Problem rozpoznawania paramorfoz kwarcu niskotemperaturowego po wysokotemperaturowym

absorpcj1 wady molekulamej. Wyjunienie natomiast

powod6w~ d1a kt6rych w struktur~ kwarcu vVchodzll okrelilone .domieszki i w okre.tlonych iloliciach, wcillZ

jes2lC~ napotyka niejakie trudnolici, czego dowodem jest cho~by dyskusja na temat g!inowo-kwarcowego geotermometru Dennena (3. por. ta'kZe W. H. Black-bum, W. H. Dennen. 1971; R. M. Coveney, W. C.· Kel-ly, 1971; E. G. Jr. Perry,1971; W. H. Dennen, A. Que-sada. 1972) lub odmienne od zazwyczaj akceptowa-nych pog1lldy. I. I. Kamlencewa (1965). Niewlltpliwie temperatura jest tu ist()tnym czynnikiem. ale inne parametry procesu powstawania mineral6w takZe od-grywajll watnll rol~. Trudny do oceny jest na ·og61 wpIyw cisnienia; badania Z. Walenczaka (1966a. b, 1969) dowiodly decydujllcego wpIywu pH roztwor6w macierzystych na wchodzenie domieszki galu do ame-tyst6w; wreszcie wamy jest sklad roztworu mine-ralotw6rczego i w tym sensie uzewn~trzt1ia si~ od-dzialywanie otaczaj"cych ska! (por. A. N. loukaszew et al.. 1970).

Przegh,d widm kwarrow z pasmami absorpcji grup OH r6wnie:i: nasuwa Wl4tpliwo/ici co downio-sk6w wysnutych przez DolomanowIl i in. (5). Przy-' pisywanie tej samej wagi pasmu H,O i pasmom grup OH wydaje si~ nieuzasadnione, je/ili por6wna~ przed-stawione na rye. 6 widmo szarego kwarcu (m 2B, charakterystyka podana poprzednio) do/i~ bogatego w inkluzje z widmem narastajllcego na rum nifej-temperaturowego morionu· 0 znacznie mniejszej za-wartolici inkluzji (IR 27, zawarto/i~ wody 0,0'1'/0. temp. homogenizacji 290°C). W obydwu przypadkach wi-doczne Sll bard~ zbliZone pasma grup OH. pn;y czym w pr6bce IR 2B nalofone Sll one

na pasmo

wo-dy molekulamej.

Analogiczna para pr6bek IR 25-lR 26 potwier-(lza ten wniosefk, a prawie r6wnotemperaturowy z IR 26 cytryn, nieinal Die zawierajl\CY inkluzji (m

22), pomimo intensywniejszych i liczniejszych pasm grup OH nie wyk;azuje obecno/ici pasma H.O. Wresz-cie pr6bka IR 29 kwarcu szarego z licznymi inklu-zjami, s~anego siatkowo,

a

wIQC ~"cego para-morfoz" po kwarcu a, ma widmo z dolic intensyw-nymi pasmami grup OH iczll8teczki H.O,· gdy na-rastajl\CY na nim

fi

krysztal g6rski z minimalnll ilo-tei" inkluzji (m 30) Ma. SZCZ!ltkowo zaznaczone pa-smo H,o oraz bardzo malej tntensywnolici pUd grup OH. Warto zaznaczyc, fe szaty kwarc (IR 29) za-wieral (w ppm) Lt - . 19, Na- 160, K - lOO, Be -0,66, Mg - 4. Ca - 55. ·Ba - . 0,17. Al - 540, Ge -1.4, . Fe - 180, Ti - 44, gdy w krysztale g6rskim

(m 30) wykryto (W· ppm) Li - 4,0, Na - 10, K -20, Be - 0,01. Mg - I, Ca - 3,4, Ba - 0,15, Al -23. Ge - 1,2, Fe -:- 42. Ti - 11. R6wnief ametyst (IR 21) odznaczal si~ wysdk:, zawartolici, alkali6w, zwlaS2lCza Li (85 ppm). ~akZe wiQC i w tym przy-padku autor nie stwierdzil prostych powi~an mi~­

dzy wzrostem intensywnoScl pasm absorpcji a spad-Idem temperatury krystalizacji.

LIT~RATURA

1. B aI!S an ow G. P .• Gur le wa E. Ja. -" Oraz-. liczfl prirodnogo kwarca, prietierpiewszego

a-fi

priewraszczenije. DAN SSSR. 1963, nr 4.

2. Bar san 0 w G. P., G u r i e Wo a E. Ja. - 0 lOa-czenfl i mietodach issledowanija

a--IJ

priewrasz-czenija prirodnogo barca. Trudy Mineral. Muz.,

1964, IIlr 15. .

3. Dennen W. H. Blackbu.rn W. H., Que-sad a A. - Aluminium in quartz as a geother-mometer. Contr. Mineral. Petrol., vol. 27, 1970. 4. Dolomanowa Je. l., GasoJan M. S .•

Rud-n i Q k: a J a Je. S., T i u t n i e waG. K., U a pie n-s k a fa A, B. - WOZInomost primienienija mie-toda L-K. spiektroskopli dla opriedielenija tiem-pieratury obrazowanija siiwnych Zilnych kwar-cew. DAN SSSR. 1970,

or

1.

5. Dolo m an 0 wa Je. I. i in. - Oprledlelenije sostawa prlmlesiej i tlempieratury obrazowanija

~llnogo i drugich kwarcew po in£rakrasnym spiektram. ·Trudy Mineral. Muz., 1972.

or

21. 6. Gas 0 j an M. S., T i u t n I e waG. K. -

Spo-sob opriedielenija nizko- i W7Sokotiempleratur-nych

modlfikaciJ

1k.waJ'C8,

Rief.

2;urn.,

Gieol, '10, 1973.

106

7. G u r i e w a E. Ja. - . Mletod otliczija Cl i 11

kwarca w miestoroZdienijach i primienieDije jego dla rieszenija woprosa 0 gieniezisie piegmatitow. Autoreferat. Mosk. Uniw.. Moskwa. 1964.

B. Karwowski, 10 .• Kozlowski A. - Zasto-sowanie wynlJk6w badati inkluzji gazowo-cieklych w mineralach do odtwarzania warunk6w krysta-lizacji tych mineral6w. Prz. geol, 1973, nr 10. 9. Ko z low ski A. - Kwarc pomagmowy

masy-wu strzegomskiego i karkOlloskiego; jego lirodo-wisko krystalizacji . i pierwiastiki §ladowe. Acta geol. pol.. 1973. nr 2.

10. Z

a

c h arc zen k 0 A. I. .,.- Kamiernyje

piegma-tity i ich tiermodtnamiczeskije i chimiczeskije osobiennosti formirowanija! Piegmatity. LenIn-grad, 1972.

Uzupeln~;qcy wykaz pozyc;i cytowanych, nie

ze-stawiooych w spisie Ziteratury, ;est do wglqdu 1.1.

au-tora pracy.

SUMMARY

The criteria of high -+- low quartz inversion are discussed in the present paper. On the basis of ma-terial collected by the author, the criterion of habit as well as fractures and other morphological criteria are verified. The reinvestigation of morphology of Dauphine twins as the criterion of inversion (Bar-sanov's and Gureva's method, cf. I, 2 & 7) on the 60 specimens was made and there was ascertained, that the method gave positive results for the majo-rity of investigated specimens. As the supplementary method, the Dennen's (3) aluminium thermometry for quartz (55'/0 of positive results) was used for th~ selection of specimens; determination of crystalli-zation temperatures by the fluid .inclusion methods was the main thermometric method used in the recent investigation.

Specimens (over 100),'· selected as above, were investigated by the

m

absorption method in the 3 ","m region as described in

the

papers of Doloma-. nova & a1Doloma-. {4, 5)Doloma-. Dolomanova & alDoloma-. suggestedDoloma-. that

the absorption band of molecular HIO (3400-3500 cm-I) can be used as the criterion of primary high-or low-quartz crystallization. The low intensity of the band would· be characteristic for para morphs after high quartz, and the primary low quartz. ought to give the absorption band of high intensity. Author's investigations permitted to. ascertain, that the absorption intensity of band of molecular H20

(mainly e~trapped in fluid inclusions) depends on: 1) siZe andllmount of inclusions; 2) amourit of wa-ter in in~~usion filling. Molecular HIO can present both in. primary and in secondary inclusions, and the secondary ones are usually more numerous than primary. On the othf!r hand, hIgh quartz bears mi-nor amount of rather poor ip water primary inclu-sions and various but usually higher amounts of secondary, rich in water inclusions; the latter will determine the intensity of the named absorption band. There also exists a number of low quartzes bearing . only individual aqueous inclusions and without the band of molecular HtO in their

spec-trum.

As the amount of water in quartz does not

depend immediately on the phase inversion, ·the intensity of

m

absorption band of molecular water cannot be the criterion of presence of low- aftel" high--quartz paramorphs.

PE310ME

B cra'l'he Of)CYlK,D;aIOTC8 ltPHTePKH OT.lD!'l:KSI 'KBap-~a, nperepneBIIIero

a-+ fi

npeBpa~eHKe, OT rrepBJA-HOro HK3ltOTeKIIepaTypaoro ltBB.p~a - 06JlKK . KPK-CTannOB, '1'pe~OBaTOCTb, ,I{BotbiKKoBaHKe. Ha Ma-'l'ElpmlJIe 60 Otjpa:3~OB KBapl\8 pa~uoro reHe:3KCa 6bma llpoBepeHa Ha,u;elEHOCTl> MeTO,D;a KCCne,D;OBaHKH MOp-4>onol'KK ,I{oq,KHeliCltKlC ,I{BOJbm1tOB (1. 2, 7). B' npo-~e,u;e~ OnpotSoBaH~ B ~nhHe~x KcCne,D;OBaHKHX IipKMeH8nC8 TaKEe anIOMIDnreBl>DI: TepMoMeTP )J;CHHe-Ha (3). Onpe,u;eneHK8 TeMIIepaTYP Iq)HCTanJIH3aI:(HK

npoK3BO,D;KJIKCL MeT01tOll rOlloreHHaa~KK K ,D;eKPeII~