A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S
TURYZM 4, 1988
RECENZJE—CRITIQUES
JEAN-PIERRE LOZATO-GIOTART, GÉOGRAPHIE DU TOURISME (Masson, Collection Géographie, Paris, New York, Barcelone, Milan,
Mexico, Sao Paulo 1987, ss. 192)
Znane w ydaw nictw o „M asson" opublikowało w 1987 r. w serii „Collection Géographie" pracę geografa francuskiego, w ykładow cy U niw ersytetu Paryż IV oraz Instytutu Katolickiego w Paryżu Jean- -Pierre Lozato-Giotart — geografia turyzmu. Jest to druga edycja tej książki. Pierw sza ukazała się w 1985 r .1 Ja k pisze autor we w stę pie, w ydanie to uspraw iedliw iają rozległość i bogactw o zagad nień w chodzących w skład geografii turyzmu. Sądzić jednak należy, że nie tylko ta przyczyna zadecydowała, że w przeciągu tak krótk ie go czasu ukazało się wznowienie tej książki. W ydaw nictw o „Masson" z pewnością nie decydow ałoby się na publikację, gdyby pierw sze w ydanie zalegało na półkach księgarń.
Drugie w ydanie w porów naniu do pierwszego zaw iera niewiele zmian. Koncepcja generalna p racy pozostała ta sama. Nie uległy też zmianie tytu ły rozdziałów i podrozdziałów. Praca jest natom iast bo gatsza w ilustracje, pojaw iły się nowe rysunki, a niektóre zmieniono na bardziej czytelne. N ieco szersza jest analiza polityki turystycznej. Te nowe elem enty przyczyniają się do szerszych porów nań zjawisk turystycznych na świecie. Novum stanowi także aneks statystyczny, składający się z 10 tabel. Są to głównie dane — podobnie jak w całej p racy — za lata 1982— 1983. Ponadto autor zamieścił spis pozycji bibliograficznych w ykorzystyw anych w pracy. W yraźnie brakow ało go w pierw szym wydaniu.
Geografia turyzm u —• jako młoda dyscyplina — w przeciw ieństw ie do innych gałęzi — nie ma w skali światow ej tak w ielu opracow ań
1 J ea n -P ierre L o z a t o - G i o t a r t , 1985, G é o g r a p h ie d u t o u r is m e , M a sso n , C o l le c tio n G éo g ra p h ie, Paris, N e w York, B a rcelo n e, M ilan , M e x ic o , Sao P aulo, ss. 175.
podręcznikowych. Francja, jak o jeden z nielicznych krajów o długich tradycjach badawczych, doczekała się pierw szego podręcznika z geo grafii turyzmu.
W e w spółczesnych czasach turyzm jest ważnym, składowym e le m entem działalności ludzkiej. Świadczą o tym m. in. liczby osób uczestniczących w w yjazdach turystycznych a także w ydatkow ane przez ni-ch pieniądze. W 1983 r. — jak podaje autor we w stępie — ponad 300 milionów osób w yjechało w celach turystycznych poza granice swoich krajów w ydatkując ponad 35 miliardów dolarów. Łączne św iatow e w ydatki na cele turystyczne (krajowe i m iędzynaro dowe) oceniane były w tym czasie na ponad 500 miliardów dolarów.
Od zakończenia II w ojny światow ej turystyka stała się masowa, a zw iązane z nią zjawiska interesują nie tylko socjologów czy ek o nomistów, lecz także geografów z racji ich bezpośrednich powiązań z przestrzenią. Znajduje to w yraz w podtytule prezentow anej książki — Od przestrzeni spostrzeganej do przestrzeni konsum owanej — uw ypuklając znaczenie przestrzeni w całokształcie zjawisk turystycz nych. J. P. Lozato-G iotart stan ął przed niełatw ym zadaniem u og ólnie nia różnorodnych zagadnień oraz problem ów geografii turyzm u w sk a li światow ej. Jako geograf w ybrał rozw iązanie przestrzenne. Główny bowiem punkt ciężkości w p racy położony jest ma elem entach g eo g ra ficznych rozw oju tu ry sty k i w przestrzeni. Odpowiedź na pytania d o ty czące naitury now oczesnego turyzm u — wg autora — znaleźć można przede w szystkim w jego zw iązkach ze środowiskiem geograficznym — typem przestrzeni i „ognisk" turystycznych (em itujących i p rzy jm ują cych turystów).
Prezentow ana p raca składa się z trzech zasadniczych, proporcjo nalnych pod względem Objętości części, podzielonych na rozdziały, podrozdziały, punkty i podpunkty. Cały układ opracow ania jest b a r dzo czytelny. A utor wychodzi od analizy ruchu turystycznego jako przyczyny kształtow ania się określonych przestrzeni turystycznych, określa następnie ich typy i formy oraz omawia problem y a także stosow aną względem nich politykę.
Część I nosi ty tu ł Potoki i ogniska turystyczne (Flux et loyers
touristiques). Ideą przew odnią jest tu pogląd autora, iż najw ażniej
szym czynnikiem decydującym o formach współczesnego turyzmu jest przestrzeń. Bowiem czynniki geograficzne, pojedynczo bądź w kombinacji, odgryw ają determ inującą rolę w kształtow aniu frek w encji turystycznej oraz w sposobie użytkow ania przestrzeni. Ta część pracy składa się z trzech rozdziałów. Rozdział 1 — Różnorodność
i kontrasty geograficzne potoków ruchu turystycznego — pośw ięcony
turystów), do k tó rych zaliczone zostały w ielkie potoki europejskie k ie rujące się ku Europie południow ej i w A lpy oraz północnoam erykań skie. M niejsze znaczenie (do 5 min turystów ) posiadają pozostałe, w kierunku basenu śródziem nomorskiego, azjatyckie, afrykańskie, po łudniow oam erykańskie oraz północnoeuropejskie. W rozdziale tym czytelnik znajduje w iele interesujących danych s', cystycznych.
W rozdziale 2 — Rozkład geograficzny podstawowych ognisk tu
rystycznych — J. P, Lozato-Giotart w yróżnia ogniska tradycyjne zwłaszcza Europy zachodniej, wschodniej, północnoam erykańskie i krajów tzw. trzeciego świata, jak również współcześnie kształtujące się.
Rozdział 3 pośw ięcony jest znaczeniu czynników geograficznych w lokalizacjach turystycznych. W edług autora w arunki naturalne od g ryw ają determ inującą rolę w atrakcji turystycznej terenu, natom iast czynniki antropogeniczne i techniczne — rolę dość zasadniczą. O róż nych typach lokalizacji turystycznej decydują same, bądź w kom bi nacji, w arunki naturalne, dziedzictwo kulturalne i historyczne, p o ten cjał techniczny i środowisko ekonomiczne. W rozdziale tym zamiesz czonych jest w iele interesujących schematów, w ykresów i map.
Część TI p racy nasi tytuł Typy i formy przestrzeni turystycznych
(Types et formes d'espaces touristiques). Autor, w ychodząc z założenia,
iż każda przestrzeń ,,a priori" jest nosicielem działalności tu ry sty cz nych, dokonał typologii przestrzeni, stosując k ry teria intensywności i potoków ruchu turystyczneao oraz form i typów zagospodarowania turystycznego. Kombinacja tych dwóch dużych kategorii czynników geoaraficznych pozwoliła na w ydzielenie typów przestrzeni turystycz nych w ielow artościow ych („polyvalents'') lub specjalistycznych („spé cialisés"), bardziej lub mniej otw artych, półzintegrow anych lub zinte grow anych. Rozkład geograficzny turyzm u w przestrzeni — jak zazna cza autor — jest bardziej lub mniej w ielojadrow y (,.polynucléaire") lub mniej czy bardziej w ielobieounow y („multipolaire"). Ta część p ra cy składa się z dwóch rozdziałów, w któ ry ch omówiono kolejno: prze strzenie turystyczne wielo w artościow e otw arte oraz przestrzenie tu ry styczne specjalistyczne o różnym stopniu otw arcia a także typy prze strzeni reaionalnych. W tej części opracowania, m ającej charakter ese- iu typoloaiczneoo, autor w yraźnie podkreśla rolę czynników neogra- ficznych w użytkow aniu oraz w organizacji przestrzeni i reoionów tu rystycznych. Zamieszczonych kilka podstaw ow ych modeli obrazuie tv- iov i struktury przestrzeni turystycznych od specjalistycznych i w nie wielkim stopniu zróżnicow anych do przestrzeni w ielow artościow ych i zróżnicowanych.
Część III — Problemy i polityka dotycząca przestrzeni turystycz
nych (Problèmes et politiques des espaces touristiques) dotyczy głów nie
problem ów przestrzennych pow stałych w w yniku działalności tu ry s tycznych. Treść tej części p racy podzielona jest na dw a rozdziały. Pierwszy zatytułow any T y p y problemów poświęcono ochronie dziedzic tw a stworzonego przez człowieka. Stosunkowo dużo miejsca w tym rozdziale autor przeznaczył na konsekw encje ekonom iczne i społecz ne, dokum entując je interesującym i zestaw ieniam i statystycznym i i mapkami. Drugi z rozdziałów dotyczy polityki przestrzennej. Przed stawiono w nim politykę konserw atorską w zakresie ochrony zabyt ków historycznych i artystycznych, środowiska naturalnego oraz śro dowiska antropogenicznego, a także różne rodzaje polityki stosow a nej odnośnie do rozw oju i zagospodarow ania turystycznego (tradycyj ne oraz system atyczne i planowane). Dokum entują je ciekaw e mapy i schematy.
Lektura książki J. P. Lozato-Giotart nasuw a kilka refleksji. Praca jest przybliżeniem problem atyki przestrzennej turyzmu, mogącym słu żyć jako baza do przem yśleń zjaw isk turystycznych. Jest mocno osa dzona w realiach geograficznych. A utor udowodnił, iż czynniki geo graficzne odgryw ają podstaw ow ą, jeżeli nie najw ażniejszą, rolę na po ziomie zarów no zasobów atrakcyjności turystycznej, jak i lokalizacji „ognisk" turystycznych (przyjm ujących i w ysyłających turystów), a także typów przestrzeni i regionów turystycznych oraz polityki za* gospodarow ania przestrzennego.
O mawiane problem y J. P. Lozato-Giotart popiera licznymi przykła dami z k rajó w różniących się położeniem geograficznym, poziomem rozwoju ekonom icznego i ustrojem społeczno-politycznym. Różnorod ność przykładów daje możliwość uchw ycenia różnych scenariuszy ro z w oju turystyki, w nikliw ość analiz w zajem nych zw iązków między tury- iproblematyki, wnikliwość analiz w zajem nych związków między tu ry styką a środowiskiem, p o p arte licznymi interesującym i przykładam i oow oduje, iż książka jest cennym m ateriałem dokum entującym p rze bieg rozwoju turystyki. Stanowi jednocześnie źródło inspiracji do d al szych badań i analiz tego interdyscyplinarnego zjawiska, jakim jest turyzm.
Dr E lżb ieta D z ie g ie ć W p ły n ęło :
Z ak ład G eo g ra fii M iast i T uryzm u 23 lip ca 1987 r.
In sty tu tu G eo g ra fii E k on om iczn ej i O rg a n iza cji P rzestrzen i UŁ al. K o śc iu sz k i 21
