Regulamin więzienny wszedł w życie z dniem 1. października 1931 r
I. ZMIANY KODEKSU POSTĘPOWANIA KARNEGO, DOKONANE NOWELĄ
1. Kategorje osób, które nie podlegają orzecznictwu polskich sądów karnych.
(Art. 31 KPK. art. 1. pkt. 1. now.)
A. Opuszczono naczelników obcych państw, ich służbę i człon
ków ich rodzin 4) .
B. „Osoby należące do pocztu uwierzytelnionego w Polsce przedstawicielstwa dyplomatycznego państwa o b c e g o " zastąpiono przez „personel dyplomatyczny przedstawicielstwa".
C . Wstawiono jako nowy punkt „personel k a n c e l a r y j n y przedstawicielstwa".
4) Te osoby n i e były również wymienione w tekście Kom. Kodyf.
D . C o d o członków rodzin opuszczono wymóg w s p ó l n e g o z a m i e s z k a n i a5) i wymieniono w tym punkcie t a k ż e członków rodzin p e r s o n e l u dyplomatycznego (dotychczasowy tekst wymieniał członków rodzin p r z e d s t a w i c i e l i dyplo
matycznych).
E. D o d a n o , że powyższe przepisy n i e mają zastosowania do obywateli polskich.
2. Oznajmianie orzeczeń.
(Art. 50 KPK. art. 1. punkt 2. now.).
Dotychczasowy przepis, iż orzeczenia, zapadłe poza rozprawą, oznajmia się przez doręczenie odpisu, zastąpiono przepisem a l -t e r n a -t y w n y m , iż oznajmia się je bądź przez ogłoszenie us-tne, bądź przez doręczenie odpisu.
3. Oskarżenie posiłkowe.
(Art. 70 KPK. art. 1. pkt. 4. now.).
Stworzono nowe przepisy, iż:
A. pokrzywdzony, k t ó r y zwraca się do sądu apelacyjnego o ze
zwolenie na popieranie oskarżenia jako oskarżyciel posiłkowy, ma t o uczynić z a p o ś r e d n i c t w e m p r o k u r a t o r a s ą d u o k r ę g o w e g o6) .
B . t o podanie d o sądu apelacyjnego winno być p o d p i s a n e p r z e z a d w o k a t a .
C. Jeżeli nie można było wysłać lub doręczyć pokrzywdzonemu zawiadomienia o tem, iż p r o k u r a t o r odmawia ścigania lub umarza dochodzenie, to pokrzywdzony może zwrócić się o zezwolenie na popieranie oskarżenia w charakterze oskarżyciela posiłkowego w t e r m i n i e z a w i t y m t r z e c h m i e s i ę c y o d d a t y o d m o w y l u b u m o r z e n i a d o c h o d z e n i a .
5) Za p r z y j ę c i e m tego wymogu przytoczono swego czasu ważne argumenty w motywach Kom. Kodyf.
6) To postanowienie jest wynikiem inicjatywy sejmowej Komisji Praw
niczej. Ma ono na celu umożliwić prokuraturze p o d j ę c i e p o s t ę p o w a n i a na n o w o w wypadkach, gdy podanie pokrzywdzonego przytacza nowe dowody, popierające tezę oskarżenia, nadto przyczyni się niejednokrotnie (zda
niem Komisji Prawniczej) do zachowania terminu z art. 70 przez tych po
krzywdzonych, którzy bardzo często kierują swe podania do prokuratury, za-miast do sądu orzekającego.
4. Powództwo cywilne.
(Art. 74. 465. 466. KPK. art. 1. pkt. 5. 45. 46. now.).
Stworzono nowe przepisy, iż:
A . w razie ś m i e r c i pokrzywdzonego mogą wytoczyć po
wództwo cywilne: małżonek, rodzice, dzieci i w n u k i pokrzywdzo
nego oraz inne osoby, k t ó r e były na jego utrzymaniu z mocy upraw
nienia ustawowego (art. 1. p k t . 5. now.) 7) .
B . powód cywilny może założyć apelację t a k ż e wówczas, g d y o s k a r ż o n y zapowiedział założenie apelacji (dotychczas tylko w w y p a d k u takiej akcji o s k a r ż y c i e l a ) . Art. 1. p k t . 45. now.).
C . niewniesienie wywodu apelacji lub cofnięcie apelacji t a k ż e przez oskarżonego (dotychczas tylko przez o s k a r ż y c i e l a ) po
woduje, że sąd k a r n y pozostawia b e z rozpoznania apelację powo
da cywilnego (art. 1. pkt. 46. now.).
5. Wypadki obrony koniecznej (procesowej).
(Art. 88. KPK. art. 1. pkt. 6. now.).
Stworzono przepis, że obrona n i e jest konieczna także wów
czas, jeżeli nieletni staje przed sądem grodzkim, k t ó r e m u Minister Sprawiedliwości przekazał rozpoznawanie spraw nieletnich w kilku o k r ę g a c h sądów grodzkich.
6. Wyznaczenie obrońcy z urzędu.
(Art. 93. KPK. art. 1. pkt. 7. now.).
W miejsce przepisu dotychczasowego, że do obrony z urzędu wyznacza się sędziego lub aplikanta (gdyby powierzenie jej adwo
katowi natrafiało na szczególne trudności), stworzono przepis, że
7) Sąd Najw (w orzecz. z 14. 2. 1931) wyraził pogląd, że powodem cy
wilnym może być t y l k o pokrzywdzony osobiście (ze względu na brzmienie art. 74 w związku z art. 60 § 2 KPK). W konsekwencji tego stanowiska nikt z bliskiej rodziny pokrzywdzonego, który stał się ofiarą przestępstwa, nie mógł wytoczyć powództwa cywilnego. Aby temu zaradzić, projekt rządowy upoważnił n a j b l i ż s z ą r o d z i n ę z a b i t e g o d o wytoczenia powództwa cywilnego, jeżeli śmierć pokrzywdzonego była w y n i k i e m p r z e s t ę p s t w a , o które toczy się proces karny. Sejmowa Komisja Prawnicza poszła dalej w dwóch kie
runkach: dopuściła powództwo cywilne w k a ż d y m wypadku śmierci pokrzyw
dzonego n i e z a l e ż n i e od tego, czy śmierć była w związku przyczynowym z przestępstwem (czy też nie) i r o z s z e r z y ł a grono osób, które mają prawo wystąpić z powództwem cywilnem, zaliczając do nich także osoby utrzymywa
ne przez pokrzywdzonego z mocy ustawy.
wyznacza się asesora, aplikanta lub u r z ę d n i k a sekretarjatu sądo
wego, zaś w sprawach nieletnich — także k u r a t o r a nieletnich lub członka p a t r o n a t u n a d n i e l e t n i m i8) .
7. W sprawie odmówienia zeznań przez świadka.
(Art. 105. KPK. art, 1. pkt. 8. now.).
W przepisie, iż poprzednie zeznanie świadka nie może służyć za dowód, jeżeli świadek, uprawniony do odmowy, złożył zeznanie, a następnie oświadczył, że chce skorzystać z p r a w a odmowy — umieszczono uzupełnienie, iż oświadczenie z t y m skutkiem jest moż
liwe tylko p r z e d złożeniem zeznania n a przewodzie sądowym pierwszej i n s t a n c j i9) .
8. Wypadki przesłuchania świadka pod przysięgą przez sędziego śledczego.
(Art. 109. KPK. art. 1. pkt. 9. now.).
W wypadku, gdy zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że świadek nie przybędzie 10) na rozprawę główną, wymieniono (czego poprzednio nie było) przyczyny nieprzybycia: przeszkody nie da
jące się usunąć lub zbyt t r u d n e do usunięcia albo znaczną odległość miejsca pobytu.
9. Osoby, które nie składają przysięgi.
(Art. 110. KPK. art. 1. pkt. 10. now.).
D o d a n o ustęp, w myśl którego nic składają przysięgi d u c h o w n i uznanych p r a w n i e wyznań 1 1) .
8) Sejmowa Komisja Prawnicza u s u n ę ł a sędziego z rzędu osób, którym można powierzyć obronę z urzędu. Komisja uzasadniła to tem, że nie można bea uszczerbku dla powagi stanowiska sędziego nakładać nań tych obowiązków, skoro procedura nie przyznaje mu szeregu uprawnień procesowych, zastrzeżo
nych) wyłącznie dla adwokatów — nadto wyznaczenie sędziego obrońcą z urzędu było w praktyce rzadkie i wyjątkowe.
9) Stworzono zatem termin ad quem, którego poprzednio nie było.
1 0) O b e c n e b r z m i e n i e „ n i e s t a w i się n a r o z p r a w ę g ł ó w n ą " , p o p r z e d n i e b r z m i e n i e „ n i e b ę d z i e m ó g ł s t a w i ć się n a r o z p r a w ę g ł ó w n ą " .
11) Według proj. rząd. mieli duchowni uznanych prawnie wyznań składać przysięgę t y l k o na żądanie strony. Sejmowa Komisja Prawnicza poszła da -lej w tym kierunku i zwolniła takich duchownych od składania przysięgi wo-góle. Motywem było rozważanie, że żądanie złożenia przysięgi przez duchow
nego prowadzi często do niepożądanych konfliktów i że ocena zeznań świadka nie jest uzależniona w niczem od trybu badania.
10. Rota i sposób składania przysięgi.
(Art. 111. KPK. art. 1. pkt. 11. now.).
Skreślono słowa, iż świadek składa przysięgę „każdy z osob-na" 12 ).
11. Przesłuchanie świadków, którzy w danej sprawie już zeznawali pod przysięgą.
(Art. 114. KPK. art. 1. pkt. 12. now.).
Świadkom tym p r z y p o m i n a się poprzednią przysięgę ( w dotychczasowym tekście: świadkowie c i p o w o ł u j ą s i ę n a p o p r z e d n i ą przysięgę) ; w w y p a d k u p o n o w n e g o odebrania przysięgi skreślono słowa, iż sąd działa z własnej inicjatywy lub na wniosek stron.
12. Zarządzenia celem wymuszenia wydania przedmiotów, stano
wiących dowód przestępstwa, uzyskanych przez przestępstwo łub ulegających konfiskacie.
(Art. 154. KPK. art. 1. pkt. 13. now.).
D o d a n o nowy ustęp, iż na postanowienia sądu, wydane na za
sadzie niniejszego artykułu, służy zażalenie.
13. Zatrzymanie korespondencji pocztowej lub telegraficznej albo przesyłek kolejowych w toku dochodzenia.
(Art. 160. KPK. art. 1. pkt. 14. now.).
Wniosek należy złożyć s ę d z i e m u ś l e d c z e m u lub są
dowi grodzkiemu (dotychczas sądowi grodzkiemu).
14. Maksymalny okres aresztu w toku śledztwa, łącznie z dochodzeniem.
(Art. 172. KPK. art. 1. pkt. 15. now.).
W przepisie, dotyczącym przedłużenia aresztu (§ 2) poza okres maksymalny, dodano po słowie „ s ą d " (uprawniony do przedłuże
nia) określenie „ o k r ę g o w y " 1 3).
15. List żelazny.
(Art. 192. KPK. art. 1. pkt. 16. now.).
Po słowie „ s ą d " (uprawniony do wydania listu żelaznego) s k r e ś l o n o określenie „apelacyjny". Znaczy to, ż e uprawnienie do wydania listu żelaznego przeszło na sąd procesowy.
1 2) Znaczy to, że dopuszczono z b i o r o w e odbieranie przysięgi (przepis bardzo wątpliwej wartości z punktu widzenia psychologji).
13) Zatem w żadnym wypadku sędzia śledczy.
16. Sposób doręczania pism sądowych.
(Art. 197. KPK. art. 1. pkt. 17. now.).
1. S k r e ś l o n o postanowienie, że pisma sądowe doręcza się w listach p o l e c o n y c h .
2. W wypadkach doręczenia b e z użycia poczty (dotychczas:
przez woźnych sądowych) postanowiono, że doręczenia mają do
k o n a ć funkcjonarjusze sądowi lub p r o k u r a t o r s c y , a co do osób po
zostających w więzieniu — także funkcjonarjusze zarządu więzien
nego.
3. D o d a n o przepis, iż adresat może o d e b r a ć pismo bezpośrednio w sekretarjacie sądu.
17. Doręczenie w razie nieobecności adresata.
(Art. 203. KPK. art: 1. pkt. 18. now.).
1. Jeżeli się n i k t nie znajdzie, ktoby pismo chciał przyjąć, zostawia się je bądź w miejscowym urzędzie gminnym b ą d ź w u r z ę d z i e p o c z t o w y m (dotychczas tylko w urzędzie g m i n n y m ) .
2. Sprecyzowano przepis dotyczący wypadku, gdy należy przy
bić na drzwiach adresata zawiadomienie, k o m u pismo doręczono.
Według nowego brzmienia należy to uczynić w razie doręczenia pisma sąsiadowi lub dozorcy d o m u albo pozostawienia go w urzę
dzie gminnym lub pocztowym.
18. Doręczenie pisma, przeznaczonego dla korporacji, spółki, stowa
rzyszenia, zakładu lub związku albo dla obrońcy lub pełnomocnika strony.
(Nowy art. 2031 KPK. art. 1. pkt. 19. now.).
Stworzono przepis, w myśl którego można w razie nieobecności w lokalu biurowym osoby, upoważnionej do przyjmowania pism, doręczyć je także zastępczo do r ą k każdej osoby, zatrudnionej w biurze, a w b r a k u takich osób, do rąk dozorcy domu, gdzie biuro się znajduje.
19. Wymogi zachowania terminu.
(Art. 218. KPK. art. 1 pkt. 20. now.).
Przepis dotychczasowy uzupełniono ustępem, że termin uważa się za zachowany także wówczas, jeżeli przed jego upływem pismo zostało złożone w zarządzie więzienia przez osobę uwięzioną (do
tychczas tylko nadanie pisma w urzędzie pocztowym lub telegra
ficznym) .
20. Termin do zażalenia.
(Art. 221. KPK. art. 1. pkt. 21. now.).
T e r m i n liczy się w wypadkach, gdy ustawa n i e nakazuje d o ręczenia odpisu postanowienia — od daty o g ł o s z e n i a (dotych
czas od daty wydania).
21. Przywrócenie terminu dotyczącego środka odwoławczego.
(Art. 226. KPK. art. 1. pkt. 22. now.).
W e d ł u g dotychczasowej redakcji rozstrzygał ostatecznie na po
siedzeniu niejawnem sąd odwoławczy.
Według n o w e j redakcji rozstrzyga n a posiedzeniu niejaw
nem) sąd, w którym należało złożyć środek odwoławczy; na postano
wienie odmowne służy zażalenie, k t ó r e rozstrzyga ostatecznie sąd, właściwy do rozpoznania środka odwoławczego 1 4) .
22. Sprostowanie protokółu.
(Art. 239. KPK. art. 1. pkt. 23. now.).
Jeżeli przewodniczący i p r o t o k o l a n t n i e przychylą się do żądania strony o sprostowanie, to rozpoznaje żądanie sprostowania na posiedzeniu niejawnem sąd, orzekający w danej sprawie, po wy
słuchaniu protokolanta (dotychczas miał w takim w y p a d k u prze
wodniczący zasięgnąć zdania sędziów, którzy brali udział w roz
prawie).
23. Umorzenie dochodzenia w wypadkach, gdy oskarżyciel publiczny nie jest prokuratorem.
(Art. 247. KPK. art. 1. pkt. 24. now.).
D o d a n o przepis, iż sąd grodzki, odmawiając umorzenia docho
dzenia, przesyła sprawę prokuratorowi.
24. Środki zabezpieczające w razie umorzenia dochodzenia względnie śledztwa.
(Art. 248. 273 KPK. art. 1. pkt. 25. 30. now.).
Stworzono przepisy, że:
1. w razie u m o r z e n i a d o c h o d z e n i a sąd grodzki lub (na wniosek p r o k u r a t o r a ) sąd okręgowy 15) na posiedzeniu niejawnem, zaś w razie umorzenia ś l e d z t w a sąd okręgowy na posiedzeniu niejawnem wyda, w w y p a d k a c h prawem przewidzianych,
postano-14) Jest wątpliwe, czy zmiana godzi się z ekonomją pracy sędziowskiej (por. motywy Kom. Kodyf.).
15) Stosownie do właściwości.