Zawieszenie postępowania

Zaskarżalność postanowień w przedmiocie zawieszenia postępowania wynika z art.

22 § 2 k.p.k.. Sądowa kontrola wskazanych postanowień przeprowadzana jest na podstawie art. 465 § 2 k.p.k. w zw. z art. 22 § 2 k.p.k. Samodzielną podstawą do zawieszenia postępowania stanowią przepisy art. 22 § 1, lub 11 § 2 k.p.k.

K. Marszał uważa, że art. 22 k.p.k. stanowi podstawę zawieszenia postępowania karnego z powodu przeszkód faktycznych, a nie prawnych¹⁵⁴. Przepis art. 22 § 1 k.p.k.

153 Por. Paprzycki L. (red.), J. Grajewski, S. Steinborn, Komentarz aktualizowany do art. 1-424 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U.97.89.555), Lex, art. 303 nb 4.

154 K. Marszał, Proces karny…, s. 508-509.

stanowi podstawę podjęcia decyzji o zawieszeniu postępowania w razie wystąpienia długotrwałej przeszkody, uniemożliwiającej prowadzenie postępowania. Ustawodawca wskazał przykładowe przyczyny, determinujące taką przeszkodę, mianowicie niemożność ujęcia oskarżonego oraz niemożność wzięcia przez niego udziału w procesie z powodu choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby. Choroba psychiczna tempore procedendi oskarżonego sensu largo, powinna być stwierdzona w opinii dwóch biegłych lekarzy psychiatrów w sposób określony w art. 202 k.p.k.¹⁵⁵. Należy podkreślić, że nie każda choroba będzie podstawą do zawieszenia postępowania. Ustawa określa, że przeszkodą dla biegu procesu może być koniunktywnie choroba ciężka i długotrwała. Z uwagi na konieczność pozyskania wiadomości specjalnych celem ustalenia przesłanek ustawowych konieczne będzie powołanie biegłego (art. 193 k.p.k.). Postuluje się, że dana choroba stanowi przeszkodę, uzasadniającą zawieszenie postępowania, kiedy prowadzi do niemożliwości brania udziału w postępowaniu lub wyłącza możliwość rozumnej obrony, to znaczy, że podmiot procesu nie jest w stanie zrozumieć znaczenia czynności procesowych¹⁵⁶. Należy zachować ostrożność w ocenie stanu zdrowia podejrzanego, albowiem symulowanie chorób psychicznych stało się częstą próbą doprowadzenia do uniknięcia odpowiedzialności przez sprawców przestępstw¹⁵⁷. Długotrwały charakter przeszkody faktycznej to taki, którego nie da się z góry przewidzieć np. klęska żywiołowa, zakłócenia w komunikacji lub działania wojenne w okręgu organu procesowego, zaginięcie lub zniszczenie akt¹⁵⁸. Przeszkoda faktyczna, pozwalająca na zawieszenie postępowania powinna uniemożliwiać dalszy bieg procesu, a nie tylko utrudniać jego prowadzenie¹⁵⁹. Trudności i przeszkody o charakterze dowodowym w zakresie ich pozyskiwania i przeprowadzania nie są w doktrynie procesu karego uznawane za, warunkujące możność zawieszenia postępowania z uwagi na to, że tylko utrudniają postępowanie, nie prowadząc do uniemożliwienia jego prowadzenia¹⁶⁰. K. Marszał dopuszcza ekstraordynaryjnie taką możliwość w sytuacji niemożności np. pozyskania informacji z jedynego dostępnego źródła dowodowego¹⁶¹. Długotrwałość zdaniem Sądu Najwyższego oznaczać ma sytuację, w której wyznaczenie terminu „przekracza racjonalne

155 J. Kudrelek, Choroba psychiczna jako przyczyna zawieszenia postępowania karnego, Prok. i Pr., 2004 Nr 11-12, s. 169.

156 Ibidem, s. 171-2.

157 Ibidem, s. 171, 182.

158 K. Marszał, Proces karny…, s. 509.

159 K. Witkowska, Zawieszenie postępowania a rozstrzygnięcie sprawy w rozsądnym terminie, Prok. i Pr., 2011 Nr 11, s. 49 za T. Grzegorczykiem.

160 Ibidem, s. 50, za R. Kmiecikiem; W. Sych, Pokrzywdzony wobec zawieszenia postępowania przygotowawczego, Prok. i Pr., 2004 Nr 3, s. 77-8.

161 K. Marszał, Proces karny…, s. 510.

okresy odraczania rozprawy”¹⁶². K. Marszał stoi na stanowisku, że oczekiwanie na prejudycjalny wyrok innego sądu nie stanowi podstawy dla zawieszenia postępowania za wyjątkiem oczekiwania na prejudycjalne rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego, mające wpływ na treść rozstrzygnięcia w sprawie¹⁶³.

Przesłanki z art. 22 k.p.k. dotyczą indywidualnie określonych osób. K. Marszał wskazuje, że w przypadku łączności podmiotowej sprawy karnej, postępowanie zawiesza się wobec osób, których dotyczy przeszkoda z art. 22 k.p.k., a wobec pozostałych postępowanie toczy się dalej¹⁶⁴. Taka sytuacja powoduje w praktyce konieczność wyłączenia do odrębnego postępowania sprawy osób, wobec których wydano postanowienie o zawieszeniu procesu.

Katalog przyczyn, uzasadniających czasowe wstrzymanie toku procesu pozostaje otwarty.

W doktrynie procesu karnego twierdzi się, że zawieszenie postępowania karnego możliwe jest kiedy oskarżony przebywa za granicą, lub w razie nieuchwytności oskarżonego w kraju przez organy ścigania¹⁶⁵.

Drugą podstawę do wstrzymania biegu postępowania karnego stanowi przepis art. 11

§ 2 k.p.k.. Wskazany przepis pozwala na zawieszenie postępowania przed wydaniem postanowienia o umorzeniu absorpcyjnym na podstawie art. 11 § 1 k.p.k., jeżeli nie uprawomocniło się jeszcze orzeczenie w związku, z którym ma być wydane postanowienie o umorzeniu absorpcyjnym. Przepis art. 11 § 1 k.p.k. pozwala bowiem na umorzenie absorpcyjne postępowania, jeżeli w sprawie o występek, zagrożony karą pozbawienia wolności do lat 5, orzeczenie kary byłoby oczywiście niecelowe ze względu na rodzaj i wysokość kary, prawomocnie orzeczonej za inne przestępstwo, a interes pokrzywdzonego temu się nie sprzeciwia. Zawieszenie postępowania wydane w oparciu o art. 11 § 2 k.p.k.

uznaje się za uznaniowe i podejmowane z uwzględnieniem interesu pokrzywdzonego, przy czym nie wymaga się jego zgody na zawieszenie, ale postuluje się co najmniej wysłuchanie go¹⁶⁶. W. Sych przyjmuje, że w przypadku zawieszenia postępowania na podstawie. art. 11

§ 1 k.p.k. przyczyną wydania decyzji jest prawomocne orzeczenie, a w przypadku art. 11

§ 2 k.p.k. oczekiwanie na to orzeczenie. W tym drugim przypadku organ procesowy ma jego zdaniem porównać ocenę dwóch jeszcze nie orzeczonych kar, w wyniku czego, jeżeli uzna drugie ukaranie za niecelowe, to będzie ono stanowiło podstawę do zawieszenia

162 B. Janusz-Pohl, P. Mazur, Zawieszenie postępowania…, s. 71.

163 K. Marszał, Proces karny…, s. 509-510.

164 Ibidem, s. 510.

165 Ibidem, s. 509; K. Witkowska, Zawieszenie postępowania…, s. 51.

166 B. Janusz-Pohl, P. Mazur, Zawieszenie postępowania…, s. 74-75 za Z. Gostyńskim.

postępowania karnego¹⁶⁷.M. Czapliński postuluje, aby sąd w toku kontroli omawianego postanowienia sprawdził czy nie zostało ono wydane przedwcześnie. Weryfikacja ta ma nastąpić w oparciu o pragmatykę służbową np. Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz ustalenie czy podjęto czynności np. ustalenia miejsca zamieszkania świadka, ustalenia terminu opinii biegłego¹⁶⁸. Zdaniem M. Czaplińskiego prawidłowość kontrolowanej decyzji powinna być oceniana z chwili jej wydania, nie zaś z chwili orzekania¹⁶⁹. Jednakowoż, gdyby w chwili orzekania okazało się, że odpadły przyczyny zawieszenia postępowania, a organ procesowy, który wydał postanowienie o zawieszeniu postępowania, wiedząc, że dalsze wstrzymanie biegu procesu jest nieuzasadnione, nie podjął zawieszonego postępowania, to ze względów ekonomiki procesowej i z uwagi na konieczność zapewnienia szybkości postępowania, a także z powodu niezasadności dalszego wstrzymania procesu, sąd powinien uchylić postanowienie o zawieszeniu postępowania. Tak samo per analogiam powinien być zmieniony wyrok sądu pierwszej instancji wydany po przeprowadzonym rzetelnie postępowaniu i odpowiadający normom procesowym i materialnym, jeżeli po wniesieniu apelacji dopiero w toku postępowania odwoławczego, ukażą się okoliczności, w świetle których wyrok pierwszej instancji powinien być zmieniony. Postępowanie apelacyjne i zażaleniowe jest postępowaniem odwoławczym, dlatego sądowa kontrola w postępowaniu przygotowawczym powinna podlegać takim samym regułom skoro ustawa karnoprocesowa nie dokonuje rozróżnienia w tej materii.