Od długiego czasu poważnym wyzwaniem dla władz miasta jest chaos panujący na głównych szlakach, gdzie obok tramwajów wodnych i gondoli pływa mnóstwo innych jednostek, w tym szybkie moto-rówki. Wiąże się to ze zmniejszeniem bezpieczeń-stwa podróżnych. Z tego powodu konieczne stało się wprowadzenie bardziej restrykcyjnej polityki w zakresie regulacji ruchu. Działania w tym kierun-ku uległy przyspieszeniu po tragicznym wydarzeniu z 17 sierpnia 2013 roku, kiedy to po zderzeniu gon-doli z tramwajem wodnym w pobliżu słynnego mo-stu Rialto do wody wpadli wioślarz oraz wszyscy pa-sażerowie łodzi – matka, ojciec i troje dzieci. 50-let-ni ojciec zginął na miejscu przyg50-let-nieciony przez łódź, a rany odniosła jego 3-letnia córka. Był to pierwszy śmiertelny wypadek na gondoli. Jak podała policja, we krwi gondoliera wykryto kokainę i haszysz, a jesz-cze parę tygodni wjesz-cześniej przedstawiciele fi rmy za-trudniającej gondolierów zapowiadali, że będą oni poddawani testom na obecność alkoholu i narkoty-ków. Był to skutek kierowanych ze strony turystów skarg na zachowanie wioślarzy oraz przypadków ich znęcania się nad pomocnikami.
W celu zapewnienia bezpieczeństwa podróżnym kluczowe wydają się jednak rozwiązania systemowe.
Mianowicie na mocy nowego rozporządzenia władz miasta, które weszło w życie 4 listopada 2013 roku, każda łódź musi być wyposażona w GPS (do kon-troli prędkości i trasy), odblaskowe nalepki na bur-tach (żeby zwiększyć widoczność łodzi we mgle i po zmierzchu) oraz wyraźne tablice rejestracyjne (do-tąd numery umieszczone były tylko po wewnętrz-nej części burty). Ostatnie rozwiązanie ma ułatwić identyfi kację w przypadku złamania przepisów o ru-chu wodnym, w czym może pomóc zapis z 40 ka-mer zainstalowanych na wysoce ruchliwym odcin-ku kanału między placem świętego Marka a stacją kolejową. Postanowiono również, że gondole nie będą mogły wypływać na Canal Grande w czasie porannego szczytu komunikacyjnego, to jest przed godziną 10.30.
Nicola Falconi, prezes związku gondolierów, zapew-nił, że zlikwidowano wiele pomostów, które wyro-sły „na dziko” na nabrzeżach kanałów, zwężając tym samym ich szerokość. Zaapelował równocześnie do zarządców tramwajów wodnych, aby wyposażyli je w śruby napędowe, które ułatwią manewrowanie statkiem. Z kolei burmistrz miasta Georgio Orsoni podkreślił, że niezależnie od wprowadzanych roz-wiązań Canal Grande pozostaje głównym szlakiem komunikacyjnym miasta i – jak w przypadku każdej autostrady – występują na nim problemy z ruchem.
Zapewnił, że traktuje je bardzo poważnie, ale wezwał też, żeby nie dramatyzować.
Władze miasta wyznaczyły sobie ambitny cel zmniej-szenia aż o 50 procent ruchu na zatłoczonych odcin-kach Wielkiego Kanału. Jednocześnie podejmowa-ne są próby rozwiązania problemu olbrzymich stat-ków wycieczkowych, które cumują przy nabrzeżu
p rezentacje
57
W Wenecji obowiązuje zakaz jazdy na rowerze, a kolej i ruch kołowy wkraczają jedynie do północnego skraju weneckiej laguny. Wyjątkiem jest znana ze słynnego międzynarodowego festiwalu fi lmowego wyspa Lido, gdzie dozwolone jest korzystanie z pojazdów mechanicznych.
Wenecja jest uznawana za największy
w Europie miejski obszar wyłączony z ruchu kołowego.
w historycznym centrum. Przeciw ich obecności pro-testuje obywatelski komitet „Nie dla wielkich stat-ków”, który uzyskał poparcie nie tylko władz i więk-szości mieszkańców, lecz także historyków sztuki i obrońców środowiska5.
Autobusy
W części Wenecji położonej na lądzie stałym moż-na wyróżnić gminy: Mestre-Carpenedo, Marghe-ra, Chirignago-Zelarino i Favaro Veneto. Mestre jest środkowym i najbardziej zaludnionym obsza-rem tego segmentu miasta. Funkcjonuje tu szereg linii autobusowych i jedna tramwajowa (numer T1). Niektóre połączenia docierają na sztuczną wy-spą Tronchetto oraz na Piazzale Roma (plac służący jako główny dworzec autobusowy), kursując przez Most Wolności (Ponte della Libertà), będący cztero-pasmową konstrukcją drogową o długości 3,85 ki-lometrów. Wzniesiony w 1933 roku obiekt biegnie
równolegle do 3,6-kilometrowego mostu kolejowe-go, pochodzącego z 1846 roku, który bywa niesłusz-nie obdarzany tą samą nazwą.
Pięć linii autobusowych zwanych Giralido (to jest:
A, B, C, G i N) obsługuje wyspę Lido, a dodatkowa lądowo-wodna linia (nr 11) łączy ją z wyspą Pelle-strina i miastem Chioggia – służy temu transport promowy, który przejmuje pasażerów w miejscu, w którym możliwa jest już tylko podróż wodą. Li-nie autobusowe obsługiwane przez ACTV docierają również do paru innych miejscowości położonych poza prowincją Wenecji, w tym do Padwy (nr 53) i Treviso (nr 8)6.
Kolej
Wenecję obsługują pociągi regionalne, krajo-we i międzynarodokrajo-we. Stąd można w 3,5 godzi-ny dojechać do Rzymu, w 2,5 godzigodzi-ny do Medio-lanu, w 2 godziny do Florencji, Udine bądź Triestu, Nazwa stacji Liczba podróżnych
(dziennie) Liczba podróżnych
(rocznie) Liczba obsługiwanych pociągów (dziennie)
Bari Centrale 38 tys. 14 mln 300
Bologna Centrale 159 tys. 58 mln 700
Firenze S. Maria Novella 160 tys. 59 mln 400
Genova Brignole 60 tys. 22 mln 300
Genova Piazza Principe 66 tys. 24 mln 300
Milano Centrale 320 tys. 120 mln 600
Napoli Centrale 137 tys. 50 mln 390
Palermo Centrale 52 tys. 19 mln 250
Roma Termini 480 tys. 150 mln 850
Torino Porta Nuova 192 tys. 70 mln 350
Venezia Mestre 85 tys. 31 mln 500
Venezia S. Lucia 82 tys. 30 mln 450
Verona Porta Nuova 68 tys. 25 mln 300
Tabela 1. Weneckie stacje kolejowe na tle 13 włoskich dworców administrowanych przez spółkę Grandi Stazioni
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Italy’s major stations, http://www.grandistazioni.it/cms/v/index.jsp?vgnextoid=c0df72ceeae7b110VgnVCM1000003f-16f90aRCRD (10 października 2013).
Trasy w centrum miasta
• Linea 1: Połączenie lokalne biegnące zygzakiem mię-dzy przystankami – od Piazzale Roma poprzez stację kolejową (przystanek Ferrovia), Rialto, San Tomà i San Marco aż do wyspy Lido. Linia popularna wśród tury-stów, gdyż zapewnia spokojną podróż wzdłuż Canal Grande i ułatwia przedostanie się z jednej strony ka-nału na drugą. Bardzo zatłoczona w sezonie i w week-endy. Łączna liczba przystanków: 21.
• Linea 2: Linia ekspresowa łącząca San Zaccaria (tuż nad placem świętego Marka) z wyspą Lido, mija-jąc po drodze Canale della Giudecca, Tronchetto, Piazzale Roma, stację kolejową, Rialto i Vallaresso.
Wcześnie rano i późnym wieczorem trasa linii ulega skróceniu. Łączna liczba przystanków: 21.
Trasy okrężne
• Linea 3: Zwana Diretto Murano, gdyż łączy Piazza-le Roma i stację koPiazza-lejową z wyspą Murano. Łączna liczba przystanków: 15.
• Linea 4.1/Linea 4.2: Linia 4.1 krąży przeciwnie do ruchu wskazówek zegara: od Murano, poprzez cmentarz San Michele, następnie Fondamente Nove, stację kolejową, Piazzale Roma, Giudecca, San Zaccaria, później zaś z powrotem – nieco in-nym szlakiem – do Fondamente Nove i Murano.
Linia 4.2 przemierza tę samą trasę ruchem zgod-nym ze wskazówkami zegara. Łączna liczba przy-stanków: 35.
• Linea 5.1/Linea 5.2: Łodzie motorowe (moto-scafi) oznaczone numerem 5.1 krążą przeciwnie LINIE OBSŁUGIWANE PRZEZ TRAMWAJE
WODNE ACTV
p rezentacje
58
a w pół godziny do Padwy. Głównymi stacjami ko-lejowymi są: Venezia Santa Lucia (stazione di Ve-nezia Santa Lucia) i VeVe-nezia Mestre (stazione di Venezia Mestre).
Pierwsza z nich jest położona w historycznym cen-trum miasta, a utworzono ją w 1861 roku. Znajdu-je się parę kroków od przystanku tramwaju wodne-go Ferrovia, nieopodal Piazzale Roma. Od grudnia 2011 roku Venezia Santa Lucia jest stacją początko-wą i końcopoczątko-wą dla pociągu Thello łączącego Wenecję z Paryżem, jak również dla nowego Orient Expres-su (Venice-Simplon Orient Express), kurExpres-sującego na trasie Wenecja – Londyn. Na jej 8 peronach zatrzy-muje się każdego dnia około 450 pociągów, który-mi podróżuje 82 tysiące pasażerów7.
Z kolei utworzona w 1842 roku Venezia Mestre (zione di Venezia Mestre) mieści się na lądzie sta-łym. Jest ona mniejsza od poprzedniej, bo ma tylko 5 peronów, jednak posiada większą przepustowość,
bowiem przyjmuje codziennie blisko 500 pociągów, którymi przemieszcza się 85 tysięcy pasażerów8. Słu-ży ona trzem grupom pasażerów:
• osobom dojeżdżającym do historycznego centrum • miasta do pracy lub na uczelnię, lecz na co dzień mieszkającym na lądzie stałym;
• osobom podróżującym pociągami dalekobieżny-• mi, które zatrzymują się na Venezia Mestre za-miast zjeżdżać na lagunę;
• turystom, którzy nocują w Mestre, aby zaoszczę-• dzić na kosztach, lub którzy zostawiają tutaj sa-mochód, a następnie przerzucają się na transport publiczny9.
Obie stacje, które dzieli zaledwie 10-12 minut po-dróży pociągiem, stanowią kluczowe elementy sys-temu kolejowego północno-wschodniej Italii i zali-czane są do 13 najważniejszych włoskich dworców administrowanych przez spółkę Grandi Stazioni (zo-bacz tabela 1).
Symbolem miasta jest klasyczna płaskodenna łódź, zwana gondolą, przez wieki stano-wiąca główny środek transportu, obecnie zaś będąca atrakcją turystyczną, choć wykorzystuje się ją także na potrzeby ślubów, pogrzebów bądź innych uroczy-stości
do ruchu wskazówek zegara, łącząc Lido z cen-trum miasta. Po opuszczeniu wyspy mijają Ospe-dale, Fondamente Nove, stację kolejową, Pia- zzale Roma, a w drodze powrotnej zatrzymu-ją się na przystankach San Zaccaria, Giardini oraz Sant’Elena. Linia nr 5.2 biegnie zaś zgod-nie z ruchem wskazówek zegara. Łączna liczba przystanków: 19.
• Linea 6: Biegnie od Piazzale Roma do wyspy Lido poprzez Canale della Giudecca (dawniej zwa-ny jako Rigano), zatrzymując się na przystan-kach: Santa Marta, San Basilio, Zattere, Spirito Santo, Giardini oraz Sant’Elena. Poza sezonem li-nia nie funkcjonuje w niedzielę. Łączna liczba przystanków: 8.
Trasy sezonowe
• Linea 7: Łączy San Zaccaria z wyspą Murano. Łącz-na liczba przystanków: 7.
• Linea 8: Kursuje między sztuczną wyspą Sacca Fi-sola a wyspą Lido, przemierzając po drodze Canale della Giudecca, wzdłuż Canal Grande, z przystan-kami między innymi w San Basilio, Zattere i Giar-dini. Łączna liczba przystanków: 9.
• Linea 10: Krąży między wyspą Lido a San Marco Giardinetti; poza sezonem trasa wydłuża się do Zattere. Łączna liczba przystanków: 6.
• Linea 18: Łączy Murano z rolniczą wyspą Sant’Era-smo , położoną na wschód od historycznego cen-trum Wenecji, oraz z Lido. Tramwaje kursują tylko w okresie letnim. Łączna liczba przystanków: 11.
p rezentacje
59
Trasy przebiegające po lagunie
• Linea 11: Oferuje hybrydową usługę lądowo-wod-ną z wykorzystaniem autobusu i tramwaju wodne-go. Trasa biegnie z Lido do wyspy Pellestrina i mia-sta Chioggia. Łączna liczba przymia-stanków: 6.
• Linea 12: Trasa biegnie z Fondamente Nove do miej-scowości Treporti i Punta Sabbioni, zatrzymując się po drodze na wyspach Murano, Mazzorbo, Torcello i Burano. Łączna liczba przystanków: 7.
• Linea 13: Oznaczone tym numerem motorów-ki (motoscafi) wyruszają z Fondamente Nove, po drodze zatrzymując się na Murano i nieco mniej popularnych wśród turystów wyspach Vignole i Sant’Erasmo, aby ostatecznie dotrzeć do miej-scowości Treporti. Łączna liczba przystanków: 7.
• Linea 14/Linea 14L: Biegnie od przystanku San
Zaccaria Pietà (położonego powyżej placu święte-go Marka) do wyspy Lido, a następnie kontynuuje trasę do miejscowości Punta Sabbioni. Linia 14L jest wariantem linii 14, łącząc Lido z Punta Sabbio-ni. Całkowita liczba przystanków: 4.
• Linea 15: Linia ekspresowa łącząca San Zaccaria Pietà z Punta Sabbioni. Łączna liczba przystan-ków: 2.
• Linea 20: Krąży między położonym w centrum San Zaccaria a wysepkami San Sèrvolo oraz San Lazza-ro degli Armeni (pol. Wyspa Świętego Łazarza); na tej drugiej znajduje się klasztor mnichów ormiań-sko-katolickich. Łączna liczba przystanków: 6.
• Linea 22: Wypływa wcześnie rano z Punta Sabbio-ni do Tre Archi (Canale di Cannaregio), zatrzymu-jąc się po drodze w Ospedale i Fondamente Nove.
LINIE OBSŁUGIWANE PRZEZ TRAMWAJE WODNE ACTV
Pomniejszymi stacjami w obszarze miasta są: Ve-nezia Porto Marghera, VeVe-nezia Carpenedo, VeVe-nezia Mestre Ospedale oraz Venezia Mestre Porta Ovest.