro hac viice — jak cza so w e jest p o łą cze n ie G niezna z W arszaw ą. T rudno p rzyp u ścić, by przez fa k t cza so w eg o , p o d y k to w a n eg o a k tu a ln ą potrzeb ą K ościoła w P o lsc e p o łą czen ia G n iezn a z W arszaw ą, m ia ł P o zn a ń u tracić n a b y tą z o k a zji u n ii godność m etro p o lii. Trzeba b y na to w y ra źn eg o n o w eg o aktu p ra w n ego, k tó ry b y o d w o ła ł u p ra w n ien ia n a d a n e p rzez b u llę D e sa lu te anim arum . T ak iego zaś aktu p raw n ego brak.
to) J e ż e li w p iśm ie S ek reta ria tu S tan u z d n ia 30 m arca 1946 roku, sk ie r o w a n y m do k a rd y n a ła H lon d a p o w ied zia n o , że „P oznań pozo sta je sto licą a rcy b isk u p ią i n ie sta je się m etro p o lią ”, to rozu m ieć to n a le ż y w ty m sen sie, że P ozn ań n ie o trzy m u je czy też n ie m a d iecez ji sufiraganalnych, co jed n ak n ie p rzek reśla n a b y teg o przezeń ch arak teru m e tro p o lita ln eg o .
P o n ie w a ż jed n a k pozostała w ą tp liw o ść praw n a i fa k ty czn a , a r c y b isk u p B aran iak u siło w a ł u zy sk a ć fo rm a ln e ro zstrzy g n ięcie ze stron y S to lic y A p o sto lsk iej. W k rótce po sw o im w y n ie s ie n iu n a s to lic ę p o zn ań sk ą sk ie r o w a ł prośbę do p ap ieża P iu sa X II w sp raw ie ty tu łu „A rcyb isk u p a M etro p o lity P o zn a ń sk ieg o ”. P ro śb ę tę p rzek azał do S e k reta ria tu S ta n u p ism em z dnia 22 w r z e śn ia 1967 roku, w k tórym w sk a z a ł też racje 'p rzem aw iające za p ra w em O rdynariusza P o zn a ń sk iego do ty tu łu „A-rcytoiskupa M etro p o lity ”.
P ro śb ę sw oją w in n ej fo rm ie arcy b isk u p B a ra n ia k p o n o w ił w p iś- TTiie z dnia 11 listo p a d a 1963 roku do S e k reta ria tu S tan u , w k tórym p o stu lo w a ł p ew n e zm ian y w „A nnuario P o n tific io ” o d n o śn ie do a rch i d iecez ji pozn ań sk iej.
N a p o w y ższe p ism a ówctzesny R adca N u n cja tu ry przy S e k reta ria cie S tanu M ons. L u ig i P o g g i o d p o w ied zia ł u stn ie , że p raw a m etro p o lita ln e P ozn an ia n ie są k w estio n o w a n e. A r c y b isk u p i p o zn a ń scy otrzym u ją p aliu sz ró w n ież po zm ian ach w p ro w a d zo n y ch w roku 1946. Jed n ak fo r m a ln e z a jęcie się sp raw ą jest c h w ilo w o n iew sk a za n e że w zg lęd u na n ie u reg u lo w a n ą sy tu a c ję p ra w n o -p o lity czn ą m ięd zy P o lsk ą a N ie m c a m i od n ośn ie Z iem Z ach od n ich i P ó łn o cn y ch P o lsk i.
D op iero po r a ty fik a c ji u k ła d ó w m ięd zy P o lsk ą i R FN oraz d zięk i d e c y z ji pap ieża P a w ła VI z dnia 26 czerw ca 1972 roku w sp ra w ie o r g a n iza cji k o śc ie ln e j n a Z ach od n ich i P ó łn o cn y ch Z iem iach P o lsk i, z a is tn ia ły d ogodne w a r u n k i do p o d jęcia n a . n o w o w sp o m n ia n ej sp ra w y . A rcy b isk u p B aran iak liste m z dnia 17 p aźd ziern ik a 1972 roku, N .K . 1460/72 sk iero w a n y m do arcyb isk u p a B e n e llie g o , Z astęp cy S ek reta rza S tan u , p rzed ło ży ł „B ro-M em oria” za ty tu ło w a n e: „ D ok u m en ty S to lic y A p o sto lsk iej, stw ierd za ją ce w y n ie sie n ie K ościoła P o zn a ń sk ieg o do sto pnia sto lic y m e tr o p o lita ln e j” i p rosił o p o tw ierd zen ie, rów n ież w A n n uario P o n tificio , ty tu łu m e tro p o lita ln eg o dla a rch id iecezji p ozn ań
147] U n ia p erson aln a 235
sk iej. W dniu 11 listo p a d a t.r. sp r a w ę o m ó w ił szczeg ó ło w o w S e k r e ta r ia c ie S tan u S to lic y A p o sto lsk iej K a rd y n a ł P ry m a s W yszyń sk i, w
ob ecn o ści S ek reta rza E p isk op atu P o lsk i B isk u p a B ro n isła w a D ą b ro w sk ie g o z S e k reta rzem R a d y dla S p r a w P u b lic z n y c h K ościoła a r c y b is k u p em A g o stin o Casairoli, k tóry w y r a z ił g o to w o ść za jęcia się sp raw ą o so b iście. A rcy b isk u p C asaroli p ism em z d nia 28 listo p a d a 1972 roku N . 7217/72 sk ie r o w a n y m na r ęce P ry m a sa P o lsk i p rzekazał d ecy zję S to lic y A p o sto lsk iej, w m y śl k tórej po d ok ład n ym zbadaniu S to lic a