Muzeum szkolne w Szadku : jubileusz 30-lecia

(1)

Muzeum szkolne w Szadku :

jubileusz 30-lecia

Biuletyn Szadkowski 5, 189-210

2005

(2)

Dorota Stefańska

MUZEUM SZKOLNE W SZADKU

(JUBILEUSZ 30-LECIA)

Historia muzeum Szadkowskiego obejmuje okres 30 lat. Jego

rola, zwłaszcza w przekazywaniu wiedzy o regionie i wychowaniu

uczniów w duchu patriotyzmu lokalnego, trudna jest do

przecenienia - dlatego też warto poświ

ę

cić mu wi

ę

cej uwagi.

Przygotowana publikacja opisuje genez

ę

tej placówki, a także

przedstawia jej działalność i zbiory, które udało si

ę

zgromadzić

staraniem opiekunów muzeum i miejscowej społeczności.

Rys historyczny

Pocz

ą

tki szadkowskiego muzeum szkolnego si

ę

gaj

ą

1974 r.,

kiedy Halina Szeflińska, nauczycielka historii w

szkole

podstawowej, wykorzystuj

ą

c sprzyjaj

ą

c

ą

sytuacj

ę

polityczn

ą

,

postanowiła założyć Izb

ę

Pami

ę

ci Narodowej. Zgromadziła dary i

depozyty od uczniów, a także innych osób prywatnych. Otwarcie

Izby - w obecności gości, przedstawicieli władz samorz

ą

dowych i

oświatowych - nast

ą

piło 27 marca 1974 r. Kulminacyjnym

momentem uroczystości było odsłoni

ę

cie popiersia gen. Karola

Świerczewskiego „Waltera”*

*

1, którego imi

ę

szkoła nosiła od marca

1962 r. (fot. 1).

Dorota Stefańska od 1979 r. jest nauczycielką historii; od 1999 r. pracuje w gimnazjum w Szadku (wcześniej w szkole podstawowej). Jest również opiekunką muzeum szkolnego (od 1979 r.).

1 Gen. K. Świerczewski (ur. 1897), pseudonim Walter, od 1918 r. w Armii Czerwonej, od 1944 r. w Armii Polskiej w ZSRR (dowódca II Armii WP), od 1944 r. członek Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej, od 1946 r. wiceminister obrony narodowej. Znany z „utrwalania władzy ludowej” na ziemiach polskich; współodpowiedzialny za represje wobec żołnierzy Armii Krajowej po zakończeniu II wojny światowej. Zginą! w 1947 r. pod Białogrodem. W okresie władzy komunistycznej patron wielu szkół w Polsce.

(3)

Fot. 1. Muzeum szkolne w Szadku - fragment wystawy M ój region moją

ojczyzmi z 1988 r. z popiersiem gen. Karola Świerczewskiego

Z b io ry , k tó re z g ro m a d z iła m ło d z ie ż w la ta c h sie d e m d z ie sią ty c h w o grom nej w ię k sz o śc i za c h o w a ły się do dziś, n a to m ia st k o le k c ja m u z e u m w k o le jn y c h d z ie się c io le cia c h u le g ła isto tn e m u w z b o g a c e n iu d zięk i p a sji h isto ry czn ej m ło d z ie ż y szkolnej p o z o stającej p o d o p ie k ą a u to rk i te g o o p raco w an ia.

W k w ie tn iu 1991 r. szk o le w S zad k u n a d a n o im ię T a d e u sz a K o śc iu sz k i,2 co stan o w iło p o w ró t do d a w n eg o p a tro n a tu je s z c z e z 1918 r. P o d s t a w do p o d ję c ia tak iej d e c y z ji stan o w iło , z n ajd u jące się w z b io ra c h m u zeu m , z d jęcie szk o ły p o d staw o w ej w S zadku z 22 k w ie tn ia 1918 r. (m ieszczącej się w ó w c z a s p rz y ul. W a rsz a w sk ie j) z n a p ise m „ szk o ła T. K o ś c iu s z k i” (fot. 2). Z d ję c ie to je s t c e n n y m ź ró d łe m ik o n o g ra fic z n y m , d o k u m e n tu ją c y m p a tro n a t szk o ły w o k resie II R z e c z y p o sp o litej P o ls k ie j.

2 Decyzja o zmianie patrona szkoły została podjęta decyzją rady pedagogicznej na wniosek opiekunki muzeum - Doroty Stefańskiej. Nauczyciele wraz z Radą Szkoły uznali, że życie i działalność Tadeusza Kościuszki może być właściwym przykładem do naśladowania i kształtowania postaw patriotycznych wśród młodzieży.

(4)

Fot. 2. Zdjęcie Szkoły Podstawowej w Szadku im. Tadeusza Kościuszki z 1918 r.

Źródło: zbiory muzeum szkolnego w Szadku

W 2 0 0 2 r. w 40 ro c z n ic ę o d d a n ia do u ż y tk u n o w eg o b u d y n k u szk o ln eg o , d e c y z ją R a d y P e d a g o g ic z n e j, z o sta ł u rz ą d z o n y sa lo n ik T a d e u sz a K o ściu szk i, k tó re g o w y p o s ^ e n ie stan o w i k ilk a je d n o s te k in w e n ta rz o w y c h , p o c h o d z ą c y c h z d aro w izn , m . in. k la sy c y sty c z n a b ib lio te c z k a z k ry sz ta ło w y m i szy b am i, w której zg ro m a d z o n o zab y tk i b ib lio filsk ie , fra g m e n ty p o rc e la n y , a tak że sa m o w a r i c y tra (fot. 3). M e b e l p o c h o d z i ze szk o ły p o d sta w o w e j w R z e p isz e w ie , k tó ra w la ta c h 1 9 4 5 -1 9 9 9 fu n k c jo n o w a ła w d w o rk u L e o p o ld ó w . Z d a ro w iz n p o c h o d z i ta k ż e stó ł i e ta ż e rk a z k ry sz ta ło w y m lu stre m (z p ierw szej p o ło w y X X w .) o b o k k tó reg o s to ją św ieczn ik i z ła p e k sarn ich , o b ra z u ją c e z a in te re so w a n ia m y śliw sk ie w ła ś c ic ie la sa lo n ik u .3 O k n a zd o b i z a b y tk o w a fira n k a z p o c z ą tk u X X w .4 S a lo n ik je s t m ie jsc e m p re z e n ta c ji u c z n io w sk ic h p ra c p la sty c z n y c h z w ią z a n y ch te m a ty c z n ie z p a tro n e m sz k o ły (np. re p lik i P a n o ra m y R a c ła w ic k ie j c z y p o rtre tó w T a d e u sz a K o ściu szk i)

3 Dar Aleksandry Bulzackiej, nauczycielki Szkoły Podstawowej w Szadku. 4 Dar Barbary Staszewskiej, nauczycielki Szkoły Podstawowej w Szadku.

(5)

o ra z w y s ta w h isto ry c z n y c h , o rg a n iz o w a n y c h z o k azji św iąt p a ń stw o w y c h i ju b ile u sz y szk o ły ; o d b y w a ją się tu ró w n ie ż liczn e lek cje m u zealn e.

Fot. 3. Muzeum szkolne w Szadku - fragment ekspozycji w saloniku Tadeusza Kościuszki.

B a z a lo k a lo w a

S ta łą b o lą c z k ą m u z e u m je s t b ra k o d p o w ie d n ie g o lokalu. O d p o c z ą tk u sw eg o istn ie n ia m ie śc i się o n o w k la so p ra c o w n i h isto ry czn ej. Z b io ry s ą g ro m ad zo n e i e k sp o n o w a n e w k ilk u n a stu o szk lo n y c h g a b lo ta c h d rew n ian y ch . D r u g ą część m u z e u m stan o w i w n ę k a k o ry ta rz o w a (o p o w ierzch n i p o d o b n ej do te j, j a k ą z ajm u je k la so -p ra c o w n ia ), o d d z ie lo n a o d ru ch liw ej p rze strz e n i k o ry ta rz a k r a tą m e ta lo w ą K ra ta ta z o sta ła z a m o n to w a n ą w 1990 r., n a to m ia st p rzy o p ra c o w a n iu je j p ro je k tu n a w ią z a n o d o tra d y c ji g otyckiej a rc h ite k tu ry w S z a d k u - w m etalo w ej k o n stru k c ji z a sto so w a n o elem en ty łu k u . S zcz u p ło ść te g o w n ę trz a o raz n a r ^ e n i e e k sp o n a tó w n a zag in ię c ie lu b z n isz c z e n ie z m u s z a ją do o k re so w e g o

(6)

p rz e c h o w y w a n ia ich w z a m y k a n y c h sz a fk a c h 5. T ru d n e w a ru n k i lo k a lo w e u tru d n ia ją n a le ż y tą tro sk ę o zg ro m a d z o n e z b io ry i o d p o w ie d n ie ich ek sp o n o w a n ie , a ta k ż e o g ra n ic z a ją m o ż liw o śc i d a lszeg o ro z w o ju tej p lacó w k i, to te ż n a le ż y d o ło ż y ć sta ra ń b y w n o w y m , b u d u ją c y m się g m a c h u g im n a z ju m z n a la z ły się o d p o w ie d n ie p o m ie sz c z e n ia n a s ta łą e k sp o z y c ję i p ra c o w n ię k o n s e rw a to rs k ą o ra z m ag azy n .

D z ia ła ln o ś ć w y s ta w ie n n ic z a i o ś w ia to w a

O d p o c z ą tk u sw eg o istn ie n ia m u z e u m u c z e stn ic z y ło , p o p rz e z p o p u la ry z a c ję d z ie jó w m ia sta , w ż y c iu sp o łeczn y m lo k aln eg o śro d o w isk a. T ra d y c ją stało się ek sp o n o w a n ie p a m ią te k sza d k o w ia n n a w y sta w a c h o rg a n iz o w a n y c h z o k a z ji św ią t n a ro d o w y c h , św ię ta ed u k a c ji n aro d o w ej o raz k o le jn y c h ro c z n ic w y b u c h u II w o jn y św iato w ej. M u z e u m b y ło o rg a n iz a to rem sz ereg u im p re z o zasięg u o g ó ln o sz k o ln y m i śro d o w isk o w y m .

S z czeg ó ln y m w y d a rz e n ie m b y ła w y sta w a , z o rg a n iz o w a n a w 1995 r. p rz y w s p ó łp ra c y z M u z e u m O k rę g o w y m w S ie rad zu o ra z z u d z ia łe m se n a to ra A n d rz e ja T o m a sz e w ic z a z o k a z ji 7 0 0 -le c ia n a d a n ia S zad k o w i p ra w m ie jsk ic h (z u w a g i n a ro z m ia ry tej w y sta w y z b io ry e k sp o n o w a n o w szkolnej sali g im n a sty c z n e j).

W 1996 r. m u z e u m sza d k o w sk ie , w sp ó ln ie z O S P w S zad k u i C e n tra ln y m M u z e u m P o ż a rn ic tw a w M y sło w ic a c h , z o rg an izo w ało w y s t a w z o k a z ji 100 ro c z n ic y p o w o ła n ia O ch o tn iczej S traży P o żarnej w S zadku.

M u z e u m b y ło ró w n ie ż w sp ó ło rg a n iz a to re m śro d o w isk o w y c h u ro c z y sto śc i w m u ro w a n ia i p o św ię c e n ia ta b lic y p a m iątk o w ej w h o łd z ie ż o łn ie rz o m A rm ii K rajow ej w k o ściele p a ra fia ln y m św. Ja k u b a w S zad k u o ra z u ro c z y sto śc i w 140 ro c z n ic ę p o w sta n ia sty c z n io w e g o (fot. 4) i 64 ro c z n ic ę u tw o rz e n ia S łu żb y Z w y c ię stw u P olski.

5 W kronice muzeum znajdują się wzmianki o zaginięciu eksponatów numizmatycznych (w 1975 r.), bagnetu z 1939 r. (w 1985 r.) oraz hełmu żołnierskiego z 1939 r. (podczas remontu szkoły w 2002 r.).

(7)

Fot. 4. Prezentacja zbiorów muzeum szkolnego w Szadku - scenka historyczna o powstaniu styczniowym (p^dziernik 2003 r.)

Z e sta w ie n ie d zia ła ln o śc i w y sta w ie n n ic z e j i p o k rew n ej m u z e u m sz k o ln eg o w S zad k u w o k re sie o sta tn ic h 20 lat p rz e d sta w ia się n astęp u jąco :

• P a tr o n szko ły; j e g o ży c ie i d zia ła ln o ść - w y sta w a (1986);

• H is to r ia i tra d y c ja szk o ły - ju b ile u s z 2 5 -le c ia szkoły; w y sta w a

p o łą c z o n a z k o n k u rse m (1 9 8 7 );

• M ó j re g io n m o ją o jc zy zn ą - w y sta w a (1988);

• P o ls k a O drodzona, s ie d e m d zie sią ta ro c zn ic a o d zy sk a n ia n ie p o d le g ło śc i - X W o je w ó d z k i K o n k u rs Izb P am ięci N aro d o w e j (1 9 8 8 -1 9 8 9 );

• M e to d y k a sc e n a riu szy szk o ln y c h Izb P a m ią c i N a r o d o w e j

-szad k o w sk ie se m in a riu m m u z e a ln e , zo rg a n iz o w a n e p rz e z K u ra to riu m O św ia ty i W y c h o w a n ia o raz W o je w ó d z k i O śro d ek M e to d y c z n y p rz y w sp ó łu d z ia le M in iste rstw a E d u k acji N aro d o w e j (1991);

• T ra d ycje rze m ie śln ic ze S za d k u - lekcj a m u z e a ln a (1 9 9 1 );

• S ta r y S z a d e k - w y sta w a z o k a z ji 7 0 0 -le c ia n a d a n ia p raw

m ie jsk ic h , z o rg a n iz o w a n a w e w sp ó łp ra c y z M u zeu m O k ręg o w y m w S ierad zu (1995);

(8)

• W y s ta w a h is to ry c z n o -fila te listy c z n a z o k a z ji 1 0 0 -lecia O S P w S zadku, z o rg a n iz o w a n a w e w sp ó łp ra c y z C e n tra ln y m M u z e u m P o

ż

a rn ic tw a w M y sło w ic a c h (1996);

• Z w ią z e k W alki Z b r o jn e j A K n a z ie m i s za d k o w sk ie j - w y sta w a z

o k azji w a ln e g o z e b ra n ia sp ra w o z d a w c zo -w y b o rc z e g o S z a d k o w sk ieg o k o ła Ś w iato w eg o Z w ią z k u Ż o łn ie rz y A K (1996);

• K o n k u rs w ie d z y o S zad k u - p re z e n ta c ja zb io ró w (1996);

• D zie je szk o ły i S za d k u - w y s t a w zw ie d z a li u c z e stn ic y n a ra d y

d y re k to ró w szk ó ł p o w ia tu z d u ń sk o w o lsk ie g o (1996);

• W olny m y n a r ó d - w y s ta w a z o rg a n iz o w a n a w lo k a lu

O ch o tn iczej S tra

ż

y P o

ż

arnej w S zad k u p rz y w sp ó łp ra c y z M ie jsk o -G m in n y m O śro d k ie m K u ltu ry (1996);

• O d zyska n ie n ie p o d le g ło śc i p r z e z S z a d e k - g o śc in n a w y sta w a

z o rg a n iz o w a n a w B u c z k u (1 9 9 6 );

• H is to r ia i d zieje szko ły; m ó j u lu b io n y n a u c zy c ie l - w y s t a w

zw ie d z a li d z ie n n ik arze R a d ia Ł ó d ź, T V Ł ó d ź i W ia d o m o śc i D n ia (1996);

• A r m ia K ra jo w a n a z ie m i sza d k o w sk ie j - sp o tk an ie z u d z ia łe m

p re z e sa Z a rz ą d u O k ręg u Ś ląsk ieg o Ś w iato w eg o Z w ią z k u Ż o łn ie rz y A K , M a ria n e m P io tro w ic z e m K o m e ta (1997);

• K a p lic zk i i k rzy że p r z y d r o ż n e S za d ku i o ko lic - w y sta w a z

u d z ia łe m k o n s u lta n ta C e n tru m D o sk o n a le n ia N a u c z y c ie li w S ierad zu , dr. A . D y ło (1998);

• G o lg o ta W schodu - w y sta w a z o rg a n iz o w a n a w ro c zn icę

zb ro d n ii k aty ń sk iej (2000);

• D r o g a sza d k o w ia n d o n ie p o d le g ło śc i - w y sta w a z o k a z ji 83

ro c z n ic y o d z y sk a n ia n ie p o d le g ło śc i (2001);

• D zie je szk o ły i m ia sta - w y sta w a to w a rz y sz ą c a u ro c z y sto śc io m

w m u ro w a n ia k a m ie n ia w g i e l n e g o p o d b u d o w g m a c h u g im n a z ju m w S zad k u (2 0 0 2 );

• Ż o łn ie rze S za ry c h S zereg ó w w w a lc e z o k u p a n te m - w y sta w a

p o św ię c o n a 61 ro c z n ic y p o w s ta n ia A K z u d z ia łe m h a rc e rz a b a ta lio n u „ Z o śk a ” , W ik to ra M a tu le w ic z a (2003);

• Ś w ię to p a tr o n a szk o ły - p re z e n ta c ja zb io ró w m u z e u m u c z n io m

(9)

• W a rsza w a la t o k u p a c ji 1 9 3 9 -1 9 4 5 - e k sp o z y c ja z o rg a n iz o w a n a w M ie jsk o -G m in n y m O śro d k u K u ltu ry (2003); • 1 4 0 ro c zn ic a P o w sta n ia S ty c zn io w e g o - e k sp o z y c ja z o rg a n iz o w a n a w M ie jsk o -G m in n y m O śro d k u K u ltu ry (2003); • S ta ro p o lsk i z w y c z a j p a r z e n ia k a w y - p re z e n ta c ja z b io ró w p o d c z a s k o n fe re n c ji d y re k to ró w szk ó ł (2 0 0 3 ); • W ym o d lili j ą p o e c i i p r o r o c y - w y sta w a z o k a z ji 85 ro c z n ic y o d z y sk a n ia n ie p o d le g ło śc i, z o rg a n iz o w a n a w b u d y n k u O S P w S zad k u (2 0 0 3 );

• D zie je S za d k u - p re z e n ta c ja zb io ró w d e leg acji m ia sta O m is z

C h o rw acji (2 0 0 4 ); • R u c h o p o ru w S za d k u i Z d u ń sk ie j W oli - w y sta w a z o rg a n iz o w a n a w 62 ro c z n ic ę p o w sta n ia A K (2004); • K r ę ć się, k r ę ć w rze c io n o - p re z e n ta c ja z b io ró w p o d c z a s u ro c z y sto śc i z o k a z ji 3 0 -le c ia m u z e u m (2 0 0 4 ); • C o o n ie p o d le g ło śc i o p o w ia d a ją k sią żk i - p re z e n ta c ja z b io ró w

b ib lio filsk ic h w o b e c n o śc i d o w ó d c y sierad zk ich łą c z n o śc io w c ó w p e łn ią c y c h słu ż b ę w Irak u (2 0 0 4 );

• zb io ry m u z e u m z w ie d z a li p o sz u k u ją c ź ró d e ł do p ra c b a d a w c z y ch d r L. W ró b e l z K a te d ry H isto rii S ztuki o raz d r M . A d a m c z e w sk i z Z a k ła d u N a u k P o m o c n ic z y c h H isto rii U n iw e rsy te tu Ł ó d z k ie g o (2004);

• zb io ry m u z e u m z w ie d z a ła p o sz u k u ją c in fo rm a c ji do sw ojej k siążk i T a k w ęd ru ją c, lite ra tk a k lu b u „ T o p o la ” R. A lv a ra d o - Ł a g u n io n o k (2005).

Z b io r y m u z e u m

Z b io ry m u z e u m p re z e n to w a n e s ą w fo rm ie k ilk u sta ły c h e k sp o zy cji te m a ty c z n y ch , a m ian o w icie:

• rz e m io sło S zad k u n a p rz e ło m ie X I X - X X w .; • w cesarsk iej n ie w o li 1 8 1 5 -1 9 1 5 ;

• p o w sta n ie sty czn io w e;

• d ro g a sz a d k o w ia n do n ie p o d le g ło śc i 1 9 1 5 -1 9 1 8 ; • ży cie sp o łe c z n o -g o sp o d a rcz e sza d k o w ia n w II R P; • S zad ek la t te rro ru i zb ro d n i;

• d zieje szkoły;

(10)

W sc en erię w si i z a ję ć g o sp o d a rsk ic h w p ro w a d z a ją nas n a rz ę d z ia do o b ró b k i w e łn y i lnu: k o ło w ro tk i, w rz e c io n a , cierlica, ło m ek , g rz e b ie n ie do ro z sz a rp y w a n ia w łó k n a ln u , m ag iel d rew n ian y , d re w n ia n y k uzoj słu żący k o sia rz o w i do trz y m a n ia o sełk i o raz n a rz ę d z ia ro ln ic z e ta k ie ja k : sierp, d rzew ce do k o sy , a ta k ż e u p rz ą ż k o ń sk a. 6

S p rzęt d o m o w y re p re z en tu ją : ło p a ta do w y jm o w a n ia ch leb a, k o sz y c z k i i fo rm y sło m ian e, w k tó ry c h d o jrz e w a ło ciasto ch leb o w e, k w ećk i d re w n ia n e do p rz e g n ia ta n ia zie m n ia k ó w i p ra sk a do sera (fot. 5).

Fot. 5. Muzeum szkolne w Szadku - fragment ekspozycji poświęconej chłopskiej zagrodzie

W zd o b n ic tw ie c h aty sto so w an e b y ły p a ją k i z faso li, słom y i b ib u ły , b u k ie ty z fa rb o w a n y c h tra w i b ib u ły - d ziś w y k o n u ją j e u c z n io w ie n a w y s t a w z o k azji św ią t w ie lk an o cn y ch . M u zeu m p o sia d a k o le k c ję m ak atek , k tó re stan o w iły w y stró j chłopskiej chaty w X X w .; s ą to w y ro b y ln ian e lub b a w e łn ia n e z w y sz y w a n y m i b ą d ź d ru k o w an y m i te k sta m i m o ra liz a to rsk im i, j a k c h o ć b y „ św ie ża w o d a

6 Zbiory te znalazły praktyczne zastosowanie, w czasie uroczystości Kręć się, kręć

(11)

zd ro w ia d o d a ”, „ g o tu j zd ro w o i s m a c z n ie ” czy „ św ie ża w o d a n a jle p sza o c h ło d a ”. W m u z e u m zg ro m a d z o n o n a rz ę d z ia ro ln icze z

p rz e ło m u X IX i X X w ., p o c h o d z ą c e z g o sp o d a rstw re g io n u S zadkow skiego; w ie le z n ic h n ie p rz y d a tn y c h d z iś w u p ra w ie roli stan o w i cen n e e k sp o n a ty i w z b u d z a z a c ie k aw ie n ie i re fle k sję n ad z a c h o d z ąc y m i p rz e m ia n a m i g o sp o d a rc z y m i.

W z b io ra c h m u z e u m z n a jd u ją się ta k

ż

e z a b y tk i c ech o w e. P o m y śln y rozw ój g o sp o d a rc z y w X V i X V I w . S zad ek z a w d z ię c z a ro z w o jo w i rzem io sła. K się g a m ie jsk a z 1447 r. w y m ie n ia 5 cech ó w .

Je d n y m z n ic h b y ł c e c h szew sk i. F u n k cje sp o łeczn e i relig ijn e ce c h u sz ew sk ieg o d o k u m e n tu je sz ta n d a r sk ła d a j

ą

c y si

ę

z d rzew ca, p ła ta szta n d a ru i g ro tu - g ło w ic y (fot. 6). W d o b ry m stan ie z a c h o w a n a je s t c z

ęść

p ła ta o d re sta u ro w a n e g o w 1958 r. N a cz e rw o n y m ż a k ard zie w id n ie je h a fto w a n y nap is: „ C ech M istrzó w

p rz y m o c o w a n y d w o m a w k r

ę

ta m i b u t k a w alery jsk i. W dolnej c z

ęś

ci tu le i w y ry ty n a p is „ 1 5 4 6 C ech M a js tr ó w S ze w sk ic h w

S za d k u 1 9 2 5 ”. N a re w ersie tu le i nap is: „ S ta ry m a jste r J ó z e f J a g ie łło ”. N a d rz e w c u liczn e g w o ź d z ie z h e rb a m i i n a zw am i

o rg a n iz a c ji w sp ie ra j

ą

c y c h fu n d a c j

ę

szta n d a ru - „ S to w a rzy sze n ie

P o lsk ic h K u p c ó w w S z a d k u ”, ,P a m ią tk a D la M istrzó w S ze w sk ic h o d S to w a rzy sze n ia S p o żyw có w S za d k o w ia n k a w S za d ku

1 9 27 ^ 2 5 r . ”, „ O d M istrzó w S ze w sk ic h w Z d u ń sk ie j W oli

1927/dc2 5 ”, „ N a P a m ią tk ę P o św ię c e n ia S zta n d a ru M is tr z y S ze w sk ic h w S za d k u C ech R ze źn ik ó w w S za d k u 1927/xi2 5 ”, „ S za d k o w sk ie m u C e ch o w i S ze w sk ie m u n a P a m ią tk ę P o św ię c e n ia S zta n d a ru S tra ż O c h o tn ic za w S za d k u 2 7 I X 1 9 2 5 ”.7

7 Sztandar szewski w latach siedemdziesiątych XX w. przetrzymywała córka szewca - Zofia Kończak z Szadku. W latach osiemdziesiątych sztandar przejęli

(12)

Fot. 6. Sztandar cechu szewskiego w Szadku

H isto rię k ra w ie c tw a p rz e d sta w ia k o le k c ja ż e la z ek n a duszę i w ęg iel, ż e liw n y c h i m o siężn y ch . P ra c ę sto la rz a d o k u m e n tu ją

Sabina i Edward Mizerscy z ul. Warszawskiej w Szadku. Od 1994 r. znajduje się w zbiorach muzeum szkolnego.

(13)

stru g i (h eb le), k ą to w n ik i i p iły . T rad y cje k o w a lsk ie p rz y w o łu ją n arzęd zia: k o w a d ło z p ra c o w n i k o w a la K a z im ie rz R y b a k a (jeszcze w la ta c h sie d e m d z ie sią ty c h X X w . d ziałającej p rz y ul. P io trk o w sk iej w S z ad k u )8. W g a b lo ta c h zg ro m a d z o n o p o d k o w y letn ie i z im o w e, m ło tk i, b ijak i, p rz e c in a k i, p iln ik i, raszp el. K o lek cję u z u p e łn ia ją fo to g ra fie najd łu żej istn ie ją c e g o z a k ła d u k o w a lsk ie g o W ła d y sła w a N o w a k a p rz y ul. K iliń sk ie g o , a ta k ż e fo to g rafie za k ła d u ślu sa rk o -k o w a lsk ie g o Ig n aceg o K o b u sie w ic z a z la t trz y d z ie sty c h X X w .9

C e n n y m e k sp o n a te m j e s t X V -w ie c z n a, d ę b o w a ru ra w o d o c ią g o w a , w y k o p a n a p o d c z a s p ra c z ie m n y c h p rz y z a k ła d a n iu k a n a liz a cji w S zadku. R u ra o b razu je b o g a te tra d y c je rz e m io sła p iw o w a rsk ie g o . T a k im i w łaśn ie ru ram i p ły n ę ła do w a rz e ln i (a tak że d o m ó w m ie sz c z a n ) c z y sta w o d a n ie z b ę d n a do p ro d u k c ji dobrej ja k o ś c i p iw a. W X V I w . w ry n k u m ie śc ił się g łó w n y w o d o z b ió r, n a to m ia st w o d o c ią g św ia d c z y n ie ty lk o o ó w c z e sn y m stanie sa n itarn y m m ia s ta i stan d ard zie ż y c ia m ie sz c z a n , ale ta k ż e w iele m ó w i o ro z w o ju g o sp o d a rc z y m m ia s ta .10

S y m b o le i g o d ła cech o w e sta n o w ią w a ż n ą in sp ira c ję d la u c z n ió w szad k o w sk iej sz k o ły - k o rz y sta ją c ze stary ch w zo ró w , m ło d z ie ż w y k o n a ła te c h n ik ą rę k o d z ie ln ic z ą g o b e lin y p rz e d sta w ia jąc e h erb m ia sta , a ta k ż e h e rb y k o w a li i p iw o w a ró w . P a m ią tk i z p rz eszło ści: stare fo to g ra fie , b a n k n o ty , p is m a u rz ę d o w e , ż e lazk o do z a k rę c a n ia w ło só w , p o d sta w k i do szk lan ek , czark i do w ó d k i, la m p y n a fto w e , ro n d le cz y cz a so p ism a , p rz e n o s z ą w o d le g ły św ia t i p o b u d z a ją do reflek sji.

K o le jn ą g ru p ę z a b y tk ó w m u z e u m s ta n o w ią zab y tk i b ib lio filsk ie , p rz e d e w sz y stk im k sią ż k i i c z aso p ism a. W a ż n ą p am ią tk ą , e k s p o n o w a n ą p o d c z a s św ią t o d z y sk a n ia n iep o d le g ło śc i, je s t k s ią ż e c z k a u k a z u ją c a d z ia ła ln o ść P O W i szlak b o jo w y L e g io n ó w (1 9 2 0 r.), k tó ra tra fiła do m u z e u m z m a k u la tu ry zb ieran ej p rzez u czn ió w . Z b ió r c e n n y c h in fo rm a c ji o reg io n ie

8 Dar Antoniego Kolada z Szadku. 9 Dar Anny Rybak z Szadku.

10 Wielu bogatych mieszczan szadkowskich wysłało swoje dzieci na studia do Akademii Krakowskiej. Najsłynniejszym z nich był Jakób z Szadka - rektor uczelni, prawnik i dyplomata.

(14)

z a w ie ra p rz e w o d n ik p o g u b e rn i k a lisk ie j, a u to rstw a G re iy e ra .11 W śró d in n y c h w a rto śc io w y c h ek sp o n a tó w szad k o w sk ie g o m u z e u m n a le ż y w y m ie n ić ta k ie p o z y c je k sią ż k o w e , ja k : B ib lio te k a w a rsza w sk a (1 8 4 2 ), L is ty z K r a k o w a (1 8 4 0 ), K sią d z K o rd e c k i w o b ro n ie C zę sto c h o w y (W a rsz a w a 1860, w k siążce ad n o tacja: „ N a p a m ią tk ę S z a d e k 1 9 1 8 r. ”), R y s d ziejó w lite ra tu ry p o ls k ie j, to m II

(W iln o 1875), E w a n g e lie (W ło c ła w e k 1908), D z ie w ię ć p o w ia s te k

h isto ry c zn y c h (1 9 1 0 ), P r ze k u p n ie (W a rsz a w a 1917), W ro zterce

(K ra k ó w 1917), G ra m a ty k a p o ls k a w ćw ic ze n ia c h (W a rsz a w a 1920, w yd. A rc ta ), P r z e w o d n ik m e to d y c zn y d o E le m e n ta rza d la kla s

p ie r w s z y c h s z k ó ł p o w s z e c h n y c h w ie jsk ic h (1 9 3 7 ), K sią żk a R e ze rw isty (1 9 3 7 , z a w ie ra ją c a z d jęcie p re z y d e n ta R P i N a c z e ln eg o Z w ie rz c h n ik a w o jsk a p rof. Ig n aceg o M o śc ic k ie g o , N a c z e ln eg o W o d z a R P E d w a rd a Ś m ig łe g o -R y d z a o ra z tw ó rc y R P i N a c z e ln ik a P a ń stw a P o lsk ie g o J ó z e fa P iłsu d sk ieg o ). P o zy cje te w y k o rz y sty w a n e s ą ja k o c e n n a p o m o c d y d a k ty c z n a n a le k c ja c h h isto rii, a ta k ż e w p rz y g o to w a n iu sce n a riu sz y u ro c z y sto śc i ro czn ico w y ch .

O k res cesarsk iej n ie w o li d o k u m e n tu ją p ism a n o ta ria ln e , sp isan e w ję z y k u ro sy jsk im z la t 1882, 1893, 1898 o ra z 1911, a d o ty c z ą c e sp raw z w ią z a n y ch z z a k u p e m ziem i c z y s p ła tą d ługów . W sz y stk ie d o k u m en ty , n a k tó ry c h w id n ie ją g o d ła ro sy jsk ie i zn ak c a ra A le k sa n d ra II, sp isan e z o sta ły w k a n c e la rii n o tarialn ej o k ręg u szd k o w sk ieg o .

R u sy fik a c ję u rz ę d ó w p o u p a d k u p o w sta n ia sty czn io w eg o p o tw ie rd z a K się g a E w id e n c ji G u b ern i K a lis k ie j S iera d zk ie g o

P o w ia tu , g m in y K ro ko cice, w si: J e że w i R u d a J e że w sk a , ja k

ró w n ie ż in n e d o k u m e n ty o ra z b a n k n o ty . L ik w id a c ję arm ii K ró le stw a P o lsk ie g o p o 1831 r. i o b o w ią z e k słu żb y P o la k ó w w arm ii ro sy jsk iej d o k u m e n tu ją z d ję c ia o d z n a c z e ń w o jsk o w y c h sz a d k o w ia n in a w a lc z ą ce g o w w o jn ie k ry m sk iej w o b ro n ie S e w a sto p o la w la ta c h 1854.1855. Ś w ia d e c tw e m z a c ię ty c h w a lk n ie m ie c k o -ro sy jsk ic h , p ro w a d z o n y c h w re g io n ie sz a d k o w sk im w listo p a d z ie i g ru d n iu 1914 r., je s t p a ła sz p ru sk i, p rz e k a z a n y do m u z e u m w 2 0 0 4 r. p rz e z w n u k a o w c z a rz a m ie sz k a ją c eg o w R ze p isz e w ie w b u d y n k u , w

(15)

k tó ry m p o d c z a s w o jn y z n a jd o w a ło się sta n o w isk o arty le rii p ru s k ie j.12

O k res w a lk o n ie p o d le g ło ść P o lsk i ilu s tru ją p a m ią tk i i o d z n a c z e n ia w o jsk o w e: K rz y ż W a le c zn y c h , k tó ry m o d zn a c z o n y z o stał F ra n c isz e k K ró la k z a w a lk i n a w sc h o d z ie w 1920 r., k sią ż e c z k a w o js k o w a K a z im ie rz a L e n c a , k tó ry w a lc z y ł z w o jsk a m i ra d z ie c k im i i u k ra iń sk im i w la ta c h 1 9 1 9 -1 9 2 0 , leg ity m a c ja O d z n a k i P a m ią tk o w e j 3 B a ta lio n u S trzelcó w n r 1863 z 12 k w ie tn ia 1933 r. M u z e u m p o s ia d a ró w n ie ż p a m ią tk ę z w ią z a n i z M a rsz a łk ie m P o lsk i, J ó z e fe m P iłs u d s k im j e s t n i ą a lb u m p a m ią tk o w y z u ro c z y sto śc i p o g rz e b o w y c h J. P iłsu d sk ie g o z 1935 r. (fot. 7) 13.

Fot. 7. Fragment ekspozycji prezentującej zdjęcia z uroczystości pogrzebowych J.Piłsudskiego

K o le k c ję p a m ią te k sz a d k o w ia n u z u p e łn ia ją z d ję c ia ż o łn ierzy 28 i 31 P u łk u S trzelcó w K a n io w s k ic h „ D z ie c i Ł o d z i” . K u lty w o w a n ie tra d y c ji p a trio ty c z n y c h i o d d a w a n ie czci P o la k o m

12 Dar Jarosława Kwiatkowskiego, mieszkańca Rzepiszewa. 13 Dar Czesławy Końkow z Szadku.

(16)

w a lc z ą cy m o n ie p o d le g ło ść d o k u m e n tu ją z d ję c ia z u ro c z y sto śc i 70 ro c z n ic y p o w sta n ia sty czn io w eg o , z o rg an izo w an ej w 1933 r. oraz z d jęcie czło n k ó w P olskiej O rg an izacji W o jsk o w e j, zro b io n e p rzed m o g iłą p o w sta ń c ó w . N a jsta rsz e zdjęcie sz k o ły p o d staw o w ej z 22 k w ie tn ia 1918 r. m a ró w n ie ż zw ią z e k z d z ia ła ln o ś c ią n ie p o d le g ło śc io w ą , g d y ż w b u d y n k u sz k o ły m ie śc ił się sztab d o w o d z e n ia a k c ją ro z b ra ja n ia p o ste ru n k u żan d a rm e rii n iem ieck iej w S zad k u p rz e p ro w a d z o n ą ra n k ie m 12 listo p a d a 1918 r.

Ż y c ie sp o łe c z n o -g o sp o d a rcz e w S zad k u w o k resie II R z eczy p o sp o liej P olskiej d o k u m e n tu ją z d ję c ia czło n k ó w T o w a rz y stw a G im n a sty c z n e g o „S o k ó ł” , S tro n n ic tw a N a ro d o w e g o , S to w a rz y sz e n ia M ło d z ie ż y P o lsk ie j, K o ła Z ie m ia n e k , S traży O gniow ej O ch o tn ic z e j, S p ó łd zieln i S p o żyw czej „ S z a d k o w ia n k a ” , p o słó w S ejm ik u S ierad zk ieg o (1 9 1 9 -1 9 2 3 ), a tak że ta k ic h o b ie k tó w j a k m ły n n a le ż ą c y do F ra n c isz k a C ic h o rsk ie g o (do 1940 r., a n astę p n ie do je g o sy n a Jan a), S z k o ła P o w sz e c h n a cz y sta c ja k o le jo w a P K P w tra k c ie b u d o w y .

C e n n y m d o k u m e n te m je s t K się g a T o w a rzy stw a G im n a sty c zn e g o „ S o k ó ł”, g o d ło p a ń stw o w e II R P z u rz ę d u

G m in n e g o W ielk iej W si k o ło S zad k u (z a b e z p iec z o n e p o d c z a s o k u p a c ji p rzez p ra c o w n ik ó w g m in y Ja n k o w sk ie g o i R y b ak a). P rz e d w o je n n ą z a b u d o w ę ry n k u o b ra z u je p o c z tó w k a z 1933 r. z k a p lic z k ą św . R o c h a 14 o ra z k ilk a z d ję ć z o b c h o d ó w św ię ta B o żeg o N a ro d z e n ia z w id o c z n ą n a o b rz e ż a ch ry n k u d re w n ia n ą z a b u d o w ą o ra z p o m p ą

K o le jn y fra g m e n t z b io ró w o b ejm u je la ta o k u p acji h itlero w sk iej i terro ru . 6 w rz e ś n ia 1939 r., p o w y p a rc iu p rz e z w o jsk a W e rm a c h tu żo łn ie rz y 31 P u łk u S trz e lc ó w K a n io w sk ic h (w c h o d z ą c eg o w sk ład arm ii Ł ó d ź ) S zad ek z n a la z ł się p o d o k u p a c ją n ie m ieck ą. W m u z e u m tę zm ia n ę a d m in is tra c y jn ą o b razu je n ie m ie c k a m a p a K ra ju W a rty z 1940 r. (n a k le jo n a n a m ateriał).

„ N a jk ró tsze d ro g i o d w ro tu o d d zia łó w 10 d y w izji w k ie ru n k u n a L u to m ie r s k p r o w a d z iły p r z e z S zadek. T u ta j zb ie g a ły s ię szla k i sp o d B elen ia , S ie ra d za i W arty. W n ie p rze jrza n y c h tu m a n a ch ku rzu c ią g n ę ły tabory, w o zy a m u n icyjn e, a rtyleria , szli za ro śn ię c i i cza rn i o d ku rzu z m ę c ze n i żo łn ie rze [...]. O zm ie rzc h u d o się g ły p r z e d S za d k ie m c ią g n ą ce k o lu m n y sa lw y o g n ia a rtylerii. W idocznie

(17)

szp ie d zy i d y w e rsa n c i m ie li d o b rą łą c zn o ść z o d d zia ła m i W ehrm achtu, bo m ilk ły d zia ła p o p r z e jś c iu ko lu m n y. S zc ze g ó ln ie d o tk liw e stra ty p o n ió s ł d ru g i d y w izjo n 10 p u łk u a rty le rii lekkiej. S a lw y a rty le ry jsk ie ro ze rw a ły ko lu m n ę. P r z e d a rty le rzy sta m i sta n ę ło w id m o za g ła d y. A le b y li to d o św ia d c ze n i artylerzyści, k tó rzy b ili s ię o d g r a n ic y i m ie li p o z a s o b ą 5 d łu g ic h d n i w ojny. S z a d e k 5 i 6 w rze śn ia 19 3 9 ro k u sp r a w ia ł p r z y g n ę b ia ją c e w ra żen ie. S tło c zo n e w ozy, ko n ie i lu d zie m io ta li s ię w e w szy stk ie strony. Z e w s z ą d ro zle g a ły s ię krzyki, n a w o ły w a n ia i p rze k le ń stw a . O ficero w ie 31 p u łk u z b ie r a li sw o je o d d zia ły i p o s p ie s z n ie o p u szc za li m ia s to ”15.

Ż o łn ie rz e m 10 d y w izji p ie ch o ty 31 P u łk u S trzelcó w K a n io w sk ic h b ro n ią c y m p o z y c ji n a d W a r tą w S ierad zu b y ł sza d k o w ia n in W o jc ie c h N ie d źw ieck i. W m u z e u m z n a jd u ją się je g o z d ję c ia w o jsk o w e, k o re sp o n d e n c ja z o b o z u je n ie c k ie g o z O te rw e d d in g e n i ro b ó t p rz y m u so w y c h w N ie m c z e c h o raz k e n k a rta z 1942 r. (fot. 8).

Fot. 8. Fragment ekspozycji obrazujący losy wojenne żołnierzy września 1939 r. - Wojciecha N ie^w ieckiego i Zygmunta Karpmskiego

U c z e stn ik ie m w o jn y o b ro n n ej b y ł ró w n ie ż Z b ig n ie w K a rp iń sk i, n astęp n ie je n ie c w o jen n y . T ę sk n o tę z a b lisk im i i ro d z in ą d o k u m e n tu je k o re sp o n d e n c ja od o sób w y sie d lo n y c h do III R z eszy

(18)

n a p rz y m u so w e ro boty: k a rta p o c z to w a z ży c z e n iam i n o w o ro c z n y m i w y s ła n a 22 g ru d n ia 1942 r. z O b e rh a u se n -O ste rfe ld do W a le rii S o w iń sk iej, a ta k ż e p o c z tó w k a M arii S z k u d larek z 25 lip c a 1944 r.

G e h e n n ę la t w o jn y (1 9 3 9 -1 9 4 5 ) o b ra z u ją p am iątk i, fo to g rafie i d o k u m e n ty n a le ż ą c e do ż o łn ie rz y w rz e ś n ia 1939 r.: E d w a rd a Z a w ie ru c h y z W ila m o w a - o rz e łe k z czap k i ż o łn ie rz a II R P , p rz e c h o w y w a n y w stalag u w A u strii, z d ję c ia z je ń c a m i w m u n d u ra c h p o z b a w io n y c h o z n a k w o jsk o w y c h z w id n ie ją c y m zn a k ie m „ P ” , z d jęcie o b ra z u ją c e w y z w o le n ie m ia s ta i o b o z u p rzez w o jsk a am e ry k a ń sk ie o ra z d o k u m e n t p ra w a ja z d y u z y sk a n y po w y zw o len iu . M u z e u m j e s t w p o sia d a n iu k o p ii z d ję ć z m u zeu m o św ię c im sk ie g o z a w ia d o w c y stacji P K P w S zad k u - M a ria n a F o n ta ń sk ie g o (fot. 9). B y ł o n w ię ź n ie m o b o z u k o n c e n tra c y jn eg o K L A u sc h w itz o n u m e rz e 3 5 4 0 8 , a re sz to w a n y m p rz e z g e sta p o w m a rc u 1942 r. w ra z z W ik to re m R z y m k o w sk im , ró w n ie ż d y ż u rn y m ru c h u P K P i ro ln ik ie m N a w ro c k im z G lin ia n e k . A resz to w a n ia m i o b jęto w ó w c z a s c a ły o k ręg łó d z k i w zw ią z k u z z a b ó jstw e m p rzez sie rż a n ta W P J ó z e fa M ie rz y ń sk ie g o d w ó c h g e sta p o w c ó w w Z g ierzu . W p o w ie c ie sierad zk im a re sz to w a n o ok. 200 m ę ż czy zn , b y ły c h o fic e ró w i p o d o fic e ró w W o jsk a P o lsk ie g o . P o p e w n y m czasie ok. 150 o só b z o stało zw o ln io n y ch , n a to m ia st o k o ło 40 w y w ie z io n o do O św ię c im ia i in n y c h o b o zó w . S p o śró d ty c h , k tó rz y tra fili do o b o zó w , o c a la ło za le d w ie d z ie w ię c iu , w śró d n ic h tak że M a ria n F o n tań sk i. N a to m ia s t R z y m k o w sk i i N a w ro c k i zo stali z a m o rd o w an i.

O w o jen n ej tu ła c z c e i p rz e śla d o w a n ia c h w czasie o k u p acji B ro n isła w a M u zy k i p rz y p o m in a zn ak „ P ” i n u m e r w ię ź n ia z o b o zu k o n c e n tra c y jn eg o w e F lo sse n b u rg u - 2 7 5 1 0 . W b ib lio te c e m u z e u m z n a jd u ją się w sp o m n ie n ia B. M u zy k i sp isan e d la p o trz e b K o m isji ds. B a d a n ia Z b ro d n i H itle ro w sk ic h z 1978 r. D o o b o z u w A u sc h a fe n b u rg u (B aw aria) z o sta ła w y w ie z io n a H e le n a N a w ro c k a , p ro w a d z ą c a w czasie w o jn y ta jn e n a u c z a n ie w S zadku.

(19)

Fot. 9. Zdjęcie Mariana Fontańskiego z KL Auschwitz i kartka do żony zamieszkałej w Szadku

W y s ie d le n ia z S zad k u do p ro te k to ra tu b ą d ź n a ro b o ty p rz y m u so w e do III R z e sz y d o k u m e n tu je p ism o o p rz e sie d le n iu , p rz e k a z an e do m u z e u m p rz e z M ie c z y sła w a M istrz a k a z K a rczó w k a. A k c ja w y s ie d le ń c z a w 1941 r. p o łą c z o n a b y ła z k o n fis k a tą m ie n ia (ziem i, m ie sz k a ń , z a b u d o w a ł g o sp o d a rc z y c h z in w e n ta rz e m ), k tó re p rz e k a z y w an o n ie m ie c k im o sad n ik o m . W b ib lio te c e m u z e u m z n a jd u ją się w y w ia d y p rz e p ro w a d zo n e p rz e z u c z n ió w z c z ło n k a m i ro d zin , w y sie d lo n y m i do k ra ju W a rty , G en eraln ej G u b ern i b ą d ź III R zeszy.

(20)

Fot. 10. Korespondencja z III Rzeszy

Źródło: depozyt w muzeum szkolnym w Szadku

J e d n a z fo to g ra fii p rz e d sta w ia trz y P o lk i w y sie d lo n e do III R z e sz y i za tru d n io n e u n ie m ie c k ie g o g o sp o d a rz a (fot. 10). N a d a w c ą z d ję c ia -p o cz tó w k i b y ła M a ria S z k u d larek (p ie rw sz a z p ra w e j), k tó ra p o z a k o ń c z en iu w o jn y sz c z ęśliw ie p o w ró c iła do k raju.

K o stk a m y d ła z n a p ise m w ję z y k u n ie m ie c k im „ c zy sty

ży d o w sk i tłu szc z R I F ” d o k u m e n tu je h itle ro w s k ą p o lity k ę lu d o b ó jstw a. W S zad k u Ż y d z i sta n o w ili ok. 1/5 m ie s z k a ic ó w m iasta. W ła d z e h itle ro w sk ie o d iz o lo w a ły tę g ru p ę n a ro d o w o śc io w ą o b y w a te li p o lsk ic h , tw o rz ą c n a p rz e ło m ie m a ja i c z e rw c a 1940 r. g e tto o b e jm u ją c e sw y m z a się g ie m o b ecn e u lic e W ila m o w sk ą , U n ie jo w s k ą o ra z 3-go M aja. G etto sz a d k o w sk ie z lik w id o w a n o 14 lip c a 1942 r., w y w o ż ą c je g o m ie s z k a ic ó w do o śro d k a z a g ła d y w C h ełm n ie n a d N erem .

Ż y c ie i d z ia ła ln o ść C z e sła w a K w ie c iń sk ie g o (p seu d o n im B o g u m ił U z n a is k i) z la t w o jn y d o k u m en tu ją: k e n k arta, le g ity m a c ja strażack a, a u sw e is (d o w ó d o so b isty ) z 1940 r., B e sc h e in in ig u n g (za św ia d c ze n ie K o m ite tu O p ie k u ń czeg o w T o m aszo w ie M a z o w ie c k im o w y sie d le n iu i p o b y cie w B ę d k o w ie w la ta c h

(21)

R e p a tria c y jn eg o w S zczecin ie o p raw ie b ezp łatn eg o p o w ro tu do Szadku.

W z b io ra c h m u z e u m S zadkow skiego z n a jd u je się ró w n ie ż szereg in n y c h d o k u m e n tó w z lat w o jn y (fot. 11), w ie le z n ich ilu stru je o b o w ią z e k p rzy m u so w ej p racy n a rz e c z III R z e sz y

(A rb eitsb u ch , A rb e itk a rt).

Fot. 11. Dokumenty z lat okupacji

Z a d a n ia d y d a k ty c z n o -w y c h o w a w c z e

M u z e u m in ic ju je i p ro w ad zi z a ję c ia o c h a rak terze d y d a k ty c z n o -w y c h o w aw c z y m . N a jc z ę śc iej p rz e p ro w a d z a n ą fo rm ą d y d a k ty c z n ą s ą lek cje m u z ealn e, p rz y g o to w y w a n e n a p o d sta w ie o b o w ią z u ją c y ch p ro g ra m ó w n au czan ia. D o n a jp o p u la rn ie jsz y ch n a le ż ą z a ję c ia z h isto rii, ję z y k a p o lsk ie g o o raz w ra m a c h g o d zin w y c h o w aw czy ch . I n n ą fo rm ą p ra c y je s t o p ra c o w a n ie ź ró d e ł n a z a ję c ia c h k o ła h isto ry c z n e g o i u d z ie la n ie p o ra d d y d a k ty c z n y c h d la a b so lw e n tó w szkoły, co z a o w o c o w a ło m. in. w ie lo m a p racam i d y p lo m o w y m i. P rzy w y k o rz y sta n iu z b io ró w m u z e u m szad k o w sk ieg o n a p isa n o szereg p rac k o n k u rso w y c h i z o rg a n iz o w a n o w ie le w y s ta w .16

16 M. in. w ramach Ogólnopolskiego Konkursu Historycznego „Krąg 2004/5”, Wojewódzkiego Konkursu „Odkrywamy i Poznajemy Region Łódzki 2003/2004”,

(22)

M u z e u m w sp ó łp ra c u je z S zadkow skim i o rg a n iz a c jam i p o z a o św ia to w y m i, co u m o ż liw ia o rg a n iz o w a n ie w y sta w w p o m ie sz c z e n ia c h O ch o tn iczej S t r ^ y P o żarn ej i M ie jsk o -G m in n e g o O śro d k a K u ltu ry . T ak ie w y sta w y d o b rze s łu ż ą sze rz e n iu w ie d z y o d z ie d z ic tw ie p rz e sz ło śc i, a w k o n se k w e n c ji u ła tw ia ją dalsze g ro m a d z e n ie e k sp o n ató w . T ru d n o nie w sp o m n ie ć ró w n ie ż o in teg racy jn ej ro li w sp ó ln ie p o d e jm o w a n y c h d z ia ła ń

E k sp o z y c je m u z e u m sz a d k o w sk ieg o z w ied zali p rz e d sta w ic iele w ła d z w o je w ó d z k ic h i p o w ia to w y c h , radni Z d u ń sk iej W o li i S zadku, a ta k ż e p rz e d sta w ic iele w ła d z O ch o tn iczej S t r ^ y P o ż a rn e j, Ś w iato w eg o Z w ią z k u Ż o łn ie rz y A rm ii K ra jo w e j, Z B O W iD -u , c z ło n k o w ie ro d z in „sła w n y c h sz a d k o w ia n ” , p rz y b y sz e z ró ż n y c h za k ą tk ó w P o lsk i i św iata. W m u z e u m g o śc iliśm y c z ło n k ó w Z d u ń sk o w o lsk ie g o M iejsk ieg o K o ła F ila te listó w im . Ig n a c e g o B o em era. P o d c z a s w y sta w i w czasie p ełn io n y c h d y ż u ró w b y ło w iele o k azji do ro zm ó w o p asji z b ie ra n ia p a m iątek . U cz n io w ie z w ie d z a jąc y w y sta w y m u zealn e c z ęsto p rz y z n a ją , że d o k u m e n to w a n ie d z ie d z ic tw a k u ltu ry m oże sta n o w ić c ie k a w ą fo rm ę p o z n a n ia św iata. W p is y g o śc i do k ro n ik i m u z e u m ś w ia d c z ą o u ż y te c z n o śc i tej realizo w an ej o d trz e c h d z ie się c io le ci in ic ja ty w y i m o b iliz u ją do d a lsz y c h d z i a ł a i n a rzecz ro z w o ju p lacó w k i.

S zkolne m u z e u m n ie m o g ło b y istn ie ć b e z p o m o c y u czn ió w . Z a jm u ją się o n i p ra c a m i ty p o w y m i d la za w o d o w y c h m u zealn ik ó w : p o m a g a ją z d o b y w a ć ek sp o n a ty , o p is u ją je , s p o rz ą d z a ją m etry czk i (o p isy u w z g lę d n ia ją ce m . in. p o c h o d z e n ie p rz e d m io tu , a u to ra, czas p o w sta n ia , m a te ria ł i te c h n ik ę p o w sta n ia o ra z sp o só b n a b y c ia i stan za c h o w a n ia), a g d zie to m o ż liw e p rz y g o to w u ją b io g ra fię i d o k u m e n ta c ję fo to g ra fic z n ą

M u z e u m stw a rz a u c z n io m m o ż liw o śc i zaró w n o p o z n a n ia k o rz e n i sw o ich p rz o d k ó w , j a k i sam eg o sieb ie - w ła sn y c h m o ż liw o śc i p o z n a w c z y ch i za in te re so w ań . P ra c a p rz y zb io ra c h m u z e a ln y c h z m u sz a do p o sta w ie n ia so b ie p y ta n ia , cz y stać m n ie n a c ie rp liw o ść i d o c ie k liw o ść , ż m u d n e p o sz u k iw a n ie p raw d y ; u c z y te ż p o k o ry i u ru c h a m ia w y o b r ^ n ię . W a ż n a j e s t ro la n a u c z y c iela . W szad k o w sk iej szk o le u d a ło się z g ro m a d z ić g ru p ę zd o ln y c h IX X IX Wojewódzkiego Konkursu IPN „Polska Odrodzona” (1989 r.), X Wojewódzkiego Konkursu IPN „Mój Region Moją Ojczyzną” (1990 r.).

(23)

m ło d y c h lu d zi, p a sjo n a tó w , d la k tó ry c h m u z e u m stan o w i m iejsce c z e rp a n ia siły, g d zie o d k ry w a ją h isto rię re g io n u i sw o je k o rz e n ie o ra z u ś w ia d a m ia ją so b ie ro lę d z ie d z ic tw a h isto ry c z n e g o w k sz ta łto w a n iu p rz y sz ło śc i. W ^ n ą in sp ira c ję d la d z ia ła ł d y d a k ty c z n y c h , re a liz o w a n y ch n a ty m p o lu sta n o w iły sło w a p an i M arii K a la b iń sk ie j17 „ N ie w ie c ie ko g o m a cie w sw o ich m ia steczka ch , w s ia c h ”, z k tó ry m i z w ró c iła się do au to rk i teg o

te k s tu p o d c z a s o b c h o d ó w 7 0 0 -le c ia m iasta. D o w o d e m n a słu szn o ść w y p o w ie d z ia n y c h w ó w c z a s słó w m o g ą b y ć ch o ć b y liczn e p race u c z n io w sk ie zg ro m a d z o n e w m u zealn ej b ib lio tece.

Z b io ry m uzeu m stały się także p o d sta w ą do p rzygotow ania kilku publikacji, m . in. jed n o d n ió w k i W ym odlili j ą poeci, p ro ro c y 18, artykułów w „B iuletynie Szadkow skim ” czy K a talogu W ystaw 1995.

D o tra d y c ji i h isto rii się g a m y d z iś rzad k o , a p o n ie w a ż ciąg le g o n im y z a n o w in k a m i, c z ę sto tra c im y rz e c z y n a jw a rto śc io w sz e . L u d zie k r e u ją rze c z y w isto ść , o d w o łu ją c się do p rz e k a z ó w p rz e sz ło śc i. D lateg o ta k isto tn e staje się u św ia d o m ie n ie m ło d y m lu d zio m , że p a m ię ć h isto ry c z n a j e s t w a ż n a ta k d la n ich , ja k i ty ch , k tó rz y p rz y jd ą p o n ich . C o k o lw ie k c z ło w ie k ro b i dziś, ro b i tak że d la ty c h , k tó rz y b ę d ą ży ć ju tro . W ^ n y m za d a n ie m n a u c z y c iela , z w ła sz c z a h isto rii, j e s t p rz e k a z an ie ty c h w a rto śc i, n a k tó re sk ła d a się m iło ść do m ie jsc a ro d z in n e g o , do k tó re g o w a rto w ra c a ć , czerp ać siły. M iejsca, z k tó ry m łą c z y n a s ja k a ś n ie d o strz e g a ln a n ić, k tó re o d d z ia łu je n a całe n asze ży cie i n a sp o só b o d c z y ty w a n ia św iata. D la au to rk i i w ie lu je j w y c h o w a n k ó w ta k im m ie jsc e m je s t S zadek. L ite ra tu ra

Kukła P. A., M aszerują strzelcy, Łódź 1972.

Stafańska D., Wymodlili j ą poeci, prorocy, Szadek 2004.

17 Maria Kalabińska jest matką znanego korespondenta Polski w Stanach Zjednoczonych, nieżyjącego już Jacka Kalabińskiego