Mikrotektonika góry Wżar i jej okolic na podstawie magnetycznych badań prospekcyjnych

l. W szczytowej partii znajduje się kilka większych bloków andezytu. Są one porozdzielane utworami o niższej oporności, prawdopodobnie brekcją lub skałami osadowymi.

2. Wydzielające się bloki nie są jednorodne. Niejednorodność ich mo~e być wywołana obec-nością cienkich wkładek in-nych skał lub zmiennością skła­ du i budoWY danej skały. Moż­ liwe jest również, iż lokalne obniżenia oporności . są spowo-dowane "kieszeniami" w skale litej, wypełnionymi utworami osadoWYmi lub brekcją. Wy-dzielające się w omawianych blokach różnice opornościowe mają głównie kierunek równo-leżnikowy.

3. Utwory zaliczone do grupy "d" WYkazują bieg NNE. Kierunek ten zaznacza się również w bloku andezytu magnetytowego (strefa 69). Prawdopodobnie są to utwory młodsze od otaczają­ cych je skał.

4. Należy przyjąć, że dyslokacje łączą się z głównymi strefami o obniżonej oporności. Mają · więc kierunek NNE-SSW. Trzy

tego rodzaju linie WYdzielają się bardzo WYraźnie.

5. W kilku prnypadkach stwier-dzono upad warstw o wysokiej oporności na N.

Ryc. 4. Interpretacja geologiczna profilowań geoelektrycznych. Pole białe (a) - brekcje ·wulkaniczne, skały osadowe; kreski skośne w le-wo (b). - andezyt skaleniowo-amfibolowy, magnetytowo-amfibolowy ewentualnie skały osadowe; kreski skośne w prawo (c) - andezyt mag~

netyto·wo-amfibolowy i augitowo-amfibolowy; kreski pionowe (d) -anl;lezyt magnetytowy. ·

LITERATURA l.· B i r k e n m a j e r K. - Przewodnik geologiczny

po Pienińskim Pasie Skałkowym. Warszawa 1958.

2. B ł o c h I. M. - Elektroprofilirowanije mieto-4om soprotiwlenij, Moskwa 1962.

3 · B ł o c h I. M. - Dipolnoje elektroprofilirowa-nieje. Moskwa 1957.

4. D a c h n o w W. N. - Elektriczeskaja rozwiedka nieftianych i gazoWYch niestorożdzienij. Moskwa

1953.

5. K o z ł o w s k i S. - Własności techniczne ande-zytów pienińskich. "Prace Muzeum Ziemi", zesz.

l. Warszawa 1958.

6. K o z

i

o w s k i S. - Forma geologiczna i cios andezytów Wżaru koło Czorsztyna. Spraw: z Pos. Komisji Oddziału PAN w Krakowie, 1960.

7. M a ł k o w ski S. - Andezyty okolic Pienin. Prace PIG, t. I. Warszawa 1921.

8. M a ł o s z e w s k i S. - Tektonika andezytów góry Wżar i okolic w świetle WYników badań.

magnetycznych. Spraw. z Pos. Komisji Oddziału . PAN w Krakowie,· 1960.

9. M o r o z e w i c z J. - O technicznej wartości andezytów Krościeoka i Szczawnicy. Prace PIG,

t.. I. Warszawa 1921. ·

10. W i e s z e w A. W. - WUjanie rieliefa na rie-zultaty rabot dipolnym osieWYm profilirowa-niem. "Woprosy Gieofizyki" (Uczennyje zapiski LGU) WYP: 12, 1960.

STANISŁAW MAŁOSZEWSKI

Akademia Górniczo-Hutnicza

MIKROTEKTONIKA GóRY W2AR I JEJ OKOLIC NA PODSTA WIE

MAGNETYCZNYCH ISADAN PROSPEKCYJNYCH

P

RACA NINIEJSZA dotyczy występowania ande-zytów obszaru od Mizernej do Grywałdu i Ma-jerza. Lokalizacja andezytów w tym rejonie jest uwidoczniona na mapie żył andezytOWYCh okolic Pienin

w

skali l : 150 000 sporządzonej przez S. Mał­ kowskiego (2). Obszar WYStępowania andezytów· oko-lic Pi!min autor opracował w dwóch etapach. Pierw-szy etap dotyczył badań w okolicach od Krościeoka do Szlachtowej (wraz z górą Krupianką). W tym etapie (lata 1954-58) przeprowadzono badania mag-netyczne ·i kilka profili elektrooporowych. Całkowite opracowanie . badań na tym obszarze przedsttłwiono

w pracy S. Małoszewskiego pt.: "Badania magne-tyczne występowania andezytów w okolicach Szczaw-nicy" (4). Drugi etap dotyczy badań andezytów z ob-szaru na W od Krościenka. Nie objęto nim ·miejsca występowania andezytu koło ·Falsztyna znaczonego przez V. Uhliga (6) i S. Małkowskiego (2). Badania te wykonano w latach 1958-62. Założono tu ok.

12 000 stanowisk obserwacyjnych, na których wyzna-czono wielkości natęzEmia składowej pionowej pola magnetycznego Ziemi (~ Z - WYZnaczenia względ­ ne). Badania te przeprowadzono dorywczo poświę­ cając dla tego celu parę tygodni w miesiącach

let-345

Ryc. l. Anomalia magnetyczna ~Z.

stanowiska pomiarowe, - - - izolinie LIZ co 100

- - - izolinie LIZ co 50 ,., - izolinia o, - - - kon.:.

tur żyły andezytowej.

nich każdego roku. Wartości obserwacyjne ~Z są zredukowane do poziomu przyjętego dla anomalii magnetycznych okolic Szczawnicy.

W wyniku dotychczasowej praktyki zdobytej w czasie badań andezytów pienińskich stwierdzić na-leży, że na górze Wżar napotkano szczególnie skom-plikowany obraz anomalii magnetycznych. Dlatego też na tym obszarze, o powierzchni ok. 0,6 km2, za-łożono przeszlo 9000 stanowisk obserwacyjnych; Sta-nowiska pomiarowe rozmieszczono w sieci kwadratów o boku równym 10 m. W otoczeniu szczytu góry sieć pomiarowa miała postać kwadratów o wymia-rach 20 X 20 m lub prostokątów o bokach 10 X 20

m. Boki sieci pomiarowej przebiegały w kierunkach N-S i E-W. Oprócz tak zlokalizowanej sieci stano-wisk obserwacyjnych w centralnej części góry Wżar założono 9 profilów o kierunku N-S, wżdluż któ-rych ooserwacje magnetyczne wykonan~ były w od-stępach co l m. Profile te są niezwykle przydatne w rozszyfrowaniu bardzo skomplikowanego obrazu

anomalii magnetycznych tej części góry.

Pierwsze rezultaty badań przedstawił autor na posiedzeniu Komisji Oddziału PAN w Krakowie w

1960 r. (5). W dyskusji nad tym referatem autor za-proponował przeprowadzenie dalszych uzupełniają­ cych prac magnetycznych oraz zastosowanie (w częś­ ci centralnej góry Wżar - na E od eksploatowanych dajek andezytowych) geofizycznych metod elektra-oporowych. Konieczność takich badań podyktowana została brakiem zgodności wyników prac geologicz-nych przedstawiogeologicz-nych przez S. Kozłowskiego z re-zultatami prac geofizycznych. Należy tu podkreślić, że poglądy K. Bh:kenmajera. (l) dotyczące. budowy geologicznej tego obszaru znajdują ogólne potwier-dzenie w rezultatach prac magnetycznych.

s

150 bl

"o

_no 7ZO 710 700

•

•

•

•

... _{.... __ l}

r."

_'

_•

•

...

._,./

.

·

.

\

.

_•

_•

\

.

.

\o

•

~ ..

---

)

...

_•

• • ... ___ .!.__ •

Fig. l. Magnetic ancmaly L1Z ..

• measuring posts, - -isolmes LIZ, each 100 ,., - - -

iso-Unes LIZ, each 50 ,., - isolines o, - - - contour of

andesite vein.

INTERPRETACJA ANOMALII MAGNETYCZNYCH ~z NA GÓRZE WŻĄR I JEJ OKOLICACH Na· górze Wżar obraz anomali ~Z jest szczególnie skomplikowany. W otoczeniu góry występuje

nato-miast spokojne tło magnetyczne, na którym bardzo ostro rysują się pojedyncze anomalie ~Z o postaci wydłużonych pasów prawie równoleżnikowych (ryc. 1). Ten rodzaj anomalii stanowi główny rys charak-teryzujący pole· magnetyczne tego obszaru. Nieliczny wyjątek stanowią anomalie pasmowe o kierunku NNW-8SE. Sposób interpretacji pojedynczych ano-malii pasmowych ilustruje ryc. l. Anomalii ujemnej odpowiada spąg żyły, a dodatniej jej strop. W przy-kładzie podanym na ryc. l przyjęto, że ciało ano-malne ma własności magnetyczne takie, iż kierunek namagnesowania tego ciała jest zgodny z kierunkiem wektora dzisiejszego pola Ziemi. Przy takim założe­

niu upad ciała wywołującego tę anomalię mag-netyczną jest skierowany ku południowi. Taki sposób interpretacji obrazu anomalnego przyjęto z kolei dla

obszaru całej góry Wżar.

Na ryc. 2 przedstawione są pionowe przekroje żył andezytowych, które są źródłem interpretacyj-nych anomalii magnetyczinterpretacyj-nych. Interpretacja profili, na których stanowiska pomiarowe rozmieszczone są co l m, pozwala na wyciągnięcie szczegółowszych wniosków. Odległość między wartością ~Z maks. i ~Z min. odpowiada miąższości żyły andezytowej. Takie założenie w tym przypadku jest możliwe, gdyż. ciała zaburzające występują prawie od powierzchni ziemi.

. Na ryc. 3 przedstawiono pionowe przekroje żył andezytów, które wiążę z anomaliami magnetycz-nymi ·~Z na 9 profilach ·szczegółowych. W ten sam

H zoo

łOO

·-Ryc. 2. Profil . magnetyczny ~Z

oraz przekró; pionowy żyl ande-zytowych wg badań

magnetycz-nych.

Fig. 2. Magnetic profile ~Z and vertical cross section of andesite

V .III n

o

-4~~~~--~~~---N

S

·

OSOIDO otwÓr

wittfnicą.

~

.... .,.."..",. ... ""'

;ą.~;łcrÓI i,t an•ZJ'OWYC" ni! Ryc. 3. Przekroje pionowe andezytów w centralnej

części góry W żar . wg badań magnetycznych Fig. 3. Vertical. oros.s seotion ot arldesites in the ce'TIItral part ot the Wżar Mountain, atter magntetic

surveys.

sposób zinterpretowano anomalie magnetyczne dla obszaru od Czorsztyna do Grywaidu i Majerza

(ryc. 4). '

Rozpatrując ułożenie poszczególnych anomalii mag-netycznych obserwuje się ich charakterystyczne właściwości; które można ująć w następujące pra-widła. Anomalie te rozpatrując ich formę i roz-ciągłości od wschodu i zachodu ograniczone są

linia-..,.."..~

j

. r

f

'

'

\ l

-ł1

KLUSZKOWCE

mi· o kierunku NNw--SSE. Linie te· stanowią Ślady

płaszczyzn nieciągłości, które należy uważać za płaszczyzny dyslokacyjne (ryc. 4). Natomiast kie-runki rozciągłości pasmowych anomalii magnetycz-nych są w przeważających przypadkach prostopadłe do tych linii, a nieliczne z nich są do nich równo-ległe, bądź te~ linie te przebiegają przez wartości maksymalne anomalii AZ układające się w wydłu­ żone pasy o tym samym kierunku. Tym ostatnim anomaliom przyporządkowano pionowe intruzje an-dezytowe, o kierunkach rozciągłości NNW-SSE.

Szerokość żył (miąższość) na górze Wżar waha się od 10 do 100 m. W poszczególnych żyłach andezyto-wych dają się zauważyć różnorodne własności mag-netyczne: różny stopień i charakter natężenia AZ (ryc. 2). Zjawiska te należy tłumaczyć istnieniem wkładek andezytowych o różnej budowie petrogra-ficznej występującej w głównej masie poszczegól-nych żył (ryc. 3). Na ogół wkładki te mają kie-runek rozciągłości prawie równoleżnikowy. Z cha-rakteru anomalii można również przypuszczać, że występują tu ciała anomalne na różnych poziomach licząc od powierzchni ziemi. Spotkano tu także ano-malie ujemne AZ charakterem podobne do dwóch anomalii magnetycznych wykrytych nad Potokiem Sopotnickim (4).

PARAMETRY FIZYCZNE ANDEZYTOW PIENIŃ"SKICH Dla zobrazowania własności fizycznych andezytów wyznaczono następujące parametry: pobudliwość magnetyczną (k), oporność właściwą (Qm), prędkość fal podłużnych (v) i ciężar właściwy (o). Powyższe parametry wyznaczył Zespół Pomiarów Parametrów Przedsiębiorstwa Poszukiwań Geofizycznych w War-szawie. Próbki andezytowe oznaczone w tabeli nu-merami 2+, 35+, 74+ i 81 + wraz z opisem "dostarczył

mi dr inż. S. Kozłowski, pozostałe pobrał autor dla odsłonięć sztucznych i naturalnych (1961 r.).

Ryc. 4. Mapa występo­

wania andezytów, opra-cowana na podstawie wyników badań

magne-tycznych. Fig . .4. Map ot andesite occurrences, elaborated on results ot magnetic

surveys.

l . - dislocation lfues, 2

-outlllne of andesite veins.

GRYWA W

~·

1

----l MAJERL

347

Ta beta ~

.,

~ L.p. Nazwa próbki

_~

_....

..

....

.lo:

e

e

..

.,

u

i:< Oł

::..e

o""iiil

2+ andezyt skaleniowy W żar 1650 5,6 4789 2,80 35+ andezyt bazaltowy W żar 2600 5,7 3714 2,55 74+ andezyt amfibolowo--augitowy Wżar 1800 81+ andezyt amfibolowo- 6,7 4056 2,72 -augitowy Wżar 2900 6,2 3790 2,64 l andezyt amfibolowo--atigitowy z dajki S-kamieniołom Wżar 2600

-

4210 2,54 2 andezyt bazaltowy czarny - odsłonięcie na zboczu południ o-wym Wżar 3300

-

3890 2,67 3 andezyt magnetyto-wo-amfibolowy ze szczytowej części W żar 3000 3960 2,72 4 andezyt z odsłonięcia sztucznego (łom pod

krzyżem Bryjarka) 2850

-

4330 2,46

4a andezyt z tego sa-mego łomu jak 4

-zwietrzały o odcieniu

różowym 1200 3130 2,38

4-IV andezyt z Qdsłonięcia naturalnego na E od

potoku Krośnica 2500

_-

3680 2,52 5 andezyt szary z

ka-mieniałomu

wschod-niego (zbocze N góry

Jarmuta) 2200 3720 2,59

5a andezyt różowy z te-go samete-go

kamienio-łomu. jak 5 2500 4170 2,55 6 andezyt ze szczytowej

części góry

Krupian-ka 1950

-

2570 2,50

7 bazalt z Białej Wody 5100

-

3960 2,74

4 - 6 andezyty nie były padane szczegółowo

petrogra-ficznie, .należą one prawdQIPOdobnie do grupy andezytów

amfibolowych.

W powyższym zestawieniu są widoczne różnice

fi-zyczne dla poszczególnych andezytów. Własności fi-zyczne mogą byc wykorzystane do określenia typów poszczególnych andezytów i dla celów przemysło­ wych*. W tym miejscu należy podkreślić

koniecz-ność wyznaczenia dla próbek andezytów szczątko­

wego magnetyzmu. oraz kierunku namagnesowania,·

co mogłoby rzucić dodatkowe światło na wiek

posz-czególnych intruzji oraz wskazać, które z nich róż­

nią się wiekowo.

ZNACZENIE PRZEMYSt.OWE BADA~ MAGNETYCZNYCH

Badania magnetyczne na górze Wżar trwały łącznie

6 miesięcy. Koszt tych badań jest znikomy w

po-równaniu do badań geologicznych (szybiki, szurfy i wiercenia). Wydajność prac magnetycznych jest

duża. W ciągu jednego dnia wykonuje się od 100

do 200 obserwacji w odstępach od 20 do 1 m. Przy

zakładaniu gęstej sieci pomiarowej istnieje możli­

w,ość dokładnego określenia konturów ciał

zaburza-jących (w tyin przypadku andezytów). Ponadto moż­

na wydzielić tą metodą andezyty zwietrzałe i

nie-zwietrzałe, a tym samym ·wsłtazać na obszary

wy-stępowani,a andezytów o znaczeniu przemysłowym.

•) W andezytach pienińskich opracowane zostały od

względem geoJogicznym i petrograficznym liczne

odmia-ny i typy. WynJki tych badań nie znajdują

odzwierciedle-nia w badan.tach magnetycznych, co obniża wartość tej

metody przy poszukiwaniach surowcowych. (Przyp. red.)

,·c:>

l \

Y

...

Ryc. 5. Andezyty góry Wżar i okotic na tte badań

magnetycznych L\Z. .

l - .zarys żył andezytowych, 2 - linie dyslokacyjne.

Fig. 5. Andesites

ot

the Wżar Mountam and

ot

its

vioinj.ties, in the light

ot

magn.etic surveys LIZ.

WNIOSKI

l.Styl tektoniczny andezytów w zachodniej części Pienin .(Czorsztyn - Grywałd) jest podobny do bu-dowy geologicznej andezytów okolic Szczawnicy (4),

a więc świadczy o żyłowej budowie.

2. Rozciągłości poszczególnych żył andezytowych

mają w obu. przypadkach kierunki równoleżnikowe.

Wyjątek stanowią żyły (dajki) o kierunkach rozciąg­

łości prawie południkowych, niespotykanych w części

wschodniej Pienin (okolice Szczawnicy).

3. Szerokość (miąższość) tych żył w obu rejonach

- wschQdnim i zachodnim waha się w granicach od 10 ~.P 100 m.

4. Upady żył przyjmują kierunki ku S i N, z tym że kierunek południowy jest częstszy.

5. Nl!JPotkano tu ujemne anomalie magnetyczne o podobnym charakterze do ujemnych anomalii

mag-netyczl}ych Potoku Sopotnickiego (4).

6. Ill):tychczasowe badania magnetyczne nie

po-; twierdzają sugestii odnośnie do budowy geologicznej

góry Wżar wysuwanych przez J. Morozewicza (1921),

a ta~żę i S. Małkowskiego (2, 3), którzy dopatrywali

się obecpości lakkolitu.

7. Według modelu geofizycznego centralna część

Wżar ma także budowę żyłową (ryc. 3, 4 i 5). Na

ryc. 5 przedstawiono wynik int!!!rpretacji obrazu magnetycznego opartego na małej ilości obserwacji .L\Z z lat 1958 i 1959, kiedy to już autor wysuwał

pogląd, ;i;e budowa andezytów góry Wżar ma

cha-rakter żyłowy.

li. Nawiązując do wypowiedzi S. Małkawsklego

(3), który napisał: "Biorąc pod uwagę przytoczone

:wyżej .!akty można przyjąć, że masyw Wżaru

utwo-rzył 'Się w miejscu skrzyżowania dwóch stref

dyslo-kacji i szczelin: równoległej do · osi głównych fałdo­ wań (E-W), z którą są na ogół zgodne intruzje ande,+ytów amfibolowych, i poprzecznej względem

pierwszej, której towarzyszą intruzje andezytów bardziej zasadowych (augitowo-amfibolowych)".

Wed}ug danych magnetycznych oraz na podstawie parametrów fizycznych skał można wydzielić dwie

główne grupy andezytów.

l - grupa andezytów o własnościach magnetycz-nych - pobudliwości magnetycznej K ok. 0,002 cgs !L. 2 - grupa andezytów o pobudliwości K ok. 0,003

cgs J.l..

Obie grupy andezytów spotyka się w cer1tralnej czę.ści· góry Wżar, a ciała te mają kierunek rozciąg­

łości równoleżnikowy E-W (ryc. 4). Natomiast

an-dezyt z· dajki południowej (dawny kamieniołom) ma

rozciągłości NNW-SSE, podo~mie jak większość lin~i

dyslokacyjnych uwidocznionych na ryc. 4.

Sumując można przypuszczać, że andezyty Pienin

wschodnich i zachodnich mają budowę geologiczną

wiążącą się z tektoniką osadowych utworów pieniń­

skich. Centralna część góry Wżar uległa prawdopo-dobnie dwukrotnej deformacji związanej z działal­

nością tworzenia się intruzji andezytów (starszej i

młodszej). Powtarzając za S. Małkowsldm

przypusz-czenia · dotyczące występowania tu ·skrzyżowania się

dwóch dyslokacji, przypadającego na górę Wżar

można przypuszczać, że miejsc·e to umożliwiło

wtarg-nięcie olbrzymiej · masy intrudującej, · która wypeł­

nia dyslokacje równoleżnikowe w pierwszym etapie, a w drugim równoleżnikowe i· poprzeczne. W ten sposób można wyjaśnić szczególnie dużą ilość żył

występujących w tym rejonie centralnym góry Wżar

niespotykaną w innych obszarach Pienin.

LITERATURA

l. B i r k e n m a j e r K. - Forma geologiczna ande-zytów Wżar. "Acta Geol. Pol." Vol. XII, No. 2. Warszawa 1962.

2. M a ł k o w s k i S. - O stosunku żył andezyto-wych do budowy geologicznej okolic Pienin. Spraw. PIG (Biul. Serv. Geol. Pol.) t. II.

War-szawa 1923.

3. M a ł k o w s k i S. - Przejawy wulkanizmu w dziejach geologicznych okolic Pienin. "Prace Mu-zeum Ziemi", nr l. Warszawa 1958.

4. M a łosz e w ski S. - Badania magnetyczne

występowania andezytów w -okolicach Szczawnicy. Wyd. Geol. Warszawa 1962.

5. M a ł o s z e w s k i S. - Tektonika andezytów góry W żar. i okolic w świetle wyników badań magne-tycznych. Spraw. z Posiedz. Korńsji P AN w Krakowie, 1960.

6. U h l i g V. - Mapy geologiczne w skali l : 75 000,

arkusze Nowy Targ Szczawnica. Wyd. Komis. Fizjograficznej PAU 1914.

SUMMARY

In the area of ande8ite occurrence in the Pieniny region (from Czorsztyn to Grywałd and Majerz) de-tailed magnetic surveys were made during 1958-1962,

and physical parameters were determined for some Pieniny andesite samples, i.e. magnetic susceptibility, longitudinal velocities and specific gravity (Tab. I). Technique of rriagnetic anomały interpretation is shown on Figs. l, 2 and 3. As· a result of this inter-pretation, a geologie map of andesite occurrence was made (Fig. 4). Moreover, it was shown that the mag-netic surveys do not corroborate the opinion on geo-logical structure :of the Wżar Mountain, as sugges-ted by J. MorozeWicz (1921) and S. Małkowski (1923,

1958), who supposed here the presence of a laccolith.

The andesites occurring in the central part of the

Wżar Mountain and in its neighbouring area disclose

vein structure (Figs. l, 2, 3, 4 and 5).

PE310ME

B 1958-62 ro,ąax Ha nnm~a,ąH pacnpocTpaHeHHSl

. aH,ąe3HTOB B IleHHHHax (OT r. llopwTbiH no I'pbman,ą

H Mae111:) npoBo,ąHJIHCb ,ąeTaJibHi:.Ie

MarHHTOMeTpH-·'łecKHe HCCJie,ąoBaHHSl. ,lJ;JISl HeKOTOpbiX npo6 neHHHH-CKHX aH,ąe3HTOB 6biJIH. onpe,ąeneHbi <l>H3H'łeCKHe na-paMeTPbi - MarHHTHaSl BOCDpHHM'łHBOCTb,

ropH30H-TaJibHbie cocTaBJISliO~He H y,ąenbHbrn Bec (Ta6n. I). Cnoco6 HCTOJIKOBaHHSl MarHHTHbiX aHoMaJIHfl npe,ą­

cTaBneH Ha pHC.

l,

2, 3. Ilo ,ąaHHbiM HCTOJIKOBaHHSl cocTaBneHa reonorH'łecKaSl KapTa pacnpocTpaHeHHSl

aH,ąe3HTOB (pHc. 4). B CTaTbe yKa3biBaeTCSl, 'łTO

npoBe,ąeHHbie MarHHTHbie Hccne,ąoBaHHSl He no,ąTBep­

,ąHJIH B3rnH,ąa Ha reonorH'łecKoe cTpoeHHe r. BJKap,

Bbi.ąBHHyToro .fi. Mopo3eBH'łeM (1921) H C.

ManKOB-CKHM (1923, 1958), YTBepJK,ąaBWHMH O HaJIH'łHH JiaK-KOJIHTa. AH,ąe3HTbi, 3aneraiO~He B ~eHTPaJibHOfl 'łaCTH

r. BJKap H Ha ee nepH<t>epHH, xapaKTepH3YIOTCSl JKHJibHbiM CTpoeHHeM (pHC. l, 2, 3, 4, 5).

STEFAN KOZŁOWSKI

Instytut Geologiczny

ANOMALIA MAGNETYCZNA OD PIORUNA NA GÓRZE W2AR

KOŁO

CZORSZTYNA

I PROJEKT

U'ł'WORZENIA

REZERWATU IM. ST.

MAŁKOWSKmGO

W

1960 r. prowadziłem pomiary spękań ciosowych

w andezytach na górze Wżar w ramach prac prowadzonych dla Komisji Geologicznej Polskiej Akademii Nauk w Krakowie*. Podczas . wykonywania pomiarów spękań w dajce andezytowej, . w której

założony jest kamieniołom "Snoska", stwierdziłem,

że igła kompasu geologicznego wykazuje bardzo znaczne odchylenia od kierunku północnego. Dokład­

niejsze pomiary pozwoliły określić strefę i kierunek anomalii.

Dajka andezytowa eksploatowana dotychczas w

ka-mieniołomie "Snoska" tworzy ponad wyrobiskiem

wyraźną grzędę morfologiczną · o ogólnym ·przebiegu N-S. W grzędzie tej znajdują się liczne skałki

andezytowe tworzące pas wychodni o szerokości za-ledwie kilku metrów (ryc. 1). Skałki te zbudowane

są z andezytu augitow.o-amfibo~owego, -reprezentują­

cego najmłodszą odmianę ande·zytu na górze Wżar.

Jest to jednocześnie najbardżiej kwaśria o~miana

andezytu spośród stwierdzonych dotychczas na górze W żar.

Mniej więcej w połowie zbocza, bo między

ka-mieniołomem "Snoska" a szczytem Wżal;':u, na

jed-nej ze skałek tworzących wychodnię wspomnianej dajki, znajduje się anomalia magnetyczna. Strefa

zasięgu całej anomalii wynosi zaledwie ok. l m.

•) K o z ł o w s k l S. - Forma geologiczna i cios

ande-zytów Wżaru koło Czorsztyna. Spraw. z. Pos. Kom. PAN

w Krakowie, 1961.

Posuwając się od zewnętrznych granic anomalii ku

jej centrum stwierdzamy coraz silniejsze odchylenie

igły kompasu. Wreszcie w środku anomalii północny

koniec igły wskazuje dokładnie południe. Wielokrot-ne pomiary pozwoliły stwierdzić, że strefa

zdecy-dowanego odwrotnego namagnesowania· tworzy zała­

maną linię prostą, zbliżoną do linii sp~dku

P<?-wierzchni bloku skalnego (ryc. 2). Anomaha ta . me

sięga głęboko w skałę, gdyż z drugiej. strony bloku

prawie już nie zaznacza się.

Omówione cechy anomalii pozwalają zaliczyć ją

do zjawisk powstałych pod wpływem uderzenia pio-runa czyli tzw. "Blitz-anomalie", opisywanych z Alp. Ze względu na dużą rzadkość tego typu anomalii wydaje się, że obiekt tego rodzaju powinien być

uznany jako typowy - szkolny przykład zjawisk magnetyzmu ziemskiego. Omawiana anomalia po jej odkryciu w 1960 r. została oznaczona czerwoną barwą w terenie dla ułatwienia odnalezienia jej

pośród licznie tu występujących skałek andezytowych.

Zagadnienie dals:z;ej . ochrony tej anomalii wiąże się

z problemem utworzenia rezerwatu geologicznego, który miałby objąć również i niniejszą anomalię.

Badania wulkanizmu pienińskiego mają już wielo•

letnią tradycję. Pomimo jednak pracy kilku pokoleń

polskich geologów wiele problemów nie zostało

jeszcze wyjaśnionych. Ukazujące się w ostatnich la-tach komunikaty Komisji Geologicznej PAN w Kra-kowie wskazują na daleko idące rozbieżności w in