O niektórych nowszych próbach klasyfikacji skał osadowych w ZSRR i Polsce

Str. 34 PRZEGLĄD .GEOLOGICZNY Nr 1

MARIA TURNAU-MORAWSKA

O

.

NIEKTÓRYCH NOWSZYCH PRÓBACH

KLASY~IKACJI

SKAŁ

.

OSADOWYCH W _

ZSRR

·

l POLSCE

P

b

roku l930, gdy pętrugrafia skał ~o-·

- . wych w. ZSRR została uznana ~ sarno.:: dżielną gałąź nauki i stała się osobnym przed-miotem wykładów . na wyższych uczelniach,

· znacznie wzmogło się tempo ]ej rozwoju i za-. kres· objęty~h tą nauką zagadnień. Pionierzy tej

nauki jak: Samojłow, -Szwiecow, Baturin,

Za-.· waricki,. Pustowałow, Strachow, Naliwkin, Kle-. nowa, Siedlecki-i wielu innych, wykorzystują

· . materiał obserwacyjny, ~yskany na ·podstav.rie . szczegółowego studium skał,_ do· rozwiązywania

szerszych zagadnień w dziedzinie. nauk o Zie-· . mi; jak- np. zagadnień paleogeograficznych,

se-dymentologlcznych, geochemicznych,

stratygra-fic~nych, nawiązując przY tym niejednokrotnie do za~adnień · p~sztJ.kiwania surowców .

minerał--. riych, których skały oSadowe dostarcźają . pa

ogół znacznie więcej aniżeli skały magmowe.

W

zWiązku z ·rozwojem wymienionych zagadn~eń stworzeide racjonalnej z punktu widzenia gen~­

tyczneg9· ,a praktycznej i ~;itOSl,lnkowo prostej . systęmatyki skał osadowych, staje się watnyro-postl,J.Iatem i je~t iywo dyskutowane

w

podręcz-~~ikach l mQnografia~h. : . .

.PRÓBA

F'USTOWAŁOW

A

·

KLAsYFIKACJI

- SKAŁ OSADOWYCH

l

NTERE.SUJĄCA jest próba klasyfikacji skał osadowych wysunięta przez Pustowało~a (3)

a uwzględniająca w dużej mierze problemy -geo.:. chemiczne. Przeciwstawiając się pogląd'om

nie-. któcycb petrografów jak Rosęn~busch~ (4)f ·którzy stwierdzaj~ że w licznych ·i ważnych typach. skał oSadowych brak jest jakiejkolwi-ek praWi-dłowości. w ·rozmieszczeniu pierwias~ów i w:ia-.

jemn~ ustosUnkowaniu składników ·niineral-· . nych, podkreśla Pustowałow,. _że

we

wszelkich _

procesach sedymentac)i motna 'mówić o różni-cowartiu .się materiału .żgodnie· z prawami -fi-. · zyczno-chemicznymi a taJcie w zależności od . periodycznie zachodzących i nilladających się zjaw~k geologicznych. Wprowadza . mi. pojęcie · tzw. o.sadowej dyferencjacji, dotyczącej zarów .... no -osadów powstałych na drodze mechanicznej, jak i chemicznej, a zgodnie z_ tym pojęcieni .· przeprowadza podział skał os~dowych na ·dwie

główne ·klasy; produkty dyferencjacji mecha-.

·· · nicz:nej !produkty dyferencjacji chemicznej.

Ppdział ·pierws~ej klasy na rzędy przeprowa-dzony jest według wielkoścL ztaril; drugiej kla-sy-według porz,ądku ich wytrącania się·z roz-tworów· wodnych; Porządek ten . został ustalony

na

podstawie badań eksperyi:nimtalhych, a

w

ogólnym schemacie potwie1"4~ją go wyniki ob-serwacji osadów współczesnych,· przede wszyst-kim · m~?rskich, na co zwra~ uwagę St~~chow

(5). Stwierdzamy mianowicie· regularną zmien-ność zespołów minerałów aut<?gerucznych. w

mi~ę pogłębiania ·się. basenu sedymentacyjne-go w związku· z oddalaniem się· od brzegu mo""

.

.

rza.

W osada~h. P.L~.Y~~c~J}Yorz~. si~-~od~

f~!~_ii}.q~gk\:@, .I!!~!lB~!l~,_,g!~~-ąrą~~qJi!x

_

_!t~!:

.

l

.

·

i;'!

. E

·i~~i2Yt~:

. ry_r _ _ _ _

-

~~~~

-

·

~

__

..

__

i't~~r:~~~~~~g~~~~efie

.

,

,_

.:&

-

.

.

--~-~---~,,...,-

.

.

~--~~-·-"···-~-

_

·

_

-osadów pelitowych:-węglany .żelaza i manganu.·

~--·-:··--·w•--··"·;· , ... ., .... -:---...-...- •.. ..,.\,.,·;>~-··· .~ • ·· ~' ... ~-·~-. ... ,,. •.••. ,,,,.;,~, ... ,.~..,...., .•. -,.~· .•.. ,.,..· · ···~--~ ·r··

.

w

m:yśl tych zasad i ·obser-Wacji przeprowa-dzona jest syste:rnatyka skał osadowych. Kon-s.ekwentne jej przepr~wadz~nie w oparciu

wy-łącznym o zjawiska fizyczno-:chemiczne ni~ jest łatwe ze względu na wybitną,·

a

nie .?;a wsze da- . jącą się . uchwycić rolę czynnika biochemiczne- . ·

go,-ze względu ·na zmiennoś.ć zjawisk sedymen-tacji

w

c2:~ie, w m~rę roŻwoju skorupy ziem-·

skiej i wreszcie wobec równaczesriego zachodze-. nią w wielu wypadkach zjawisk· dyferencjacji

· chemicznej i mechanicznej, które mogą się

zle-. wać w jedno zjawiSko :PrzyrodnicZe. szwiecow

. zwTtscił uwagę (8), że . kolejność tworzenia sl~ różnego ty:pu osadów. zarówno chemicznych, ja}{

. i mechanicznych jest w-dużej mierze uwarun-. kowana zmianami w budowie i morfologii sko .... , rupy zie~ldęj. Np. sedymentacja złóz solńych

zachodzi nie wskutek. zasc;>lenia całego basenu m!)rskiego, aie przez odcięcie jego części, ktÓry to pro~es zachodził· n:ięzależńie od próc~ dy~

·

fetencjacji . chemiCznej i-mechanicznej. .

. . .

_ Klasyfikacja Pustowałowa; co do której ~

mimo wysuniętych zast~eżeń należy przyznać,

że. jest· oparta na -głębOko przemyślanych pod-· stawach genetycznych, nie -została rozpowszech-niona ani w późnjejszych podręcznikach ra-dzie.ckich, ani innych. Przypuszczalnie w now-szym wyd~miu dzie~ Pustowałowa zostanie ona podana w uzupełnionej i wykończonej formie.

Nr l PRZEGLĄD GEO·LOGICZNY Str. 35

.. PRÓBA .SZWIEOOWA K4SYFIKACji

SKAŁ OSADoWYCH

w

·

~~r~~~lw~ą~~~~i~/,;~u:

.

~s!W

.

P

-·

·

s~il~rM.~tę

~:

PS!

:.

::$y_$~6W:

:.

da.:

w

A!

.

~

~

· ~~s;!h,.podkreślona" .jest ·>Jednakże. kop.i~~ć

w.x$~~!.ę,:g~~

-"

-

~;}{~

.

L

..

..

i.~tY:~

.

h jąko

..

o$op~ęj

..

f.!~Y

\'1/ŚI,"ód s~· 9saciowyc}l. · W genetycznych syste.,. .

,

~~h. ·dawri.iejs~ych,· in-zyjmujących· ogólny

po-dział skał ·Osadowych ria osady mechaniczne .

i

chemicZl)o-niechaniczne, skały ilaste

rozpatry-wane są zazwyczaj wśród osadów mechanic.z.:

nych jako. utwory o najdrobni~jszym ziarn,ie.

Szwiecow··.twierdzi, że umieszczanie: skał ·

ila-.. sty~h wśród osadów mechanićznych jest zupeł•

. nie niewłaściwe ·z punktu widzenia genezy

głównych składników mineralnych. . W sl_dad

iłów i glin wchodzą wprawdzie także i produkty

mechanicznego roztarcia niezmien.ionych skład­

ników skał ma·gmowych jak: kwarc, skaleni.e; ·

miki, amfibolę itp., w ~kszości jedn~k sk~i

ilastyc}l.przeważają produkty nie mechahiczne ..

go, .lecz chemicznego wietrzenia skał

magnu)-wych, a ponadto część składników tych skał,

występujących w koloidalno-rozproszonej

fa-zie, jest niewątpliwie chcinicznie .wytrącona· w .

czasie proceSu sedymentacji.· Szwiecow .

propo-nuje podział skał cisadowych na następujące

trzy. kla.j;y:.

· 1. s·k ~~~!..!LS-1:!.9 .. !1..!~ produkty

:t;ne-cha,nicznego rożkruszania . skał starszych.

. · 2. S k a ł y · i l a s t e, produkty

chemiczne-go rcnkłaau.~-s~Jadiilftów. skat. macierzystych; .

które .to składniki w znacznej częśCi . już . na

miejscu przeszły w nawe ·minerały. . . .

3.

S,

,.

JU.l

.

lY

..:.

.

slu

t

ln

.tf ..

~~~

..

~.,

..

,J~.~

..

!?.--!9,~S.!Le-

·

m i c z n

e

__:_

produkty chemicznego rozkładu

riajwlęce}

·

rozpuszczalnych składników skaJ

macierzystych, ·które. to skła9niki p·rzeszły . hi e

tylko w roztwory koloidame, ~.le także i w i:ze

czywiste (molekularne) - zostały przeniesione

b_liżej . lub dalej od miejsca :wietrzenia . skał, ..

a następnie wytrącone .. przy · udziale

czynni-. ków czysto chemicznych. albo p:r:zy wśpółud#a­

le organizmów-. Osady tej _klaSy, . wydzielając

. się z roztworów pod dżiałaruerri. różnych czyn-_·

-ników, mogą być według przeważającego · w

nich składnika. ·tub zespOłu składników

pOdzie-lone na grupy ·skał: gliniastych (termin: allity,

należą

ht

boksyty i lateryty), żelaziStych,

man-g?:ńowych, krzemionkowych, siarczanowych,

węglanowych; haloidowych i fosforanowych.

WyróZnienie skał ilastych j·a.ko oddzielnej

k1asy skał Osadowych jest wyraźnym przeciw-.· .

· stawienl.ein · się systematyce· amerykanskiej

P. D .. ·Ki'ynine~a, F; J. Pettijohn'a f innych

pe-

·

trologów. W powyższych systen;ulch skały

mu-łówcowe i ilaste omawiane' są łącznie jako

jed-na

·

grupa

drobnoziarn!stych skał osadGwych.

Na

·

zarżut ni~łuszności łączenia w jedną gru:~:)ę

skał

o

różnej ·genezie i. składzie· mineralnyn:i

od-powiedziałby zapewne P. ·D. Krynine, że· jego

systematyka stworzona została · dla polowego

op~u skał osadowych, a skały mułoweowe i

j.la-ste z Jednej strony trudne są dó mak"-oskopo•

wego wyróżnienia, a z drugiej .strony w profilu

geologicznym są one często związą.ne w jednej

ciągłej serii nie dającej s~ę rozpozio~ować. _

Mi-mo . !WSZystko tego rodmju ~j~·ie .. nie

byłoby moim zdaniem. 'USprąwiedliwione. . ·

.

Interesujący jest w &ystemat~,;.~sZwle.C.o~

·

·

~~P.t0~(ldz~y.

"

c

~w

:;

~:ód

.

.skat ..

pla.sz~y~

stych, oparty na ~W:ą..ąz_ię tnińe~alnym, po.d~bJJię

j~~

-

~

-

~

·~:

~y:~~~~a.

-

~ll

:

...

w~j

~.

wsPoinniany.ch

.

·

'

petro­

.!9S:~~~ ~~!'Y:!m~~1~~!1·. Podział Szwieeowa

wy-·różnia psamity: · · · · •. , ~ , .• _, ···:o;..',..•· ... ~ - '

~:

.

·

fll

·

i~:l~·f

·

~

.

ti

~

~

·

:·;

.

.

3. .P.<?JJ~J.lł: ty c ~,!l.e. · .·' .

· ~tt.EL: piąsk~~c·ę~~-}V Js:!óxi~.h

...

g~k

·

~--~~ąr~~

.

.

J~~:~~

-

j~

,

~l!

~

-

~~E,.&1~

J

.

m~.Y.~.Jl.!BŁ<Wi­

)&~~-9.ę!t.~x~.nY~h~QilErYWa~:Ri?..wMną_U9..ś..ciq.wp

roi~ ;+w;n't"7~ mę '."An~ł · c!~ .... . · ··~..:i. · ; . ".'

... · "''···~ ... ~.,..,._ .. ". · · "...~~~W!~Q..WS...,J.~~e."

w-ter~p.a~h.geosy:nkl.itWny,ch,i:ią~d~JłX.:?.i~~_9h_ g_~:.

s~Jjn.x .. Na terenach dbszernych pla.tform wy-słiępudą :lzadko i nie są,' typowo wy~tacone.

~~~tag~

~

~Q~I_~X

~

~

-

.

N

~

<?

~~y/

~i~~~ )?Y~~-~~Pt:().~~W~: górqtw.QrCzyn:_l~, .-~~­

c,b_q:~~{i~;v.;QJ .

.n.a

JęxęnJęJ)ll~~im

..

~eną.ąedyro.ęn:-.

t::IMl · ' · · , · '. . ·

~:.•. · , · ,:' .

~~.Qtninę.r~in

~

;R;~~2Y~­

.9ę .. ~?.;Y1i

.

.

als;i~ .. P.sam1ty~

..

.

w.

.

.

~tór.Y-ch_, . .Oho.k~J~\v.~r..c;u

inne

..

~klądJJiki..I!ętnrJY~!le.4>~r:y.:w,aj.ą:,J:,Ql~ .. PQd- ··

· t?ęd,ną .luh .. :w.ystęp.u.Ją ..

W.

__

$lad.a~h~ ;:ąą

, ..

~ru!~~~te­ ryąt_y~~n~ti.!!ąJ2ł~~<i:t:ro.Q}Y.Y!;l:lJ~;~.URW

.

.

ąę4~męn-.

t " . . Ak . . 4--.~1. . . , JV.t . ...:1

.ą~J.~,~~,-~.~,~- o~.są,:;;po_~.r-~a;nę..,w§r~..o~.Y.ów. .. geo""

§X~~.

a:!~

.

~-

V,a.r_Q..g

_

~

piasko~ów

,

_mpnomin~- ~­

·r.!lnx..c.b.._~Q$~<!z~~~~~~.

ltA!'l~-:_;~Q,~J!:

..

J..~~?.~':!!-~ :~~}!~2~}!t_R~~k<J~C

k.~~YJ2.!f.~~L~~~-!T~!Y·

.

~~~~~~

..

!?!i:łrC?~Jlt~

.

·

1Łs~e ~~L%~~g_

:

~i!!

-

~~

!

~!.

..

~~~

-

~~~~-

l

~~~~ ... !':Y~~F~~~~~?.~Y~J-.~~~~~~~Q~.~ •. J~~!.<?.~~~~­

Vf._e, .• g}~g.~.~·J?tt!lmi~p!'!

..

or.ą.z .}Ją§.~~- ~i9.9

..

lł~Jk· \

~~g:;..:~?.~.;.,...P..?..!!~i.~~x~~ł:f~,

...

.

~!~~~~;, .. ,~:~~'Z:Y·

.J

.

J)s~~.:o.g~a..zy. Definicje i opis tyc~ skał .są na

.ogół podobne cio pOdanych

u

Kcyi:iirie'a i'

Petti-johna, zwraca jeclnak Śzv.r'jecow u)vagę na to,

·l

i

Str. 36 PRZEGLĄD. GEOLOGICZNY . Nr l

gęnezowanymi dzięki obfitości minerałów

ila-~tych 'i krzemionki koloidalnej w pierwotnym

~sa4zie, -które to składniki łatwo_ulegają

rekry-stali~cji i deformacji pod ciśnieniem warstw

nadległych i przez _deformację tektoni_czną osa-:

dów w geosynklinie.

·Jak widać z. powyższego ustępu podział pia- .

skowców przeprowadzony przez Szwiecowa jest

b~mlzÓ podobny do podziału stworzoneg~_ przez petroiagów amerykańskich; Z. tą różnicą, że.

ar-kozy i szarogłazy są według Szwiecowa bliżej

spokrewnione gen~tyczn!e aniżeli według

syste-·matyk.i Kryriine'a. ·szwiecow wspomina,. że

we-dług ·niektórych i>etrologów radzieckicli. wyroi-nienie a_rkoz i . szarogłazów jest zbędne wśród

. pofimiktyc~ych _piaskowców, on sam· jednak

jest ~ zachowaniem dawnych nazw -tym

'bar-dziej; że arkoży i .~arogłązy zaz~yczaJ już

ma-kroskopowo dGbrze. się wyróżniają. Podobnie

jak Kcynine i inni uw~a Szwiecow czynnik

ge~orf~logicz.ny i geotektoniczny · za więcej .

dęcydujący o skład~ie·mineralnym pj.askowców

·niż czyńnik klimatyczny.

Z· innych· szczegółów systematyki .SzWiecowa

zasługuje _11a uwagę p_o~J~..f~~~~.!~~~y

w~~~ ... ~.~~"!~

...

~E.:~!ł!lls.9:~Y.~h~.._·Js_!!try~L~Y­

r6Znienie w wielu kląey±ikacjach jest ·mało ·

...k:'"_.-·.• •. •0..-... ł .. -.:-.-t..,'.J';~~ ···:·.,.·~ .. ~~~:~-c~} ~'!V<.·-~~~ ... ;"\,.., _ _..,.:,-/i>-._•,_,~,-..·."""~' .:"' .. V~.,;.,-.=..""..,..,

t>~·. Pooział ten· jest hastępujący: .

·T ~~kowe..-'lhmnicZne:

a. ·g~jzeryty - zbUdowiane głównie z opalu,

Ib. chalcedortowe ·skrzem:iem~e .rufy, ·

c. kwarcowe i kwareowo-cltakedonowe

skrze-mieniałe tu~y.

· · II. Q§_i\.Qx.~.klruml.i.o~g,..m:g!!~~~F.l~ .

. .a. oplrlow;e s.pongiollty; opalowe radiolaryty,

diatanity,

b. ahaJcedonowe spongiolity, cbalCedoQowe

ra-. diatomity. · · · ·

III. ~~Y ... ~J:IlU.2i*.9~-.lk.!~i~~l.1lS~i!,..

· osa·dy, których gmE!7Ja na p~taWle ·

Charak-teru peflrogr~kznego malkro- i · ro~roskopowe­

go nie daje się odczytać. Procesy d:iagenetycz- ·

n~, ws_półdzialające przy powstani-u niektórych

typ)w <tej gr~y, mogą czasem graniczyć z

pro-cęsam~ mętamor:fozy: ·

a 2budowane głównie ;z· opalu; trypla

(po-. dobna do ·'<liatomitu, a:le be;z ślądu

okrzem-kl6w),, opoka odwapniona, . krzemlenie

opa-lowo-chaJI.·cedCJ~?--OIWe, · ·

· · b. 2!budowane głównie z· chalcedonu jaspisy~

· lidyty, ikrzemienie chalcedonowe.

c. zbudowane główn-ie z kwaorcu: jas.pisy kw1łi'­ . cowe (ftanity, jaąpiolity) krzemienie

kw.ar-cowo-ohalcedonowe.

Z· podobnego pu~~u widzenia . klasyfikuje_ .

Szwiecow wapil~rtie c;lzięląc je·.na pięć-głównych

grup: organogeniczne, chemiczne, okruchowe,

k~ptogeniczne.

r

ksenogerticzne czyli

konkre-cyjne.

W swojej klasyfikacji wapieni nie · wid.d

Szwiecow potrzeby ściślejszego · wyró~niania.

typów na podstawie ilościowego stosunku wę­

glanu wapnia do roinerałów ·. ilastych i. detry-tycznych .. Nazwa "margiel" jest

"w

ogÓle

pomi-. nięta w jego systematyce. Ten punkt widzenia nie utrzymał się jednak u innych petrolc>gów

radzieckich. WiSzniakaw (9) przyjmuje nastę­

pującą ~yste~tykę wapieni i margli opartą na

zawartości :CaCOa, systematykę przyjętą u nas:

zawartość CaCOa W·% nazwa skały

95

- 100 wap1en

.

.

, 75 '95 wapień ilasty 50 75 . margiel· 25 50 margiel ilasty 5 25 ił wapnisty 0,5 5 ił

· Tę samą systematykę przyjmuje

Pu8towa-łow (3).·

· ·Ogólną zasadą systematyków skał oSadowych

w ZSRR jest oparcie klasyfikacji

w

miarę moż:­

noŚci o podstawy genetyczne przy

równoczes-nym zachowaniu prostoty i przejrZystości

syste-mu. Bez uzasadnionej potrzeby nie wprowadŻa

się nowych nazw ·skał ani nie odrzuca dawnych;

· R~cjonalno.ść s;vstemu przy równoc~nej jego

pr~ktyczności

i

przydatności zarówno dla kla:-·

. syftka ej i polowej przy kartowaniu terenu, jak

i dla celów petrografii stosowanej, j.ęst myślą

~rzewodn~ą wszelkich poprawek i uzupełnień

wprowadzanych do ~awnych systemów skał

osadowych;

ZAGADNIENIE KLASYFIIU~.CJI·

SKAl:-OSADOWYCH· W POLSCE

Z

E ~ZGLĘDU na chaTakter osadów,

pokry-. WB.Jących ~obszary Polski,

zaintere-~owanie petrologów i geologów _polskich doty-.

czy przede wszystkim _utworów

piaszczysto-'żwirowych .i marglisto-wapie.nnych . .. A.

jaro-szewicz~Kłyszyńska-.,.HaliCka w pracy ·

doty-czącej utworów morenowych Łysej Gó:ry poo Wilnem,, porusza sprawę terminolqgii składni­ ków- grubszęj frakcji moreny. W celu uniknię,­

cia nieporozumień w związku ze ,stosqwaniem

różnych nazw do pojedynczych elementów

po-szczególnych frakcji moreny, podaje następują­

cą terminologię zaproponowaną - jak pisze

autorka - przez prof. St. 1\llałkowskiego.

' . ' .

Nr 1 · .. '"'1'1 P-:RZEGLĄI> -GEóLóCiCZNY Str. 37 · do 0,2 0,2 cm

-

l "2 cm·- 5 5 _{cni --- 10} lO cm

-

25 25 cm - 5 0 50 cm l powyżej lm cm cm cm cm cm.

cm

m piasek · i drobniejsze frakcje (muł, ił),

zw1r drobnoziarnisty, element pojedynczy: ziarno drobnego żwiru,

żwir gruboziarnisty,

ele-ment pojedync~y: ka-myk drobne kamienie kamienie duże kamienie ~łązy dUże głazy A. Jaroszew1cz..Kłysżyńska-Itailiiokta !pÓsilada

w

chwili obecnej duży materiał, dotyczący po-równawczego zestawienia terminologii osadów

· piaszczysto-żwirowych, używanej priez róż-.

nych ~utorów w różnych krajach i

przygotowu-je propozycję nowszej klasyfikacji. Materiały·

te będą przypuszczalnie niedługo zestawione

i ogłoszone drukiem.

Zestawienie innych podziałów i terminologii ·

skał okruchowych stosowanych . dotychczas w

Po1sce podaje J. Pacowska w przygotowanym do druku artykule pt. ";zagadnienie podziału

i terminologii utworów czwartorzędowych Pol-ski" .. · Na uwagę zasługuje wspomniany ·przez

autorkę podział .utworów czwartorzędowych

·według wielkości ziarn, przedstawiony w

tek-. ście objaśniającYm do map geąlogicznych

War-szawy i opracowany przez St. Z. Różyckiego

i Z. Sujkowskiego. w .1937 r .. Wprowadzony tu,

zostaje termin "żwirek" na określenie frakcji o wielkości ziarn 2 mm - . l mm.

W latach ostatRich na licznych zjazdach,

i konferencjach _naukowych zagadnienie klasy-fikacji osadów klastycznych było żywo d- ysku-towane i spodziewać się można rychłego

ustale-nia obowiązującego ogólnie podziału tych

osa-dów oraz terminologii.

Terminologią i podziałem skał z grupy mar~

gli i wapieni pierwszy. w PolSce zajął się Z. Suj-kowski (6). Stara się on podać ściślejszą defini.,. . cję. terminu "opoląl", która to nazwa przez

większość dawniejszych autorów stosowana

by-ła do wszelkich górnokredowych ·. skał .. wapn~-:

· stych, nie będących kred~ piszącą; Proponuje ón nazwę "opoka" nadać ,skale porowatej, wą-· piennej, o tyle zwięzłej, iż nadaje się na budu- · lec, wieku górno-kredowego. Skała taka w praktyce przepełniona jest igłami· gąbek i bu-rzy się tylko powierzchownie z kwasem ,solnym,

nie tracąc spoistości. Zawiera ona krzemienie

iypu "czertów", bez kory. .

Ściślejszy !)Odział i terminologię skał górno.:

·kredowych typ.u margli,· opok, wapieni i gez; w oparciu o własnośCi fizyczno-chemiczne

i obrazy mikroskopowe płytek ciEmkich podaje

K. Pożaryska (2);_

W · związku z potrzebą rewizji klasyfikacji .

.skał osadowych innego typu niż wspomniane

'prowadzi się w chwili obecnej- praee _przygoto• · ·

.

w~wcze;

:

p~legające

na zbieraniu

materiału

ob-serwacyjnego _i porównawczego. W Zakładzie Petrogtafii Skał Osadowych · Uniwersytetu Warszawskiego pra<:e dotyczą analiz różnego

. typu arkoz i szarogłazów :ż terenów Polski,

po-. alęgłych kilku następującym po sobie fązom

· :gófotwórczym. K. Łydka w związku-z ·

ópraco-W~niem petrograficznym utworów

permokar-bońskich okręgu krakowskiego. zestawia

sche-mat klasyfikacji skał piaszczystych Polski w

4łiagramie nieco poQ.obnym db diagramu_ P. D.

Krynine'a, o tyle zmodyfikowanym, że

okru-chy skał w trójkącie koncentracyjnym doliczone

. są do minerałów ilastych, co umożliwia ściślej­

sze rozgraniczenie arkoz i szarogła~9w. Zgrupo-wanie punktów odpowiadających ró~nym ska-.

łom, piaskowcowym Folski ilustruje zależność

składu· mineralnego tych skał od morfologii, ·

tektoniki i historii danego odcinka Polski.

• · · L i t -e r a· t u r ·a

1. Ja:roŚzewlicz-Kłyszyń5k.a A.

·o

utw.oraoh moceqo- 5. Stra.cbow -N. M, . :K W'aPtow o b obszczej tieo~rjli

wych Łtsej Góry JPOd Wilnem. SUI' les depotS osadocZiliOWO · processa. Izw. Akad>. Nauk SSSR,

gladaiJres de Łysa Góra pres· Wilno~ Starunia. Ser. geoi. N. 4. 1950.

N. lo il?!o~ Akademi.a. Umiejętności. 1938. 6. SujkOW'Sk'i -z. Pletrogr.ama kredy Polslki, Kreda

2. Po·żaryska. K. Zagadnienia sedormento.IQgicz.n,e

gór-nego m.a.strychtu i d_anu okolic. Puław. Państwo­

wy Insf;Ytwt ,Geologiczny. Biuletyn 81. 1952.

3. PustowałOIW L. W. Pdeflrografja osadocznych

po-rod.· Góstoptechizdat. 1940.. ·

4. Rosenbuseh H. i Osan A. ·Zasady Nauki o Ska

-łach. Przełożył i uzupeŁnił J. Morozewicz. Wyd. :Kasy im. Miailows·ldego Po'pioemnia. Nooki. War-szawa 1937.

z głębokiego wiercenia w Lublinia w poróWna-niu· z k.roedą niektórych innych obszarów Polski. Spraw. P.I.G. VI. Zesz. 3. Wars.z.awa 1931·

· 7: Szwiecow M. S. Pietrografja osadocznych IPOrod.

Gos1mgeolli.t. Min. Geoil.. SSSR. 1948.

8. Szwiecow M; S. K wopresu o zakonach ob~azo­

wanja. osadocznydh. !pOrod. Izw. Akad. Nauk

SSSR. Ser. Geoł. N.· 2. 1951. .

· 9. Wis.znl:alioow S. G. Karbonatnyje porody i pOłę­

woje isSledowanje i:ch pri.godnosti dla