2. Wyniki analizy
2.7. Zmiany w geografii importu analizowanych produktów
Szeroki zakres ulg celnych i preferencji we wzajemnych obrotach zadecydowały o dominującym udziale przywozu z krajów UE w polskim imporcie wielu produktów obję-tych analizą jeszcze przed przystąpieniem Polski do Wspólnoty. W krajach UE realizowa-ny był przed akcesją i jest obecnie cały (lub niemal cały) przywóz: zwierząt żywych, mięsa wołowego, mleka płynnego, napojów mlecznych, jaj, kwiatów, większości owoców i wa-rzyw, ziarna jęczmienia, mąki pszennej i ziemniaczanej, słodu, produktów skrobiowych, margaryn, przetworów z mięsa, karmy dla zwierząt domowych i otrąb zbożowych.
Już w pierwszym roku obecności Polski we Wspólnocie, z krajów UE pochodził niemal cały przywóz wszystkich gatunków ziarna zbóż, mięsa wieprzowego, serów oraz prażonych zbóż. W kolejnych latach do niemal 100% wzrósł udział dostaw z UE w pol-skim imporcie przetworów z jaj i mąki żytniej.
Po akcesji wzrosło także istotnie znaczenie dostaw z rozszerzonej Wspólnoty w przywozie produktów, w imporcie których dostawy z UE nie liczyły się przed akcesją.
Ta grupa produktów obejmuje: miód naturalny, produkty uboczne w przetwórstwie mię-sa, warzywa suszone (przede wszystkim suszone mieszanki), olej słonecznikowy oraz nieprzetworzony tytoń. Struktura zapotrzebowania rynku krajowego i struktura oferty podażowej i cenowej dostawców z UE zadecydowała jednak o utrzymaniu dominacji
w imporcie tych produktów dostaw z krajów trzecich. Z tego samego powodu dostawy z krajów pozaunijnych przeważają nadal w polskim imporcie owoców mrożonych.
Po przystąpieniu do Wspólnoty zmniejszyło się jedynie znacznie dostaw z UE w im-porcie nasion rzepaku i oleju rzepakowego oraz nasion roślin pastewnych. Obniżenie stawek importowych spowodowało wzrost opłacalności przywozu tych produktów z krajów po-zaunijnych. Dostawy z UE oleju rzepakowego i nasion roślin pastewnych we wszystkich latach po akcesji pozostały jednak wyższe niż z krajów trzecich. Natomiast w większości lat po akcesji w imporcie nasion rzepaku wyższy był import z krajów spoza Wspólnoty.
W imporcie większości produktów z UE dominowały w analizowanych latach, tak jak przed akcesją, dostawy z krajów „starej” Wspólnoty. Import z nowych krajów człon-kowskich (głównie z Czech, Słowacji i Węgier) przeważa nadal w przywozie ze Wspólno-ty: miodu naturalnego, słodu, nasion rzepaku, oleju słonecznikowego oraz otrąb i śrut zbo-żowych. Po akcesji zwiększył się jedynie udział dostaw z nowych krajów członkowskich w imporcie skrobi kukurydzianej, miodu i napojów mlecznych. Systematycznie zmniejsza-ło się znaczenie dostaw z krajów UE-12 w przywozie ze Wspólnoty (i w imporcie ogó-łem): warzyw mrożonych, margaryn, przetworów z mięsa, cukru, koncentratu pomidoro-wego oraz karmy dla zwierząt domowych. Zmieniały się w poszczególnych latach, sto-sownie do zmian podaży i cen w poszczególnych krajach, proporcje przywozu z „nowych”
i „starych” krajów Wspólnoty: ziarna zbóż, mleka, niektórych owoców i warzyw oraz ży-wych zwierząt. Dostawy z noży-wych krajów członkowskich (głównie z Węgier) obejmowały po akcesji przede wszystkim produkty rolnictwa i produkty półprzetworzone – głównie zboża i ich przetwory.
Kraje WNP (przede wszystkim Ukraina) pozostały czołowym dostawcą do Polski oleju słonecznikowego, a ich udział w przywozie tego produktu systematycznie zwiększał się po akcesji, kosztem spadku dostaw z pozostałych krajów trzecich (głównie ze Szwajca-rii). W większości lat po akcesji dostawy z krajów WNP dominowały również w polskim imporcie nasion rzepaku i pozostały znaczące w imporcie: oleju sojowego, nasion roślin pastewnych, mrożonych owoców (głównie jagód), a także, w niektórych latach, w przywo-zie zagęszczonego soku jabłkowego. Ceny w imporcie wszystkich tych produktów były po akcesji niższe od sprowadzanych z krajów Wspólnoty i większości pozostałych krajów.
Wzrost po akcesji stawek celnych w imporcie, zadecydował natomiast o spadku znaczenia dostaw z krajów WNP w polskim imporcie zagęszczonego mleka (z 42% w 2003 r. do zaledwie 3% w 2009 r.).
Udział pozostałych krajów trzecich obniżył się w imporcie niemal wszystkich pro-duktów objętych analizą. Dostawy zewnętrzne (bez krajów WNP) dominują obecnie jedy-nie w imporcie warzyw suszonych (suszona cebula, marchew i mieszanki) i liczą się w przywozie: produktów ubocznych w przetwórstwie mięsa, miodu, warzyw mrożonych, owoców mrożonych, jabłek, oleju słonecznikowego, oleju rzepakowego, zagęszczonego soku jabłkowego oraz tytoniu nieprzetworzonego. Warzywa i owoce mrożone,
zagęszczo-ny sok jabłkowy i miód sprowadzane są głównie z Chin, olej słonecznikowy ze Szwajcarii, jabłka z Argentyny i Peru, olej rzepakowy ze Szwajcarii i Ukrainy, tytoń z Brazylii i USA, a produkty uboczne w przetwórstwie mięsa z Chin i krajów Ameryki Płd.
Udział dostaw z krajów rozszerzonej Wspólnoty w imporcie produktów uznanych przed akcesją za artykuły wymagające głębszej ochrony w imporcie, w ogólnej wartości ich przywozu systematycznie zwiększał się po przystąpieniu do Wspólnoty i w 2009 r. wyniósł niemal 90%, wobec 65% w 2003 r. Decydujący był wzrost znaczenia w przywozie dostaw z krajów „starej” Wspólnoty – z 52 do 76%. Udział krajów WNP wahał się po akcesji wo-kół 2-4%. Dostawy z pozostałych krajów trzecich obniżyły się w ogólnej wartości przywo-zu produktów objętych analizą z 33% w 2003 r. do zaledwie 13% w 2008 r. i 8% w 2009 r.
Wykres 20 Geograficzna struktura wartości importu analizowanych produktów rolnych
i spożywczych (w procentach)
52,0 56,0 58,0 61,0 64,0 69,0 76,0
13,0 11,0 11,0 12,0 13,0
14,0
13,0
2,0 2,0 2,0
3,0
3,0
4,0
3,0
33,0 31,0 29,0 24,0 20,0 13,0 8,0
2003 2004 2005 2006 2007 2008 I-IX 2009
UE-15 UE-12 Kraje WNP Pozostałe kraje
Źródło: Na podstawie danych CIHZ, MF i CAAC.
Wykres 21 Geograficzna struktura importu wybranych produktów rolnych
i spożywczych wg wartości (w procentach) (liczący się udział dostaw z krajów trzecich)
Miód Produkty uboczne w przetwórstwie mięsa
11,1
2003 2005 2007 I-IX 2009 UE-15 UE-12 Pozostałe kraje
2003 2005 2007 I-IX 2009 UE-15 UE-12 Pozostałe kraje
Warzywa mrożone Warzywa suszone
46,3
2003 2005 2007 I-IX 2009 UE-15 UE-12 Pozostałe kraje
2003 2005 2007 I-IX 2009 UE-15 UE-12 Pozostałe kraje
Jabłka Owoce mrożone
38,5 33,3 40,1
2003 2005 2007 I-IX 2009 UE-15 UE-12 Pozostałe kraje
2003 2005 2007 I-IX 2009 UE-15 UE-12 Pozostałe kraje
Olej słonecznikowy Nasiona rzepaku
8,6 6,2
2003 2005 2007 I-IX 2009 UE-15 UE-12 Pozostałe kraje
2003 2005 2007 I-IX 2009 UE-15 UE-12 Pozostałe kraje
Olej rzepakowy Koncentrat pomidorowy
2003 2005 2007 I-IX 2009 UE-15 UE-12 Pozostałe
2003 2005 2007 I-IX 2009 UE-15 UE-12 Pozostałe
Zagęszczony sok jabłkowy Tytoń nieprzetworzony
20,4
2003 2005 2007 I-IX 2009 UE-15 UE-12 Pozostałe
2003 2005 2007 I-IX 2009 UE-15 UE-12 Pozostałe
Źródło: Na podstawie danych CIHZ, MF i CAAC.
Do 2007 r. z powodu większego wzrostu eksportu niż importu dynamicznie wzra-stało dodatnie saldo obrotów handlowych analizowanymi produktami z krajami UE. Do-datnie saldo obrotów zwiększało się zarówno w obrotach z krajami „starej” Wspólnoty, jak i z nowymi krajami członkowskimi. W 2008 r. utrzymała się tendencja wzrostowa dodat-niego salda obrotów z krajami UE-12, a obniżyło się, w wyniku większego wzrostu impor-tu niż eksporimpor-tu, dodatnie saldo obrotów z krajami UE-15, a w konsekwencji ze wszystkimi krajami rozszerzonej Wspólnoty. Dodatnie saldo handlu z krajami UE-27 (1,65 mld euro) było jednakże 2,2-krotnie wyższe niż w ostatnim roku funkcjonowania Polski poza struktu-rami UE. W 2009 r. przewaga eksportu nad importem w obrotach z krajami UE-27, w wy-niku większego spadku eksportu niż importu, była mniejsza niż w roku poprzednim. Obni-żyło się saldo obrotów ze „starymi” i „nowymi” krajami członkowskimi.
Dodatnie saldo obrotów handlu zagranicznego analizowanymi produktami z krajami trzecimi wzrastało do 2006 r. W 2007 r. i 2008 r. saldo obrotów handlu zagranicznego z kra-jami pozaunijnymi było niższe niż w 2003 r. W 2009 r. salda handlu z krakra-jami WNP i innymi krajami trzecimi były wyższe niż w roku poprzednim, ale nie odbiegały znacznie od poziomu z ostatniego roku przed wstąpieniem Polski do UE.
Zdynamizowanie obrotów handlu zagranicznego – zarówno importu, jak i eksportu – dotyczyło po akcesji przede wszystkim naszych partnerów ze Wspólnoty Europejskiej.
Dostawy z krajów pozaunijnych obejmują obecnie przede wszystkim artykuły, w produkcji
których kraje rozszerzonej Wspólnoty nie są konkurencyjne cenowo na rynku światowym i na rynkach których kraje UE nie są samowystarczalne.
Wykres 22 Obroty handlu zagranicznego produktami objętymi analizą w (mln euro)
UE-15
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 szacunek
Saldo
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 szacunek
Saldo
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 szacunek
Saldo
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 szacunek
Saldo Import Eksport
Źródło: Na podstawie danych CIHZ, MF i CAAC.