Nowe poglądy w petrografii węgla

Kaz:imiera HAlMBERIGiER

Nowe poglądy w petrografii węgla

W rozwoju badań petrograficznych węgli kamiennych zarysowują się wyraźnie dwa okresy. Pierwszy z nich, zwany pionierskim, charaktery-

zował się indywidualnymi pracami badawczymi geologów węglowych, w-okół których tworzyły się 'Ośrodki badawcze. Odosobniona praca w tych

ośrodkach i stosowanie w nich różnego nazewnictwa petrograficznego

przyczyniło się do powsta.nia trzech systemów nomenklatW"owych. Ostat- nie dwa dziesięciolecia '(okres drugi) cechuje ożywiona współpraca mię­

dzynarodowa. Znalazło to wyraz w powstaniu w 1953 r. Międzynarodowe­

go Komitetu Petrografii Węgla International Committee

f

Komitet ten postawił sobie za zadanie ujednolicenie metod badaw- czych i nomenklatury węgli. Wyłonił Komisję Nomenklaturową, która

zajęła się nazewni<Citwem petr'Og!raHcznym węgli, a w 19,56 r. Komisję

Analiz opracowywującą metody badawcze. Ostatnio powstała jeszcze je- dna Komisja, której zadaniem jest wykDrzystanie wyników badań petro- graficznych węgli dla celów przemysłowych. Na sesjach Komitetu, 'Od-

bywających się kolejno w różnych krajach, członkowie przedstawiają

wyniki badań, które po przedyskutowaniu wprowadza się do leksykonu.

Terminologia, klasyfikacja i metody badawcze ujęte w leksykonie obo-

wiązują 'Ogólnie. Pierwsze wydanie MiędzynarDdDwegD LeksykDnu Petro- grafii WęgLa ukazało się w 19157 r., a drugie w 1963 r. Obecnie zostało

przygotowane d'O druku wydanie trzecie, uzupełnione i rozszerzone o pe-

trografię węgli brunatnych. W leksykonie uwzględniono zasadnicze sy- stemy nomenklaturowe, którymi są:

1. System StDpes Heerlen, stosowany przeważnie w krajach europej- skich, a taklże w Polsce, oparty na badaniach mikroskopowych węgli

w świetle odbitym.

2. System Thiessena, Bureau 'Oj Mines, stosowany głównie w Ameryce, 'Oparty na badaniach w płytkach cienkich w świetle prze<!hodzącym.

3. System Instytutu GeDlDgicznegD Akademii Nauk ZSRR, uwzglę­

dniający badania w świetle 'Odbitym i przechodzącym, 'Oparty na podsta- wach genetycznych (Internationales Lexikon fUr Kohlenpetrologie, 1963 - Paris).

Składniki mikroskopowe węgli, powstałe z różnorodnego materiału ro-

ślinnego w wyniku przemianbio- i geochemicznych, noszą nazwę mace-

Kwartalnik Geologiczny, t. 16, nr l, 1972 r.

140

rałów. Ze względu na podobieństwo cech fizycznych i chemicznych ma-

cerały uszeregowano w trzy grupy. Macerały węgli kamiennych wyróż­

nione do 1967 r. podano za M. Th. Mackowsky (1967) w tabeli 1. Wśród

wymienionych w tabeli macerałów brak jest niektórych składników mi- kroskopowych węgli sapropelowych (saprowitrynit, eualginit). Eualginit (A. Drath, 19:39) stanowi masę zasadniczą węgli boghedowych. Powstał on z rozkładu glonów. Saprowitrynit, wchodzący w skład masy zasadniczej utworów kennelskich, powstał natomiast z roślinnej substancji tkankowej w procesie gnicia. Pod względem optycznym saprowi"tryni t przypomina witrynit węgli humusowych, jakkolwiek tworzył się w odmiennych wa- runkach gene1ycznY'ch (R. Potonie, 1950). Refleksyjność saprowitrynitu jest nieco niższa od refleksyjności witrynitu węgli humusowych.

Tabela 1

Składniki mikroskopowe węgU

I

^I

I

V Kolinit

Sporynit Kutynit

Egzynit Rezynit

E Alginit

Liptodetrynit I

Mikrynit Makrynit Inertynit Semifuzynit

I Fuzynit

I

SkIerotynit Inertodetrynit

W wyniku badań poprzedzających XXII Sesję Międzynarodowego Ko- mitetu Petrografii Węgla w Warnie w 1969 r. i ogłoszenia podanej w ta- beli 1 klasyfikacji macerałów pogłębiono znajomość składników grupy witlrynitu. Wynikła stąd konieczność uzupełnienia dotY'chczasowej klasy- fikacji macerałów grupy witrynitu. Propozycje zostały przedstawione i omówione w czasie obrad Sesji, część z nich została zatwierdzona. Obok znanych dotąd składników '(telinit i kolinit) wyróżniono nowy macerał

w i t r o d e t r y n i t. Macerał ten, o barwie i stopniu refleksyjności wi- trynitu, posiada budowę ziarnistą, czym różni się od telinitu i koli nitu (Summary Report of the Meeting of the International Commission on Coal Petrology, 1969 - Varna).

P s e u d o w i t 'r y n i t, dalszy dodatkowy składnik g.rupy witrynitu, proponowany przez W. Spacmana i M. Thompsona (USA), nie został na razie przyjęty (Warna, 19'69 i Liege, 1970), ponieważ jego wydzielenie

wymaga dodatkowych badań uzasadniających odrębność pseudowitrynitu od pozostałych składników tej grupy.

Szczegółowe badania składników grupy witrynitu obaliły dotychcza- sowy pogląd, jakoby macerały stanowiły naj drobniejsze składniki mikro- skopowe węgli. Stwierdzono, że oprócz macerałów należy wyróżnić je- dnostki niższego rzędu - suhmacerały, a w nich odmiany. Podstawą wy-

różnienia swbmacerałów jest swoistość struktury, zawartość wewnętrznej

substancji nieorganicznej oraz rÓŻnice stopnia refleksyjności. Podstawą wyróżnienia odmian jest natomiast zróżnicowanie wyjściowego materiału roślinnego (kordaity, lepidofity itp.).

Podział składników grupy witrynitu omówiony na XXII Sesji Ieep w Warnie (1969) i zatwierdzony na XXIII Sesji w Liege (1970) przedsta- wiono w tabeli 2.

Tabela 2

Składniki grupy witrynitu

I

r

I I

Grupa macerał6w Macerały Submacerały Odmiany

I

Telinit

-

TeIinit lepidofitowy Telokolinit

Witrynit Kolinit Żelokolinit

-

DesmokoIinit

! Witrodetrynit

I

-

Ta nowa klasyfikacja macerałów grupywitrynitu ma m. in. tę zaletę, że zachowując dotychczasowe znaczenie kolinitu, praktycznie wykazuje, np. w pozornie czystym węglu, obecność substancji nieorganicznej. Wy- dzielone cztery suhmacerały kolinitu nie przejawiają przed trawieniem struktury roślinnej.

T e lok o l i n i t występuje w postaci szerokich warstewek o wyraźnie

zarysowanych konturach. Na ogół nie zawiera zanieczyszczeń, a jego re-

fleksyjność odpowiada zakresowi najsilniejszej refleksyjności witrynitów.

Powstaje z tkanki zupełnie zżelifikowanej, której struktura ujawnia się

dopiero po trawieniu.

Z e lok o l i n i t jest bezstrukturalnymżelem, nie zawiera zanieczy-

szczeń i może tworzyć zasadniczą masę spajającą albo wypełniać szcze- liny oraz wklęsłości.

D e s m o k o l i n i t jest żelem ściemnionym przez nieoznaczalne za- nieczyszczenia submikroskopowe, które mogą stanowić rezynit, kolin'it lub inne składniki.

Kor p o k o l i n i t tworzy izolowane, okrągłe skupienia wielkości

100-;.-200 milkronów. Po ·trawieniu wyJkazuje strukturę pęcherzykową,

a nie tkanIkową.

Ten bardziej szczegółowy od dotychczasowego podział składników mi- krosko.powych grupy witrynitu węgli kamiennych powinien ułatwić

w pewnym stopniu paralelizację składników mikroskopowych węgli ka-

142 'KaZiimi€~a Hamtberger

miennych i brunatnych, ponieważ te ostatnie zawierają ich znacznie wię­

cej aniż€li kamienne.

WŚTód slkładników grupyegzynowej i iTIertyniiowej nie wprowadzo- no zmian. W odniesieniu do egzynitów R. Potonie zwrócił uwagę na XXII Sesji

Ieep

alginit nie należy zawężać do spor, kutikul i alg, ponieważ posiadają

szerszy zakres niż te ostatnie. Np. kutynit obejmuje nie tylko nabłonki liści i młodych gałązek, lecz także skutynizowane tkanki endodermy.

Tabela 3

Podział węgli kamiennych i łupków

_ ^..

_

Makroskopowy

I

. _ .. _ ..

I

Skały Litotypy _t Mikrolitotypy

--_._.

Vitrain Witryt

(węgiel błyszczący) V

I

I

,

Durain Klaryt Witrynertyt I Trimaceryt Duryt

t (węgiel matowy) V+E V+I ) V+I+E HE

I

I

Węgle Fuzyt

I

(węgiel włóknisty) I I Fuzyt I Sklerotyt -

C/arain Naprzemianległe drobne warstewki różnych mikro li-

(węgiel półbłyszczą-

to typów cy)

i Karbargilit Karbankeryt

Łupki palne Łupki palne Karbomineryt

I

I

Skały płonne Skały płonne Skały płonne

Kennele

I

Węgle sapropelowe

Boghedy I

Ze względu na podobieństwo cech macerały węgli kamiennych usze- regowano w Itrzygrupy: witrynitu, egzyndtu i inertynitu. Mogą one wy-

stę,pować pojedynczo lub w zespołach dwu- i t~zyskładniikQlWych. Zespoły

mono-, bi- i trimaceralne, rozpoznawalne mikroskopowo, tworzą pasemka .lwane m ikr o l i t o t Y P a m i. Szerokość pasemek nie może przekraczać

50 mikronów. Mikrolitotypy łączą się w struktury o zróżnicowanych ce- chach fizycznych i chemicznych, zwanych litotypami. W węglach kamien- nych litotypy odpowiadają odmianom petrograficznym, natomiast w wę­

glach sapropelowych, przy braku budowy pasemkowej, różnice makro- skopowe odmian zarysowują się niewyraźnie, a ich wydzielenie opiera

się głównie na składzie mikroskopowym. Odmiany węgli sapropelowych

odpowiadają ich litotypom.

Zanieczyszczenia sU'bstancją nieorganiczną powodują przejście węgli

humusowych w humusowe łupki węglowe, a sapropelowych w łupki sap- ropelowe. Humusowe łupki węglowe biorą nazwy od substancji nieorga- nicznej (minerały ilaste, węglany, kwarc lub piryt). W łupkach saprope- lowych zawartość substancji nieorganicznej, jak przyjęto w klasyfikacji polskiej, wynosi 25-:-..50^% •

Stosowany dotychczas podział węgli kamiennych i łupków podano za M. Th. Mackowsky (1967) w tabeli 3. Przedstawiona w ni'ej klasyfikacja

skał węglowych traktuje dokładniej tylko węgle humusowe i łupki węglo­

we, natomi'ast pohieŻ'ni€ sapropeUty. W tych ostatnich wydzielono ,tylko kennele iboghedy oraz ich łupki, a nie uwzględniono odmian przejścio­

wych między kenn€lami i boghedami, ani też form przejściowych między

utworami humusowymi i sapropelowymi. Klasyfikacja ta wymaga zatem

uzupełnień.

W Komisji Analiz rozpatrywano problem badań mikroskopowych wę­

gli o różnym stopniu uwęglenia przy zastosowaniu trawienia roztworem kwasu siarkowego i nadmanganianu potasu. W wyniku trawienia płytki

polerowanej otrzymuje się dokładny obraz budowy witrynitu, zwłaszcza

kryptotelinitu. Wynik zależy od stopnia uwęglenia i czasu trawi€nia. Ba- dania nad określ€niem optymalnego czasu tTawienia poszczególnych wę­

gli roztworem o temperaturze 50° C i czasie od 2 do 10 sek prowadzone są

na szeroką skalę. W czasie badań po każdym trawieniu są wykonywane

zdjęcia mikroskopowe obrazujące stan zachowania składników mikrosko- powych, głównie witrynitu. Najlepszy z obrazów uzyskanych po trawie- niu w danej jednostce czasu określa optymalny czas trawienia węgli

o określonym stopniu uwęglenia. Wyniki tych badań prowadzonych uje- dnoliconymi metodami są porównywalne i pozwalają na wyciągani€ ogól- nych wniosków.

Tabela 4 Barwa i intensywność fluorescencji poszczególnych grup maceralów zależnie od stopnia karbonifikacji

I

Torf i miękkie Twarde

I

I

Grupa macerał6w węgle brunatne ^węgle brunatne o zawartości części lotnych

I

I

Intensywnie zielo- Intensywnie lub Przeciętnie lub sła-

Liptynit na, żłóta, pomarań- miernie zielona, żół- bo żółta, lub po- Czowa i czerwona ta i CZ!rW0na marańczowa

-

--

Huminit Miernie lub słabo Bardzo słabo bru-

- -

Witrynit żółta lub brunatna natna

Inertodetryni t

- - - -

Stosowane w badaniach mikroskopowych węgli płytki ziarnowe dawały

tylko około 45% powierzchni węglowej w stosunku do całej powierzchni.

Ostatnio została opracowana przez Smitha nowa metoda sporządzania

144

tych płytek, dzięki której można uzyskać udział ziarn węglowych docho-

.dzący do 75% powierzchni ,płytki.

W badaniach węgli 'brunatnych ;i kamienny,chcoraz większe zastoso- wanie zna'jduje fluorescencja mikroskopowa, wykorzystująca krótkie fa- le widma świetlnego (niebieskie do długich UV). To selektywne światło

posiada zdolność pObudzania materiałów do samoświecenia. Fluorescencja, jej barwa i intensywność zależą od rodzaju składników mikroskopowych i stopnia karbonifikacji węgla. W tabeli 4 przedstawiono 'barwy i inten-

.sywność fluorescencji poszczególnych grup macerałów, zależnie od stopnia

karbonifikacji (Materiały z XXIII Sesji ICCP w Liege, 1970).

Intensywność fluorescencji i refleksyjność są odwrotnie propor,cjonal- ne. W węglach brunatnych, przy słabej humifikacji, intensywność fluo- rescencji hUnll'Ilitów może dQrównać in'tensywności liptynitów. Na podsta- wie badań fluorescencji mikroskopowej torfów i miękkich węgli brunat- nych można stwierdzić w nich zawart'Ość macerałów, a zwłaszcza detrytu- su liptynitowego. Pyłki świecą 'światłem intensywnie żółtym a'ż do po-

marańczowego, żywice i woski przeważnie żółto. ChlorofiJI, któreg'O nie

można rozpoznać w normalnym świetle, przy naświetleniu światłem nie- bieskim świeci ,czerwono z tym, że przy dłuższym naświetlaniu barwa .szybko pł'Owieje i zmienia się na brudnożółtą (M. TeichmiiUer, 1968). Fluo-

rescencję mikroskopową stosuje się zwłaszcza w badaniach w świetle 'Od- bitym. Do badań w płytkachcienki,ch można stosować ją w przypadku, gdyby środek sklejający preparat nie podlegał fluorescencji. Badania w świetle 'Odbitym z optyką immersyjną znajdują szersz·e zastosowanie

aniżeli przy 'Obiektywach suchych, gdyż dają większą intensywncść fluo- rescencji. Jako ciecz immersyjną stosuje się glicerynę. Intensywność flu- orescencji jest odwrotnie prcpor·cjonalna do powiększania okularu i dla- tego stosuje się okulary c słalbym, około 5-10-krotnym powiększeniu.

Dalszym problemem są p'Omiary refleksyjności witrynitów i ustalanie na tej podstawie stopnia karbcnifikacji węgli. Wykonywane są cne za- równo dla węgli 'brunatnych, jak i kamiennych i dążą m. in. do ustalenia

kryterium, które pozwoliłoby na wyznaczenie granicy między węglami

brunatnymi i kamiennymi, 'Oraz zaszeregowania danego węgla do okre-

ślonej grupy kaustobiolitów.

W ,badania·ch mikroskopowych węgli w świetle odbitym pod immersją

.stosuje się olejek cedrowy :lub glicerynę. Obecnie stosuje się jako ciecz

immersyjną również jodek metylenu (E. Stach, 1970).

Przezz'astosowanie do badań węgli mikroskopu elektronowego wy-

jaśniono szereg nie rozwiązanych dotąd zagadnień. Przykładem może być

mikrynit, o którym przypuszczano, że posiada budowę drobnoziarnistą.

Dopiero jednak badania w mikroskopie elektroncwym potwierdziły słu­

szność tego przypuszczenia wykazując, że składa się on z drobnych, okrą­

głych cząst:e'c~ek o 'ś'l'ednlicy 'mniejszej od l miktrona (E. Sta'ch, B. ALpern, 1966). Również IW odniesieniu do węgli naturalnie skoksoiW·anych moma

'było na podstawie ttalldch 'badań stwierdzić sto'pień ich z~rafityzO'Wania

(B. KW'iecińskla, 1967).

Wynilki hadań iprzeprow'adzOTIYlCh w Polsce po II wojnie światowej pozwoliły illa przeprowadzenie dokładniejszej klasyfikacji węglowych skał

humusowych i sapropelowych. Z utwOTÓW kennelskich znane były daw-

Klasyfikacja utworów węglowych Tabela 5

~ Budowa

Rodzaj o

~.g

skały os

a

Sj

~

węglowej

=

^'a

O

-

^I

Węgiel bły-

szczący Witryt Witrynit V

(Vitrain)

....

_ -

Węgiel Semifuzyt

I _wł6knisty Fuzyt Fuzyt Inertynit I

o ^(Fusain) , ^Sklerotyt

Węgiel

'"

błyszczący Witrynertyt V+I

>- I

I;

.... Trimaceryt V+E+I

.-

-

E E _{(Durain) >.}

- -

::I en _os Karbargilit V+E+I+min.

=

ilaste 20-60% E

:=

V+E+1+węg1any ^II)

Karbankeryt

...

I 20--60% ::>

o

Lupek

J

węglowy

'" ^{węglowy Fe 5-20%}

I

Karbosilicyt V+E+I+kwarc i inne 20-60 %

Karbopolimeryt V+E+I+min. _I

r6żne 20-60 %

-

I

Węgiel

>-1

saprohumo-

:g

Iitowy ^{: : I - -}El

I

Lupek ^..c: o

o on E+V.+subst.

saprohumo-

l ^J

'"

- -

E+Vs os Kennel tkankowy

>-

Węgiel

...

'" .-

sapropelowy

.-

....

-

... =

p.

- -

o sporowy

Łupek kennelski tkankowy ^."

...

o p. o _Łupek boghedo-kennelski E+V.+subst. _Q Lupek _os ^on _I

J

'"

I I

nieorganiczna

• Macerały: saprowitrynit oznaczono przez V •• eualginit przez Ea

Kwartalni:k Geologiczny - 10

146 !K,azdmrieil'a Hamlbeil'ger

--- meJ tylko kennele sporowe, utworzone głównie ze sporynitu i masy za- sadniczej. ,obecność w niektórych z nich znacznych ilości nie rozłożonego mate:riału tkankowego było podstawą do wydzielenia kenneli tkanko- wych, jako .odrębnej .odmiany utworów sapropelowych (Cz. Pobol"ski.

1954). Masę zasadniczą kenneli tworzy s a p r o w i t r y n i t z dużą ilością

drobnoziarnistego mikrynitu. W boghedach macerały alginitu spaja ma- sa zasadnicza, zwana ,e u a l g i n i t e 'fi (A. Drath, 1939).

Badania chemiczne nad utworami węglowymi z Górnośląskieg'O Za-

głębia Węglowego pozwoliły na określenie charakteru materiału wyjścio­

wego na podstawie produktów ciekłych, uzyskanych przez odgazowanie w 550⁰ C. Ustalono um'Ownie, 'że za utwory sapropelowe uważa się te kaustobiolity, który'ch prasmoła daje oleje smarne (frakcja wrząca powy-

żej 2,50⁰ C przy 35 mm Hg) o dodatnich wskaźnikach lepkości (indeks wiskozowy), zawartych między 0-100 i wyżej. Dla określenia lepkości

oleje te poddaje się odasfaltowaniu eterem naftowym,odżywiczeniu 700/0 H₂S0₄ w roztworze eteru naftowego., 'Ora:z kolejnej rafinacji stężonym

kwasem siarkowym . .oleje smarne uzyskane w ten .sposób z prasmół hu- musowych węgli kamiennych i brunatnych wykazują ujemny indeks lep~

kości w PTzedziałach od O do -80 i niżej (S. T ertil , 1956; J. Grudzień.

1958). Wyniki 'badań chemicznych zgadzają się z wynikami badań petro- graficznych (K. Hamberger, 1964, 1968a, 1968b; K. Hamberger, J. Gru-

dzień, 1969).

Boghedy, kennelo-'boghedy i boghedo-kennele oraz większość kenneli daje oleje smarne o dodatnim indeksie lepkości. Wyjątek wśród dotych- czasowych znanych sapropelitów stanowi skała ze stropu pokładu. 5:J7, która przy strukturze i składzie mikroskopowym węgli sapropelowych wykazuje ujemny indeks lepkości. Utwór ten określono mianem s a p 1" o- h u m o l i t u (K. Hamberger, 1968a). Materiałem wyjściowym dla sap- rohumolitu był zapewne szlam gnilny, utworzony z koloidalnych pro- duktów humusowych nagromadzonych w dias troficznym zbiorniku wod- nym, w warunkach odpowiadających współczesnym osadom dy. Przy znacznej zawartości materiału nieorganicznego (30+50^% ) węgle sapro- humolitowe przechodzą w łupki saprohumolitowe.

Po uwzględnieniu tych ustaleń otrzymujemy uzupełnioną klasyfika-

cję 1 węgli kamiennych, podaną w tabeli 5. Wyróżniono w niej trzy gene- ty,czne gTUpy: h u m'O l i t y, s a p r o h u f i o li t Y i s a p 1" o p e l i ty.

Pojęcia: humolit i saprohumolit wprowadził do petrografii węglowej R.

Potonie (A. Hełm, R. Potonie, 1932). Za humolity uwa21ał utwory węgl.owe powstałe w procesie torfienia, natomiast saprohumolity wyróżnił na pod- stawie budowy petrograficznej, opierając się na tym, że zawierały skład­

niki mikroskopowe wspólne utworom humusowym i sapr'opelowym. Po- dana przez R. Potonie'go podstawa wyróżnienia saprohumolitów dkazała się niewystarczająca, ponieważ o przynależności do tej grupy utwmów decyduje nie tyle budowa petrograficzna, ile - jak to wJkazano - cha- rak,terchemicz'llY, uzależniony od warunków fazy biochemicznej danego utw.oru. Dlatego w proponowanej przeze mnie klasyfi'kacji węgli kamien-

1 Klasyfikację tę przedyskutowałam z prof. E. Stachem, przeWOdniczącym Międzynarodo­

wego Komitetu Petrografii Węgla, w czasie XXIII Sesji JCCP we wrześniu 1970 r. w Liege.

nych uwżględniono nie tylko charakter skały, genezę, strukturę, zawar-

tości substancji nieorgani~nej i skład mikroskopowy, lecz także i włas­

ności chemiczne. Uzasadnia to wY'różnienie saprohumolitów jako odręb­

nej jednostki klasyfikacyjnej skał węglowych. . .

Politechnika Sląska

Gliwice, ul. Katowicka 2

Nadesłano dnia 24 lipca 19'11 r.

PISMIENNlCTWO

DRATH A. (1939) - Badania· petrograficz'lle bo,gheduz kopalni RlaJdzio'nków., Górny Śląsk. 'Biu!. Fańsltw; iIlIJJSt. GeOL, 21, p. 1-71. W,atr:S~aWla.

GRUD'ZIlEŃ J. 1(.1958) - :Problem łupków bit\IDliC7inY'Ch w Polsce. ~olks, Smoła, Gaz, 6, p. 244-2:54. KaotoWlioe. .

HAMBERJGER K. (19M) - ZłQ·że !SapIroPe'lń.tu w ,SItropie ipOIkłaldu 620 kopalni SJ.ąsk.

iKwa-:t. geol., 8, p. '1.54-7~, 'llIr 3. Wa'l'lSzatWa. .

HAMBERGER K. (1968a) - Skały stro.pawe pokładu 507 w kopallTl:ia'0h: SośniCa, iM;a:kosz.OIWy i Zabrze. 'P.r. geol. 1K'OlIl. 'Nauk GeQl. PAlN, 'llr 48, p. 7-,;63.

WarsZJawa.

H.AMBERGER K. (1968b) - lKiiJnnelar:tigeSapropelite aus dero Stei.nclrohlengebdet von Gór'llY śląsk '(OIbexiSchle'sien). Geologie, 5, p. 543--<551}. BCT'lin.

HAiMBElRGER K., GRlUDZlIEŃJ. (,1'969) - Sapropelite des Steinkohlenbeck€= von

Górny Śląsk ais Gestcin Ulnd Rohstoff. F.reIi:b.F10TSiChungBhe<f:te, [e], 242, lP. 57'--062. F.reiVberg.

HEIIM A, :POTIONiliE R. (HII32) - lBeobachitungen fiber dJie EntstehulIlg deT 'tertHi.'l'eD lKohl>en ,~U'rnoiJ<i,the uno Saprohurnoldthe) in 'Zentl"a15umatra.Geol. Run- dS1c'h., 23, p. 145-17'2. Be,r'!liJn.

K1WiIECIŃS1KA B. (19167) - Węgle slkoks'O'wane z Zagłębia Wałłxr:zyskiego. Pra:ce mi- ner., 9. WiaJI':sz:awa.

M-ACKOWSKY M. TH. (1967) - F'oll'ltschriJtte auf dem GebLet der KohlenpetrogJl'aphie.

:F'OTtsIOM. Miner., 45, p. 5Z-94. Stuttga'I"t.

~OIBO[RiSiK,I

oz.

indc~wra, iZ. 2; rp. 201--1224. :K;atowice ..

PO'TO!N1IrE R. ,(1950) - iBetll'logTarphiJSlChe Klias'sdfilka1io:n der BiJtU!1Jliona. GeoL Jah!tb., 65, p. 5,51~572. Ha,ThlloveJr.

S'TIAOH .E. (1958) -lKlQhlen- AnlS'chliiff- LlVIJikrlQlSkOtpie milt M eth y.l-en j.odoid-Imme'I' s1()1Il.

Brennst.-Chemie., 39, p. 15.

STACH E. (1900) - [)ie ,Tatig,kcit der Ilntern:ationalen IKiOm.mimion f UT lKohlenpe·

tr<oloQ~ und der Slttand der lK,ohlenpetTOIlo~e aiUi dem II lIlItocnationa1en

IKlOn~e:s:s 19,58.. Quań:'Tie:me Oongres ipOUX l'aV'ancement :de; e1lUtdes de strattigoraphde et de geo,l'ogie du Calrbondtf'€Te. Compte tRendu, 3, p. 635-653.

STACH E., ALPERiN B. {19i66) - ITJnell'todetrLni:t, iMa:ktryndt u!lld Mi'ktrynit. ·FOIfłt'S-CM.

Geol. Rhed'llld. u: We:stf., 13, p. 696-980. K!refeltd ..

STACHE. (1~70) - Die BedeutU'llg de:r ;Z·ełłwlioll'e fUIL lKohlenents1;'ehu'll'g. FOI"Wchr.

Geol. Rheiln:ld. u. WeJStf., 17, p. 439-400. Krefeld.

HB

---

TEICHiMULILER IM. i(1968) ~ 'Zlur Peflr'ogrcaphtie 'und Di:a!genese . eines fast 20,0 M machtigen TorlprOlfiilis (md.t Ubell"!g8lngen zucr WeichtbrncunkoMen ?) !im Quamtar V'on Phil:ippi (MazediOllllien). Gedl. Mlitt., 8, p. 65-110. AaJchell1.

TER'I1IL S. (1956) - Uzytkowa kllssyfika,cja ,z16z lupk6w iprzyw~glorwych na pod,g.ta,.

wie bada'n cchemi:cznych. Pl'acce PHM, 5. Ka1lowoioe.

Ka3HMepa r AMBEPrEP

HOBblE B3rJlSJ.m>I B IIETPOrPA<IIHH YI'JUI

Pe3IOMe

T(eJIbIO CTaTLH llBJIlleTCll npe,qcTaimellHe 1l0BLIX B3r.Jlll'.ll;oB B neTporpa4iHH yrrur, npeAJI0:lKell- llLIX XXII Cecclleii: ICCP (Me~apo.qm.Ilt KOMHTeT IIerporpa4iHH Yrmr) B Baplle (1969), a TaIOICe XXIll B .J1Le:lK (1970). TalOKe o6pam;aeTcll BllHMallHe lla pe3YJIbTaTbl HCCJIe,qoBaHIDi: C!UIp0- neJl)rroB B IIoJIbwe, B CBll3H C TeM, '1TO 3TIi OTrro:lKellHlllle npHll'.HMaJIHCb BO BHHMallHe B pa60TaX KOMHCCHH KoMHTeTa. IIOJIb3YJlCL npHMellJlIO~CJl B IIoJIbwe XBMH'iecKHM onpe,qerrellHeM xapaK- . Tepa ryMyCOBbIX H canponerreBbIX yrrreii: (HH,qeKC Bll3KOCTH), 060CHOBaHO BLr,qerrellHe rpynm;r canPOryMOJIHTOB. npHllHMall BO BllHMallHe Pe3YJILTaTbl HCCJIe,qOBaIlKH, nplilWlTbIX Ha CeccHJllt KOMHTeTa, a TaK:lKe pe3YJIbTaTbl Hccrre,qOBaHIDi: canpOneJIHTOB B IIoJIbwe, npeAJIO:lKeHa HOBaJI KJIaCCH«pHKa.D;Hll KaMeHHLrx yrrre.ll:, OCHOBallHalllla HX relle3HCe, MaKPO H MHKpOCnOpOBOM CTpoeHHK H XHMH'IecKOM xapaICTepe. ,l1;mr 3TOit KJIaCCH«p1IlGlQHH llBJIlleTCJl xapaKTepllLIM BLr,qeJIeHHe rpex rpynn yrOJIbHbIX nopoA: ry~orrHToB, canpOryMOJIHTOB H canponerrHTOB.

Kazdm'iera· iHAlMlBERlGER

NEW OPINIONS IN COAL PETROGRAPHY

SummaTY

The !Purpose 'Of this article :iJS ,bo present new opinions dn coa:!. lPettogm!phy, diis,cuss'ed duxd,ng ;the XXIIt :D0ClP Se:ssJ!On hell.d in Vai"'na 1(1969) ,and dudng ;the

~IJI[ SeOSlSion heLd in ilIiege o(1970).A.tteIlJtion is a1so padd to Ithe resullts of the il"eseareh 'On iSa<pil"Ope.lJiltes, :i!n 'I\)lacnd, sd:nce thes'e formations ;wer,e not 1laJken into ac:cQlunt in ;the W1O~S pcresented hy the IroOO Oommission. Uisj;ng the chemical

'd~ermiJnl8!tion of the chaa:acter af humus aind sacpropel coo[s (visoOls1ty liindex), appUed in iBoo'llind, the .au1lhDil" slulbsitantialte:s the lSepa!1"a'tion of the group ,of $'BIPil"O- humoldrtilis. Tacking Iin.'boaccount the resul1ls of 'research, <dIi:scu&sed dcu.ring the. ilICCP Ses,sian" and' ;thosej O!f the re'Seail"CCh clU'ried :in Poland on :s.aproli!tes, the aucthOlI"

PTDIP'o5'e,s a new ,clalslS'ifi'ca1don off hJBil"d co,a[s, baised on their genesis, a,s well 'as the1!1."

maccToosoopic 'and miClOOiSoopic SIflruc:twres and ohemicacl eha,meter. Three groups of coal formations, i.e. hUIlllOilifths, saoprohumoLLthts' and s'ap,l"'oliJtes a!l"e characte!1"isltic of thi·s cias'sifioc'a;t:ion.