Biuletyn katechetyczny

Andrzej Hajduk, Marian Owoc,

Marceli Cogiel, Halina Koselak,

Władysław Kubik

Biuletyn katechetyczny

Collectanea Theologica 57/1, 87-104

C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 57(1987) fa sc . I

BIULETYN KATECHETYCZNY

Z aw artość: I. P A P IE S K I U N IW E R S Y T E T S A L E Z J A Ń S K I w R Z Y M IE . 1. Cel i s t r u k t u r a u n iw e r s y te tu . — 2. S tu d e n c i. — 3. W y d z ia ły . — 4. U w a g i k o ń c o ­ w e. II. S Y M P O Z JU M K A T E C H E T Y C Z N E A T K I K U L 1986. 1. P o d m io t k a ­ te c h e z y s p e c ja ln e j. — 2. P rz y g o to w a n ie o só b s p e c ja ln e j tr o s k i do s a k r a m e n ­ t u p o je d n a n ia i E u c h a r y s tii *. I. P A P IE S K I U N IW E R S Y T E T S A L E Z J A Ń S K I w R Z Y M IE 22 k w ie tn ia 1986 r o k u w A k a d e m ii T e o lo g ii K a to lic k ie j w W a rs z a w ie g o śc ił r e k t o r P a p ie s k ie g o U n iw e r s y t e tu S a le z ja ń s k ie g o k s. p ro f, d r R o b e r ­ to G i a n n a t e l l i SD B. D la s tu d e n tó w S e k c ji K a te c h e ty c z n e j W y d z ia łu T e o lo g ic z n e g o w y g ło s ił r e f e r a t n a te m a t f o r m a c j i o ra z k s z ta łc e n ia k a te c h e ­ tó w w P a p ie s k im U n iw e rs y te c ie S a le z ja ń s k im . W z w ią z k u z w iz y tą r e k t o r a i jeg o w y k ła d e m p o d a je m y k il k a in f o r m a c ji o p la c ó w c e n a u k o w e j p e łn ią c e j w a ż n ą r o lę w e u r o p e js k im r u c h u k a te c h e ty c z n y m . J e d n y m z w ie lu d z ia ła ją c y c h w R z y m ie p a p ie s k ic h u n iw e r s y te tó w je s t U n iw e r s y te t S a le z ja ń s k i. P o d o b n ie do w s z y s tk ic h u c z e ln i p o s ia d a sw ó j z a ­ s a d n ic z y p ro f il. S ta n o w i go d u s z p a s te r s tw o m ło d z ie ż y i k a te c h e ty k a . P a p ie s k i U n iw e r s y te t S a le z ja ń s k i, z a ło ż o n y p rz e z Z g ro m a d z e n ie K się ż y S a le z ja n ó w i k a n o n ic z n ie e r y g o w a n y p rz e z S to lic ę A p o s to ls k ą d n ia 3 m a ja 1940 r o k u , o tr z y m a ł n a jp i e r w n a z w ę P a p ie s k ie A te n e u m S a le z ja ń s k ie . 24 m a ja 1973 r o k u p a p ie ż P a w e ł V I m o tu p r o p r io M a g i s t e r i u m v it a e n a d a ł u c z e ln i t y t u ł P a p ie s k i U n iw e r s y te t S a le z ja ń s k i. 1. C el i stru k tu ra u n iw e r sy te tu C e le m u n iw e r s y te tu je s t z je d n e j s tr o n y r o z w ija n ie te o lo g ii, n a u k p e d a ­ g o g ic z n y c h , filo z o fii, p r a w a k a n o n ic z n e g o o ra z l i t e r a t u r y c h r z e ś c ija ń s k ie j i k la s y c z n e j, a z d r u g ie j fo r m a c ja s tu d e n tó w w w y ż e j w y m ie n io n y c h d z ie ­ d z in a c h w ie d z y . W u n iw e r s y te c ie s to s u je się ta k ie sp o s o b y k s z ta łc e n ia , a b y a b s o lw e n c i u c z e ln i b y li p r z y g o to w a n i do n a u c z a n ia w sz k o ła c h ró ż n y c h s to p n i, ta k ż e w u n iw e r s y te ta c h , i b y li z d o ln i do p r o w a d z e n ia p o s z u k iw a ń n a u k o w y c h w e d łu g m e to d y w ła ś c iw e j o k re ś lo n y m d z ie d z in o m n a u k i o raz p o tr a f il i w y p e łn ia ć sz c zeg ó ln e z a d a n ia p a s to r a lń e , d o ty c z ą c e p rz e d e w s z y s t­ k im p r o b le m u m ło d z ie ż y i je j fo r m a c ji.

W z w ią z k u z p r z y ję ty m c e le m w u n iw e r s y te c ie p ro w a d z i s ię stu 'd ia a k a ­ d e m ic k ie , s k r ó c o n e k u r s y k w a lif ik a c y jn e , c y k le k o n f e r e n c ji o ra z o rg a n iz u je te m a ty c z n ie o k re ś lo n e z ja z d y . 2. S tu d en ci Z w y k ła d ó w u n iw e rs y te c k ic h , o tw a r ty c h d la w s z y s tk ic h , m o g ą k o rz y s ta ć : k a p ła n i, z a k o n n ic y , z a k o n n ic e i św ie c c y . W a r u n k ie m p r z y ję c ia je s t p o s ia d a ­ n ie o d p o w ie d n ie g o s to p n ia w y k sz ta łc e n ia , w y m a g a n e g o p r z y w p is ie n a p o ­ sz c zeg ó ln e w y d z ia ły . * R e d a k to r e m n in ie js z e g o b iu le ty n u je s t k s. W ła d y s ła w K u b i k S J, W a rs z a w a -K ra k ó w .

3. W ydziały

P a p ie s k i U n iw e r s y te t S a le z ja ń s k i p o s ia d a W y d z ia ł T e o lo g ic z n y , N a u k P e d a g o g ic z n y c h , F ilo z o fic z n y i P r a w a K a n o n ic z n e g o o ra z L i t e r a t u r y C h r z e ś ­ c ija ń s k ie j i K la s y c z n e j. O d 15 p a ź d z ie r n ik a 1981 r o k u d z ia ła p rz y u n iw e r s y ­ te c ie ró w n ie ż M ię d z y w y d z ia ło w y O ś ro d e k z a jm u ją c y s ię sz c z e g ó ln ie d u s z ­ p a s t e r s t w e m m ło d z ie ż y i k a te c h e ty k ą . N a W y d z ia le T e o lo g ic z n y m m o ż n a s tu d io w a ć r ó ż n y z a k r e s w ie d z y i z d o ­ b y w a ć o d p o w ia d a ją c y m u sto p ie ń . S tu d i a do s to p n ia b a k a l a u r ë a tu t r w a j ą tr z y l a t a i z a k ła d a ją u k o ń c z e n ie s tu d iu m w z a k r e s ie filo z o fii f u n d a m e n ta l n e j. W a r u n k ie m p r z y ję c ia n a s tu d ia lic e n c ja c k ie je s t p o s ia d a n ie d y p lo m u b a k a l a u r e a tu z te o lo g ii lu b z a ś w ia d c z e ­ n ie o u k o ń c z e n iu k u r s u s e m in a r y jn e g o z te o lo g ii (w ty m d ru g im p r z y p a d k u w y m a g a się z d a n ia e g z a m in u w stę p n e g o ).

W to k u s tu d ió w lic e n c ja c k ic h is tn ie je m o ż liw o ść s p e c ja liz a c ji w te o lo g ii d o g m a ty c z n e j, w „ d u c h o w o ś c i” ze sz c z e g ó ln y m p o d k r e ś le n ie m d u c h o w o śc i s a le z ja ń s k ie j o ra z w p r o b le m a ty c e d u s z p a s te r s tw a m ło d z ie ż y i k a te c h e ty k i. C y k l lic e n c ja c k i t r w a d w a la t a w z a k re s ie te o lo g ii d o g m a ty c z n e j i d u c h o ­ w o ści, n a to m ia s t tr z y la t a w z a k re s ie p r o b le m a ty k i d u s z p a s te r s tw a m ło d z ie ­ ży i k a te c h e ty k i. W a r u n k ie m ro z p o c z ę c ia s tu d iu m d o k to r a n c k ie g o z te o lo g ii je s t p o s ia d a n ie lic e n c ja tu . N a u n iw e r s y te c ie is tn i e ją ta k ż e t a k z w a n e k u r s y d y p lo m o w e z w y ż e j w y m ie n io n y c h d z ie d z in i t r w a j ą d w a la ta . N a W y d z ia le N a u k P e d a g o g ic z n y c h p r o p o n u je się c z te ry k ie r u n k i s t u ­ d ió w lic e n c ja c k ic h i d o k to r a n c k ic h . P ie r w s z y sp o ś ró d n ic h to m e to d o lo g ia p e d a g o g ic z n a , w r a m a c h k tó r e j m o ż n a się s p e c ja liz o w a ć w z a k re s ie p e d a g o g ik i p o w o ła n ia , p e d a g o g ik i r o d z i­ n y , te o r ii i h is to r ii p e d a g o g ik i. D ru g i d o ty c z y p e d a g o g ik i sz k o ły i k o m u n ik a c ji k u l t u r a l n e j . S p e c ja liz a c ja w ty m z a k re s ie m o że m ie ć p r o f il d y d a k ty c z n y , so c jo lo g ic z n y lu b k o m u n ik a ­ c ji sp o łe c z n e j. D a lsz y k ie r u n e k to p sy c h o lo g ia w y c h o w a n ia o a k c e n ta c h p e ­ d a g o g ic z n y m , d y d a k ty c z n y m , d o ś w ia d c z a ln y m i so c jo lo g ic z n y m . O s ta tn i k ie ­ r u n e k o b e jm u je d u s z p a s te r s tw o m ło d z ie ż y i k a te c h e ty k ę .

W y d z ia ły F ilo zo ficzn y , P r a w a K a n o n ic z n e g o o ra z L it e r a tu r y C h rz e ś c i­ ja ń s k ie j i K la s y c z n e j n ie s ta n o w ią o s p e c y fic e U czeln i.

P r o g r a m re a liz o w a n y w M ię d z y w y d z ia ło w y m O ś ro d k u D u s z p a s te r s tw a M ło d z ie ż y i K a te c h e ty k i p rz e z W y d z ia ły T e o lo g ic z n y i N a u k P e d a g o g ic z n y c h p rz y g o to w u je e k s p e r tó w d la s p e c y fic z n y c h s e k to ró w a k ty w n o ś c i k o ś c ie ln e j: p ro f e s o ró w z d z ie d z in y d u s z p a s te r s tw a m ło d z ie ż y i k a te c h e ty k i; lu d z i o d p o ­ w ie d z ia ln y c h za p o s z u k iw a n ia i p r o j e k ty w r a m a c h d u s z p a s te r s tw a m ło d z ie ż y i k a te c h e ty k i; p e r s o n e l z a t r u d n ia n y p rz y p r a c a c h s p e c y fic z n y c h , ja k o ś ro d k i k a te c h e ty c z n e d ie c e z ja ln e , c e n tr a k a te c h e ty c z n e i w y d a w n ic z e , s to w a r z y s z e ­ n ia m ło d z ie ż o w e , d u s z p a s te r s tw o za p o ś r e d n ic tw e m sp o łe c z n e g o p rz e k a z u . W y żej w y m ie n io n e u p r a w n ie n i a u z y s k u je się n a s p e c ja liz a c ja c h ta k ic h ja k n a u c z a n ie , a n im a c ja i k o o rd y n a c ja , sto w a rz y s z e n ia i d u s z p a s te rs tw o m ło d zieży , k o m u n ik a c ja a u d io w iz u a ln a .

4. U w a g i k oń cow e

R o k a k a d e m ic k i w P a p ie s k im U n iw e rs y te c ie S a le z ja ń s k im t r w a od 15 p a ź d z ie r n ik a do k o ń c a c z e rw c a i p o d z ie lo n y je s t n a d w a s e m e s tr y — z m o ­ ż liw o ś c ią w łą c z e n ia się w to k w y k ła d ó w w p a ź d z ie r n ik u lu b w lu ty m .

Z a p is ó w d o k o n u je się w s e k r e ta r i a c ie g e n e r a ln y m u n iw e r s y te tu od 15 w r z e ś n ia do 15 p a ź d z ie r n ik a n a p ie r w s z y s e m e s tr o ra z od 15 s ty c z n ia do 15 lu te g o n a d ru g i s e m e s tr.

ks. A n d r z e j H a j d u k S J , K r a k ó w

B IU L E T Y N K A T E C H E T Y C Z N Y ₈₉

D n ia 23 k w ie tn ia 1986 r o k u w W a rs z a w ie w g m a c h u A T K o d b y ło się d o ro c z n e s p o tk a n ie p ro f e s o ró w i s tu d e n tó w k a te c h e ty k i K a to lic k ie g o U n i­ w e r s y t e tu L u b e ls k ie g o i A k a d e m ii T e o lo g ii K a to lic k ie j. O r g a n iz a to r a m i t e ­ g o ro c z n e g o s p o tk a n ia b y li s tu d e n c i S e k c ji K a te c h e ty c z n e j A T K . T eg o ro c z n e s p o tk a n ie - s y m p o z ju m z o s ta ło p o św ię c o n e oso b ie n ie p e łn o s p r a w n e j w k a ­ te c h e z ie .

S p o tk a n ie ro z p o c z ę ło się od p r z y w it a n ia jeg o u c z e s tn ik ó w p rz e z ks. p r o ­ r e k t o r a p ro f, d r a h a b . H e lm u ta J u r o s a i ks. d z ie k a n a p ro f, d r a h a b . M a r ia n a B a n a s z a k a . N a p r o g r a m s p o tk a n ia z ło ż y ły się n a s tę p u ją c e r e ­ f e r a ty : 1. P o d m i o t k a t e c h e z y s p e c j a ln e j . 2. O soba s p e c j a l n e j t r o s k i w K o ś c i e l e — d u s z p a s t e r s t w o s p e c j a l n e j tr o s k i. 3. Z a ł o ż e n i a i ce le k a t e c h e z y s p e c j a l n e j w p o r ó w n a n i u z k a t e c h e z ą d zieci p r a w i d ł o w o r o z w i n i ę t y c h . 4. P r z y g o t o w a n i e osób s p e c j a l n e j t r o s k i do s a k r a m e n t ó w p o j e d n a n i a i E u ­ c h a r y s tii . R e f e r a ty g ło s ili s tu d e n c i K U L i A T K . D w a s p o ś ró d n ic h d r u k u j e m y p o ­ n iż e j w cało ści.

W c z a sie s y m p o z ju m p rz y p o m o c y te c h n ik i w id e o z o s ta ły z a p r e z e n to w a ­ n e k a te c h e z y p ro w a d z o n e w P o z n a n iu p rz e z * m g ra K rz y s z to fa M. L a u s c h a z d z ie ć m i s p e c ja ln e j tr o s k i. P o p r o j e k c ji w y w ią z a ła się c ie k a w a d y s k u s ja p ro w a d z o n a p rz e z m g r a K. M. L a u s c h a .

S p o tk a n ie z a k o ń c z y ło się w s p ó ln ą E u c h a r y s tią , w y m ia n ą w y ra z ó w p o ­ d z ię k o w a ń za lic z n e i ży w e u c z e s tn ic tw o w sy m p o z ju m o ra z w s tę p n y m z a ­ p la n o w a n ie m n a s tę p n e g o s p o tk a n ia w L u b lin ie w r o k u 1987.

ks. M a r i a n O w o c S J , K r a k ó w

II. SY M PO ZJU M K AT EC H ETYC ZN E A TK I K U L 1986

1. P o d m io t k a te c h e z y s p e c ja ln e j

K a te c h e z a , ja k o p ro c e s w z r a s ta n ia w w ie rz e i ż y c iu c h rz e ś c ija ń s k im d o jr z e w a ją c y m k u p e łn i, w m y ś l a d h o r t a c ji a p o s to ls k ie j C a te c h e s i tr a d e n d a e , je s t w g łó w n e j m ie rz e d z ie łe m O jc a i S y n a , i D u c h a Ś w ię te g o . M is ją D u c h a Ś w ię te g o je s t p rz e m ie n ia ć u c z n ió w w ś w ia d k ó w C h ry s tu s a . Z D u c h a p o c h o ­ d z ą te ż w s z y s tk ie ła s k i czy c h a ry z m a ty , k tó r e b u d u ją K o śc ió ł ja k o w s p ó ln o ­ tę c h r z e ś c ija n (C T 72). B óg T ró jo s o b o w y , k tó r y p rz e z S y n a w D u c h u Ś w ię ty m o b ja w ia się c z ło w ie k o w i i w z y w a go do z b a w c z e g o d ia lo g u i w s p ó ln o ty , je s t w p ie r w s z y m rz ę d z ie p o d m io te m k atec h ezy '. N a d r u g im m ie js c u p o d m io te m k a te c h e z y je s t K o śció ł, ja k o s a k r a m e n t p o w sz e c h n e g o z b a w ie n ia , o b ja w ia ją c y i s p r a w u ją c y w z g lę d e m c z ło w ie k a t a ­ je m n ic ę B ożą (K K 48). S to s o w n ie do s tw ie r d z e n ia S y n o d u B is k u p ó w 1977, że k a te c h iz a c ja je s t d z ie łe m c a łe g o K o śc io ła , o d p o w ie d z ia ln y m i za k a t e ­ ch ezę, a le w sp o s ó b z ró ż n ic o w a n y , są w sz y sc y c h rz e ś c ija n ie (O r ę d z i e do L u ­ d u B o żego, n r 12 i in.). U d z ia ł ś w ie c k ic h w k a te c h e z ie w y n ik a z n a t u r y K o śc io ła — L u d u B o ­ żego. D la te g o r a z e m z d u c h o w n y m i tw o r z ą ś w ie c c y je d e n p o d m io t k a te c h e ­ ty c z n y o ra z m a ją s ię w łą c z a ć w ró ż n e f o r m y k a te c h iz a c ji r a z e m z k a p ła n a m i p o d p rz e w o d n ic tw e m b is k u p a . J a n P a w e ł I I w e w s p o m n ia n e j a d h o r ta c ji n a z y w a t ę d z ia ła ln o ś ć „ n a jz n a k o m its z ą f o r m ą a p o s to ls tw a ś w ie c k ic h ” (C T 66). W u ję c iu s y n o d a ln y m k a te c h e z a z n a jd u j e o p a rc ie w e .w sp ó ln o c ie K o śc io ­ ła p o w sz e c h n e g o i d ie c e z ja ln e g o , r e a l iz u j e się w e w s p ó ln o c ie ro d z in n e j, w p a ­ ra f ii, w s to w a r z y s z e n ia c h i szk o le. W s z y s tk ie te „ m ie js c a ” , j a k je n a z y w a a d h o r ta c ja (C T 67), tr z e b a n a z w a ć p o d m io te m k a te c h e z y . D la te g o m ó w ią c o p o d m io c ie k a te c h e z y p o so b o ro w e j, m y ś lim y o je j b o s k o - lu d z k im i oso.bo- w o - w s p ó ln o to w y m c h a r a k te r z e .

90 B IU L E T Y N K A T E C H E T Y C Z N Y M o żn a m ó w i ć o k a te c h e z ie o g ó ln o k o ś c ie ln e j, a le w p r a k ty c e is tn ie je p rz e d e w s z y s tk im k a te c h e z a o k re ś lo n y c h , m a ły c h w s p ó ln o t. S tą d , n a co z w r a ­ ca u w a g ę a d h o r ta c ja , k a te c h e z a r o d z in n a m a sw ó j b a rd z o sz c z e g ó ln y c h a ­ r a k t e r (C T 68). W o m a w ia n e j d z ie d z in ie m a z a s to s o w a n ie z a s a d a p o m o c n i­ czości, k tó r a k a ż e k a te c h e z ę w ro d z in ie p o s ta w ić n a p ie r w s z y m m ie js c u , a w s z y s tk ie in n e , łą c z n ie z p a r a f ia ln ą , u w a ż a ć za p o m o c ro d z ic o m w w y ­ p e łn i a n iu ic h m isji. W s p ó ln o ta p a r a f ia l n a , j a k s tw ie r d z a a d h o r ta c ja , „ p o w in ­ n a p o z o sta ć k r z e w ic ie lk ą i i n s p ir a t o r k ą k a te c h e z y ” (C T 67).

. W p r a k ty c e d u s z p a s te r s k ie j K o śc io ła w 'P o lsce n a jw ię c e j m ie js c a i c z a su p r z e z n a c z a się k a te c h e z ie d z ie c i i m ło d z ie ż y o rg a n iz o w a n e j w p a r a f ia c h . C o ra z b a r d z ie j p o d k r e ś la się z n a c z e n ie tw ó rc z e j ro li, sz c z e g ó ln ie m ło d y c h , w ż y c iu K o śc io ła o ra z a k ty w n e g o u d z ia łu sa m y c h k a te c h iz o w a n y c h w p ro c e s ie k a t e ­ c h e ty c z n y m , k tó r z y ta k ż e z te g o t y t u łu s ta n o w ią jeg o p o d m io t.

Z m is y jn e g o c h a r a k t e r u K o śc io ła , k tó r y z b a w c z y m d z ia ła n ie m m a o b ją ć w s z y s tk ic h lu d z i, w y n ik a je g o s p e c ja ln a tr o s k a o o so b y d o tk n ię te ja k ą k o l-. w ie k s ła b o ś c ią lu d z k ą , ró ż n o r a k o o g ra n ic z o n y c h , d o tk n ię ty c h k a le c tw e m , u b o g ic h i c ie rp ią c y c h . K o śc ió ł w n ic h b o w ie m , j a k m ó w i s o b ó r „ o d n a jd u je w iz e r u n e k sw eg o u b o g ie g o i c ie rp ią c e g o Z b a w ic ie la , im s t a r a się u lż y ć w n ie ­ d o li i w n ic h u s iłu je s łu ż y ć C h r y s tu s o w i” (K K 8).

a. O s o b y u p o ś l e d z o n e

D u s z p a s te rs k a tr o s k a K o śc io ła o b e jm u ją c a o so b y u p o ś le d z o n e d o k o n u je się w r a m a c h t a k z w a n e j „ r e h a b i li ta c ji” , k tó r a m a n a c e lu u s p r a w n ie n ie fiz y c z n y c h i p s y c h ic z n y c h f u n k c j i c z ło w ie k a p o sz k o d o w a n e g o . R e h a b ilita c ja r e lig ijn o - m o r a l n a w łą c z a c h r z e ś c ija n in a d o tk n ię te g o k a le c tw e m w z b a w c z e d zieło C h r y s tu s a i K o śc io ła *.

W d o k u m e n c ie w y d a n y m p rz e z S to lic ę A p o s to ls k ą w 1981 r o k u 2 z o k a z ji M ię d z y n a ro d o w e g o R o k u O sób U p o ś le d z o n y c h s tw ie r d z a się, że „ o so b a o b a r ­ czo n a u p o ś le d z e n ie m je s t p o d m io te m p o s ia d a ją c y m w s z y s tk ie sw o je p r a w a , n a le ż y je j u ła tw ić u d z ia ł w ż y c iu s p o łe c z e ń s tw a , w e w s z y s tk ic h je g o w y m ia ­ r a c h i n a w s z y s tk ic h p o z io m a c h , k tó r e le ż ą w g r a n ic a c h je j m o ż liw o ś c i” 3.

W p o d c h o d z e n iu do ró ż n y c h p ro b le m ó w z w ią z a n y c h z u c z e s tn ic tw e m osób u p o ś le d z o n y c h w ż y c iu sp o łe c z n y m — p o d k r e ś la s ię d a le j w e w s p o ­ m n ia n y m d o k u m e n c ie — n a le ż y k ie r o w a ć się z a s a d a m i: in te g r a c ji, n o r m a ­ liz a c ji i p e rs o n a liz a c ji. P i e r w s z a z a s a d a p r z e c iw s ta w ia się te n d e n c ji do iz o lo w a n ia , s e g r e g a c ji i s p y c h a n ia n a m a r g in e s o so b y u p o ś le d z o n e j; d r u g a d o m a g a się s tw o r z e n ia o so b ie u p o ś le d z o n e j w a r u n k ó w ż y c ia i d z ia ła n ia z b li­ ż o n y c h m o ż liw ie ja k n a jb a r d z ie j do n o rm a ln y c h ; t r z e c i a z w ra c a u w a g ę n a in te g r a ln y ro z w ó j o so b y u p o śle d z o n e j, w e w s z y s tk ic h je j w y m ia r a c h o ra z u z d o ln ie n ia c h fiz y c z n y c h , m o r a ln y c h i d u c h o w y c h 4.

P rz y to c z o n e z a s a d y z o b o w ią z u ją c e do p e łn e g o u z n a n ia o so b y u p o ś le d z o ­ n e j za p o d m io t ż y c ia ro d z in n e g o , sp o łe c z n e g o i r e lig ijn e g o p o w in n y z n a le ź ć w ła ś c iw e o d z w ie rc ie d le n ie w k a te c h e z ie . O so b y u p o ś le d z o n e są‘ p e łn o p r a w n y ­ m i c z ło n k a m i p o sz c z e g ó ln y c h w s p ó ln o t c h r z e ś c ija ń s k ic h i d la te g o p o s ia d a ją śc isłe p ra w o do s to s o w n e j f o r m a c ji d u c h o w e j i m o r a ln e j. W a ż n y m m o m e n ­ te m te j f o r m a c ji je s t o b u d z e n ie sa m o ś w ia d o m o ś c i u o so b y u p o ś le d z o n e j, że n ie m a by ć ty lk o k im ś p r z y w y k ły m do k o r z y s ta n ia z o p ie k i i s o lid a rn o ś c i 1 P o r. U c h w a ła -1 S y n o d u d ie c e z ji k a to w ic k ie j: N i e w i d o m i , g łu s i i u m y ­ s ł o w o u p o ś l e d z e n i w d z i e le z b a w c z y m K o ś c io ł a i r o d z i n y , w : W i a r a , m o ­ d l i t w a i ż y c i e w K o ś c ie l e k a t o w i c k i m , K a to w ic e -R z y m 1975, 194— 209. 2 D o k u m e n t S t o l i c y A p o s t o l s k i e j n a M i ę d z y n a r o d o w y R o k O sób U p o ­ ś l e d z o n y c h , A te n e u m K a p ła ń s k ie 76(1984) 8— 19. 3 T a m ż e , n r 2. 4 T a m ż e , n r 4.

B IU L E T Y N K A T E C H E T Y C Z N Y ₉₁ in n y c h , a le je s t w s ta n ie b ra ć n a sie b ie o d p o w ie d z ia ln o ść za d ru g ic h , p r z y ­ c z y n ia ć się do ro z w o ju i d o b ra ś ro d o w is k a sp o łeczn eg o , w k tó r y m ż y j e 5. W s p ó ln o ty r u c h u „ W ia ra i Ś w ia tło ” m o g ą b y ć t u t a j p r z y k ła d e m p o d e jm o w a ­ n y c h p r ó b p o m a g a n ia w r o z p o z n a n iu i o d n a le z ie n iu p o z y c ji o so b y u p o ś le ­ d z o n e j o ra z je j r o d z in y w s p o łe c z e ń s tw ie i w e w s p ó ln o c ie K o ś c io ł a 6. J e s t to r u c h m a ły c h w s p ó ln o t. W s e r c u k a ż d e j z n ic h je s t o so b a u m y s ło w o u p o ­ śle d z o n a , k tó r ą o ta c z a ją ro d z ic e o ra z p rz y ja c ie le . W szy scy o n i w ie rz ą , „że n a w e t n a jb a r d z ie j b e z b ro n n y c z ło w ie k je s t p o w o ła n y do p rz e ż y w a n ia g łę b o ­ k ie j o b e c n o śc i J e z u s a , do p r z y jm o w a n ia s a k r a m e n tó w , do s ta w a n i a s ię ź r ó ­ d łe m ła s k i i p o k o ju n ie ty lk o d la w s p ó ln o ty , a le d la K o śc io ła i c a łe j lu d z ­ k o ś c i” 7.

D la p o tr z e b k a te c h e z y s p e c ja ln e j, k tó r e j p o d m io te m są o so b y u p o ś le d z o ­ ne, k o n ie c z n e je s t o p a rc ie się n a o s ią g n ię c ia c h p e d a g o g ik i s p e c ja ln e j. K a te ­ ch eci, k tó r z y s łu ż ą ty m w ła ś n ie o so b o m , p o w in n i m ieć n a u k o w ą z n a jo m o ść u p o śle d z e ń , a b y ty m s k u te c z n ie j je ro z u m ie ć o ra z im słu ży ć. N a jp o w s z e c h ­ n ie j m ó w i się o u p o ś le d z e n ia c h o rg a n ó w z m y s ło w y c h , u p o ś le d z e n ia c h u m y ­ sło w y c h , u p o ś le d z e n ia c h w z a c h o w a n iu się o ra z u p o ś le d z e n ia c h m o to ry c z - n y c h s.

Do p ie r w s z e j g r u p y z a lic z a się o so b y m a ją c e tr u d n o ś c i w p o z n a w a n iu ś w ia ta i k o m u n ik o w a n iu się z lu d ź m i n a s k u t e k b r a k u lu b u s z k o d z e n ia a n a ­ liz a to r ó w z m y s ło w y c h 9. N a le ż y t u w y m ie n ić : g łu c h y c h i g łu c h o n ie m y c h , n ie ­ w id o m y c h i o c ie m n ia ły c h o ra z g łu c h o n ie w id o m y c h .

D ru g ą k a te g o r ię s ta n o w ią u p o ś le d z e n ia u m y s ło w e , k tó r e w te r m in o lo g ii n a u k o w e j c zęsto o k re ś la się m ia n e m o l i g o f r e n i a 10, a lu d z i d o tk n ię ty c h u p o ­ śle d z e n ie m u m y s ło w y m n a z y w a się o lig o fre n ik a m i. N a le ż ą do n ic h osoby, u k tó r y c h p ro c e s y p o z n a w c z e p rz e b ie g a ją w sp o só b n ie p r a w id ło w y , w s k u te k czego m a j ą o g ra n ic z o n ą z d o ln o ś ć r o z u m o w a n ia i u c z e n ia się, a p rz e z to u t r u d n io n e p r z y s to s o w a n ie do ż y c ia sp o łe c z n e g o ll. N a s tę p n ą k a te g o r ię tw o rz ą u p o ś le d z e n ia c h a ra k te ro lo g ic z n e w y n ik łe z n ie p r a w id ło w o ś c i fu n k c jo n o w a n ia s y s te m u n e r w o w e g o a lb o p s y c h o p a tii, b ą d ź te ż b ę d ą c e w y n ik ie m p o w a ż n y c h z a n ie d b a ń i ra ż ą c y c h b łę d ó w w y c h o ­ w a w c z y c h . O so b y z teg o r o d z a ju u p o ś le d z e n ia m i b y w a ją c z a s a m i o k re ś la n e ja k o „ m o r a ln ie z a n ie d b a n e ”. J e d n a k ze w z g lę d u n a m a łą p re c y z y jn o ś ć ty c h p o ję ć , s to s u je się d z is ia j te r m in : o so b y n ie d o s to s o w a n e s p o łe c z n ie 12. W p r a k ­ ty c e r e s o c ja liz a c y jn e j ty c h o sób n a jc z ę ś c ie j s p o ty k a się ta k ie p o s ta c ie n ie ­ d o s to s o w a n ia , ja k z a c h o w a n ia p rz e s tę p c z e , n e u ro ty c z n e i p s y c h o p a t y c z n e 13. O s ta tn ia g r u p a to u p o ś le d z e n ia m o to ry c z n e w y s tę p u ją c e u o só b z u s z k o ­ d z e n ia m i n a r z ą d ó w r u c h u n a s k u te k ic h a m p u ta c ji lu b b r a k u i d e fo r m a c ji s T a m ż e , n r 12.

6 P o r. M. P r z e c i s z e w s k i , D zie lić się s w o j ą s ła b o śc ią — r u c h „ W i a ­

ra i Ś w i a t ł o ”, A te n e u m K a p ła ń s k ie 76(1984) 296— 303. 7 K a r t a r u c h u „ W ia ra i Ś w i a t ł o ”, w : O d c z a s u do cza su. P i s m o r u c h u „W i a r a i Ś w i a t ł o ”, W a rs z a w a 1985, 49; p o r. K a r t a w s p ó l n o t l’A r c h e , w : J . V a n i e r , W s p ó l n o t a . W y b ó r p i s m , K r a k ó w - W a r s z a w a - S tr u g a 1985, 235 238. 8 O. L i p k o w s k i , P e d a g o g i k a sp e c j a ln a . Z a r y s , W a rs z a w a 5 1984, 24. 9 P o r. Z. S ę k o w s k a , P e d a g o g i k a s p e c j a l n a — is t o t a i z a d a n i a , A te ­ n e u m K a p ła ń s k ie 76(1984) 21. 19 T. W i t k o w s k i , O s o b y z n i e d o r o z w o j e m u m y s ł o w y m , A te n e u m K a ­ p ła ń s k ie 76(1984) 196. 11 Z. S ę k o w s k a , art. cy t., 21. 12 T. W i t k o w s k i , R e s o c j a l i z a c j a n i e d o s t o s o w a n y c h sp o ł e c z n ie , A te ­ n e u m K a p ła ń s k ie 76(1984) 21. 13 P o r. K . P o s p i s z y l , E. Ż a b c z y ń s k a , P s y c h o lo g i a d z i e c k a n i e ­ d o s t o s o w a n e g o sp o ł e c z n ie , W a rs z a w a 1985, 17.

92 B IU L E T Y N K A T E C H E T Y C Z N Y

w r o d z o n e j, a ta k ż e z p o w o d u d y s f u n k c ji lu b p o r a ż e n ia ty c h n a r z ą d ó w 14. D c g r u p y t e j z a lic z a m y w ię c o so b y z w sz e lk ie g o r o d z a j u k a le c tw a m i n a rz ą d ó w ru c h u .

W P o ls c e ż y je o k o ło 2,5 m ilio n a osób r ó ż n o r a k o u p o ś le d z o n y c h , a u d a l­ sz y c h 2,5 m ilio n a lu d z i w y s tę p u je lż e jsz e o g ra n ic z e n ie s p ra w n o ś c i, p o z o s ta łe n a s k u te k p r z e b y te j c h o ro b y czy w y p a d k u , k tó r e p o w o d u je o k re s o w ą n ie ­ p e łn o s p ra w n o ś ć 15. J e ś li c h o d z i o w y k s z ta łc e n ie , 27% in w a lid ó w n ie p o s ia d a w y k s z ta łc e n ia p o d s ta w o w e g o , a je d y n ie 5,9% m a w y k s z ta łc e n ie ś r e d n ie i ty lk o 1,6% p o s ia d a w y k s z ta łc e n ie w y ższe 16. O so b y u p o ś le d z o n e m a j ą p r a w o do r e h a b i li ta c j i m e d y c z n e j, p r z y w r a c a ­ ją c e j s p r a w n o ś ć fiz y c z n ą , do r e h a b i li ta c j i s p o łe c z n e j, s ta w ia ją c e j s k r z y w d z o ­ n eg o lo s e m n a w ła ś c iw y m m ie js c u w s p o łe c z e ń s tw ie w r a z z p o s z a n o w a n ie m je g o lu d z k ie j g o d n o ści, w ty m ta k ż e do r e h a b i lita c ji r e lig ijn o - m o r a ln e j, b o ch o c ia ż u d z ia ł lu d z i k a le k ic h w z a d a n ia c h z ie m s k ic h je s t w ie lo r a k o o g r a ­ n iczo n y , są o n i je d n a k n a r ó w n i z in n y m i w e z w a n i do -u d ziału w d a r a c h B o ży ch 17. W y c h o w a w c y i k a te c h e c i osób u p o ś le d z o n y c h m u s z ą by ć św ia d o m i, że n a w e t w ie lk ie k a le c tw o i c ię ż k a c h o ro b a n ie s ta n o w ią n ie p o k o n a n e j p r z e ­ s z k o d y w ro z w o ju p e łn e g o c z ło w ie c z e ń stw a . W w ie lu w y p a d k a c h m o g ą b y ć n a w e t c z y n n ik a m i p o b u d z a ją c y m i r e lig ijn o ś ć , p o n ie w a ż w ia r a w B o g a d a je im p o c z u c ie s e n s u ży cia , p o m im o c ie r p ie ń i tr u d n o ś c i, o ra z n a d z ie ję z b a ­ w ie n ia . b. D z i e c i s p e c j a l n e j t r o s k i

L u d z i u p o ś le d z o n y c h z w y k ło się n a te r e n ie K o śc io ła n a z y w a ć o so b a m i s p e c ja ln e j tr o s k i. O k re ś le n ie to m a z a s to s o w a n ie z w ła sz c z a w s to s u n k u do dziec i ró ż n o r a k o u p o śle d z o n y c h , sp o łe c z n ie n ie d o s to s o w a n y c h , o z n a c z ą c y c h z a b u r z e n ia c h ro z w o ju , w ogóle te , k tó r e o d b ie g a ją od n o rm y . D zieci s p e c ja l­ n e j tr o s k i to d zieci, k tó r e b ez p o m o c y s p e c ja ln e j n ie m o g ą o sią g n ą ć c e ló w k a te c h e z y p ro w a d z o n e j m e to d a m i i ś r o d k a m i s to s o w a n y m i d la d ziec i p r a w i ­ d ło w o ro z w in ię ty c h .

D zieci s p e c ja ln e j tr o s k i, ja k w sz y sc y c h rz e ś c ija n ie , p o tr z e b u ją w y c h o w a ­ n ia w w ie rz e , p r z y n a jm n ie j ta k ie g o , n a ja k ie ic h sta ć , o ra z ro z w o ju ży cia r e l i g i j n e g o 18. M a ją p ra w o do p e łn e g o ro z w o ju d u c h o w e g o i n a d p r z y r o d z o ­ nego, do ja k ie g o są z d o ln e . S tą d p ły n ie o b o w ią z e k tr o s k i d u s z p a s te r s k ie j, k tó r ą n a le ż y o b ją ć te d zieci, a c zęsto ta k ż e ic h ro d z in y , p o n ie w a ż p o tr z e b u ją szczeg ó ln eg o w s p a r c ia d u c h o w e g o , a n ie r z a d k o ró w n ie ż p o m o c y m a t e r i a ln e j . Do f u n d a m e n ta l n y c h z a s a d w s p ó łc z e s n e j k a te c h e z y , ja k ju ż w s p o m in a li­ śm y, n a le ż y a k ty w n o ś ć k a te c h iz o w a n y c h . A k ty w n o ś ć d ziec i s p e c ja ln e j tr o s k i p o w in n a z a jm o w a ć c e n tr a ln e m ie js c e p o d c z a s ic h k a t e c h i z a c j i 1!). C h cąc z re a liz o w a ć t ę z a sa d ę , k o n ie c z n a je s t z n a jo m o ś ć k la s y f ik a c ji, w k tó r e j b ie ­ r z e się p o d u w a g ę k r y t e r iu m w y u c z a ln o ś c i w y c h o w a n k ó w . P r z y jm u ją c p o ­ d z ia ł Z. S ę k o w s k i e j 20 w y r ó ż n ia się: 1. D zieci w y u c z a ln e i w y c h o w a ln e w n o r m a ln y m z a k re s ie p rz y z a s to s o ­ w a n iu o d p o w ie d n ic h m e to d i ś ro d k ó w . N a le ż ą tu d ziec i g łu c h e i n ie w id o m e , a ta k ż e g łu c h e lu b n ie w id o m e z d o d a tk o w y m i k a le c tw a m i, w y ją w s z y u p o ­ 14 Z. S ę k o w s k a , art. cyt., 24. 15 J. В a g r o w i c z, W p r o w a d z e n i e , A te n e u m K a p ła ń s k ie 75(1984) 3. 16 T a m ż e , 4. 17 U c h w a ła I S y n o d u d ie c e z ji k a to w ic k ie j, dz. cyt., 195. 18 P o r. Z. R y b a r c z y k , W p ł y w k a t e c h i z a c j i n a r o z w ó j w o l i d z i e c k a u p o ś l e d z o n e g o , K a te c h e ta 25(1981) 74— 77. 19 Z. R y b a r c z y k . O sp o s o b ie p r z e k a z y w a n i a p r a w d w i a r y d z i e c i o m o o b n i ż o n e j s p r a w n o ś c i u m y s ł o w e j , K a te c h e ta 25(1981) 157— 160. 20 Z. S ę k o w s k a , art. cyt., 24.

ś le d z e n ie u m y s ło w e . P o n a d to d z ie c i z k a le c tw e m w o b rę b ie n a r z ą d u ru c h u , d z ie c i p rz e w le k le c h o re , d z ie c i n ie d o s to s o w a n e sp o łe c z n ie o n o r m a ln y m ro z ­ w o ju u m y s ło w y m o ra z d z ie c i z d y s h a r m o n ią ro z w o ju . 2. D zieci w y u c z a ln e i w y c h o w a ln e w o g ra n ic z o n y m z a k re s ie . N a le ż ą do n ic h p rz e d e w s z y s tk im w s z y s tk ie d z ie c i u p o ś le d z o n e u m y s ło w o w s to p n iu le k k im , k tó r e k o ń c z ą sz k o łę s p e c ja ln ą . D o te j g ru p y z a lic z a się ta k ż e d z ie c i g łu c h e lu b n ie w id o m e , czy k a le k ie , o b a rc z o n e p rz y ty m u p o ś le d z e n ie m u m y ­ sło w y m ,. k tó r e je d n a k u c z ą się w sz k o ła c h s p e c ja ln y c h . P o n a d to n a le ż ą t u d ziec i u p o ś le d z o n e u m y s ło w o w s to p n iu u m ia rk o w a n y m , a n a w e t z n a c z n y m , k tó r e w m n ie js z y m z a k re s ie p o d le g a ją je d n a k ż e n a u c z a n iu w tzw . „ sz k o ła c h ż y c ia ” . 3. D zieci p r a w ie n ie w y u c z a ln e , cz y li u p o ś le d z o n e u m y s ło w o w s to p n iu g łę b o k im , p o d le g a ją z a s a d n ic z o ty lk o o p iece p ie lę g n ia r k i w ro d z in ie lu b z a ­ k ła d a c h o p ie k u ń c z y c h . W m ie js c a c h o k r e ś le ń „ n ie w y c h o w a ln e ” i „ n ie w y u c z a ln e ” , m a ją c y c h z a s to s o w a n ie w o d n ie s ie n iu do d z ie c i g łę b ie j u p o ś le d z o n y c h u m y s ło w o , dość n ie a d e k w a tn ie p rz y s w o jo n y c h z o b c o ję z y c z n e j l i t e r a t u r y p r z e d m i o t u 21, b a r ­ d z ie j p o w s z e c h n ie s to s u je się k la s y f ik a c ję n ie d o r o z w o ju u m y s ło w e g o , w k tó ­ r e j za k r y t e r i u m p o d z ia łu p r z y j m u j e się s to p ie ń u p o ś le d z e n ia .

S to p ie ń te n o k r e ś la się za p o m o c ą te s tó w in te lig e n c ji. Id ą c w k ie r u n k u p o g łę b ia n ia się u p o ś le d z e n ia , . d a w n ie j ro z r ó ż n ia n o tr z y s to p n ie : d e b iliz m , im b e c y liz m o ra z id io ty z m . T e rm in y te m o ż n a s p o tk a ć w d a w n ie js z e j l i t e r a ­ tu r z e , d la te g o o n ic h w sp o m in a m y , a le a k tu a l n ie ic h s ię n ie s to s u je . W m i e j­ sc e d a w n ie j e g z y s tu ją c e g o p o d z ia łu tr z y s to p n io w e g o o b e c n ie o b o w ią z u je p o ­ d z ia ł c z te ro s to p n io w y . G łę b ię u p o ś le d z e n ia o k re ś la się za p o m o c ą ilo r a z u i n ­ te lig e n c ji (u d ziec i je s t to s to s u n e k w ie k u u m y s ło w e g o o b liczo n eg o n a p o d ­ s ta w ie b a d a ń te s to w y c h do c h ro n o lo g ic z n e g o w ie k u życia). W P o ls c e p r z y j­ m u je się ja k o o k re ś le n ie d o ln e j g ra n ic y n o rm y 70 p u n k tó w (w s k a li W e c h sle - r a —B e lle v u e ) 22 i u w a ż a się, że o so b y o ilo ra z ie in te lig e n c ji w g ra n ic a c h 70— 51 p u n k tó w są u p o ś le d z o n e u m y s ło w o w s to p n iu le k k im , 50— 36 — w s to p n iu u m ia r k o w a n y m , 35—21 — w s to p n iu z n a c z n y m , p o n iż e j 20 p u n k ­ tó w w s to p n iu g łę b o k im . U p o ś le d z e n ie u m y s ło w e n ie j e s t c h o ro b ą , k tó r ą m o ż n a w y le c z y ć . J e s t s ta n e m , w k tó r y m u p o ś le d z o n y ż y je , p o le g a z aś n a o b n iż e n iu s p r a w n o ś c i u m y s ło w e j o ra z z a b u r z e n ia c h w sfe rz e in n y c h d y s p o ­ z y c ji p s y c h ic z n y c h , a w ię c w d z ie d z in ie u c z u c ia , w o li, m o to r y k i i w ogóle c a łe j k o n s t r u k c ji p s y c h o fiz y c z n e j c z ło w ie k a .

J e d n a k o so b y u p o ś le d z o n e u m y s ło w o m o g ą i p o w in n y d ą ż y ć do ro z w o ju i p rz y s to s o w a n ia się do ż y c ia w sp o łeczn o ści. J e d y n ie u u p o ś le d z o n y c h w s to p n iu g łę b o k im w y s tę p u je w z a s a d z ie c a łk o w ita d e g r a d a c ja ż y c ia p s y ­ c h ic z n e g o , z a ś w s k r a jn y c h w y p a d k a c h je g o fu n k c jo n o w a n ie je s t z g o d n e z r e a k c j a m i b e z w a ru n k o w y m i. O so b y ta k i e są z u p e łn ie n ie z d o ln e do s a m o ­ d z ie ln e g o ż y c ia i w y m a g a ją s ta łe j i w s z e c h s tro n n e j o p ie k i i p i e l ę g n a c j i 23. W y c h o w a w c z y n ia m i w z a k ła d a c h s p e c ja ln y c h w P o ls c e są p rz e w a ż n ie sio s tr y z a k o n n e , k tó r e tro s z c z ą się ró w n ie ż o w y c h o w a n ie r e lig ijn o - m o r a l­ n e sw o ic h p o d o p ie c z n y c h . K a te c h iz a c ję d z ie c i u m y s ło w o u p o ś le d z o n y c h n a j ­ le p ie j b y ło b y o p rz e ć n a is tn ie ją c y m s y s te m ie sz k ó ł s p e c ja ln y c h i „ szk ó ł ż y c ia ”. S k o ro o lb r z y m ia w ię k sz o ś ć d z ie c i u p o ś le d z o n y c h p o z o s ta je w sw o ic h ro d z in a c h , ic h k a te c h e z ą m u s z ą się z a ją ć ro d z ic e , s ta r s z e r o d z e ń s tw o p rz y w s p ó łp r a c y z m ie js c o w y m i d u s z p a s te rz a m i, z w ła sz c z a je ś li z a c h o d z i p o tr z e b a p rz y g o to w a n ia do p r z y ję c ia s a k r a m e n tó w in i c ja c j i c h rz e ś c ija ń s k ie j. B I U L E T Y N K A T E C H E T Y C Z N Y g g 21 P o r. T. W i t k o w s k i , O s o b y z n i e d o r o z w o j e m u m y s ł o w y m , art. cyt., 203— 204. 22 A. K o t l a r s k i , K a t e c h i z a c j a u m y s ł o w o u p o ś l e d z o n y c h , A te n e u m K a p ła ń s k ie 76(1984) 280—282. 23 K . M. L a u s c h , R e l i g i j n e o d d z i a ł y w a n i e n a d z i e c i i m ł o d z i e ż g ł ę ­ b i e j u p o ś l e d z o n ą u m y s ł o w o , K a te c h e z a 24(1980)'116— 117.

B I U L E T Y N K A T E C H E T Y C Z N Y

W m y ś l d y r e k t y w K r a jo w e j C e n tr a li D u s z p a s te r s tw a N ie w id o m y c h , n ie ­ w id o m i n a le ż ą z a s a d n ic z o do o g ó ln eg o d u s z p a s te r s tw a p a r a f ia ln e g o i p o w in ­ n i w p ie r w s z y m rz ę d z ie o b o k k a te c h e z y r o d z in n e j, k o rz y s ta ć z k a te c h e z y p a r a f ia l n e j. D o d a tk o w a o p ie k a ze s tro n y K o śc io ła w O ś ro d k a c h D u s z p a s te r ­ s tw a S p e c ja ln e g o u ła tw i a n ie w id o m y m n ie s ie n ie p rz e z ży cie k rz y ż a sw eg o k a l e c t w a u . K a te c h iz a c ja d z ie c i g łu c h y c h p o d le g a k o m p e te n c ji d u s z p a s te rz y g łu c h y c h o ra z k a te c h e tó w s p e c ja ln ie p rz y g o to w a n y c h ze w z g lę d u n a sz c z e ­ g ó ln ą tr u d n o ś ć p o ro z u m ie n ia się z n im i, k tó r e o d b y w a się za p o m o c ą m o w y g ło s o w e j (g łu si s z k o le n i o d c z y tu ją ją z u st), a ta k ż e p rz y p o m o c y ję z y k a m ig o w e g o 25. D zieci p o z b a w io n e je d n o c z e ś n ie s łu c h u i w z ro k u w y m a g a ją s p e c ja ln e j o p ie k i, k tó r ą m o ż e i m z a p e w n ić ty lk o o d p o w ie d n i z a k ła d . W P o ls c e p o d ję ły p ró b y k s z ta łc e n ia g łu c h o n ie w id o m y c h S io s tr y F r a n c is z k a n k i S łu ż e b n ic e K r z y ­ ża w L a s k a c h k. W a rs z a w y .

M ó w ią c o „ m ie js c a c h ” k a te c h e z y sz c z e g ó ln ą r o lę p r z y p is u je się ro d z in ie . P rz e z k a te c h e z ę d o ro s ły c h p o w in n o się z m ie rz a ć m ię d z y in n y m i do w s p ó łp r a ­ cy ro d z ic ó w i k a te c h e tó w w c e lu b a r d z ie j sk u te c z n e g o w y c h o w y w a n ia d z ie ­ ci, d o jr z e w a n ia ic h w ia r y i rozw m ju ż y c ia c h rz e ś c ija ń s k ie g o . I s tn ie j ą jed n ak , r o d z in y częścio w o lu b całkow dcie n ie w y d o ln e w z a k re s ie f u n k c j i o p ie k u ń ­ czy ch i w y c h o w a w c z y c h . T y m ro d z in o m m ie js c o w a w s p ó ln o ta p a r a f ia l n a p o ­ w in n a u d z ie lić s k u te c z n e j p o m o cy . W a ż n e je s t ja k n a jw c z e ś n ie js z e o to c z e n ie d z ie c i z ty c h r o d z in w ła ś c iw ą o p ie k ą w y c h o w a w c z ą 26. W K a rc ie P r a w R o d z in y p rz e d ło ż o n e j p rz e z S to lic ę A p o s to ls k ą 22 p a ź ­ d z ie r n ik a 1983 r o k u c z y ta m y : „ R o d z in y m a j ą p ra w o sp o d z id w a ć się, że sp o ­ łe c z e ń stw o , p r z e w id u ją c ic h p o tr z e b y , z a p e w n i im p o m o c w n a d z w y c z a jn y c h p rz y p a d k a c h )...), g d y ro d z in a m u s i p o n o sić d o d a tk o w e c ię ż a ry z w ią z a n e ze s ta ro ś c ią , n ie d o r o z w o je m fiz y c z n y m czy u m y s ło w y m k tó r e g o ś ze s w o ic h c z ło n k ó w czy te ż w z w ią z k u z w y c h o w a n ie m d z ie c i” 27.

C a ły K o śc ió ł — M isty c z n e C iało C h r y s tu s a m u s i żyć t ą św ia d o m o ś c ią , m a ją c n a u w a d z e o so b y s p e c ja ln e j tr o s k i, że „ n ie z b ę d n e są d la c ia ła te cz ło n k i, k tó r e u c h o d z ą z a s ła b s z e ” (1 K o r 12, 22b). T e „ s ła b e c z ło n k i” s t a n o ­ w ią w e z w a n ie d la w s z y s tk ic h c h rz e ś c ija n , a b y o d p o w ie d z ie li n a p o tr z e b y n a jb a r d z ie j p o tr z e b u ją c y c h , c h o ry c h , c ie r p ią c y c h i sła b y c h , a b y p e łn ie j o d ­ c z y ta n a z o s ta ła „ E w a n g e lia M iło s ie rd z ia ” . W ty m k o n te k ś c ie o so b y s p e c ja ln e j t r o s k i s ta n o w ią sz c zeg ó ln e w e z w a n ie w o b e c k a te c h e tó w , k tó r y c h a d h o r t a c ja a p o s tb ls k a C a te c h e s i t r a d e n d a e o k re ś la ja k o ty c h , „ k tó r z y p r z y k ł a d a ją się do n a u c z a n ia r e lig ijn e g o i p r z y g o to w a n ia d u sz do ż y c ia w e d łu g E w a n ­ g e lii” (C T 62).

ks. M a r c e l i Cogiel, R y b n ik .

2. P rzy g o to w a n ie osób sp ecja ln ej trosk i do sak ram en tu p o jed n an ia i E u ch arystii

C a ła c h r z e ś c ija ń s k a P o ls k a p rz e ż y w a o k re s p r z y g o to w a ń ' do K o n g re s u E u c h a ry s ty c z n e g o . K o m is ja D u s z p a s te r s tw a O g ó ln eg o p rz y E p is k o p a c ie P o l­ sk i p la n u ją c c e le b r a c ję k o n g re s u , z w ra c a u w a g ę n a w ła ś c iw e p r z y g o to w a n ie do s a k r a m e n tu p o k u ty i E u c h a r y s tii ró w n ie ż o sób n ie p e łn o s p r a w n y c h 1. 24 U c h w a ła I S y n o d u d ie c e z ji k a to w ic k ie j, dz. cyt., 1; p o r. B. Z. P a ­ w ł o w i c z , D u s z p a s t e r s t w o n i e w i d o m y c h , A te n e u m K a p ła ń s k ie 76(1984) 96— 108. 25 A. N o w a k , D u s z p a s t e r s t w o g ł u c h o n i e m y c h , T a r n ó w 1983, 51— 59. 26 P o r. S. T u c h o l s k a , P r o f i l a k t y k a n i e p r z y s t o s o w a n i a s p o ł e c z n e g o , A te n e u m K a p ła ń s k ie 76(1984) 237—240. 27 K a r t a P r a w R o d z i n y n r 9b. 1 J. K u l i g , W tr o s c e o n i e p e ł n o s p r a w n y c h . W s t ę p , w : S e k c ja D u sz ­ p a s t e r s t w a L u d z i S ę d z iw y c h , C h o ry c h i I n w a lid ó w p rz y E p is k o p a c ie P o ls k i d / s D o b ro c z y n n o śc i, Ł ó d ź -W a rs z a w a 1985, n r 4.

K o śc ió ł w P o ls c e p o d e jm u je s z e re g d z ia ła ń n a rz e c z lu d z i n ie p e łn o s p r a w ­ n y ch . J e g o d z ia ła n ia d o ty c z ą je d n a k g łó w n ie o sób z z a b u r z e n ia m i w z r o k u 2, s łu c h u i m o w y 3. O so b y z z a b u r z e n ia m i te g o r o d z a ju są n a og ó ł s y s te m a ­ ty c z n ie k a te c h iz o w a n e o ra z d z ię k i w ła ś c iw y m fo rm o m o d d z ia ły w a n ia , p r z y ­ g o to w y w a n e do s a k r a m e n tó w ś w ię ty c h . P o d o b n ie te ż d z ie c i z p o g ra n ic z a u p o ś le d z e n ia u m y s ło w e g o czy te ż w le k k im s to p n iu u p o ś le d z o n e o b ję te są k a te c h iz a c ją . D zieci te , p o m im o z a b u rz o n e g o ro z w o ju u m y s ło w e g o , są z w y k le d o łą c z a n e do g r u p k a te c h e ty c z n y c h ze sz k ó ł n o r m a ln y c h i ra z e m z in n y m i d z ie ć m i s y s te m a ty c z n ie p rz y g o to w y w a n e do p r z y ję c ia s a k r a m e n tó w ś w ię ty c h . W p r z y p a d k u osób g łę b ie j u p o ś le d z o n y c h u m y s ło w o p o d o b n e ro z w ią z a n ia są n ie do p rz y ję c ia . W o b ec ty c h osób m u s z ą is tn ie ć s p e c ja ln e fo r m y p ra c y — w ty m ró w n ie ż p r a c y k a te c h e ty c z n e j, z m ie rz a ją c e j w k ie r u n k u b e z p o ­ ś r e d n ie g o p rz y g o to w a n ia do s a k r a m e n tó w ś w ię ty c h 4. Z w y m ie n io n y c h w z g lę ­ d ó w o m a w ia ją c p rz y g o to w a n ie osób s p e c ja ln e j tr o s k i do s a k r a m e n t u p o je ­ d n a n ia i E u c h a ry s tii, o g ra n ic z ę się w y łą c z n ie do o sób g łę b ie j u p o ś le d z o n y c h u m y sło w o . P r z y g o to w y w a n ie do s a k r a m e n tó w ś w ię ty c h o d b y w a się g łó w n ie w r a ­ m a c h k a te c h e z y . K a te c h e z a , ja k to w y r a ż a a d h o r t a c ja o k a te c h iz a c ji, je s t ze s w e j n a t u r y śc iśle z w ią z a n a z c a ły m s p r a w o w a n ie m li tu r g ii i s a k r a m e n tó w ś w i ę t y c h 5. W s a k r a m e n t a c h ś w ię ty c h , a g łó w n ie w E u c h a r y s tii, J e z u s C h r y ­ s tu s d z ia ła n a jp e ł n ie j w c e lu p r z e m ia n y c z ło w ie k a . W s z y s tk ie p o z o s ta łe s a ­ k r a m e n ty m a j ą z w ią z e k z E u c h a r y s tią o ra z k u n ie j są u k ie r u n k o w a n e . K a ­ te c h e z a o ż y w io n a ż y c ie m s a k r a m e n t a ln y m p rz y g o to w u je do u d z ia łu w l i t u r ­ gii. P r o w a d z i te ż do w ia r y d o jr z a łe j, o s o b iste j, a je d n o c z e ś n ie e k le z ja ln e j. W y c h o w u je do m o d litw y i o so b iste g o z e tk n ię c ia się z o so b ą J e z u s a C h r y ­ s tu s a 6. K a ż d y c z ło w ie k je s t z w ią z a n y w e w n ę tr z n ie z C h r y s tu s e m p rz e z s a ­ k r a m e n t c h rz tu . Z w ią z e k t e n je s t d a re m , k tó r y c z y n i c h r z e ś c ija n in a n o w y m stw o r z e n ie m m a ją c y m u d z ia ł w B o żej n a tu r z e . Z w ią z e k t e n je s t ró w n ie ż z a d a n ie m w z y w a ją c y m do r o z w ija n ia o tr z y m a n e g o d a r u 7 o ra z do c ią g łe g o d a w a n ia o d p o w ie d z i n a w e z w a n ie B oże s w o im ż y c ie m g o d n y m d z ie c k a B o ­ żego. O b d a ro w a n ie to je s t u d z ia łe m k a ż d e g o c h r z e ś c ija n in a n ie z a le ż n ie od jeg o ro z w o ju p sy c h o fiz y c z n e g o . N ie m n ie j u ś w ia d o m ie n ie so b ie d a ró w o tr z y ­ m a n y c h n a c h rz c ie ś w ię ty m o ra z o b o w ią z k u r o z w ija n ia ic h , z a le ż y n ie ty lk o od la s k i B o żej, a le je s t ró w n ie ż u z a le ż n io n e od o s o b is te j w s p ó łp r a c y z o tr z y ­ m a n ą ła s k ą .’ Do ta k i e j św ń ad o m o ści i o d p o w ie d z ia ln o ś c i k a ż d y c h r z e ś c ija n in n a p o sz c z e g ó ln y c h e ta p a c h sw o je g o ro z w o ju m a praw o^ b y ć d o p ro w a d z a n y i w y c h o w y w a n y . O d d z ia ły w a n ia z m ie rz a ją c e w ty m k ie r u n k u m u s z ą b y ć d o s to s o w a n e do sz e ro k o ro z u m ia n y c h m o ż liw o śc i k a ż d e j je d n o s tk i. D o ty czy to ró w n ie ż osób u p o ś le d z o n y c h u m y sło w o . O ne to ze w z g lę d u n a sw ó j z a ­ 2 B. Z. P a w ł o w i c z , D u s z p a s t e r s t w o n i e w i d o m y c h , A te n e u m K a p ła ń ­ s k ie 76(1984) 102—J0 4 . . . 3 A. N o w a k , D u s z p a s t e r s t w o g ł u c h o n i e m y c h , A te n e u m K a p ła ń s k ie 76(1984) 88— 94. 4 K . M. L a u s c h , T e o r e t y c z n e p o d s t a w y w y c h o w a n i a r e l ig i jn e g o osób g łę b i e j u p o ś l e d z o n y c h u m y s ł o w o (m a sz y n o p is o d d a n y do d ru k u ) , W a rs z a ­ w a 1986, 7. 5 A d h o r t a c j a A p o s t o l s k a O jc a Ś w i ę t e g o J a n a P a w ł a II do b i s k u p ó w , k a p ł a n ó w i w i e r n y c h całe go K o ś c io ł a k a t o l i c k i e g o o k a t e c h i z a c j i w n a s z y c h c zasach, n r 23, w : K a t e c h e z a po S o b o r z e W a t y k a ń s k i m I I w ś w i e t l e d o k u ­ m e n t ó w K o śc io ła , re d . ks. W ł. K u b i k S J , W a rs z a w a 1985, cz. 2, 168. 6 Wł . K u b i k S J , P o s y n o d a l n e w n i o s k i n a t e m a t k a t e c h e z y p o S o b o r z e W a t y k a ń s k i m II, w : K a t e c h e z a po S o b o r z e W a t y k a ń s k i m I I w ś w i e t l e d o k u ­

m e n t ó w K ościo ła , cz. 2, dz. cyt., 222. ‘

7 J. C h a r y t a ń s k i SJ , I n s p i r a c j e s o b o r o w e w k a t e c h e t y c e , w: K a t e ­

c h e z a po S o b o r z e W a t y k a ń s k i m I I w ś w i e t l e d o k u m e n t ó w K ościo ła , cz. 2, dz. cyt., 17.

96 B IU L E T Y N K A T E C H E T Y C Z N Y

b u rz o n y ro z w ó j u m y s ło w y m a ją o g ra n ic z o n e m o ż liw o śc i p o z n a w a n ia , r o z u ­ m ie n ia i w s p ó łd z ia ła n ia . N ie m a j ą o n e św ia d o m o śc i, że p o w in n y p o g łę b ia ć sw o ją r e lig ijn o ś ć i o d p o w ia d a ć c z y n n ie n a B oże w e z w a n ie . B ę d ą c je d n a k c z ło n k a m i w s p ó ln o ty K o śc io ła m a ją p ra w o do m iło ś c i i p o m o c y ze s tr o n y c a łe j sp o łe c z n o śc i o c h rz c z o n y c h 8.

a. P o t r z e b a z n a j o m o ś c i o s i ą g n i ę ć p e d a g o g i k i s p e c j a l n e j

U w a r u n k o w a n ia c e c h u ją c e o so b y u p o ś le d z o n e u m y s ło w o w y m a g a ją s p e ­ c ja ln y c h f o r m p r a c y z n im i. D o ty czy to ró w n ie ż o d d z ia ły w a n ia k a te c h e ­ ty czn e g o , k tó r e p o w in n o b y ć o p a rte n a o s ią g n ię c ia c h p e d a g o g ik i s p e c ja ln e j o ra z n a p o d s ta w o w y c h je j z a s a d a c h 9. R e a liz a c ja ty c h z a ło ż e ń u m o ż liw ia o so b o m u p o ś le d z o n y m u m y s ło w o o sią g n ię c ie d o s tę p n e g o im e ta p u ro z w o ju i p rz y g o to w a n ia do życia. W s p o m n ia n e z a s a d y p e d a g o g ik i s p e c ja ln e j o b e jm u ją k o n ie c z n o ść g r u n ­ to w n e j z n a jo m o ś c i osób u p o ś le d z o n y c h u m y s ło w o . W y m a g a ją u m ie ję tn o ś c i z n a le z ie n ia i z o rg a n iz o w a n ia s k u te c z n e g o i c e lo w e g o sp o s o b u o d d z ia ły w a n ia w y c h o w a w c z e g o , n a s tę p n ie d o s to s o w a n ia te g o o d d z ia ły w a n ia do m o ż liw o śc i i p o tr z e b osób g łę b ie j u p o śle d z o n y c h , a ta k ż e do w a r u n k ó w ś r o d o w is k o ­ w y ch . N a le ż y p rz e s trz e g a ć z a s a d y in d y w id u a liz a c ji, k tó r e j s to s o w a n ie je s t n ie z b ę d n e ró w n ie ż w to k u k a ż d e g o ty p u p r a c y g ru p o w e j, a w ię c i w to k u z a ję ć k a te c h e ty c z n y c h . N a s tę p n ą je s t z a s a d a p rz y s tę p n o ś c i tr e ś c i n a u c z a ­ n ia . W y m a g a o n a r o z p o c z y n a n ia w to k u k a te c h e z y z u p o ś le d z o n y m i u m y ­ sło w o z aw sze od teg o , co je s t u c z e s tn ik o m z n a n e , b lis k ie i k o n k r e tn e . N a ­ leży ta k ż e s to so w a ć z a s a d ę s to p n io w a n ia tr u d n o ś c i. P o le g a o n a n a ty m , że w p o d a w a n iu n o w y c h tr e ś c i, k s z ta łto w a n iu u m ie ję tn o ś c i i n a w y k ó w 7, tr z e b a ro z p o c z y n a ć od e le m e n tó w ła tw o d o s tę p n y c h i m o ż liw y c h do o p a n o w a n ia . P r o w a d z i to do s to p n io w e g o b u d o w a n ia d a n e g o p o ję c ia lu b ja k ie jś c z y n ­ n o ści. N a s tę p n ie n a le ż y d ąży ć do a k ty w n e g o i św ia d o m e g o u d z ia łu o soby u p o śle d z o n e j u m y s ło w o w p ro c e s ie d y d a k ty c z n o -w y c h o w a w c z y m . O so b a u p o ś le d z o n a p o w in n a by ć p o d m io te m , b io r ą c y m a k ty w n y i n a m ia r ę s w o ­ ic h m o ż liw o śc i ś w ia d o m y u d z ia ł w p ro c e s ie w y c h o w a w c z y m . W o d n ie s ie ­ n iu do ty c h osób n a le ż y -też z w ró c ić u w a g ę n a z a s a d ę w s z e c h s tro n n e j p o - g lą d o w o śc i o ra z p r z y k ła d u . Z a s a d a t a o p ie r a się n a tw ie r d z e n iu , że s p o ­ s trz e ż e n ia z d o b y w a n e p rz e z z m y s ły są p o d s ta w o w y m e ta p e m w ie d z y . W p r z y p a d k u osób u p o ś le d z o n y c h u m y s ło w o je s t to o g ro m n ie w a ż n e , g d y ż m a j ą one, sz c z e g ó ln ie w p o c z ą tk o w y m o k re s ie sw o je g o ży cia , d u ż e tr u d n o ś c i -w n a b y w a n iu w ie d z y n a d ro d z e p r z e k a z u w e rb a ln e g o , b a rd z o c zęsto d o ­ ś w ia d c z a ją z a b u r z e ń w z a k re s ie z m y słó w . Do ty c h z a s a d n a le ż y jeszcze z in te g r o w a n ie o d d z ia ły w a ń p e d a g o g ic z n y c h , k tó r e d ą ż y do p o w ią z a n ia o d ­ d z ia ły w a ń w y c h o w a w c z y c h z d y d a k ty k ą ,, w y c h o w a n ia in d y w id u a ln e g o z w y ­ c h o w a n ie m w z e sp o le o ra z do sz e ro k o r o z u m ia n e j in te g ra c ji^ sp o łe c z n e j. Z a ­ s a d ą sz c z e g ó ln e j w a g i je s t z a s a d a tr w a ło ś c i o sią g n ię ć , u m ie ję tn o ś ć k o r z y ­ s t a n ia z n ic h o ra z c iąg łe ic h d o s k o n a le n ie . Z a s a d a ta w y m a g a z o rg a n iz o w a ­ n ia to k u o d d z ia ły w a ń o ra z s to s o w a n ia o d p o w ie d n ic h m e to d i śro d k ó w , u ł a ­ t w ia ją c y c h m a k s y m a ln y p r z e k a z n o w y c h tr e ś c i, u m ie ję tn o ś c i i n a w y k ó w . R e a liz a c ja te j z a s a d y sz c z e g ó ln ie w y m a g a s to s o w a n ia w s z e lk ic h w z m o c ­ n i e ń o ra z s y s te m a ty c z n o ś c i w c a ło k s z ta łc ie o d d z ia ły w a ń . W p r a c y z o so b a m i u p o ś le d z o n y m i u m y s ło w o n a le ż y z w ró c ić ró w n ie ż 8 M. T s c h u s c h k e , C h r z e s t, w : K a t o l i c y z m A - Z , re d . P a w l a k , P o z n a ń 1982, 46. 9 K . K i r e j c z y k , Z a s a d y p e d a g o g i k i u p o ś l e d z o n y c h u m y s ł o w o , w : U p o ś l e d z e n i e u m y s ł o w e — P e d a g o g ik a , re d . К . К i r e j с z y k, W a rs z a w a 1981, 231— 246,

B IU L E T Y N K A T E C H E T Y C Z N Y u w a g ę n a z a ło ż e n ia d y d a k ty c z n e . W o d n ie s ie n iu do te j g r u p y osób s to s u n ­ k o w o d u ż ą sk u te c z n o ś ć i n a tu r a ln o ś ć p o s ia d a ją m e to d y d y d a k ty c z n o -w y c h o ­ w a w c z e s to s o w a n e w p r z e d s z k o l u 10, w z a le ż n o śc i od w ie k u . Z a lic z a się do n ic h d z ia ła n ie s ty m u lu ją c e , p o le g a ją c e n a d o b ie r a n iu o d p o w ie d n ic h ś r o d ­ k ó w i d y s p o n o w a n iu n im i w t a k i sp o só b , a b y p o b u d z a ły dziec i do o k r e ś lo ­ n e g o , c e lo w e g o d z ia ła n ia . N a s tę p n ie d z ia ła n ie k o r e la ty w n e , k tó r e w y m a g a c z u w a n ia , p o m a g a n ia i w s p ie r a n ia p ra w id ło w e g o ro z w o ju p sy c h o fiz y c z n e g o . K o le jn ą te g o ty p u m e to d ą je s t in d y w id u a liz a c ja o d d z ia ły w a ń w y c h o w a w ­ czy ch . N a le ż y jesz c z e w y m ie n ić o d d z ia ły w a n ie p rz e z zesp ó ł, k tó r e p r o w a ­ d z i do s to p n io w e g o p rz e c h o d z e n ia od k o n ta k t u in d y w id u a ln e g o do o b co ­ w a n ia z in n y m i d zieć m i. N a s tę p n ie p o z w a la w y k o rz y s ta ć m e c h a n iz m o d d z ia ­ ły w a n ia g r u p y n a je j p o sz c z e g ó ln y c h c z ło n k ó w . K a te c h e ta p r z y g o to w u ją c y o so b y u p o ś le d z o n e u m y s ło w o do s a k r a m e n ­ t u p o je d n a n ia i E u c h a r y s t ii m u s i w y k o rz y s ta ć n a jb a r d z ie j t r a f n e m e to d y i sto s o w a ć ta k ie , ja k ie są s to s o w a n e w „ sz k o le ż y c ia ” lu b in n y c h p la c ó w k a c h o d d z ia ły w a ją c y c h n a te g o r o d z a ju u c z e s tn ik ó w k a te c h e z y . N a s k u te c z n o ś ć p r a c y z o so b a m i u p o ś le d z o n y m i u m y s ło w o m a j ą w p ły w ta k ż e f o r m y o r g a n iz a c y jn e o ra z ś r o d k i d y d a k ty c z n e u . D la te g o z a ję c ia z ty m i o s o b a m i p o w in n y o d b y w a ć się w w a r u n k a c h o p ty m a ln y c h . P o m ie sz c z e n ia p rz e z n a c z o n e do p ro w a d z e n ia z a ję ć p o w in n y by ć p o d k a ż d y m w z g lę d e m d o s to s o w a n e do p o tr z e b d a n e j g ru p y . N a le ż y z a d b a ć o o d p o w ie d n i w y s tr ó j ty c h p o m ie sz c z e ń , ic h u r z ą d z e n ie i w y p o s a ż e n ie . K o n ie c z n e je s t d o k o n a n ie w ła ś c iw e g o d o b o ru p o m o c y d y d a k ty c z n y c h . P o m o c e te m u s z ą b y ć d o s to ­ so w a n e do p o z io m u u m y s ło w e g o osób g łę b ie j u p o ś le d z o n y c h u m y s ło w o o ra z ic h m o ż liw o śc i p e r c e p c y jn y c h i w y k o n a w c z y c h . N a s tę p n ą s p r a w ą z w ią z a n ą z w a r u n k a m i p r a c y je s t lic z e b n o ść i d o b ó r p o sz c z e g ó ln y c h g ru p . W o b e c n e j p e d a g o g ic e o só b u p o ś le d z o n y c h u m y s ło w o k ła d z ie s ię d u ż y n a c is k n a d a ­ le k o id ą c ą in d y w id u a liz a c ję z a j ę ć 12. D ąży s ię do teg o , a b y g r u p y p o d d a n e o d d z ia ły w a n io m b y ły j a k n a jm n ie j lic z n e . W li te r a tu r z e p r z e d m io tu s p o ty k a .się z a le c e n ia , a b y lic z e b n o ść g r u p y n ie p r z e k r a c z a ła p ię c iu lu b sz e ś c iu osób. W p r a c y k a te c h e ty c z n e j, ze w z g lę d u n a s z e re g u w a r u n k o w a ń , u tr z y m a n ie t a k i e j lic z b y je s t n a jc z ę ś c ie j n ie m o ż liw e . T rz e b a je d n a k p a m ię ta ć , że im m n ie j u c z e s tn ik ó w p r z y p a d a n a je d n e g o k a te c h e tę , ty m w ię k s z e i szy b sze e f e k t y j e s t o n w s ta n ie o sią g n ą ć . T w o rz ą c w ię c g r u p y n ie m o ż n a w n ic h u m ie sz c z a ć w ię c e j n iż o sie m o só b u p o ś le d z o n y c h u m y s ło w o . D o k o n u ją c p o ­ d z ia łu n a o d p o w ie d n ie g ru p y , t r z e b a d ą ż y ć do teg o , a b y b y ły o n e w m i a r ę m o ż liw o śc i je d n o r o d n e . Z a p o d s ta w ę ta k ie g o p o d z ia łu n a le ż y p r z y ją ć w ie k u c z e s tn ik ó w , ic h p o z io m in te lig e n c ji o ra z e ta p k a te c h iz a c ji, n a k tó r y m się p o sz c z e g ó ln e o so b y z n a jd u ją .

W o d d z ia ły w a n iu k a te c h e ty c z n y m n a te o so b y b a rd z o w a ż n a je s t r ó w ­ n ie ż s t r u k t u r a c z a so w a z a j ę ć 13. W n o r m a ln y c h w a r u n k a c h p r z y j m u j e się czas t r w a n i a k a te c h e z y o k o ło 45 m in u t. N ie są to g r a n ic e s z ty w n e i n ie ­ z m ie n n e . M u s z ą b y ć d o s to s o w a n e do m o ż liw o śc i p o sz c z e g ó ln y c h osób, ja k i c a łe j g ru p y . P ro w a d z ą c z a ję c ia , n a le ż y u w z g lę d n ić d u ż y w p ły w w a r u n ­ k ó w a tm o s fe r y c z n y c h n a d a n e o so b y . W a r u n k i a tm o s fe r y c z n e w p ły w a ją n a ic h m o ż liw o śc i p e rc e p c y jn e , z d o ln o ś ć k o ja r z e n ia i s k u p ie n ia u w a g i o ra z n a ic h z a c h o w a n ie się. W p r z y p a d k u , k ie d y g r u p a je s t n a d p o b u d z o n a i ro z k o - .ja rz o n a , n ie m o ż n a z a w s z e lk ą c e n ę k o n ty n u o w a ć p rz e k a z u . T a k a s y tu a c ja 10 F. M a z u r k i e w i c z , F o r m y r e w a l i d a c j i d z i e c i g ł ę b i e j u p o ś l e d z o ­ n y c h u m y s ł o w o , w : W y b r a n e z a g a d n i e n i a z d e f e k t o l o g i i , t. 2, re d . T. G a ł ­ k o w s k i , W a rs z a w a 1973, 87. 11 K . M . L a u s c h, dz. cyt., 146— 148. 12 T a m ż e , 150. 13 K . M. L a u s c h , P r o p o z y c j e m a t e r i a ł ó w k a t e c h e t y c z n y c h d la d zieci g ł ę b i e j u p o ś l e d z o n y c h u m y s ł o w o (s k r y p t w p o s ia d a n iu a u to r k i) , P o z n a ń 1985, 129. Ï — C o l l e c t a n e a

m o g ła b y sp o w o d o w a ć o d ru c h y b u n tu , n ie c h ę ć , a n a w e t a g re s ję . R e a k c je te g o ty p u u osób u p o ś le d z o n y c h są z n a c z n ie tr u d n ie j s z e do w y g a s z e n ia . W ła ś c iw y m i k o n ie c z n y m ro z w ią z a n ie m w ta k i c h p r z y p a d k a c h je s t z m ia n a s t r u k t u r y k a te c h e z y . N a le ż y u c z y n ić to p o p rz e z z w ię k s z e n ie ilo śc i e le m e n ­ tó w cz y sto z a b a w o w y c h , p o s ia d a ją c y c h c h a r a k t e r „ ro z ła d o w u ją c y ”. D o n ic h n a le ż y ta n ie c , ś p ie w z e le m e n ta m i r u c h o w y m i, w y k la s k iw a n ie r y tm u , r y s o ­ w a n ie i s z e re g in n y c h czy n n o ści.

b. I n n o ś ć k a t e c h e z y k o m u n i j n e j o s ó b u p o ś l e d z o n y c h u m y s ł o w o

K a te c h e z a k o m u n ijn a o só b u p o śle d z o n y c h u m y s ło w o w z n a c z n y m s to ­ p n iu o d b ie g a od w s z y s tk ie g o , co m a m ie js c e w k a te c h e z ie osób n ie u p o ś le - d z o n y c h . R ó żn ice te d o ty c z ą t e m a ty k i k a te c h e z , z a m ie rz o n y c h celów , s p o ­ so b u ic h r e a l iz a c j i o ra z p r z e b ie g u s p o tk a ń k a te c h e ty c z n y c h . W o d n ie s ie n iu do o só b u p o ś le d z o n y c h u m y s ło w o n a le ż y d ąży ć do teg o , a b y k a ż d a je d n o ­ s t k a k a te c h e ty c z n a p o s ia d a ła sw ó j w ła s n y t e m a t o ra z w ła s n ą tre ś ć . W a ż n a je s t ró w n ie ż k o le jn o ś ć k a te c h e z . M u sz ą o n e b y ć ze s o b ą b a rd z o ś c iśle p o ­ w ią z a n e i p rz y p o r z ą d k o w a n e c elo w i, do k tó r e g o k a te c h e z a k o m u n ijn a z m ie ­ rz a . R e a liz a c ja ty c h z a ło ż e ń u m o ż liw ia u s ta w ic z n e p o w ta rz a n ie p rz y s w o jo ­ n y c h i n a b y ty c h w ia d o m o ś c i, u m ie ję tn o ś c i i n a w y k ó w . P o w ta rz a n ie , u t r w a ­ la n ie i p o s z e rz a n ie tr e ś c i p o p rz e d n io p rz e k a z y w a n y c h m u s i k o n ie c z n ie w y ­ s tę p o w a ć p o d c z a s z a ję ć k a te c h e ty c z n y c h z o s o b a m i u p o ś le d z o n y m i u m y s ło ­ w o, a p rz e d e w s z y s tk im w r a m a c h k a te c h e z y d o m o w e j. P ro w a d z e n ie k a te c h e z p o w in n o n a k a ż d y m ze sw o ic h e ta p ó w p r z e b i e ­ g a ć w je d n a k o w o z o r g a n iz o w a n y m to k u . S c h e m a t ty c h k a te c h e z p o w in ie n o b ją ć w s z y s tk ie s ta łe e le m e n ty tw o rz ą c e je d n o s tk ę k a te c h e ty c z n ą . P o d c z a s r e a liz a c ji k a ż d e j z je d n o s te k e le m e n ty te w y s tę p u ją w id e n ty c z n e j p o so b ie k o l e j n o ś c i14. W t e n sp o só b tw o rz y się s ta ły r y t m s p o tk a ń . P o z w a la to u c z e ­ s tn ik o m o s ią g n ą ć sw o is te p rz y z w y c z a je n ie się do w p ro w a d z o n e g o r y tm u . S ta n o w i ono is to tn y w a r u n e k , z a p e w n ia ją c y o so b o m u p o ś le d z o n y m u m y s ło ­ w o o g ro m n ie p o tr z e b n e im p o c z u c ie b e z p ie c z e ń s tw a . P o w o d u je te ż m a k s y ­ m a ln e z m n ie js z e n ie d e k o n c e n t r a c ji u w a g i o ra z w p ły w a p o z y ty w n ie n a ć w i­ cz e n ie p a m ię c i. S ta ły s c h e m a t s p o tk a ń k a te c h e ty c z n y c h m u s i je d n a k u w z g lę d n ia ć s z e re g u w a r u n k o w a ń c h a r a k t e r y z u j ą c y c h o so b y u p o ś le d z o n e u m y s ło w o .. T o też p r z y ję ty s c h e m a t k a ż d o ra z o w o n a le ż y k o ry g o w a ć i d o s to ­ so w y w a ć do a k tu a l n y c h m o ż liw o śc i c a łe j g r u p y o ra z k a ż d e g o z u c z e s tn ik ó w . K a ż d a je d n o s tk a k a te c h e z y k o m u n ijn e j p o s ia d a ró w n ie ż sw ó j s ta ły s c h e m a t s p o tk a ń , k tó r y w p o r ó w n a n iu z p r a c ą la t p o p rz e d n ic h je s t o w ie le b a r d z ie j ro z b u d o w a n y . W e d łu g te g o s c h e m a tu k a ż d e s p o tk a n ie p o w in n o ro z p o c z y n a ć się p rz y w ita n ie m k a te c h e ty z d z ie ć m i o ra z dziec i m ię d z y sobą. N a s tę p n ie w s p ó ln y m p rz e z w s z y s tk ic h p r z y w ita n ie m P a n a J e z u s a , co s ta n o w i m o d litw ę w s tę p n ą . P o je j z a k o ń c z e n iu m o ż n a p rz e jś ć do s p r a w d z e ­ n ia o b e c n o śc i i u s ta le n ia s p r a w o rg a n iz a c y jn y c h . P u n k t te n p o d k r e ś la w a ż ­ n o ść k a te c h e z y i z a c h ę c a u c z e s tn ik ó w do o b o w ią z k o w o śc i. W ty m p o c z ą tk o ­ w y m e ta p ie n a le ż y w y tw o rz y ć a tm o s f e r ę ra d o ś c i. O sią g a się ją p rz e z w p r o ­ w a d z e n ie m u z y k i, m e lo d ii — p io s e n k i z w y s tu k iw a n ie m , w y k la s k iw a n ie m r y t m u o ra z ta ń c a , ś p ie w u łą c z n ie z e le m e n ta m i ru c h o w y m i. W w y tw o rz o n y c h w a r u n k a c h o d p rę ż e n ia , k ie d y w s z y sc y się w y c isz ą , w p r o w a d z a się b lo k te m a ty c z n y . M oże o n być z re a liz o w a n y p o p rz e z ró ż n e fo r m y p rz e k a z u , n p . p rz e z p ro s te , o p a r te n a k o n k r e ta c h o p o w ia d a n ie czy w y ja ś n ia n ie z u ż y c ie m o d p o w ie d n ic h o b ra z ó w , p rz e ź ro c z y i film ó w , u k ł a ­ d a n ie f la n e lo g r a f u , sw o b o d n e w y p o w ie d z i i sz e re g in n y c h fo rm . N a ty m e ta p ie m o ż n a w p ro w a d z ić m o d litw ę w y r a ż o n ą w ró ż n y sp o só b . B lo k t e m a ­ g g B IU L E T Y N K A T E C H E T Y C Z N Y 14 T am że, 7.