A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 23, 1982
Czesława S t ę p i e ń *
KORZYSTANIE Z POMOCY PORADNI OGÓLNYCH NA WSI A WIEK I PLEĆ PACJENTÓW
( n a p r z y k ł a d z i e wybranych ośrodków zdrow ia)
Planow anie kierunków rozwoju ochrony zdrow ia wymaga znajomo-ś c i o b e c n ej s y t u a c j i w s ł u ż b i e zdrow ia, zw ła sz c z a w z a k r e s i e c z ę -s t o ś c i k o r z y -s t a n i a pacjentów ze świadczeń medycznych. Do c z y n n i-ków r ó ż n i c u j ą c y c h tę c z ę s t o ś ć n a l e ż ą m. i n . wiek i p ł e ć .
Zmiany w s t r u k t u r z e lu d n o ś c i według wieku powodują o b e c n ie w ystępowanie w P o l s c e p ro ce su s t a r z e n i a s i ę l u d n o ś c i , zw łaszcza l u d n o ś c i w i e j s k i e j . J e s t to konsekwencją w ydłużania s i ę p r z e -c i ę t n e g o t r w a n i a ż y -c i a -c z ło w ie k a , a w J e s z -c z e większym s t o p n i u wynikiem spadku r o d n o ś c i . P ro c es ten potęgowany j e s t w s p o łe -c z e ń s t w i e w ie js k im p r z e z p r o -c e s y 'm i g r a -c y j n e ,
W wyniku, tych zmian dem ograficznych po w s ta je s z e r e g problemów o c h a r a k t e r z e ekonomicznym i 3poł<3cznym, S t r u k t u r a p o t r z e b l u d z i !w s ta r s z y m wieku J e s t bowiem odmienna od s t r u k t u r y p o t r z e b d z i e
-c i , l u d z i m ło d s z y c h czy l u d z i w średnim w ieku. Wśród s z e re g u po-t r z e b również p o po-trz e b y zdrowopo-tne są w t e j g r u p i e wieku in n e i 3 2 e rs z e n i ż w p o z o s t a ł y c h g r u p a c h . Staw ia t o p r z e d s p o łe c z n ą s ł u ż b ą zdrowia nowe z a d a n i a , k t ó r e b ę d z i e m u s i a ła r e a l iz o w a ć w n i e d a l e k i e j p r z y s z ł o ś c i , n i e o b n i ż a j ą c poziomu o p i e k i z drow otnej n a d ludźmi w in n y ch grupach w ie k u .'
Z a d a n ia ochrony zdrow ia sp o łe c z e ń s tw a w n a js z e r s z y m s t o p n i u r e a l i z u j e podstawowa o p ie k a zdrow otna. J e s t ona sprawowana p r z e z p r z y c h o d n ie rejonow e w m ia s ta c h o r a z p r z e z gminne i w i e j s k i e o-
ś ro d k i zdrow ia na w s i .*
* Mgr, s t . a s y s t e n t , w I n s t y t u c i e E konom etrii i S t a t y s t y k i UL. [ 167]
1б8 . Ciseaława S t ę p i e ń
S t o p i e ń k o r z y s t a n i a z podstawowej ^opieki z drow otnej sprawowa-n e j p r z e z a k t u a l sprawowa-n i e i s t sprawowa-n i e j ą c e o ś r o d k i zdrowia można o c e n ić na p o d s ta w ie z g ło s z e ń pacjentów do p o r a d n i . Dostępne i n f o r m a c j e l i -czbowe d o ty c z ą c e z g ł a s z a l n o ś c l do p o rad n i są b a rd z o u b o g i e . Re-j e s t r o w a n a J e 3 t Re-j e d y n i e ogólna l i c z b a pacjentów p r z y j ę t y c h w d a -nym d n iu p r z e z p o r a d n i ę , b ez u w z g lę d n ia n ia p o d z i a ł u według pod-stawowych cech d e m o g ra fic z n y c h , S tą d źródłem i n f o r m a c j i muezą być in d y w id u aln e k a r t y choroby p a cje n tó w l u b wywiady przeprow a-dzone z mieszkańcami wsi na tem at c z ę s t o ś c i k o r z y s t a n i a p r z e z n i c h z podstawowej o p i e k i z d ro w o tn e j.
W n i n ie js z y m opracowaniu p rz e d s ta w io n o c z ę ś ć wyników b a d a n ia w y k o rz y s tu ją c e g o i n f o r m a c j e z a w a rte w k a r t a c h h i s t o r i i * choroby
Л
p a c je n tó w ośrodków zdrow ia na wsi . Głównym celem te g o b a d a n ia b y ł a ocena s t o p n i a zaangażowania w i e j s k i e j s łu ż b y zdrow ia w pod-stawową o p ie k ę zdrowotną d l a l u d z i w s ta rs z y m w ie k u . Uzyskane wyniki wraz •z 'Inform acjam i z Innych badań będą podstaw ą do p r o -gnozowania na l a t a p r z y s z ł e .
Badaniem o b j ę t o 15 ośrodków zdrow ia wylosowanych z t e r e n u t r z e c h województw, r e p r e z e n t u j ą c y c h t r z y grupy województw o r ó ż -nym s t o p n i u z u r b a n iz o w a n ia . Podstaw ą grupowania województw był z e sta w c z t e r e c h ce ch : o d s e te k l u d n o ś c i m i e j s k i e j , o d s e te k l u d -n o ś c i z a t r u d -n i o -n e j w p rze m y śle , l i c z b a l e k a r z y na 10 t y s . lu d n o -ś c i i l i c z b a ł ó ż e k w s z p i t a l a c h na 10 t y s . l u d n o ś c i . Grupowania
2
dokonano p o s ł u g u j ą c s i ę jed n o stk a m i standaryzowanymi "z" . Z p i e r w s z e j grupy wybrano w o j. m i e j s k i e ł ó d z k i e , z d r u g i e j woj. k a l i s k i e , a z t r z e c i e j w oj. w ł o c łą w s k i e , Przy wyborze kierowano się .m o ż liw o ś c ia m i p r z e p ro w a d z en ia b a d a ń . Spośród w s z y s tk ic h o ś -rodków zdrow ia i s t n i e j ą c y c h na t e r e n i e t y c h województw wylosowa-no po dwa gminne i t r z y w i e j s k i e o ś r o d k i z d ro w ia .
Badanie p o l e g a ł o n a s p i s a n i u z k a r t h i s t o r i i choroby doroe* ł y c h p a cje n tó w (w wieku 18 l a t i w i ę c e j ) i n f o r m a c j i o wieku, p ł c i , m ie js c u z a m ie s z k a n ia , zaw odzie, l i o z b i e w iz y t domowych i
Badanie z o s t a ł o z r e a li z o w a n e w ramach problemu węzłowego " O p ty m a liz a c ja procesów i s t r u k t u r d em ograficznych w P o ls c e Ludo-wej" w tem acie 1 1 . 5 . 3 . 0 5 .
2 X, - x - ■ .
z * — g d z i e - w a r t o ś c i ceohy w i - t y m województwie, x - w a r to ś ć ś r e d n i a d a n e j c e ch y , s - o d c h y le n ie standardow e t e j c e c h y .
K o r zy s ta n i e z pomocy poradni ogólnych na wsi 1 6 9 p o ra d a m b u la to ry jn y c h u d z ie lo n y c h p r z e z p o r a d n ię ogó ln ą w o k r e -s i e od 1 l i p c a 1976 r . do 30 czerw ca 1977 r . W wyniku r e a l i z a c j i b a d a n ia uzyskano m a t e r i a ł z a w i e r a ją c y i n -f o rm a c je o 20 294 d o ro sły c h p a c j e n t a c h p o rad n i o g ó l n e j , k t ó r 2y p r z y n a j m n i e j r a z w badanym o k r e s i e r a d z i l i s i ę l e k a r z a w o ś r o d -ku zdrowia.-. Wśród ty c h p a cje n tó w 47/« (9484 osoby) s t a n o w i l i mę-ż c z y ź n i , z a ś 53& (10 810 o só b ) k o b i e t y . Vf wylosowanych ośro d k a c h z drow ia z t e r e n u województwa łó d z k i e g o p r z y j ę t o w badanym o k r e - • S i e 5581 d o r o s ł y c h pa cje ntów , z k a l i s k i e g o 7072, za-ś z
włocław-s k ie g o 7641 p a c je n tó w . »
, ''i ' V ' ' 1 ,■* . _ ' • • , ; ; '
T a b e l a 1
P a c j e n c i p o rad n i o g ó l n e j badanych ośrodków zdrowia p r z y j ę c i w d n iac h 1 .0 7 .1 9 7 6 - 3 0 .0 6 .1 9 7 7 wg l i c z b y u d z ie lo n y c h im p o r a d a m b u la to ry jn y c h (w # ) L ic zb a porad am bulato-r y jn y c h 5ь pacjentów ogółem województwo
razem c z y źn imęż- k o b i e t y ł ó d z k i e l i s k l ek a - włoc-ław -s k i e 1 37,80 39,65 36,18 37,82 40,50 35,30 2 22,21 •22,98 2 1,53 22,79 2 1 ,8 6 2 2,10 3 14,18 14,02 14,31 13,94 13,19 15,26 4 , 8 ,1 3 7 ,5 3 8 ,6 5 8 ,1 5 7 ,2 3 8 ,9 4 5 4 ,8 4 4 ,2 7 5 ,3 4 5 ,2 7 4 ,0 3 5 ,2 7 6 3 ,8 0 3,54 4 ,0 2 3,19 3 ,9 2 4 ,1 4 7 2 ,5 7 2,11 2 ,9 8 2 ,2 2 2 ,4 7 2 ,9 2 8 1 ,6 1 1,60 1,62 ••1,83 1 ,5 7 1,49 9 1 ,2 3 1,00 1,42 1 ,20 1 ,1 7 1,30 10 0 ,9 6 0 ,8 8 1,04 0 ,8 6 1,06 0 ,9 4 11-13 1,35 1,09 1,57 1,49 1,50 1,10 14-16 0 ,7 0 0 ,62 0 ,7 7 0 , 5 6 0 , 8 3 0 ,6 8 17-19 0^ 32 0 , 3 5 0 ,3 1 0 ,3 8 0 ,3 0 0 ,3 1 20+ o , 3o 0 ,3 6 0 ,2 6 0 ,3 0 0 , 3 7 0 ,2 5 Razem 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 Ź r ó d ł o : w y n i k i b a d a ń w ł a s n y c h .
Czt sł awa S t ę p i e ń
S t r u k t u r a badanych .pacjentów według l i c z b y ‘udzielonych, im w o k r e s i e od 1 l i p c a 1976 r . do 30 czerwca 1977 r . porad am bulato-r y j n y c h p bulato-r z e d s t a w io n a j e s t w t a b . 1 ,
C z y sto ść K ó r z y a tá n ia z porad l e k a r s k i c h opisywana J e s t zwy-k l e przy pomocy p r z e c i ę t n e j l i c z b y w iz y t u l e k a r z a . Bardzo r z a -dko znany J e s t r o z k ł a d zbiorow ośc i według lic zb y , w iz y t u l e k a r z a . Wyniki n i n i e j s z e g o b a d a n ia poz w a lają na. p r z e d s t a w i e n i e t a k i e g o r o z k ł a d u . Zawarte w t a b . 1 s z e r e g i s t r u k t u r a l n e zarówno d l a mę-żczyzn j a k i k o b i e t o r a z d l a po sz cz e g ó ln y c h badanych województw mają c h a r a k t e r w y ra ź n ie asym etryczny z a s y m e t r i ą p ra w o s tro n n ą .
Ponad połowa p a c je n tó w b y ł a w c i ą g u r o k u ' r a z (37,80%) lu b dwa r a z y ( 22, 21%) u l e k a r z a w p o ra d n i o g ó l n e j ośrodka ‘zd ro w ia . D z i e s i ę ć i w i ę c e j r a z y w c i ą g u roku k o r z y s t a ł o z porady l e k a r z a 3 , 63% p a c je n tó w .
Bardzo podobnie k s z t a ł t u j e s i ę omawiana s t r u k t u r a w każdym z t r z e c h badanych województw. Wskaźniki podobieństw a s t r u k t u r p r z y jm u ją w a r t o ś c i wysokie w g r a n i c a c h 9^ - 96%.
Wie r ó ż n i ą s i | w sposób i s t o t n y tak ż e s t r u k t u r y w e d ł u g ' l i c z -by porad a m b u la to r y jn y c h d l a mężczyzn i k o b i e t . Wskaźnik podo-bieństw^. s t r u k t u r k s z t a ł t u j e s i ę w tym przypadku- na poziom ie 95%. J e ż e l i porówna s i ę p o s z c z e g ó ln e w sk a ź n ik i s t r u k t u r y d l a mężczyzn i k o b i e t , t q o k a z u je s i ę , że d l a j e d n e j i dwóch p orad r o c z n i e są one n i ż s z e wáród k o b i e t , n a t o m i a s t p rz y w iększych w a r to ś c i a c h l i c z b y p orad n i ż s z e wśród mężczyzn.
Z n a jd u je t o -swoje o d z w i e r c i e d l e n i e w w a r t o ś c i a c h ś r e d n i e j a - r y t m e t y c z ń e j l i c z b y porad a m b u la to r y jn y c h . Dla mężczyzn ś r e d n i a • t a wynosi 2 ,8 2 porady i j e s t i s t o t n i e -1 n i ż s z a od ś r e d n i e j d l a
k o b i e t w ynoszącej 3,06 p.orady.
W każdym 7. t r z e c t i badanych województw w a r t o ś c i ś r e d n i e j ' a r y -tm e ty c z n e j l i c z b y p o ra d . s ą podobne i wynos2ą w w oj. m iejsk im łó d zk im 2 ,9 2 , k a l i s k i m 2 ,9 1 , włocławskim 3 . 0 0 . R óżnice między tymi śre dnim i n i e 33 s t a t y s t y c z n i e i s t o t n e .
Warto zaptwne zw rócić uwagę na wysoki s t o p i e ń z ró ż n ic o w a n ia p a c je n tó w p o i względem l i c z b y u d z ie l o n y c h im p o rad a m b u l a t o r y j -n y c h . W a rto ści od c h y le ń standardow ych są praw ie równe w artościom
ś r e d n i c h a r y tm e ty c z n y c h .
•' I s t o t n o ś ć r c ż n i c między ś re d n im i w każdym przypadku badano t e s t e m i s t o t n o ś c i d l a dwóch ś r e d n i c h , p rzy jm u ją c poziom i s t o t n o -ś c i 0 , 0 5 .
K o rz y sta n ie z pomocy p a r a d n i ogólnych na wsi 171 Znajomość s t r u k t u r y p a cje n tó w według l i c z b y p o ra d j a k i s t o -p n i a i c h z ró ż n ic o w a n ia wzbogaca w a rto ś ć i n f o r m a c y jn ą ś r e d n i e j a - rytraetyC 2n e j , k t ó r a o k r e ś l a p r z e c i ę t n ą c z ę s t o ś ć k o r z y s t a n i a z po-r a d l e k a po-r s k i c h .
P ra w o stro n n a a s y m e t r i a r o z k ł a d u wynika s t ą d , że w iększość p a c je n tó w k o r z y s t a w c ią g u roku r z a d z i e j z porad l e k a r z a w o ś r o -
sku z d ro w ia , n i ż wynosi w a rto ś ć ś r e d n i e j a r y t m e t y c z n e j .
T a b e l a 2 P a c je n c i p o ra d n i o g ó l n e j badanych ośrodków zdrowia
p r z y j ę c i w d n ia c h 1 .0 7 .1 9 7 6 - 3 0 .0 6 .1 9 7 7 wg l i c z b y w i z y t domowych (w * ) L iczba p orad am bulato-r y jn y c h % p a cjen tó w ogółem województwo
razem czyźnimęż- kobl e ty ł ó d z k i e l i s k i ek a - w łoc-ław -s k ie 0 ' 0 4 ,5 9 0 7,02 8 2 ,4 6 8 5,04 8 3 ,0 2 85,71 1 10,69 9 ,3 2 11,89 11,49 1 1 ,1 1 9,71 2 2 ,5 5 2 ,0 7 2 ,9 7 2 ,2 4 3 ,10 2,26 3 - 0 ,9 9 0 ,7 2 1,2 2 0,'54 1,17 1,14 4 0 ,5 4 .0 ,4 4 0 ,62 0 ,2 5 0 ,62 0 ,6 7 5 0 ,1 9 0 ,1 1 0 ,2 7 0 ,0 7 0 ,2 3 0,20 6 0 ,1 3 0,06 0 ,1 9 0 ,0 9 0 ,1 7 0 ,1 3 7 0 ,0 5 0,06 0 ,0 4 0 ,0 5 0 ,0 4 0 ,0 5 8 0 ,0 4 0 ,0 3 0 ,0 5 0 ,0 7 0 ,0 3 0 ,0 3 9 0 ,0 4 0,02 0,06 0,02 0,06 0 ,0 5 10 0*02 0,(02 0,02 ■ 0 , 0 4 0,01 11-15 0 ,0 9 0 ,0 8 0 ,10 0 ,12 0 ,16 0,01 16+ 0 , 0 8 0 ,0 5 0 ,1 1 0,02 0,20 0 ,0 3 Ra zera 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 /
Z r ó d 1 o i wyniki badań w ła sn y ch .
Obok p o rad a m b u la to r y jn y c h l ę k a r z p r a c u j ą c y w ośrodku z d r o -w ia o p i e k u j e ts i ę o b ł o ż n i e chorymi w domu - są t o tzw . w iz y ty do-mowe l e k a r z a . Analizowane są one o d d z i e l n i e z uwagi na i c h
od-172 Czesława o t ę p i e ń
с *
r ę b n o ś ć g łów nie pod względem c z a s u p rze z naczonego p r z e z l e k a r z a n a j e d n ą poradę a m b u la to r y jn ą 1 w iz y tę domową. Różnica t a j e s t s z c z e g ó l n i e wyraźna w pracy l e k a r z y p r a c u j ą c y c h na t e r e n i e w s i . Rejon z ap o b ie ;ra w c z o -le c z n ic z y p o d l e g ł y d z i a ł a l n o ś c i ośrodka z d ro w ia j e s t c z ę s t o b a rd z o r o z l e g ł y , a warunki d o ja z d u do po-s z c z e g ó ln y c h wpo-si bardzo r ó ż n e . S tą d c z a s prze z n a cz o n y na w iz y ty domowe j e s t w ty c h warunkach zapewne wyższy n i ż n a t e r e n i e m i a s t i w y r a ź n ie j o d b ieg a od c z a s u p rze z naczonego na porady am bulato-r y j n e .
-S t r u k t u r ę p a cje n tó w badanych ośrodków zd ro w ia , p r z y j ę t y c h w c i ą g u roku przeZ l e k a r z a p o ra d n i o g ó l n e j , według l i c z b y w iz y t domowych z a w ie r a t a b . 2.
• 1
Zam ieszczane t u s z e r e g i s t r u k t u r a l n e eą s k r a j n i e a sy m e try c z -ne z a s y m e t r i ą p r a w o s tr o n n ą .
Praw ie 85% : badanych p a cje n tó w p o r a d n i o g ó l n e j n i e k o r z y s t a 7 ł o w o k r e s i e roku z w iz y t domowych, Z w iz y t t y c h s k o r z y s t a ł o więc około 15% p a c je n tó w , c z y l i co s z ó s t y p a c j e n t wzywał l e k a r z a do domu. Praw ie 11% p a cje n tó w wzywało l e k a r z a r a z w c ią g u ro k u , o k o ło 2,5% d w u k r o tn ie , a p o z o s t a ł e 1,5%.c z ę ś c i e j .
S t r u k t u r a t a j e s t podobna w t r z e c h badanych województwach - w s k a ź n ik i podobieństw a s t r u k t u r d l a p o sz cz e g ó ln y c h p a r województw
k s z t a ł t u j ą s i ę na poziom ie około 98%.
Wskaźnik podobieństw a s t r u k t u r p rzy porównaniu s t r u k t u r y męż-czyzn i k o b i e t wyncsl 955*. Odsetek k o b i e t k o r z y s t a j ą c y c h z wi-z y t domowych je s rt wyższy (17,54%) n i ż mężczyzn (12,95%).
P r z e c i ę t n i e na Jednego p a c j e n t a d o r o s ł e g o p a r a d n i o g ó ln e j ( k t ó r y p r z y n a j m n i e j r a z był u l e k a r z a w c ią g u badanego r o k u ) p r z y -p a d a 0 , 2 7 w iz y ty d o m o w e j- ’ Ś r e d n ia t a wynosi 0 ,2 1 w iz y ty wśród mężczyzn i 0 ,3 1 w iz y ty wśród k o b i e t . K obiety i s t o t n i e c z ę ś c i e j k o r z y s t a j ą z w i z y t domowych.
Porównanie w a r t o ś c i t e j ś r e d n i e j w t r z e c h województwach wy-k a z a ł o , że i s t o t n i e wyższa j e s t ona w woj.- wy-k a l i s wy-k i m ( 0 ,3 3 . Wizy-t y ) n i ż w łódzkim ( 0 , 2 3 ) i włocławskim ( 0 , 2 4 ) .
P r z e c i ę t n a l i c z b a w i z y t domowych p r z y p a d a ją c a na jednego p a -c j e n t a k o r z y s t a j ą -c e g o z te g o r o d z a j u u s ł u g , w c i ą g u roku wynosi ogółem 1 , 7 3 . Wśród k o b i e t wyno3l ona 1 ,7 8 , ^a wśród mężczyzn 1,65 w i z y ty domowej w c i ą g u r o k u .
Ś r e d n ie l i c z b y w iz y t domowych wśród p a c je n tó w t r z e c h bada-n y c h województw rów bada-nież i s t o t bada-n i e s i ę r ó ż bada-n i ą . Najwyższą w a rto ś ó
K o r z y s t a n i o z рокосу p a r a d n i ag S ln y c h na w si 173 p r z y jm u je ś r e d n i a v woj. k a li s k im (1,93)» n i ż s z ą w w oj,
włocław-skim (1,67) i n a j n i ż s z ą w w oj. m iejskim łódzkim ( 1 , 5 1 ) . Z dotychczasow ej a n a l i z y wynika, ż e :
- s t r u k t u r a p a cjentów według l i c z b y u d z ie lo n y c h im fiorad am-b u l a t o r y j n y c h j e s t podobna d l a mężczyzn i k o b i e t , a ta k ż e d l a t r z e c h badanych województw. Również s t r u k t u r a według l i c z b y wi-z y t domowych j e s t podobna w t y c h p o d z b io ro w o ś c ia c h . S t r u k t u r y t e tw orzą r o z k ł a d y s k r a j n i e a s y m e try c z n e z a s y m e t r i ą p ra w o s tro n -n ą ,
- k o b i e t y i s t o t n i e c z ę ś c i e j n i ż mężczyźni k o r z y s t a j ą zarów-no z porad a m b u la to ry jn y c h ja k i wi z y t domowych l e k a r z a z p o r a d -n i ośrodka zd ro w ia ,
- brak i s t o t n y c h r ó ż n i c w c z ę s t o ś c i a c h k o r z y s t a n i a z porad a m b u la to ry jn y c h p a cje n tó w w t r z e c h badanych województwach. Róż- n i c e t a k i e w y s tę p u ją między c z ę s t o ś c i a m i k o r z y s t a n i a z w izyt domowych l e k a r z a w poszczególnych województwach, ,
D alsza a n a l i z a z o s t a n i e przeprowadzona z uwzględnieniem w ie-ku p a cje n tó w p rzy w yodrębnieniu n a s tę p u j ą c y c h p i ę c i u grup wieku: 10-44, 45-59, 60- 69, 70-79 o r a z 80 i w ię c e j l a t .
Za osoby w sta rs zy m wieku p r z y j ę t o uważać l u d z i mających 60 l a t i w i ę c e j , - a więc l u d z i wchodzących do t r z e c h o s t a t n i c h , z wyodrębnionych powyżej, grup w ieku.
S t r u k t u r a badanych pacjentów według wieku podana j e s t w t a b . 3.
Z zamieszczonych t u danych w ynika, ż e p a c j e n c i w sta rs zy m wieku sta n o w ią praw ie j e d n ą c z w a rtą (24,22H ) 03Ób d o r o s ł y c h p r z y j ę t y c h w c i ą g u badanego roku do p o r a d n i . W ię k sz y ' J e s t u - d z i a ł s t a r s z y c h p a cje n tó w wśród k o b i e t (25,75!*) n i ż wśród męż-czyzn (22,475ń).
P r z y j ę t o z a ł o ż e n i e , że na t e r e n i e d z i a ł a n i a badanych o ś r o d -ków zdrow ia s t r u k t u r a wieku mieszkańców n i e o d b ie g a w sposób i - s t o t n y od s t r u k t u r y wieku w s z y s tk ic h mieszkańców wsi z t e r e n u t r z e c h badanych województw. O bliczony na p o d s ta w ie danych zawar-r t y c h w Roczniku.'demograficznym 1976 na s t r o n a c h 9-3^ u d z i a ł osób w wieku 60 i w i ę c e j l a t wśród d o r o s ł y c h mieszkańców wsi badanych województw wynosi 23,78jé. Porównanie z danymi zawartymi w t a b . 3 pozwala s t w i e r d z i ć , że o d s e te k s t a r s z y c h p a cjentów j e s t bardzo z b li ż o n y do u d z i a ł u s t a r s z y c h mieszkańców wsi - wynosi bowiem 2 4 , 225».
P a c j e n c i i l i c z b a u d z ie la n y c h , im porad a m b u la to r y jn y c h o r a z w iz y t domowych w o k r e s i e 1 .7 .1 9 7 6 - 3 0 .6 .1 9 7 7 wg wieku i p ł c i (w %) , T a b e l a 3 T r e ś ć P ł e ć WiekCw l a t a c h ) 18-44 45-59 \ 60-69 70-79 80+ razem (5+6+7)60+ . 1 2 3 4 ' 5 6 7 8 9 P a c j e n c i po- К 5 5 ,4 2 22,11 1 2,53 8 ,3 4 1,6 0 100,0 2 2 ,4 7 r a d n i o g ó l- К 4 9 ,7 6 2 4,49 1 3,85 9 ,7 2 2 ,1 8 100,0 2 5,75 n e j R 55,40 23,38 1 3,23 9 ,0 8 1,91 , 100,0 2 4,22 O d s e tek p o r a d M 4 7,74 2 4,16 15,58 10,62 1,90 100,0 28,10 a m b u l a to r y j - К 4 2 ,5 7 2 6 ,8 0 17,19 10,98 2 ,4 6 100,0 30,63 n y ć h . R 4 4,88 2 5 ,6 2 16,47 1 0,82 2,21 100,0 29,50 Odsetek l i c z b y M 3 2,18 21,70 18,26 21,36 6,60 100,0 4 6,12 w i z y t domo- K 28,91 19,19 19,99 2 4,29 7 ,6 2 100,0 5 1,90 wyęh R 3 0,14 2 0 ,1 3 1 9,34 23,19 7 ,2 0 100,0 4 9 ,7 3 M - m ężczyźni; К - k o b i e t y ; R - razem . / • , Ź r ó d ł o : wyniki b a d a n w ła s n y c h .
Kor zy s t a n i a z pomocy pör adni ogj lnyc h na wsi 175 W t a b e l i 3 podaria j e s t ta k ż e s t r u k t u r a l i c z b y u d z ie lo n y c h w c i ą g u roku badanym pacjentom p o rad a m b u la to ry jn y c h i w iz y t
do-*> **
mowych według utworzonych p rz e d z ia łó w w ieku. '
Ludziom w sta rs z y m wieku u d z ie l o n o praw ie 30S* ogółu porad a m b u la to r y jn y c h . Odsetek te n j e s t wyższy od u d z i a ł u pacjentów z t e j grupy wieku. Oznacza t o , że osoby s t a r s z e c z ę ś c i e j k o r z y s t a -j ą z t y c h porad n i ż m ło d s z e ,
S z c z e g ó l n ie z d u ż ej c z ę ś c i , bo praw ie z połowy (49*7350 wi-z y t domowych k o r wi-z y s t a j ą l u d wi-z i e s t a r s i . Odsetek t e n j e s t wyraź-n i e wyższy wśród k o b i e t (5l»90/ś), n i ż wśród mężczyzn (4 6 ,1 2 ?4).
Wprawdzie p o rady a m b u la to r y jn e i w izyty domowe mają podobny c h a r a k t e r z punktu w id z e n ia d z i a ł a l n o ś c i słu ż b y z drow ia, a l e c z a s poświęcony p r z e z l e k a r z a w t r a k c i e tych dwóch rodzajów u s -ł u g różni s i ę z n a c z n i e . S tą d b e z p o ś r e d n ie sumowanie l i C 2by obu
rodzajów porad j e s t sumowaniem zjawisk, n i e j e d n o r o d n y c h , Koniecz-ne J e s t sprow adzenie i c h do porów nyw alności. Tymczasem można
j e d y n i e s t w i e r d z i ć , że c z ę ś ć cz asu p ra c y l e k a r z a (ja k im dysponu-j e d l a osób d o r o s ł y c h ) w ykorzystana p r z e z osoby s t a r s z e j e s t wy-ż s z a w n ie w ie lk im s to p n i u w z a k r e s i e porad a m b u la to ry jn y c h (o ok, 5ifc), a w yraźnie wyższa w z a k r e s i e w iz y t domowych (o o k . 25%), n i ż wynika to z u d z i a ł u t e j grupy osób zarówno wśród pacjentów j a k i wśród ogółu d o r o s ły c h mieszkańców w s i. Wynika t o z więk-s z e j c z ę więk-s t o ś c i k o r z y s t a n i a z ty c h u słu g p r z e z s t a r s z y c h p a c je n -tów p o r a d n i .
Zmiany w c z ę s t o ś c i k o r z y s t a n i a z porad l e k a r s k i c h w z a le ż n o -ś c i od wieku p a c je n tó w pozwolą p r z e ś l e d z i ć w a r t o ś c i ś r e d n i e j a - r y tm e ty c z n e j 'l i c z b y porad zam ieszczone w Lab. 4,
Wyraźny i s t a ł y w z ro s t w a r to ś c i ś r e d n i e j wraz z wiekiem wys t ę p u j e w przypadku w iz y t domowych ^ wys z względu n> p ł e ć . P r z e c i ę -t n a .lic zb a w iz y t domowych l i c z o n a ria j e d n ą oáob<j badaną d l a g r u -py wieku 80 l a t i w i ę c e j j e s t wyższa s ie d m i o k r o t n i e wśród męż-czyzn i s z e ś c i o k r o t n i e wśród k o b i e t od ś r e d n i e j d l a pacjentów w w ieku 18-44 l a t a . J e s t ona ponad c z t e r o k r o t n i e wyższa d l a męż-czyzn, i k o b i e t w wieku 70-79 l a t o r a z dwu i p ó ł k r o t n i e wyższa ctla obu p ł c i w g r u p i e wieku 60-69 l a t w porównaniu z osobami w wieku 18-44 l a t a .
W przypadku p o rad a m b u la to ry jn y c h w z ro s t w a r t o ś c i ■ ś r e d n i e j l i c z b y porad n i e j e s t t a k s t a ł y i w yraźny. Stosunkowo najw yższą w a rto ś ć p rzy jm u je omawiana ś r e d n i a wśród mężczyzn d l a grupy
T a b e l a 4
W a rto ści ś r e d n i e j a r y t m e t y c z n e j l i c z b y p o r a d a m b u la to r y jn y c h i w i z y t domowych u d z ie l o n y c h pa cje ntom wybranych ośrodków zdrow ia w o k r e s i e 1 . 7 . 1 9 7 6 - 3 0 .6 .1 9 7 7
wg wieku i p ł c i Tfreść P łe ć Wiek (w l a t a c h ) 18-44 45-59 60-69 70-79 80+ v. razem P r z e c i ę t n a l i c z b a H 2 ,4 3 3 ,0 8 3,51 3,5 9 3 ,3 5 2 ,8 2 p o r a d a m b u l a t o r y j - К 2,62 3 ,3 5 3 ,8 0 3 ,4 6 3 ,4 4 3,06 . nych R 2 ,5 2 3 ,2 3 3 ,6 7 3,51 3 ,41 2 ,9 5 P r z e c i ę t n a l i c z b a M 0 ,1 2 0,21 0,3 1 0 ,5 5 0 ,8 7 0,21 w i z y t domowych К 0 ,1 8 0 , 2 4 0 ,4 5 0 ,7 8 1,09 0 ,31 c a 1 osobę badaną R 0 ,1 5 0 ,2 3 0 ,3 9 . 0 ,6 8 1,00 0 ,2 7 P r z e c i ę t n a l i c z b a M 1 , 2 7 1 ,6 7 1,82 2 ,2 3 2 , 3 6 , 1,65 w i z y t domowych na 1,41 1 ,4 8 2,01 2 ,5 3 2 ,4 5 1,78 1 osobę k o r z y s t a -j ą c ą z w i z y t R 1 ,3 5 1 ,55 1 ,9 4 2,41 2 ,4 2 1 »73 \ ' i M - m ężczyźni; X - k o b i e t y ; R - razem . Ź r ó d 1 p i wyniki b a d a ń w ła s n y c h .
Ko r zy s t an i e z pomocy p qr a dni ogólnych na wsi 177 w ieku 70-79 l a t ( 3 ,5 9 p o r a d ) , z a ś wáród k o b i e t w p r z e d z i a l e w ie-ku 60-69 l a t ( 3 ,0 0 p o r a d ) . Te najw yższe w a r to ś c i ś r e d n ic h są 6- k o ło 50% wyższe, w przypadku obu p ł c i , od ś r e d n i c h w g r u p i e w ie-ku 18-44 l a t , k t ó r e p rz y jm u ją w a r t o ś c i n a j n i ż s z e .
Omówione t u wyniki wskazują na z a le ż n o ś ć c z ę s t o ś c i k o rzy -s t a n i a z p o rad u d z ie l a n y c h p r z e z p o r a d n ię o g ó ln ą , zarówno od wieku j a k i p ł c i p a c je n tó w . Uzyskane oceny t e j c z ę s t o ś c i d l a różnych grup wieku mężczyzn i k o b i e t d a j ą j u ż pewne podstawy do przew idyw ania z a p o trzeb o w an ia na te g o ty p u u s ł u g i l e k a r s k i e w l a t a c h p r z y s z ł y c h p rzy u w z g lę d n ie n iu prognoz dem og ra fic zn y c h .
Przewidywany w z r o s t u d z i a ł u osób s t a r c z y c h w naszym s p o ł e -c z e ń s t w i e , wraz ze zwiększoną c z ę s t o ś c i ą k o r z y s t a n i a p r z e z n i c h z p o ra d l e k a r s k i c h , zmieni s t r u k t u r ę i l o ś c i u d z ie l o n y c h p o rad według w ieku. Większą c z ę ś ć c z a s u swej p r a c y l e k a r z e będą p o ś -w i ę c a l i pacjentom -w s ta rs z y m -w ieku.
Poza tym Jedno ze ź r ó d e ł p r o c e s u s t a r z e n i a s i ę l u d n o ś c i , j a -kim J e s t w y d łu ż a n ie s i ę p r z e c i ę t n e g o c z a s u t r w a n i a ż y c i a , zwię-k s z a o zwię-k r e s przebyw ania w wiezwię-ku 3 ta rs z y m . S ta w ia to prze d 3łużbą z drow ia poważne z a d a n ia u c z y n i e n i a c z ło w ie k a zdrowym i sprawnym t a k ż e w o s t a t n i m o k r e s i e Jego ż y c i a .
Dla r e a l i z a c j i ty c h zadań n ie z b ę d n y J e s t n i e t y l k o p o s tę p w n a uka ch medycznych, N ie w ą tp liw ie n a le ż y r o z w ij a ć s łu ż b ę zdrow ia t a k ż e w k ieru n k u u s p r a w n ie n ia s z ero k o ro zu m ian ej d o s tę p n o ś c i j e j u s ł u g , Pozw oliłoby to zwiększyć wykrywalność chorób we wczes-n ych I c h s t a d i a c h , kiedy j e s t w iększa możliwość w y l e c z e n i a .
W tym z a k r e s i e J e s t j e s z c z e w ie le do z r o b i e n i a w ł a ś n ie w p l a -cówkach ochrony zdrow ia na w s i .
Czesława S t ę p i e ń
PROVISION OF GENERAL HEALTH SERVICES FOR OUTPATIENTS IN RURAL AREAS ACCORDING TO AGE AND SEX OF PATIENTS
(Casft Study o f S e l e c t e d H e a lth - C a r e U n i t s )
The a r t i c l e c o n t a i n s t h e a n a l y s i s o f s e l e c t e d f i n d i n g s o f r e s e a r c h e s on t h e f re q u e n c y o f v i s i t s i n g e n e r a l m edical d e -p a r t m e n t s o f s e l e c t e d h e a l t h - c a r e u n i t s . The a u t h o r p r e s e n t s d i
-1 7 8* CzoGiawa S t ę p i e ń
s t r i b u t l o n e o f fre q u e n c y o f c l i n i c a l ' c o n s u l t a t i o n s and home c a l l s a c c o r d in g t o th e sex o f p a t i e n t s . The v a l u e o f t h e mean number o f c l i n i c a l c o n s u l t a t i o n s and home c a l l s was e s t i m a t e d f o r ( sp e c ific age g ro u p s o f men and women.
A p a rt from t h a t th e a u t h o r p r e s e n t s t h e s t r u c t u r e o f p a -t i e n -t s and -th e t o t a l number o f c o n s u l t a t i o n s p r o v id e d f o r them a c c o r d i n g t o t h e i r a g e . T h is made p o s s i b l e e s t i m a t i o n o f th e t i -me a l l o c a t e d by p h y s i c i a n s f o r e l d e r l y p e o p le .
