Współczesne kierunki w badaniach petrograficznych węgla

JAN ZIQUroWSKI" Główny

ID8t,.

06midlw.a

WSPOŁCZESNE

KIERUNKI

"

W BADANIACH

PETROGRAFICZNYCH

WĘGLA

, lIfMMt kIW .... ' ."". . -"~,...ICII

lfI8'_ ....

",.",. 1/fffI-""*'''' hd/JIJi/I 0IJMICbte!iU"a,

"",I..'_._~._. _MflJOr

SI>łfId . , _ " " SołwoIftJe,.~ _{M.,.." GMIn,..""..,..}

<t\ .. ... ,..."",.,. I

...

_,...,..n~'. Ołłwl

.

-

I-~". ~ 111fJOr· _."..,." ~*m5r. ...,..,~

,,....,,

w,pł }eIro 111M ...". . . . . -

_{.-• ..,,1.}

. . . ~/VII, .

-....,

..",.

..

-""",1C'.'

B . . . . ,,,,.. _ ... , . .".ło 1100 r.

. Ittvlrh/r,; """'" _ID fliS r.

.... 'n...c'

WftI'" tli. _{, . . , . t - - .} ~,,,. 1112Sr.

*0"_

",.,tycnoll. _{/lit.... ,."....""... fI:JS r} .,~ ~ . . . ~qcz". f!llSr. . . . . Iił'rrc- _1J40,r-'

...

~ 1IS(Ir. . . . -ł1llOWw tllSr. ... -~ .bIłtInf", '"

---. ...

,."."... ,.so"

_, R 1IC . l

W (lS·tatnliah latach w' literatUll"ZI!' pef;rogralf.f,cznej mr~ją się nowe ldenmkl l"01JWOju, ,podiyoktowane

WBPÓłclJesnymd ,zagadnieniami D8JUild i· 1lecbmkł. Za ·przełomową datę

w

:razlWO]u ~ej pe-troerafii węgla naleri;y U\W1I;ać .rak 1951. 41j. nI Mię­ dzynarodowy Kongres Stratygrafii IKarbooli

w

Heer-Jen. Powołano mianoWicie Da

mm

~,rodowy KmnfteIt dla ~

W_a.

oZakJan!etn kunritetu

~ zaleceń koogrEeu będZde ~ doś\vi8dCz,eń

między różnYllId krajami

w

za·kr>eBie petl'Qgl'elf:H wę'"

gla. Efektem tej pracy ma. być ,prZede wS'Q'Btldm opraiCOwIa;Dje jednoHte} międz~j

nanen:kla-tury petrograficzmej jak ~ opr.aJOOW8lIie metod,

któ!:e

po.zwo]ą tak ,ze

strony

praktyczne" jak ł teoret~j ~ć wbstlitncję węI1owll.

Na,piefYiiil.iinC:POfie-312

d7ieniu komitetu, jakie się odbyło po loot1gresie heer-leMkim W' ela8I,e 9--011 czerwca 1953 r. w Geleen, były rozpa:trywome; . ja'k ~ MackoW',sky (8), cztery

główne punkty.

• 1) NomenklLatUira .peIlrograti~.

2) Wymj.aQa

dośwf,adC"1leń.

z

pi2Jeprow:adzlcmych

ba-dań i analiz.

· 3) Zdolność odbijama ŚW'lIatłaprzez węgiel jako st0-pień jego meta:Il»l'Ifizmu.

4) . Petrograficzna klasyfikacja dla celów praktycz-nvch.

· Najważll'iejsze wyniki prac komitetu podaję poniżej. Powołano gt'Ujpę roboozą z pl'Zledsta'W'ilOiełi rMlnych krajów

w

celu qpraOOW'aa'liia eJ1iCY'k1.oped!i:i pełlrogra­ fdcznej,

w

,której będą wykaa:ne i objaśniane wszystkie term1ny petrograficzne UlŻYIW'8!1e

w

różnych krajolllch. Efe'k:tiem tej pracy ma być zesta,wienie i po-równanJe utY\'J'8nYlCh terminów

w

del.u stworzenia jedool:itej m1ędzyna:rodowej .nomenklatury peIt.rogira-~j.

Do pełne} cbal'akterystyld pełIrograf.icznej węgla W8kazaine są baderrria w ŚWIietle p1'7SCbodzącym j

od-. bitym, poniew:aIŻ vn.ajemnie aię u.zupellIia.ją. ZaJecooo

na

tym odcinfktU przeprowadzić badanla parów.n.awcze

w celu wytka'lBr1ia zakresu.· s1nsowaln<*i obydwu

me-tod. stw.ie1:V2lano takŻle, fJe a.na1iza na odmiaIny' petro-grafieme jest ndewystaroza,jąca z 'UWQgi na. bal"d:zlo

r6mJ.y 1: am1en.ny Ulad odmian ;hełerogen.iCmyeh, ta-kich jak klaryt i ,du!ryt 1QIt'I8'Z ~ch ich form przej6cłowYK:lh.

· Komitet zaJi.n1erlesował się pr~yoją Aiprell"Da

po..

dawaUla R~ .składu ,pet:rogmfic!'.meglo węgli

i zalecił ~bawanie tej metody na. węg1.adl Zagłę-bia Ruhry, '

~owana metoda. Alperna składa się. z dwóch

faz. W plei: wS'2Iej ·fazie oznacza eię ilościowo w

pre-pa.ratach ~h następl!jąae .odmiany! a) masa wJtrytowa, h) suma klary.tów, klaryltodulJ:lytów,

dmy-tów, e) semłfuzynit, od) fuzynit, e) łupek węglowy. W drtugfej !f~ oznacza się dlościowo

w

odmianach heterogeniJcznyab Bkła:din1lld struktUll'ame, 1118<Zy'WaJle w llteratunJe macelI"atamł. Nas-tęp!lie 211!&taw:ia Się otrzymane rezultaty płe1'W,!I'1lego i diru,g'ii!lllo

02JIl8CZe-ma

ł prmlicza łl~ 'W' stosunku do callk!ow.l.tej próby. Do

'P1"QPOZY1C1i

Aipelrna wIniosła ,po:prawkę Mac-lrow8ky, aby obok wy:m!I:enJolliYcll sldadrrlków ~Ć ~ ·.rez:ynitem ·ń!.lindt, wchod'Zący, jak:

wia-domo,

w

masę witrytawą rom..zIeillając go na

dwa

~

rębDe składDikł. . ,

Stwierdzono,

te

przyar.yną błędu. w pomiarr.e .zdolności odbijąnla światła prZleZ węgiet są zeoie.-ezyMJ'!'lleDda au~e

w

węgłu, sIiruk:tt.mI. pas7JCZegól.aego sltła.dnlk.a a także technika spcmządza­ nie p!1E!pal'8tu, K.revelen ! Huntjen;s pahlifamnow:aM ko-mitet o .w&p6lnej pracy, z której wynik;a, że ,pomiar

refleksY'in'OŚC!i węgla

moma

.przsprowadizić tak lZIl po-mocą fotometrru BerectkJa, jalk i fotoklamórtki. Według nioh wYIIl'ikli tych dwóch metod SIł par6wil.ywałne 1

moA

.dać wspólnll wypadikiową.

Projekt cytfrowej klasyfikac1i· ~j

przecJ-sławian.y PNJeZ Krevelerla został pr2lY'jęty jalfo

tym-CZliBOW'y do okireślania składu ~ dla oełów prald~. Ten ba'l"dzo ważny projekt

k1asy-flkaojf ·pet.r~ej Bkłada Blę. z czttmecb dany'cll

e~h. próbkę węgla,. na któl'ydl.

pockta-wie maina zadecyidować o ,przydatn<8:i. teclma'logol.ez-tlej qanej próbki węgla. Są

to:

a) etopień 'UlW'ętl'lellJa, b) zawartość 0/. C, c) za:wai'tOlŚćOfo H, d) Sklad· pe1Iro~ eraficzny. Jest

to

więc projekt, który 'W8k:aaJuje, :Ze do chahl'kflBl-y8tytki ~a pot:rr.ebnłe są zal"ÓWlDO dane obe-ni.kizne, ·jak j petrogratfmne.

Tallelal PROJEKT KLASYFIKACJI WIl!GLA. KAMIENNEGO D.W. KBEWELBNA

'"B STOPNIA UWĘGLBNIl. I SKŁADU PETROGRAFICZNEGO '.

-l ZdoI. odbij. świat. przy imersji olej. O O,25±O,O4. . .1 O,35±O,06 2 O,409±O,08 3 0,68±O,ll 4 0,93±O,14o 5 1,25±O,18 6 l,66±O,23 7 2,25±O,35 8 3,10±O,50 9 4.,15±O,55 CI 5,25±O,55 Witl'yDit (v) EgzyDlt ~t (E) 2

C%

58,O±6,0 69,O±5,O 77,O±3,O 82,O±2,O 85,0±I,5 88,2±l,2 90,4±l,O 92,2±O,8 93,5±O,5 94,4o±O,4 95,2±O,4 3 4.

H%

R=VEO 5,9 ±0,6 pon.-5 5;1 ±O,2 5-15 5,0 ±O,2 15-25 5,2 ±O,2 .25-35 5,4 ±O,2 35..,...45 5,1-±O,25 45-55 4,55±O,3 55.,..65 3,95±O,3 65-.75 3,45±O,2 75-85 3,0 ±O~2 pow;-85 2,45±O,35

lDertyDJt (taikryDił, oemifusyDit, lup>it, CI akIerytoaIt) - (O). 5 Lp. O 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Liczy 0-9 i ~ odpow:iadaJją stopniom Seyma po-miaru oref1ek:S.YjnoŚC'i witrYnfltu (kol1.l.'llll!tlll l). Do

waa:-tośc'i tyiCh są 'pr.zy.parządk!ow'anle mwarlolśc1

,prooon:to-WIe C i H

w

ś.redil!iej próbce (kolumny 2 i 3).

War-tmci. 1le~ J'Il'()gą 19ię ~o

=niEnićpJp%Tll8-prowadumu w :ram.Y'Cb krajach badań 1«aflroln~h, a następnie żesta.wien:Lu wszystkid!. '\VYllik6w i prze-dy&kutow.artiu na :farum. komitetu. W 'lrol.\IIDIIliIe 4

'ma-my sla:d petrogralfiJOmy Bo = VEO, gdzie R iest

para-:-metrem stopnia uwęg1len1a ,przy danym, sk.ŁadDłe pe-troglradifcmym; V - wyraża. procentową zawvto'ść

witrynitu; E - procen.Wwąza~ eg?;yn1tu i !re-zynitu; O - procentową zawaatość fnertynitu,

tZn.

sumy m.irB!Yn1tu, semifuzynttu, ru~u 1 skletab'ilttu.

Liczby par2ądlrowe 1~

w

kolu.omIe 5 słwżą do wy-raia·ni;a ]jcz~ procentowej! zawatltości składnł­ ków petr'~atłcznY'Ch. Jak 'W'ldać,wszy6tkle :składniki stru·kturalne

wea

zostały podzielone na trzy gru.py o TÓŻDYcil właanośc.iach. fJzyczn~ i' chemicznych, a stlłd !I: 1leebnolog1cznyoh.

SPClElOB POSŁUGIWANIA SIl\l TABELĄ KLASYFlIKACYJNĄ

Dla: ~ o l2IIlJWm.1tośoi '50"/0 !WIHry:nM;u, 20°/. egz:y-nitu i 3f1J/ó :IklIeriyttl!iJtu przyjmujemy liCZby par2ądkowe S_ 2, 3 z kolwnny 5.' Pier'wna liczba odpowiada pro-cenfowej ~ wti~, czyli. symboh:>wd V

i wskazuje, ie zawartość lWitrynitu .tnieśc!.l się

w

gra-nicach 4.5-55°/0. Druga - procentowej zawartości

egzynitu, iCtyJi Symtdowt E, Ił wslauJuJje, że ~ tego sldadn'f.k;a

'W'Y!IlOSi

15-450/0. T.rzec5.a: -

procento-wej za~ .fnertyniitu, czy.li sJIIllbo1owi- O, 1 wska-zuje, :Ile zawartość ,tego sldadnib wynoisi .25-4ł.5I_{'I. Do}

wyraZanego 'HczboW'ó-Bldadu ~

dosta-wia się pier"wSzą J!iczbę IW DUz;?m przypadkJu 15, kt6n. ~, że na tym. skladnlku <rlbaA:2IOIlo refłeksytj­ ność oru u dołu tej liczby, l~bę ~iącą te-fleksyjnOOci :w'itrynitu z danej próbkl, jaką stwier-dzono przy 'pomlal"Ze metodą Berecika. PIr.q.pI1'śl:my" że ref1e1atyjność ta WJ'I]!iosla 0,93

± 0,1.,

W'ÓWOlJU u doJ!u liczby oS należ.y :pagtsw'.ić jedną z łic2b odpowIadająoclł stopoiom Seylera 0-9 i ~. która. będzie odpowiadała pori!ierw,nej . retleksyljtdcl,

w

naszym prz,padk.u bę­

dz'ie

to

limba 4.

Według podanej

klas.Y1ftkaiO>i

ekłaId '~czny

I} stopień ~ danego

wwta

wyra.?Ji:my

na-!stępująco: 5.'

=

523. lJiczba od.powtIadająca pamierZo-!lej reflII!Iks,y.jniaści,

w

IDIBSZJ'ID. ~ ł, ilłuty jednocześnie do równoległego odC7JYtanfa procentowej .-waItoścl C i S W' danej .próboe. Jak w.vn'Jka.

z

tabeli, liczbie tej odpowiadają 85,0

±

l,Sl/e . C i 5,4

±

O,~/. H. Autor Irlndejs%lego pIl"ojek!iu stwierdza,

te

1lakie poda...;

wan1e il~j a:nalizypetrograJff.CZIIlej ma pier'W32lO-rzędne znaczenIe pIl"a'ktY'CZIle. OdInośn.ie do

k1aIsyofł-zachow.amia się w czasie lroksOWlaIlia. Nazwę kat.dej il'upy twlQrzy od głównego gkł,adn:1ka danej grupy przez dodanie końc6wki - oid. Tabela II pr-lledstawia

petrograficzną ldSSlYlffłtację - nOlllellkl:at1Jll'ę dla

ce-lów tedhnalogiJc:zlo.ych według Spackmana,.

Jak Wf,dać z powyższeeo, uparządkowanie składni­

ków struktu-Talnyoh 'W' gr>u:py według icb

technolo-gicZIl~h wmsI1ości. jest jee.7ICZe pnedmilo1lem

opraco-wań 1. dysk.UL9j.f. Na.tomiast jest rzeczą bezsporną, Ze

główne zain1;ertesowlania koncentrują się wokół tY'Ch

składndków. Wydaje sIę więc zrozumiałe, ile w

me-raJtUll"7Je cana:z częściej spotY'kamy opracowania wła­

imośc:i fizYx:mY'Ch i Ohemiez,nych skłac:liników

:sf:rukbu-raLnY'Ch. DOk:~ i wazechstIUme pazn.an:łe tY'Ch

,właanoścł da inoEll'W'OŚĆ takiego ~wieIrla

petro-grafiezne' anald'Zy ilościowej, kt6ra 'będzie

zasppkaja-la potrzeby tecłmalagłi. ' ,

TaWaB

Proponowana Oryginalna Proponowany sche-_{mat klasyfikacji}

terminolo,gia ~erminologia _maceraWw

I

Witrynoid Witrynit Witrynoid

Semifuzynit Witrynit

Ulmi.nit Ulmi.nit

itp.

Fuzynoid Fuzynit Fazynoid ,

Semifn~t Fuzynit

Mikrynit Semifuzynit

itp.

Mikrynoid Mikrynit Mikrynoid

Fuzynit Mikrynit

itp.

Egzynoid Egzynit Epyooid

Kutynit Egzynit

Kutynit itp. Resynoid'

Rezynoid ' ,Rezynit Dukayt'

Wileryt itp.

z

,tego. z.a.kre,su wylrlairozy wspamrneć'

wLko

takie

praoo, jak Kr!)gera i wu;p6łpracJCJWnljk6w (.5), ktarzy

Wszechst.rm.nie badają wł8lSl1OŚCi &yCżne i Ohemiczne

C'lJterech podstawowych sk:ładnikcJw Stlrukt1llI'all.ri.ycl

węgla; jak: W'itry'Il'it, miklrynit, fuzYill'it 1 egzyttLi.t.

'Pra-,ce Kirevelena i w:spóJ:praC'OM1d'k6w (3), opr6crz bada-o

nia własności fi:zY'cznyeh i chEmi!OmytClh slrładm'kÓ'W

strukturalnych, ZaJjmudą się ich stroną &enetY'CZillą

z pu:n:ktu widzeriia cllemiemego. Nd.eebiel"ien.k!o (11) roz-patr.Ulje składniki Btrukt1Jll'ame z punktu 'W'idltAmła ge-netycme,g'o i fizylO2Jno-chemiC'7JIliego.'

Z zagadniewem badań f.izyczno-chemicznyc'h wła­

'SI1lIOŚCi maoar.aJtów w i . się śe!1§1e 6pas6b 'W!Ydzie1ania

ich z węgla, bez 7mliany ioh własoolśc:i fizyCżnycll

i cbemicznycll. Do podstaIwowych prac rz OOij ~iedzJny

należy zaliczyć prace KTOgera i W9p6łpra00Wlliik6w

, (6), i1mórzy wyd7Jielają z węgla w'ittryo1t, mol.lmjtrrlt,

fu-zynit i'

egzymt

na" drodze od.pow:iedlnliego

.rat.drob.ndle-ri:fa sllbstmcjt W'ęgl6wiej, a nastęPnie wy>kQr.zystu;jąe

rat.nlCle w ich cięża;rach właściwyCh 1"O'lXi!zIie1ają

;e

w cieczach Cięi'ki.eh. Ladam, Jselin i Alpem (7) do

wydzielania ~fiJczn.ych sIkladników struktwral-!liYOh stosują metody cieczy' cięiklich, flatacj.ł i

eJ.ek--trostart;ycznego W'7lbOga'Clania. '

Malan (lO) ruitomIaSt wykat,-Lystll.1e egzyni.t

dO_

wy-znaczenia iSIlreIf mebaimorfizmu,kt{ry, okreAla 'jako

me-tamarłizm kry:t~y. Wyr6żni'a on mianowIcle '

Da

podstawie ,badań tego s.kiładnika w S'1Jl-ifach

kawałko-wyICIh w ŚWlietl.e odbirtY'lIl pięć sbopn,i jeeo pr?JeInian

odIróżnl.ającyC'h się barwmni. Za pomocą tych stopni

wyr6tn1a :srefy metamarfizmu krytycmego ser'ti

gr.u-sZOWl9k:iej

waJrstw

oetra'WS'kich. Zmianę bairwy eezy-nitu z brUllatn<lSlZairej popJ:'ZIeZ ciemnosz8!l"ą, S'lJ8rą, jasn.asmrą dlo białoszarej W'ią'Że 00 z wyższym

meta-l1lJOI'.fiimneo, SI stadium pr2iE!Chod2ieln!la z .ba:I'wy szarej

,do jailll.<lSZlarej nazywa metamortfizmem krytycznym.

~a białosza1l"a egzyn!l'tu je,st dla

ItUeeo

kiońoowym

~um uw~lenia, ~ w tym stadJ.um nastę­

PUJe zatracarue .się 'r6tżnic opty~h między

eg"Lyni-tem a witryniłem. AUJtOT wyr6żndł między ba!rwą brunatnoszarą dla egzynitu z węgl:i o najrnfżs.zlym

stopniu uwęglenia, a barwą blałosmrą dla egzynitu

z węgli o IJaojrwy.ższym ,stopniu uwęPmia, trgy jego

stadia pośrednie.

Jak widać z tego krMk.ie@lo pr.lleIiJ.ąd'11,

zaintereso-wm:ie pef;ooIgr8lfiC'Zlllym'i składn1kam1 stnrldUIl"amymi

jest SZCIllegÓlnie duże. Zrozum1aJle to będ7JIe, jeśli

we:tmiemy pod uwagę, że ~adn,:I!k:i te j.a.ko su.bstaneje jednorodne wymaC'llBją własnoOL§ct technalo,gJDcme wę­

gla. Rozwiąza.n.lJe zaś tych zagacJn.ień jeIrt ,podstawo-wym problemem stJosowal]ej pełrogra!ff.i. węgla 'W'

opar-ciu o C'benrlę węgla. SIedząc literat'l.llrę m'OŻlla

etwler-dtić, że wap6łpr;am tych dwóch dyscyplin daje

nie-~ione tWutgi; dla p!)2'.IrWlda sublJtatncji węglowtej j jej

,rac}OIIlalnegio oraz teclmo1ogiomego wykorzystania. Dosikoo'81e soh~)'2OW:a.ła to Maclrowsky (9), k1tóra

rezu:JJtaty technologiczne stosowanej petroeraflł wę­

gla w Eu.I<!Pie .~ współpracy geologów,

bo-~ikÓIW, m.merałog6w, chemików i g6mi'kOw.

Nato-mlllSt brak pra.k1tyc"1ll]eglO za~ pef;:rografi:i węgla w USA przypJsuje m.in. specyfiemym zailllte-resowdem petrografów 1Węg.l0Vl."Y'Ch w SUmach Zjed-nOCZOlIlych. Wiadomo bowiem,

re

peilrQglJ.'lalf.lą. węgla

w USA zajmują się WYłąlCZ!lie geolodzy 1 botanicy.

Według Mac.koWSlky (9) różnice wypływa:jące stąd

mają odzw!ero:ledlenie tak w metod'8e'h badarw-cŻ:ych,

jak i w nomenk1atU!'ze petrograficznej.

W celu ZOII.'ientowanIa czyłelnf.ka w różnych syste-mach nomenkl:a_ i 1dasyfUtacji 'OOmdan

peł.rogra-.

Witrynit {lcdiM, teIinl} Hltrynit

~~i"

Semifuzynit Slelerot",;t Fuzynit .:T

I .

I

!

I I

l!

I

I

I

j,

I . '

I

I .

I

I

ł:u elt

!B'

L.,.r.,._.

.

L~_,_.~._._-_._._.~J

Rtlc. 2

Tabela

m

SPIS A.KTYWNYCH I NIEJlKTYWNYCH SKŁADNIKOW STRUKrirRALNYCH· WĘGLA' WG SCROPI'A

Reilativery l'Ie8Ctive ~ts .

1. Megaaaopic AlQtJbraxyton (> 1/. mm) 2. Ail:lbr.l.teJ. AdbbruY'IOlll ~/. mm - 1.1') 3. SuftJ-an,tbraxyilon (14 - 31')

I

=uce.nt

4.HWIlIic Matter

«

3 1') . HAlmIIc ~

5. ,,Ligbt" Bl'OWIll MaIbter Matter

~: ~:=

}

'

.

8. ~m~ ~~

9. A.moJ:tpboIus Wax Me:tter 10. SWer.ilh

U. "Y~w" iResi'IllS 12. Funpi Ma.theIr

ReOartively in8rtt oompaIl'aOibs 13. .,Darku _{BrowIn Matter}

14. Gi'8QUilaor Qpaque Ma'btJer 15. Amorphous QpaqW':!l Matrter: 16. ~et Qpaque

l\IlaJ1rter

,«

3011) 17 • ,~Dark" Semi-Fn.l.sadn (> 00 tJ.) . 18. ,A1rtIr';Ltal (Mllcoo) .F\ISaJi.n (30 l' - 1/. mm) 19. ME\I3SC1"{l!c .E1uslł'l.n (> 1/. mm)

20. Pyu.1itic Mllnier.aJ. 21. QLayey J.\I.DinerIillls 22. Obber' Mfnerals

:fiJc2InYlCh i skladJn'l1k6w: struktwraln;yC'h (maOelr'atów, mi-krokIompanen.tów) węgla., podaję za Mackowsky (9) aktualną nomenkiIarflu.l"ę stosowaną. ,przez w'ięk'6zJaść krajów ~ycb w .posjed7lelilaah· MięmytJlBro­ dowego .Kom:f.tetu Petrografii Węgla (TYC. 2)

are:z

ame-rykańską .według' Schop.f.a (tab. II:I d IV), ;ak flet

ra-dz:łIeckile opraoow.aanie Zemczużnlkowa 194811".,

G'ilwbUlr-es

1951 il". (1) i osta1n!ą mprqpoOOwai1ą prlleIZ Walca 1956 i'. (tab. V).

Należy Zamaczyć, re .greclde lłtery /Stojące przed poszczególnym/l teIminami W' kl8iSY'f1łtac!i W&Ica od-Jl106Zą się do czterech typów strukltur uwqlędin!1ają­

cych stopień zscbow;anja p)erwotoego materiału. Bar-dzo ~ywna jest tabela V, W'

krt6reJ

Gi:nzburg (1) ;przyrówrl.uje do kla.syfjka'Cji - .oomenklla·tury op:oooawanej pr!ZeZ 2emez1JŻnltowa ! GflDZlburga

nomeoklaIturę zaproponJOlWMląi ~ Walca,

nomen-klaturę - 'kI1asyff1r.ację dla celów

teoc~-c:zer:wOlly rezynit . lliaJbIKm.'Iti SpCllr . . lmt.lkWe a.rnort.Lc:zny 'WIOlik kOI'E!Ik ŻÓłty :rezyWt SllIbsta/IlClja 'iIlZy.OOWIIl . Skmdnd!ld niealkJtYlW1!le ctiemna brun.altna auIlBtaooja

mamusta

6IJbst.

opamw.a(~jrlzysta, matowe) 8lIlIOI'fImlna.

·

aubst.

qpak. - " - - " -:8uz"n:itowa 'suIb8t.

·

CJPIIIIk.

"

-

"

-demny ~3'IMt ftlI'I.Idrobnołony mikro4uzy.ndt m~qpoIWy~ minerały p!rY'bDWe mfnel'8.ły !Ilaste łI:me

mdalenwy

nych opr&cOWlaną 'PI'7lEIZ wszechaJwi'ąi2lkowe pasiedze-n.!e tpetrosraf6w 'Węgl~

w

1956 r. a lta'ktJ:e no-menklaturę 'M~ Kam.l.tetu Petroerafii Węgla. Tabela

ta

w

~y

JIPOB6b

pr2lelbtaW'la nam, .j&klemu. terurJ1lIOWi W Dilędzynarodowej iDClIOOnlrlatu-l"Ze . peł;rografic2lD.ej odpowiada termin w łr.Udej z trzecb D/OIIlIIm'klatu.t- ~ W' ZSRR. Ma to ~ maczenie przy sŁudłowanłu ,pet.rogreficznej literatury .racb1Iec1dej.

W celu uzupełn!k!d.a tYICh wJadomoiśd postaram się ~j .par6wnae IIlOIn.EIrIJdatll1"ę europejeką ·z mrnen-klaturą amerykańską. PorównallllJe tbo nie rDOIŻe być

jednak ścisłe z uwagi na różne ich założenia, wynikłe z k.feru·IJkówf prac petrograficzny oh europejBk:ioh i amerybMkieh, o kt6ry<fu wspolllllllałem juf 7.a

Mac-kCJWSky. W :twt:lązku z tym nie wszystkie terminy tak ocImiaID., jak ·1 skJładników' sbruktuira1n(rOh (In8lCeratów)

wec:łłQg europejrfkiej nomenklatury będą mdały odpo-Tabela IV

PRZYPORZĄDKOWANIE SKŁADNIKÓW STRUKTURALNYCH ODMIANOM PETROGRAPlCZNnI WĘGLA wg, SCBOPFA

~titaents

I

Components

,

Odmiany

I

Składniki strukturalne .ADthraxylon l. Megascopic .ADthraxylon antraksy lon 1. Megaekopowy antraksylon

2. Attrital .ADthraxylon (błyszez. uklisty) 2. Rozdrobniony antrabylon

~-5.

THDM

przejrzysty (półprllezro- 3-5. Prześw. rozkrusz. Bubet. humus TrlUll!lucent 6. Red Resinoue Mater czysty) attritu8 6. Czerwony rezynit

Attritas 7-11. Cereous Matter 7-11. SubBtancje woskowe

12. Fungal Matur 12. Substancja grzybowa

Opaque 13. "Dark" Brown Matter nieprzezroczyaty 13. Ciemna brunatna substancja Attritas l4o-15. ~. Op.,A. Op.Matter (matowy) attritas 14-15. Ziarn. i amorf. subst. opakowa

16. Fusinizet Op. Matter 16. Fuzynitowa sublIt. opakowa

-Petrologic 17. "Dark" Semi-Fusain ,petrograficzny 17. Ciemny semifuzynit

Fuain 18. Attrital (Micro) Fuaain fuzynit 18. Rozdrobniony

Ci)

fuzynit

19: Megascopic Fuain 19. Megaskopowy 't

Vinible 20. Pyritic Minerals substancja mineralna 20. Minerały pirytowe

Minera! 21. Clayey Minerala 21. Minerały ilaste.

Mattel' 22. Other Minerals 22. Inne minerały

Routine Hig Resolution zwykłe mikroskopy mikroskopy

wyJoko-Microscopy microscopy rozdzielające

f.ó.5

PordiNnanie

/c/a$!JfikaCJi·

i

nomenklatur mikroKomponenfow weq/a wg.6inIOOrga

Ju.A.Żemczuznilcow

1948r.

Wszechzwiqzkowe

MIędzynarodowIj

1

E.

Walc 1956l

posiedzenie

Kamile petrologii

A.J.

6inzburg

1951r.

petroąta!&w;gIOWljch

wegla 195Jr .

6tupa

Mikrokomponent

6rupt1

Mikrokompmenf

6rupa

MiltlOkomptJRel1i

6f1JPIl

(skbdnik

AflkrolromF

~ (dl/r.)

t

mare

ksylen

cc

-lignityt

~-ksylenit

a -

JXirenchlt

ksglowitryt

~-lignitY1

p- ksglend

te Iini

t

felinit

:~

/3 -

Da renchit

witryt

\.i.

'l-lign!tyt

~

tf

! -

witrynit

_.2

::,

strukturalny

.~

_:s..

_1-

_parench!t

...

...

~

~ _,c1-

_lignitljt

...

c::

c:

_~ C)

_witryt

...

~

l,.. ~

bezsfruktura

I

fllj

~

L1 - witrynit

...

i-..

~

~

L1 -

IX1renchit

.-

'-~

~

c:u

at: ~

ligno-·N

_tt~

_{kS!llowitrljtowa}

_~

wtfro-

tt. ·t

kolinit

/rolinit

~t

jednorodna

~

ksylO-

~a Tl

/Xlrencho-ciałka

c1-kulisto-kanciaste

/3-

_~- rubroslt/eroł!Jnif

~

ksylen

:t}

rL-

semifuzvnit

semifelinif

semiluzynit

ksvlowitrl/t

~ {3-

semifuzynit

C)~

witryt

.~

~:

>

semituzynit

~

semikolinit

~.N Cl>

;:5

.~

~~

_ciałka

...

_~

""

_'<iJ-

_~:

ortosklerotynit

~

~~

kulisto-kanciaste

_~ ...c:..

':I::::

_~

~

_ti

.1:::1

1;

semifuzyroattrit

....

_semikolinit

masa podstawowa

_c::

_{semi/uZtlfodesmlf}

~

fuzyt

.-fUfit

it

'~

:;:::,

(f -

fuzymt

.-kSl/lenofuzyt

~

:;:::..

semi uzynlt

c::

~

~

\.oJ

ts

_{ksy{owifrqfo(UZljf}

_.§

_IJ-

_fuzynit

c::

_I~

'--~

:.:::

C;:

~:

fuzynit ,

Q1

wifrytofuzyt

Q) _~

~

·S

fuzynit

<:::i ""I

""

.~ ciałka ~

~

a-

s:

§.,

kulisto - kanciaste

~

.Qi- fj-

nigrosklerof!Jnit

~

sklerotynif

sklerotynit

"-I

~

lt-

~

~

~

§

(uzytoattrit

masa podstawowa

(.)

_luzy

_fodesmlt

mikrynit

milcrynit

C1

sporu

_{egz!l nit}

sporynit

_sporynit

§

pyfki

~,

polimt

~

~

_kutikule

_kufynif

~

_kutyn!t

...

_kutynit

.§

_{c!a.łka żywiczne}

_~

_rezynit

'-

§,

~

rezynit

rezynit

~.

'-

ot-;;

....

~

substanqe

o

eX -

suberyni

t

.~

~

~

_suberynowe

.~ -....;; ~

su beryn! t

i1 -

suberynoaHri

f

1

_~

sklerocje

... ~. ~

wypływających :1 W' przesłaokacll, . na jaklch JXistały

ułożone.

. W tym tn!IIejscu należy podkreślić, :Ile nie mama

m1es:zać pojęć kl.asYlfNtacji-oom,enklatUll", ~:

eu:ropej-ska (Tyc. 2), .amerykańS'ka (tab.

nI

i IV), ~

Żemczużnikowa. Ginzburga i Walca (tahL V). z

kla-syfik.acjaJnkJlomenldatu.:raml polelga'jącymi na

po-d'Z'iaJJe składn·!Jk1Jw struJrtura1nycoh (maceratów,

miim'o-k:Janiponentów) na gru.py według ich technologtczn.ych

W'łasnaścl, e. mianowicie !la grupy egzyn1W, wltryn1tu

i iner.l:ynttu W' pr.zy;padlru projektu Międizyna1"odowego

K()Illif)etu Pebr~·i'i. Węgla. Na grtUpy wif:rYDltu,

se-miwitrynitu, fI.JzyDJi1;u ! letptynttu, rwed:ług projektu

wS2leChzwiązlrowego posied2enia. .peI;iroerafÓW'

wQglo-wych w 19'56 f1".

w

Moskwie, arart na grupy Wi1lrynoidu,

fuzynaIdu, mikry:ooidu, egzynoidu '1 rezynoldu, według

amerykańskiego projek:.tu Sp!IIC'kma.n.a.

Jak oZ powyższydJ. danyoh

WG'IIlikia.

{II'OPOIOOIWllIe

kla-syfikacje opierają Się na dwóch różnych s;rstEmaeb.

Za.stosowande tYCh dwu różnych systemów ma

zg«.a.

rótne oe1e. Pierwszy prr.ew.iduje wydzielenie z

sub-s.tancji węglowej odmian. i .sId~ów strukrtu.ra1n.yoh

(me.oeratlJw, ·mikrolrompoo.enlt6w), opiera1jąc s1ę ·na loh

ł"óźnioax:h genetycznych, morfo1oglczJn~, qpt~h

Itp. ZastosowaDde . tych oo.menldatur

:ma

na celu

po--manie substa.ncjt węglowej jako skały organk:z:nej do

mgadnleń ~ezy :węgla i

p'rzi

pa.t'I8jleUzacjf pokładów

węglowych. N.atom.iast drugi system.·

·k1asyfikacji...no-menklatu.r ma zastosoW8lIl.i.e wyłącznie praktyczne dla

celów toohnoIQg1cznych. Uporząctkowande

w

nlch

b0-wiem sdtładnlków strukturalnych

w

grupy opiera się

wyłącznIe na różnicach w ich własnościach fizy-oznych

i chemlC7!flYch, a stąd technoJ..ogicmych.

Ja'k

wYni'ka.

z pow~h iufo.rmacjj, metody 1 cele

współczesnej st~nej petrogratU węgla 7JOIrtały na

riajblffszą pr1Jy.S7Jość dakładnle 'WYjaśnione i

postaoo-W$ooe. Praoowtnie nau~ w krajach eb;p1.oatu·ją­

cY'eh w p l aY5f;ema.tyczn.'ie 'wnoszą

w

ramaCh 9WIOioh

moż1iW<lŚC!l. wkład cło 00l'a.2 głębs:z.lego poznania

6Ilb-stancji węglowej, a takr!e do praktY'C'ZIlego

wyk!orzy-stania msad petrografi!i węgla dla celIJw

1leChn'Ololgl.c2-nych, a s~ dla koksawn·iatwa. Nierm:'ozumiały

więc staje 9ię brak w tej międi7Jynal:'ooowej wsp6ł­

pracy polsk'ich praoownl naulrowych •

.LITERATURA

... "";

1;-

Gln,zbu

·

r

'

.g

·

·A.

J. _ .

O

kłasY'fikac,tac:h ł

no""

liiien:kłaturach mtkro)mmpoo.ien1xJw ~j.

"Izw.ię-9łfa Alkademii Nauk. S&SR"Sier. gieołogjcz.. 1958,'

.Il:1" 6.

2. I:I a c q u 1e b 81 l' d P.' A. - Mic:roIscopie ooal

rese-s:n:Ih in Cana.cfa r..ełdee· geo1.~. 1955.

,,rue-fleratiwnY'j Zurn,al - gieołogia" M 10, 1957,

rie-fi!eraIt 14 416.

3. HllontjelJl!S F. J., Do·rmans H. N. M.,

Kre-velen, van D. W. - Vergl~chtmdes studium

e.iD.illBr .physib.Iisclten und cbemfschm

EjgeIDscbaf-.

ten.

.'IlIrlJd des.- 'I{iOIlSblf1utdUl der ste.ilrlIrob1enma~­

raJe .. "Brenlistof't-Obem:ie" Februar 1958.

Sonde-musgabe 2~ Intern. Ta:gung ful' Kohlenwis6enschaft.

4. K:r evel en, :'.van, .D. W. - Orbtine, struatil.ll'e,

propt'łete6 et valOl1'5Satiori·.de la hóui1e.,,Annales

des ~. de Be~ql,le" 1954, m, 4.

5. Kroger C. u-nd M~ter - Ole

pby&ikali-sdhen

und

'

ehemischen

Ei~aften der

Steinklo-hleng.etiiglebBstandJteile (MaceraIte).

"Brenmtoff-Chem.ie'; NT 3/4, 5/6, 7/8, 9/10, 1:1l12, ,13/014, 15/16,

1957; 1/2 1958.

6.

K');

o

ge r C., Po h I

'

.

4,

K ut~'~

F. -'.

Uber

. <He Jsolier.tmg.' der sretInl«tieDge'!(j~Be

aus

·

GJanz "'-

'lIIl!d. Matbkohleo vm RuhrfiOZIeIl.

"G liickaJuf" 1957, lir. 5/6.

7. Ladam A., Iaelin'ip., Alpern B. -

Met-hodes de separation de l'exlD.'ite. Proprietes

ooy-sioo-dhlm:iql\l'elS

oompareee

d"une exl!n·iifle

et

d'une

vitrJndte de chsarłJal. flambanł. ,~-ch~

m!e" F-ebruai 1958. Sooderauegabe 2.' Intema.tlo;.

nate

Tagoog fUr KobLenwlssenschaft.

9.· Mackowsky M. 'nt. - F~ und oeue

Erken.ntniBse N ' dEm Gebiete der Kahlen~

graphie. "Glucoka'llf" 26 Sept. 1953. .

9. Mackow&'ky M. Th. - Verg1eicheode

Be--traclttun.gen: Uber cłIe Method1c

der

~en

und der amerlkanischen· Kohłen:ped!:rogmpblJe.

'"Bl'eIlIl&fx)1\f_Chemfe" Februsr 1958. Sondenusgabe

2. JJnternat~e T8Itung fur KablienW!issllmsdl8ift.

10. Ma lan O. - Dle Ink~!.hJJungsverhiiltnisae der

. Hruscbauer FlOize 1m Ostrauer Sch.Icbtenkaruplex

.,.Geologl~" 1958, H. 2.

11. 'N!est1eri'enklO L. L. - Osobiennost1

chi-~ struk!tu!ry i &WOlstw m:IIkrolt'Ompaalen'tow

kamiennych' ugleij. "Trudy łałnrafxmli glieołlogłl

ug!e." A. N. SSSR. 1956, wyp. 6.

12. W·iesieł:IOw,:Sk:i W. S. - OhimiCl'lleBkaja

pr:i-roda garjw:zldh Jsklopajem.ych. Izd:aotrelstw'o Abd