Ryszard Przymusiński, Autton
Norman
"The Pastoral Care of the Mentally
Ill", Autton Norman, London 1969 :
[recenzja]
Collectanea Theologica 48/3, 223-224
R E C E N Z J E
223
cję dan y ch O b jaw ie n ia i tr a d y c ji ch rz eśc ija ń sk iej, w y k o rz y sta n ie dorobku n a u k em pirycznych, w iele k o n k re tn y c h w sk az ań odnośnie w arto śc i m o raln ej różnych ro d za jó w d ziała ń seksualnych. N iew y starcz ają ca baza n a u k em p i ry czn y ch i je d n o stro n n a in te rp re ta c ja ich rez u ltató w , pom inięcie roli K oś cioła w in te rp re ta c ji P ism a św., n iezrozum ienie sa k ra m e n tu m ałżeństw a i eschatycznego u k ie ru n k o w a n ia życia człow ieka, relaty w izm i subiektyw izm ocen m o raln y ch oraz rozdział m iędzy „porządkiem id e aln y m ” a „św iatem rzeczy w isty m ” , w k tó ry m o bow iązują m n ie jsz e w y m ag an ia i do którego zw yczajów trz e b a się dostosow ać — w szystko to stw a rz a k lim a t perm i- syw ności sek su aln e j, p rz y k ry w a n e j n ie ra z pow odzią p ięk n y ch i pobożnych słów. O dnosi się w rażen ie, że ta perm isyw ność je st nie ty le w y n ik ie m a n a liz, co założeniem książki: u ła tw ić ludziom życie, u w a ln ia ją c ich od norm , k tó ry c h za chow anie w ym aga w yrzeczenia. C h ry stu s n au c za ł je d n a k czegoś przeciw nego.
o. W ła d ysła w S k r z y d le w s k i OP, K ra kó w
A u tto n NORMAN, T h e Pastoral Care o f th e M en ta lly III, L ondon 1969, S.P.C.K., s. 198.
O m aw ia n a pozycja stanow i p rak ty c z n y podręczn ik m a ją c y służyć duszp asterzo m w p ra c y n a d psychicznie chorym i. C horoba um ysłow a jest tra k to w a n a p rzez a u to ra szeroko ja k o w szelkiego ro d za ju za b u rzen ie p sy ch icz nego fu n k cjo n o w a n ia człow ieka. W kon sek w en cji om aw ia a u to r nie ty lk o spo soby p rac y d u sz p aste rsk iej n a d p sy ch o ty k am i, lecz rów nież m etody p o stę p o w a n ia w zględem alkoholików , n ark o m a n ó w , a n a w e t cierpiących na dolegliw ości psychosom atyczne. W p u b lik a c ji o m aw ia kolejno: stosunek K ościoła dej psychicznie chorych, rolę k a p ła n a ja k o d o rad c y duchow ego, z a d an ia k a p ła n r w obec ludzi cierpiących n a schorzenia psychosom atyczne, jego ro lę duszpa ste rsk ą w o dniesieniu do n eu ro ty k ó w i psychotyków , różne m e to d y leczeni; psychiatrycznego, sposoby w spółpracy m iedzy k a p ła n e m a p sy c h ia trą ora specyfikę d u szp astersk ieg o p o słu g iw a n ia chorym i udzielan ia im sa k ra m e n tów.
W rozdziale na te m a t sto su n k u K ościoła do psychicznie chorych anali żuje a u to r poszczególne o b ja w y chorobow e, zm iany w zachow aniu spowodo w a n e chorobą, w sk az u je n a f a k t zm niejszonej odpow iedzialności m o raln e u cierp iąc y ch na za b u rzen ia psvchiczne i pom ocniczą rolę K ościoła w prze zw yciężaniu sk u tk ó w choroby. R ola ta w y d a je się być szczególnie znacząc w w a ru n k a c h , gdzie Kościół m a m ożliw ości b ezpośredniej w sp ó łp racy z ro dzin ą chorego i zakładem leczniczym .
R ozdział d ru g i tr a k tu je o k a p ła n ie dorad cy i p o w iern ik u chorych. A uto w ychodząc z założenia, że zad an iem k a p ła n a je st nie tylk o przep o w iad an ą Słow a i u d zielan ie sa k ra m e n tó w św., lecz rów nież tro sk a o duszę choreg w sk az u je n a odręb n e od p sy ch o terap ii sposoby n ie sie n ia pom ocy choryi R ozdział te n kończy p o d an ie w zoru fo rm u larza , k tó ry po w y p ełn ien iu mo stanow ić d la du sz p aste rza pom oc w a k tu a ln y m rozeznaniu sta n u chore; i odpow iednim p o tra k to w a n iu go ze stro n y duchow nego.
N a stęp u ją ce trz y rozdziały k siążki o m a w ia ją k olejno sta n chorych ps chosom atyków , n eu ro ty k ó w i psychotyków . A u to r p o d d aje analizie poszcz gólne je d n o stk i chorobow e p o d ając jednocześnie w nioski i p ra k ty c z n e w sk zania, w ja k i sposób k a p ła n w in ie n odnosić się do tych chorych oraz pom gać im w rozw iązy w an iu n aro sły c h problem ów , zw iązanych ze specyfil choroby. W rozdziale n a te m a t sto su n k u k a p ła n a do p sy c h ia try a u to r w sk żu je n a w spólne p ro b lem y w y stę p u jąc e w p rac y obu ty c h gru p zawodowy; i n a konieczność ich w sp ó łp racy dla d o b ra p ac je n ta. Szczególnie isto tn e w d a ją się być p ra k ty c z n e w skazów ki, w ja k i sposób p sy c h ia tra m oże b; pom ocny k ap łan o w i, a k a p ła n p sy ch iatrze. R ozdział dotyczący leczenia ps
224
R E C E N Z J Ech iatryçznego m a n a celu za znajom ienie k a p ła n ó w z różnym i m etodam i le czenia psy ch o terap eu ty czn eg o (psychoanaliza, n a rk o a n a liz a , te ra p ia g ru p o w a, zajęciow a i b eh aw io raln a), farm akologicznego i fizykoterapeutycznego (te ra p ia w strzą so w a, leukotom ia). R ozdział o u d ziela n iu sa k ra m e n tó w św. po d a je szereg p rak ty c zn y c h w sk az ań dotyczących p rze p o w iad an ia Słow a, sa k ra m e n tu p o k u ty , K om unii św. i sa k ra m e n tu chorych. Całość p u b lik a c ji kończy b ib lio g ra fia, k tó ra zaw iera p o d staw o w e p ra c e tra k tu ją c e obszerniej 0 zag ad n ien ia ch za w arty ch w książce, słow nik te rm in ó w p sy c h iatry c zn y c h 1 psychologicznych użytecznych w p rac y k a p ła n a oraz indeks nazw isk i in deks rzeczow y.
W yw ody i p ropozycje a u to ra p rze d staw io n e są w sposób ja sn y i w y czerpujący. Jego w ypow iedzi w sk az u ją n a d o b re opanow anie teo re ty cz n e t e m atu i olbrzym ie dośw iadczenie p rak ty c zn e . A u to r oznacza się p o n ad to um iejętnością syntetycznego u jm o w a n ia za g ad n ień i dużym zm ysłem p o p u lary zato rsk im .
Zë w zględu na: 1. zupełny b ra k w rodzim ej lite ra tu rz e p rzed m io tu pu - slik acji o tym c h a ra k te rz e (nieliczne p ra c e z a jm u ją się zagadnieniem zrnniejszonej odpow iedzialności m o ra ln e j u n e u ro ty k ó w lu b w pływ em p sy choz na w ażność ak tó w kóścielno-praw nych), 2. w z ra sta ją c ą liczbę p sy c h i cznie ch o ry ch w P olsce i w y n ik a ją c ą z te g o fa k tu olbrzy m ią w ag ę społeczną
Doruszanych w książce problem ów oraz 3. p o trze b ę u czulenia księży n a za- Durzonych psychicznie ludzi i konieczność odrębnego ich tra k to w a n ia du sz- casterskiego, o m aw ian a pozycja zostanie z pew nością p rz y ję ta przez d u chowieństw o z dużym zadow oleniem . K siążk a m oże stać się rów nież źró- Iłem n ow ych in sp ira c ji d la środow iska psychologów k linicznych i p sy c h ia- rów polskich.
ks. R y sza rd P rzy m u s iń sk i S J , W arszaw a
tieinrich D Ö RIN G , A b w e se n h e it G ottes. F ragen u n d A n tw o r te n h eutiger
heologie, P a d e rb o rn 1977, V erlag B o n ifaciu s-D ru ck erei, s. 446.
K siążka p o w sta ła w la ta c h 1969—70, gdy teologia żywo zajm o w ała się jm y m p roblem em Boga. Ściśle biorąc, a u to r p orusza zagad n ien ie m ów ienia Bogu, k tó re je st zaw sze a k tu a ln e , gdyż k ażd e pokolenie s ta ra się w yrazić w oją w ia rę w Boga odpow iednim d la siebie językiem , a teologów za jm u je tanow isko w obec tego fak tu .
G rożą je j je d n a k przy tym dw a niebezpieczeństw a. Z d arza się, że teolo- a n ie p rz y jm u je do w iadom ości k a te g o rii m yślow ych sobie w spółczesnych w ycofuje się do w łasnego językow ego g etta, sk u tk iem czego nie u k az u je jecności Boga w św iecie. W innych w y p ad k a ch n ato m ia st zan ad to ulega m k ateg o rio m , n a sk u te k czego z kolei nie p o tra fi należycie ukazać Bożej anscendencji.
Id ąc za t ą m yślą p rze w o d n ią u jm u je a u to r poglądy w spółczesnych teolo-
)W w p ięciu zasadniczych g ru p ac h , z k tó ry ch k ażd a m a za sobą pew n e ośne nazw iska. K a rl B a r 1 1 u trz y m u je , że istn ie je ca łk o w ita p rzepaść, astaza m iędzy Bogiem a człow iekiem , przez co Bóg zo staje o d su n ię ty od yiata, a w ięc pojm o w an y je st ja k o całkow icie w nim nieobecny. P rz e - w nie B u l t m a n n tw ierd zi, że o Bogu m ożna m ów ić tylk o w k a te - iriach egzystencjalnych, w zw iązku z istn ien iem człow ieka i jego w iarą , i in te r p re ta c ja eg z y ste n cja ln a grozi niebezpieczeństw em u to żsam ien ia Boga człow iekiem . Z kolei T i l l i c h chcąc u n ik n ą ć teizm u m ów i, że „Bóg je st ębią istn ie n ia ” , ale to znow u p ro w a d zi do sw oistego ro d z a ju panteizm u . a n B u r e n , A l t i z e r i inni głoszą, że istn ien ie Boga w św iecie je st e sp ra w d z aln e i socjologicznie n iep o trzeb n e, przez co głoszą ta k zw a n ą m ierć B oga”. W reszcie M o l t m a n n w idzi Boga p rzed e w szystkim w k a
