INFRASTRUKTURA I EKOLOGIA TERENÓW WIEJSKICH INFRASTRUCTURE AND ECOLOGY OF RURAL AREAS Nr 1/II/2012, POLSKA AKADEMIA NAUK, Oddziaá w Krakowie, s. 41–51
Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi
Katarzyna Sobolewska-Mikulska
MOĩLIWOĝCI WYKORZYSTANIA
SCALEē INFRASTRUKTURALNYCH W PROCESIE
PRZEBUDOWY STRUKTURY PRZESTRZENNEJ
OBSZARÓW WIEJSKICH
____________
THE POSSIBILITIES
OF USING INFRASTRUCTURAL LAND CONSOLIDATIONS
IN THE PROCESS OF RESTRUCTURING
THE SPATIAL STRUCTURE OF RURAL ARES
StreszczenieW chwili obecnej w Polsce są realizowane liczne inwestycje o charakterze liniowym i powierzchniowym, których lokalizacja dotyczy obszarów wiejskich. Charakterystyczna w naszym kraju wadliwa struktura przestrzenna gospodarstw rolnych na obszarach realizacji inwestycji jest dezorganizowana jeszcze bardziej. Studia uwarunkowaĔ i kierunków zagospodarowania gmin są wyznacznikiem trendów, które gminy chcą realizowaü na swoim terenie i wynikają z analiz moĪ-liwoĞci rozwojowych oraz planowania na szczeblu krajowym, który dotyczy auto-strad. W opracowaniu zostanie przedstawiony wpáyw, jaki wywaráa budowa frag-mentu autostrady A-4 w województwie maáopolskim na jeden z obrĊbów ewidencyjnych z gminy Gáogów Maáopolski. Przedstawiono kierunki zmian uĪyt-kowania ziemi tak, aby realizacja scaleĔ infrastrukturalnych pozwalaáa na naprawĊ zdezorganizowanego rozáogu gruntów w gospodarstwach rolnych oraz na realiza-cje idei wielofunkcyjnego rozwoju wsi. Wskazano na koniecznoĞü rozwiązaĔ pro-jektu scalenia gruntów w aspekcie szerszym niĪ tylko poprawa ukáadu dziaáek w gospodarstwach rolnych.
Sáowa kluczowe: scalenia infrastrukturalne, wielofunkcyjny rozwój obszarów
Summary
Numerous investments of linear and spatial nature whose location relates to rural areas are being carried out at the present moment in Poland. The chacteristic in our country defective spatial structure of agricultural farms in the ar-eas of the realization of the investments being is disorganized much more. The studies of spatial development and the directions of the development of communes are the determinants of the trends which communes want to realize on their terrain and they result from the analyses of developmental possibilities and planning on the national level which relates to highways. It will be introduced in the study the influence, what the building of the fragment of the highway made A-4 in the of Lit-tle Poland province on one from list grounds from the commune of Gáogów Ma-lopolska. The directions of the changes of the use of the land were also introduced so that the realization of infrastructural land consolidation shoud allow to improve the disorganized deployment of parcels on agricultural farms the realization of the idea of the multifunction development of village. The necessity of the solutions to the project of infrastructural land consolidation was also touched upon in a wider aspect than only the improvement in the development of land parcels on agricul-tural farms.
Key words: infrastructural land consolidation, the multicultural development of
rural areas, linear investments
WSTĉP
W chwili obecnej Polska znajduje siĊ w okresie realizacji wielkich inwe-stycji o charakterze liniowym. Obecnie jest realizowanych ponad 90 odcinków autostrad i dróg krajowych na dáugoĞci ponad 1682 km, których zakoĔczenie budowy jest przewidziane do 2015 roku [Dane generalnej Dyrekcji Dróg Krajo-wych i Autostrad Program Budowy Dróg KrajoKrajo-wych 2011-2015 - zaáącznik 1]. CzĊĞü tych inwestycji na byü zakoĔczona i oddana do uĪytku do czerwca 2012 r. Realizacja tak duĪych ponadregionalnych przedsiĊwziĊü zawsze powoduje straty w istniejącym systemie uĪytkowania i wykorzystania gruntów. PoniewaĪ budowa dróg krajowych i autostrad jest realizowana na obszarach niezurbanizo-wanych to skutki tych inwestycji są odczuwalne gáównie na obszarach wiej-skich, przez które przebiega. Takie rozwiązania projektowe i realizacyjne mogą powodowaü zagroĪenia w egzystencji gospodarstw rolnych i zmniejszeniu ich dochodowoĞci. Straty mogą takĪe wystąpiü w Ğrodowisku naturalnym oraz kra-jobrazie obszarów wiejskich. Dodatkowej destrukcji moĪna spodziewaü siĊ po-nadto w infrastrukturze rolnej i pozarolniczej, gdyĪ czĊsto zostają zniszczone i wyáączone z uĪytkowania istniejące drogi rolnicze, systemy melioracyjne i zabudowa. Najbardziej uciąĪliwe dla produkcji rolnej jest wywoáane pasem autostrady przeciĊcie i pozostawienie „skrawków” gruntu po przeciwnej niĪ zabudowa siedliskowa stronie inwestycji. Dojazd do odciĊtych dziaáek staje siĊ utrudniony, wydáuĪony, a czĊsto wrĊcz niemoĪliwy.
Budowa efektywnych poáączeĔ drogowych gáównie autostradami jest w dzisiejszych czasach koniecznoĞcią rozwojową. UciąĪliwoĞci, jakie za sobą pociąga pojawiają siĊ gáównie w obszarach wiejskich przez które przebiega. Polska jako paĔstwo czáonkowskie UE powinno w jak najkrótszym czasie dosto-sowaü sieü infrastruktury drogowej do standardów unijnych, zapewniających wáaĞciwą dostĊpnoĞü komunikacyjną obszarów jednoczeĞnie stymulując rozwój gospodarczy czĊsto utoĪsamiany z wielofunkcyjnym rozwojem obszarów wiej-skich.
W Ğwietle powyĪszych rozwaĪaĔ celem artykuáu jest przedstawienie moĪ-liwoĞci rozwoju obszaru przeciĊtego autostradą w procesie prac scaleniowych. Wykorzystując zapisy studium uwarunkowaĔ i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy cel pracy zostanie osiągniĊty przy zastosowaniu nastĊpu-jącej metodyki:
– analiza zapisów studium uwarunkowaĔ i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy,
– analiza zasiĊgu inwestycji liniowej dla badanego obrĊbu ewidencyjnego, – analiza zasiĊgu realizowanego scalenia gruntów dla obrĊbu przeciĊtego autostradą,
– wskazanie moĪliwoĞci rozszerzenia zakresu opracowania scalenia gruntów w kierunku wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich.
Materiaáami do badan i analiz są zapisy studium uwarunkowaĔ i kierun-ków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz dane katastralne dla badane-go obrĊbu ewidencyjnebadane-go – Rudna Maáa.
CELE SCALEē INFRASTRUKTURALNYCH
Gáównym zabiegiem racjonalizującym i naprawiającym dezorganizacje ukáadu dziaáek w gospodarstwach rolnych jest scalenie gruntów. Obowiązujące w Polsce przepisy prawne dotyczące problematyki scaleĔ i wymian gruntów káadą nacisk na prowadzenie scaleĔ tzw. „klasycznych” opisanych w ustawie z dnia 26 marca 1982 r. o scalaniu i wymianie gruntów. Artykuá 1 ustawy o scaleniu i wymianie gruntów podaje, Īe „scalenia gruntów to poprawa struktu-ry obszarowej gospodarstw rolnych, lasów i gruntów leĞnych gáównie poprzez racjonalne uksztaátowanie rozáogów gruntów, dostosowanie granic nieruchomo-Ğci o urządzeĔ melioracyjnych, dróg i rzeĨby terenu”. Taką samą definicjĊ sca-lenia podaje Polska Norma PN-R-04151,XII.1997 .
Analizując zatem zapisy ustawy i polskiej normy scalenia gruntów naleĪy przeprowadzaü i oceniaü tylko w aspekcie poprawy tzw. wspóáczynnika rozáogu gruntów w gospodarstwie na który to wspóáczynnik ma wpáyw [MoszczeĔski 1927, Woch 2001]:
1. powierzchnia gospodarstwa, 2. liczba dziaáek w gospodarstwie,
3. powierzchnia dzieáek w gospodarstwie, 4. odlegáoĞü dziaáek od siedlisk,
5. obwód dziaáki.
W efekcie ustawa ogranicza (w stosunku do obecnych potrzeb wynikają-cych z idei zrównowaĪonego i wielofunkcyjnego rozwoju) swoje dziaáanie do rolniczej lub leĞnej przestrzeni produkcyjnej. Jednak tak zawĊĪone spojrzenie na funkcjonowanie obszarów wiejskich jest dziĞ niedopuszczalne. Praktyką plano-wania przestrzennego i programów rozwojowych staáo siĊ mówienie o wielo-funkcyjnym rozwoju terenów. To odnosi siĊ takĪe do obszarów wiejskich. W ogáoszonej w 1996 r. Deklaracji z Cork, która stanowi waĪny program two-rzący podstawy dla przeprowadzenia reform wspólnej polityki rolnej , po raz pierwszy uĪyto terminu „wielofunkcyjnoĞü” jako oficjalnego stanowiska Komi-sji Europejskiej [Sobolewska – Mikulska 2009].
WielofunkcyjnoĞü [Duczkowska-Maáysz 2001, Wilkowski 2004, KáodziĔ-ski 2004 i in.] wiąĪe siĊ z róĪnymi funkcjami poszczególnych form aktywnoĞci i bardzo czĊsto stanowi jej skutek. Zatem róĪne formy rolniczej i pozarolniczej aktywnoĞci mogą byü Ĩródáem róĪnorodnych funkcji, które zaspokajają potrzeby spoáeczne. WielofunkcyjnoĞü moĪe wypáywaü zarówno z towarów wytwarza-nych jako skutek róĪwytwarza-nych form aktywnoĞci, jak teĪ z nietowarowej dziaáalnoĞci rolników lub oddziaáywaĔ sektora rolniczego. WielofunkcyjnoĞü powinna byü powiązana takĪe z rozwojem w sferze infrastruktury spoáecznej jak dostĊp do oĞwiaty, rozwój przedsiĊbiorczoĞci, kapitaáu spoáecznego i róĪnego typu insty-tucji szczebla samorządowego. Z przedstawionej definicji wielofunkcyjnoĞci jasno wynika związek pomiĊdzy rozwojem róĪnego rodzaju przedsiĊbiorczoĞci i dziaáalnoĞci spoáecznej, a dostĊpnoĞcią do obszarów wiejskich, którą zapewnią autostrady i drogi krajowe pomimo uciąĪliwoĞci, które wywoáa ich realizacja.
Od 2004 roku, kiedy to Polska staáa siĊ czáonkiem Unii Europejskiej pojĊ-cie klasycznych scaleĔ gruntów zaczĊto postrzegaü zdecydowanie szerzej. W tym celu naleĪy ukierunkowaü istniejące przepisy prawne dotyczące scaleĔ i wymian tak, aby byáy zgodne z potrzebami spoáeczeĔstwa, w zakresie zacho-wania równowagi w wykorzystaniu naturalnych zasobów szeroko rozumianej przestrzeni wiejskiej. Powinny takĪe dawaü moĪliwoĞü na aktywne wpisywanie w tĊ przestrzeĔ innych dziedzin gospodarki (w tym np. agroturystyki) oraz infra-struktury liniowej, której stan i dostĊpnoĞü dla spoáeczeĔstwa polskiego znacznie odbiega od poziomu osiągniĊtego przez inne kraje Unii.
Dlatego teĪ naleĪy nadaü pracom scaleniowym nowe treĞci, przy zachowa-niu dotychczasowych rozwiązaĔ sáuĪących wzrostowi produkcji rolnej lub
leĞnej. Przeksztaácenie w wyniku scalenia przestrzeni wiejskiej (agrarnej) objĊtej oddziaáywaniem gospodarczym inwestycji liniowej sprzyja przemianom spo-áecznym o charakterze restrukturyzacyjnym. Warunkiem tego przyspieszenia jest planowanie prowadzenie scaleĔ o charakterze infrastrukturalnym [Dobro-wolski, Dziedzic, Skorupka 2009].
Infrastrukturalne scalenia gruntów polegają na prowadzonych, wyprze-dzająco lub równolegle z inwestycją i zgodnie z oczekiwaniami spoáecznymi, kompleksowych przeksztaáceniach wáasnoĞciowych, funkcjonalnych i technicz-nych przestrzeni wiejskiej (agrarnej), zlokalizowanej wzdáuĪ planowanej inwe-stycji liniowej lub wokóá duĪej inweinwe-stycji punktowej (np. lotniska). Scalenie infrastrukturalne stwarza takĪe moĪliwoĞci pozyskania po cenach rynkowych przynajmniej czĊĞci gruntów pod planowaną inwestycjĊ.
W zaleĪnoĞci od usytuowania przestrzeni wiejskiej (agrarnej) w stosunku do inwestycji liniowej, scalenie infrastrukturalne moĪe byü realizowane w ra-mach jednego lub wielu postĊpowaĔ scaleniowych. Scalenie moĪe byü takĪe scaleniem o charakterze infrastrukturalnym, jeĞli jest przeprowadzane po zakoĔ-czeniu realizacji inwestycji, o ile zachodzi koniecznoĞü przeksztaácenia prze-strzeni wiejskiej powstaáej w wyniku realizacji inwestycji.
Infrastrukturalne scalenia gruntów winny speániaü takĪe uwarunkowania przewidziane dla scaleĔ restrukturyzacyjnych - bĊdących scaleniami o zasiĊgu typowo lokalnym. Polegają one na kompleksowych przeksztaáceniach funkcjo-nalnych oraz wáasnoĞciowych rolniczej przestrzeni produkcyjnej. UwzglĊdniają one nie tylko zagadnienia związane z produkcją rolną, lecz tworzą warunki do pozarolniczej aktywizacji zawodowej ludnoĞci zamieszkującej tereny wiejskie, zapewniając rozwój infrastruktury technicznej i komunalnej, (przy zoptymali-zowaniu uwarunkowaĔ wynikających z ochrony Ğrodowiska naturalnego) [Do-browolski , Dziedzic, Skorupka 2009], co jest zgodne z ideą wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich.
SCALENIA INFRASTRUKTURALNE A ROZWÓJ WIELOFUNKCYJNY NA OBIEKCIE DOĝWIADCZALNYM
Autostrada A-4, której przebieg zostaá pokazany na rysunku 1 áączy grani-cĊ wschodnia i zachodnią Polski, a jej dáugoĞü wynosi okoáo 670 km. Na odcin-ku Tarnów – Rzeszów zostaáy zlokalizowane 3 wiadukty ( jeden w obrĊbie Rud-na Maáa), 2 mosty oraz jedno przejĞcie dla pieszych Rud-nad autostradą [dane GDDKiA].
zrealizowany odcinek autostrady odcinek autostrady w budowie ħródáo: http://pl.org/wiki/Autostrada_A4_(Polska)
Rysunek 1. Lokalizacja autostrady A-4.
Budowa autostrad lokalizowanych na obszarach wiejskich odbywa siĊ gáównie kosztem znajdujących siĊ na danym terenie gospodarstw rolnych. Go-spodarstwa tracą czĊĞü swoich gruntów przeznaczonych pod autostradĊ, dezor-ganizacji ulega takĪe system lokalnych dróg transportu rolnego, który naleĪy dostosowaü do przejazdów przez autostradĊ.
Analiza rozmiaru prac scaleniowych i wymiennych wynikających z budo-wy autostrady A4 od rzeki Raby do granicy paĔstwa polskiego (wieĞ Korczowa) przedstawiono w tabeli 1.
Tabela 1. Wykaz stopnia dezorganizacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej spowodowany budową autostrady A-4.
Lp. WYSZCZEGÓLNIENIE RAZEM 1 2 3 4 5 6
Liczba miejscowoĞci przeciĊtych autostradą DáugoĞü autostrady w km
Liczba dziaáek przeciĊtych autostradą Powierzchnia zajĊta pod autostradĊ w ha
Minimalna powierzchnia wymagająca scaleĔ w ha Potrzeby wymian gruntów w ha
93 177 10637 2396 28308 2319 Opracowanie wáasne Autora na podstawie danych zawartych w prezentacji Noga K 2010 – Kraków.
Najbardziej znaczącą wielkoĞcią jest liczba dziaáek ewidencyjnych prze-ciĊtych pasem autostrady gdzie Ğrednio 1 km autostrady przecina ponad 60 dziaáek. TakĪe powierzchnia minimalna gruntów objĊtych scaleniem jest szacunkowa i pozwala tylko na uporządkowanie struktury gospodarstw znisz-czonych inwestycją. Zakres tych scaleĔ (ponad 28 tys. ha) jest minimalny, nie uwzglĊdniający wspóáczesnych zagadnieĔ Ğrodowiskowych i aspektów scaleĔ restrukturyzacyjnych.
Przykáadem dezorganizacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej jest obrĊb ewidencyjny o funkcjach rolniczych Rudna Maáa – gmina Gáogów Maáopolski – woj. Maáopolskie, który stanowi fragment autostrady A-4. Studium uwarunko-waĔ i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Gáogów Maáopolski, w której jest poáoĪony badany obrĊb ewidencyjny okreĞla cele rozwoju gminy zgodnie z ideą zrównowaĪonego rozwoju, w tym dla rolnictwa jako priorytety okreĞlono:
– wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich,
– ochronĊ warunków przyrodniczych i krajobrazowych oraz rozwój ruchu turystycznego,
– modernizacje istniejącego ukáadu komunikacyjnego zdezorganizowane-go budowa pasa autostrady,
– rozwój infrastruktury w zakresie gospodarki wodnej i ochrony Ğrodowi-ska.
W sferze dziaáaĔ spoáecznych w gminie przewidziano rozwój drobnej przedsiĊbiorczoĞci oraz intensyfikacjĊ wspóápracy miĊdzynarodowej wynikają-cej z sąsiedztwa z Ukrainą i Sáowacją.
Dla obrĊbu Rudna Maáa okreĞlono koniecznoĞü racjonalizacji produkcji rolniczej poprzez zmianĊ struktury obszarowej gospodarstw oraz specjalizacje i koncentracjĊ produkcji poáączoną na przykáad z propagowaniem rolnictwa ekologicznego. Wskazane w studium uwarunkowaĔ i kierunków zagospodaro-wania przestrzennego gminy cele spoáeczne i gospodarcze są konsekwencją lokalizacji fragmentu autostrady A-4 w badanej wsi (rys. 2).
Dezorganizacja struktury przestrzennej w obrĊbie objĊáa 93 dziaáki ewi-dencyjne z 758 – co stanowi ponad 13% ogóáu wszystkich dziaáek. Caákowicie pod pas autostrady zastaáo zajĊtych 8 dziaáek ewidencyjnych.
Lokalizacja autostrady zniszczyáa takĪe ciągi osiedlowe, a 7 budynków mieszkalnych i 6 gospodarczych zostaáo zburzonych. Autostrada przeciĊáa takĪe drogĊ miĊdzyosiedlową oraz rzeki Mrowia i Osina.
Jednak najwiĊksze utrudnienia pojawiáy siĊ z zakresie obsáugi dziaáek rol-nych, których wiĊkszoĞü w obrĊbie Rudna Maáa jest zlokalizowana po stronie poáudniowej autostrady, wtedy, gdy zabudowania w wiĊkszoĞci znajdują siĊ w czĊĞci póánocnej obrĊbu.
ħródáo: Noga K. Prezentacja Kraków 2010 r.
Rysunek 2. Zobrazowanie przebiegu autostrady przez obrĊb Rudna Maáa W badanej miejscowoĞci w zakresie przebudowy struktury przestrzennej w studium wydzielono:
1. obszary na którym obowiązuje zakaz zabudowy,
2. obszary sáabych klas bonitacyjnych z przeznaczeniem pod zalesienia ja-ko tereny izolujące autostradĊ od terenów przylegáych.
WyĪej wymienione rozwiązania muszą zostaü przeniesione do zaáoĪeĔ do projektu scalenia gruntów jako nadrzĊdne i obowiązujące. W projekcie okreĞlo-no wpáyw budowanej autostrady na lokalny ukáad drogowy oraz zaprojektowaokreĞlo-no niezbĊdne korekty tego ukáadu związane ze zmianą przebiegu niektórych dróg,
ich likwidacją oraz budową objazdów i przejazdu przez autostradĊ. W badanym obrĊbie zostaá zlokalizowany jeden przejazd gospodarczy przez autostradĊ (rys. 2).
Dezorganizacja osiedli wiejskich w tym fragmencie autostrady jak i w miejscowoĞciach sąsiednich spowodowaáa, Īe uporządkowanie struktury funk-cjonalno-przestrzennej jest przewidziane dla tych miejscowoĞci w Studium uwa-runkowaĔ i kierunków zagospodarowania gminy.
Tereny rolnicze bezpoĞrednio przylegające do pasa autostrady, jeĞli nie są to grunty ustawowo chronione powinno siĊ zagospodarowaü w sposób alterna-tywny do rolniczego wykorzystania jako tereny sportowe, ĞcieĪki rowerowe, spacerowe, krosy motorowe, pola golfowe itp. Obowiązkowym jest tworzenie struktur krajobrazowych, poprzez wprowadzanie zadrzewieĔ i zakrzaczeĔ, oraz wykorzystanie terenów podmokáych jako form ochrony przyrody szczególnie w pobliĪu lokalnych cieków wodnych. Realizacja granicy rolno-leĞnej oraz tereny przeznaczone pod zalesienia mające na celu ochronĊ wód i gleb oraz two-rzenie korytarzy ekologicznych zapewni realizacjĊ funkcji Ğrodowiskowych i krajobrazowych w badanej miejscowoĞci. W projekcie scalenia powinny byü wyznaczone miejsca lokalizacji maáej gastronomii i usáug.
W badanym obrĊbie naleĪy uporządkowaü przestrzeĔ wokóá obiektu zabytkowego – dworu poprzez wydzielenie gruntów pod zadrzewienia i zieleĔ. W terenach przylegáych do cieku wodnego zachowaü obszar z uksztaátowanymi jarami i wąwozami, – co stanowiü bĊdzie urozmaicenie krajobrazu rolniczego.
Sieü komunikacyjna miejscowoĞci Rudna Maáa bĊdzie wchodziáa w sys-tem poáączeĔ drogowych obsáugujących projektowane lotnisko w miejscowoĞci Jesionka tak w zakresie ruchu towarowego jak i turystycznego. Planowana jest tu takĪe budowa centrum logistycznego związanego z portem lotniczym.
Wskazane wyĪej sposoby wykorzystania przestrzeni bĊdą zgodne w wielo-funkcyjnym rozwojem i bĊdą stanowiü alternatywne Ĩródáo dochodów rolników. Jest to moĪliwe pod warunkiem, Īe obszarem scalenia zastanie objĊta caáa miej-scowoĞü, a nie tylko pas gruntów w pobliĪu autostrady.
Zapisy studium uwarunkowaĔ i zagospodarowania przestrzennego gminy Gáogów Maáopolski, w której leĪy obrĊb Rudna Maáa precyzyjne formują kie-runki rozwoju gminy w zmieniającej siĊ rzeczywistoĞci tworzonej takĪe przez realizacjĊ duĪych inwestycji przestrzennych jak autostrada czy lotnisko. Jednak dopiero rozwiązania projektów scaleniowych realizowanych w poszczególnych obrĊbach ewidencyjnych pozwalają na realizacjĊ rozwiązaĔ szczegóáowych. Charakterystyka badanego obiektu wskazuje na koniecznoĞü realizacji obok scalenia infrastrukturalnego takĪe scalenia restrukturyzacyjnego.
Wielokierunkowa dyspozycja terenami wynikająca z nadrzĊdnych uwa-runkowaĔ planistycznych, jakimi są autostrady i lotniska pozwoli na racjonalne uksztaátowanie przestrzeni rolniczej i optymalnego ukáadu gruntów w gospodar-stwach rolnych oraz pozwoli na wielokierunkowy rozwój terenu. Rozwój ten
nastąpi poprzez stworzenie moĪliwoĞci aktywizacji lokalnych spoáecznoĞci w kierunku dywersyfikacji dochodów oraz ochrony Ğrodowiska i ksztaátowania krajobrazu rolniczego.
Scalenie infrastrukturalne realizowane w badanym obrĊbie ewidencyjnym powinno uwzglĊdniaü:
1. aspekty scaleĔ klasycznych, których celem jest poprawa rozáogu grun-tów w gospodarstwach rolnych,
2. transformacje gruntów na cele ksztaátowania granicy rolno-leĞnej, 3. transformacje gruntów na cele tworzenia struktur krajobrazowych gáów-nie poprzez wprowadzagáów-nie zadrzewieĔ,
4. lokalizacje terenów dla rozwoju agroturystyki i rekreacji,
5. lokalizacje terenów dla róĪnego typu usáug stanowiących alternatywne Ĩródáa dochodów.
W chwili obecnej realizacja scaleĔ infrastrukturalnych ogranicza siĊ do naprawy skutków przeciĊcia pasem autostrady dziaáek gospodarstw rolnych czĊsto z okreĞleniem zasiĊgu takiego scalenia poprzez podanie szerokoĞci kory-tarza, dla którego opracowywany jest projekt scalenia gruntów. Jest to tylko dziaáanie naprawcze nie rozwiązujące problemów innych jak ukáad dziaáek w gospodarstwie rolnym.
PODSUMOWANIE
Zakrojony na tak szeroką skalĊ program budowy autostrad, których pierw-szy etap ma zakoĔczyü siĊ w 2012 r., a nastĊpny w 2015 r. spowoduje ogromne zmiany w strukturze uĪytkowania i zagospodarowania obszarów wiejskich. Naj-bardziej uciąĪliwe i najtrudniejsze do usuniĊcia bĊdą skutki destrukcji w tere-nach o juĪ wadliwym ukáadzie przestrzennym gruntów. Taki wadliwy ukáad dziaáek rolniczych, wydáuĪonych i bardzo wąskich wystĊpowaá na badanym obszarze. Problem ten gáównie dotyczy obszarów Polski poáudniowej i poáu-dniowo-wschodniej. Naprawy zdezorganizowanej przestrzeni moĪna dokonaü realizując na szeroką skalĊ scalenia o charakterze infrastrukturalnym lub re-strukturyzacyjnym. Analiza rozwiązaĔ, jakie powinny mieü miejsce w przypad-ku przeciĊcia obrĊbu wiejskiego pasem autostrady przeprowadzona w tym opra-cowaniu wskazuje na koniecznoĞü realizacji scaleĔ i takiej dyspozycji terenami na etapie projektowania, aby moĪna byáo w maksymalny sposób uporządkowaü ukáad gruntów w gospodarstwach rolnych i jednoczeĞnie realizowaü ideĊ wielo-funkcyjnego rozwoju. Projektowanie terenów przeznaczonych dla potrzeb ksztaátowania krajobrazu rolniczego, infrastruktury dla potrzeb rozwoju rekre-acji i turystyki czy rozwoju maáej przedsiĊbiorczoĞci w obecnych pracach scale-niowych musi mieü miejsce. Jest to koniecznoĞü rozwojowa, która umoĪliwia optymalne kierunki wykorzystania gruntów i pobudza lokalne spoáecznoĞci do aktywnoĞci.
BIBLIOGRAFIA
Dane generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Program Budowy Dróg Krajowych 2011-2015 - zaáącznik 1.
Dobrowolski K., W. Dziedzic, M. Skorupka; Scalenia gruntów jako jeden z podstawowych
wa-runków unikniĊcia napiĊü i konfliktów spoáecznych w procesie budowy dróg w tym auto-strad i dróg ekspresowych oraz innych inwestycji liniowych. Materiaáy Ogólnopolskiej
Konferencji. Puáawy 2009 r.
Duczkowska-Maáysz K. Rozwój obszarów wiejskich – podejĞcie globalne. Materiaáy miĊdzynaro-dowej konferencji naukowej Rural management and cadastre ; Warszawa – Puátusk 2001. KáodziĔski M. Ekonomiczne i spoáeczne uwarunkowania i moĪliwoĞci wielofunkcyjnego rozwoju
wsi po integracji Polski z UE. PAN WieĞ i rolnictwo 2/2004.
MoszczeĔski S. Nowy sposób ujmowania ksztaátu rozáogu ziemi. Biblioteka Puáawska. Warszawa 1927.
Noga K. Rola scaleĔ wokóáautostradowych w kompleksowym urządzaniu obszarów wiejskich. prezentacja na MiĊdzynarodowej Konferencji Kraków 2010.
Sobolewska-Mikulska K. Metodyka rozwoju obszarów wiejskich z uwzglĊdnieniem wybranych
procedur geodezyjnych w aspekcie integracji z Unią Europejską. Rozprawa habilitacyjna
Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej. Warszawa 2009.
Studium uwarunkowaĔ i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Gáogów Maáopolski
– tekst ujednolicony. Zaáącznik nr 1 do Uchwaáy XLIV/407/2002.Rady Miejskiej w Gáo-gowie Maáopolskim.
Wilkowski W. Prawne i geodezyjne uwarunkowania wspóáczesnych trendów w gospodarce
nieruchomoĞciami. Prace Instytutu Geodezji i Kartografii Warszawa t. L, z. 107, 2004.
Woch F. Optymalne parametry rozáogu gruntów gospodarstw rodzinnych dla wyĪynnych terenów
Polski. PamiĊtnik Puáawski z. 127. 2001.
Prof. nzw. dr hab. inĪ. Katarzyna Sobolewska-Mikulska Zakáad Katastru i Gospodarki NieruchomoĞciami Wydziaá Geodezji i Kartografii Politechnika Warszawska 00-661 Warszawa Plac Politechniki 1 k-mikulska@o2.pl /
