Interpunkcja w językach francuskim i polskim

INTERPUNKCJA W

JĘZYKAC

fRANCUSKIM I POLSKIM

SIGNES DE PONCTUATlON

EN

FRAN~AIS

Interpunkcja

w

językach

francuskim

i

polskim

Signes de ponctuation

en

fran~is

et en polonais

Oficyna Wydawnicza Politechniki

Wrocławskiej

AnnaDĄBROWSKA Eugeniusz UCHEREK Redaktor Alicja KORDAS Korekta Zofia JASINA

3 O 1 6 4

4

L/

1

©Copyright by Oficyna Wydawnicza PolitechnikiWrocławskiej, Wrocław1999

ISBN 83-7085-440-0

OFICYNA WYDAWNlCZA POLITECHNIKIWROCŁAWSKIEJ Wybrzeże Wyspiańskiego27, 50-370Wrocław

Nakład200+44 egz. Ark. wyd. 2,25. Ark. druk. 2II,.Papier offset. kI. III, 70 g, B I. DrukarniaOficyny Wydawniczej PolitechnikiWrocławskiej.Zam.nr789/99.

Przedmowa 4 1.Zależności między językiem mówionym a pisanym 5

2. Intonacja 6

3. Znaki interpunkcyjne wjęzykachfrancuskim i polskim 7

4. Wartości interpunkcji: gramatyczna i ekspresyjna 8 5. Zasady stosowania znaków interpunkcyjnych wjęzykachpolskim i francuskim .. 10

Kropka (point) [.] 10

Przecinek (virgule) [,] 12

Średnik(point-virgule) [;] 17

Dwukropek (deux points) [:] 19

Znak zapytania (point d'interrogation [?] 20

Wykrzyknik (point d'exclamation)[!] 22

Nawias okrągły(parentheses) [()] 23

Nawias kwadratowy (crochets) [[]] 25

Myślnik(tiret) [-] 25

Wielokropek (points de suspension) [ ] 27

Cudzysłów(guillemets) [,,"] 28

Gwiazdka (asterisque) [*] i alinea (alinea) 30

Podsumowanie 32

Skróty 32

Oddawana do rąk Czytelnika praca nie ma na celu wielkich odkryć naukowych, lecz wskazania praktyczne, jak lepiej, poprawniej i czytelniej pisać po francusku.

Osobom, których językiem ojczystym jestjęzyk polski, a które lepiej lub gorzej radząsobie z interpunkcjądo właściwegoprzekazania treścipisanych, będąpomocne

przykładywjęzyku rodzimym. Tym, których drugim językiem, często zawodowym, jestjęzykfrancuski, może przydać się ona podczastłumaczeń,aby wierniej iczyściej przekazać myśli autora. Zajmującym się natomiast korespondencją francuską czy

układaniem różnegorodzaju pism może być pomocna część przykładówfrancuskich, a zwłaszcza fragmenty ilustrujące różnice w stosowaniu znaków interpunkcyjnych wjęzykach francuskim i polskim.

Przedstawiona analiza mapokazaćCzytelnikowi, jakiesąte paralelizmy i różnice,

a nadtouświadomić,jakwielkąwartośćw przelewaniu myślina papiermająte drobne znaki graficzne i jakdużajest ich rola w interpretacji i rozumieniu tekstów pisanych. O ich znaczeniu w czytaniu mogą przekonać się równieżmówcy i aktorzy, dla których wskazówki niesione przez interpunkcję powinny być pomocne w przekazywaniu wszelkich odcieni, barw i ukrytych często znaczeń nadanych tekstom przez ich auto-rów.

Abyśmy się lepiej rozumieli!

MÓWIONYM A PISANYM

Skutkiem transkrypcji graficznej jakiegoś przekazu, jak twierdzi J. Dubois1, jest

zazwyczajdużastrata infonnacji.

Językmówiony jest wspomagany wieloma środkami do uzupełnienia informacji:

intonacją znaczeniową i ekspresyjną, także środkami pozajęzykowymi, jak mimika i gesty. Wjęzyku pisanym nie ma takich możliwości,nie ma on bowiem odniesienia do osoby, lecz tylko możliwośćodniesienia do kontekstu. W celu dopełnienia infor-macji wjęzyku pisanym stosuje się inne środki- sąnimi znaki interpunkcyjne

funk-cjonującena poziomie zdania:!.

Każdy system pisany, jak podkreśla J. Lyons3

, opiera się na elementach języka

mówionego. Żadenjednak system pisany nie pokazuje różnic intonacyjnych i akcen-tów, które istniejąwjęzyku mówionym. Aby wyodrębnić różne typy zdań, na

przy-kład oznajmujące, wykrzyknikowe i inne, przyjęto środkikonwencjonalne, jak użycie

wykrzyknika lub znaku zapytania zamiast kropki. Sąto jednak środkidodatkowe, co dowodzi,żez powodu brakuśrodkówstosowanych wjęzyku mówionymjęzykpisany nie staje sięjegobezpośredniątranspozycją.Dlategoteż,abybyć zrozumiałym,język

pisany musi się podporządkować regułom gramatycznym oraz stosować znaki kon-wencjonalne, wyrównującestraty powstałepodczas transfonnacjijęzykamówionego. Znaki te ułatwią odróżnienie zdań, które ułożonez takich samych słów, w takim sa-mym porządku, mają różneznaczenia:

La pomme que j' ai cueillie etait gatee. Les pommes quej'ai cueillies 6taient gatees4•

Jak widać, znaki odróżniające to: "e" dla rodzaju żeńskiego czy "s" dla liczby mnogiej, atakże różne końcówkiczasowników.

Dwa identycznie zbudowane zdania majązatem różneznaczeniedziękizapisanym

różnicomgramatycznym.

I J. Dubois,Grammaire stmctllrale dufran~ais : /lom et pronom,Paris, Librairie Larousse, 1965, s.9.

_,

- Ibidem, s. 15.

3J. Lyons,Wstęp do)ę::yko:!.nawstwa,Warszawa, PWN, 1975, s. 50.

2. INTONACJA

Jakjuż powiedziano, sposobem odróżnienia zdańpisanych sąznaki interpunkcyj-ne stawiainterpunkcyj-ne na końcutych zdań,na przykładznak zapytania, wykrzyknik lub kropka. Znaki te określają intonację,czyli melodiętych typów zdań, które mówione również taką melodię mają5.

Wjęzykufrancuskim występujątrzygłównekrzywe melodyczne: l.wznosząco-opadającadlazdań oznajmujących

---...

L'armee a d6fi16. 2. wznoszącadlazdań pytających

----As-tudejad6fil6 ?

3.opadająca dlazdań rozkazujących Mange cetle pornme !

Wjęzykupolskim M. Dłuska6wyróżniaakcent wyrazowystałyi akcent zdaniowy mający funkcję znaczeniową.Intonacja zdań polskich różni się od intonacji fran-cuskiej.

Wyraz, na który pada akcent, staje siępodmiotem psychicznym zdania: Czy Stefanwziąłkapelusz Stacha czy Jana?

- Stefanzabrałkapelusz Jana.

Czy Stefanwziąłkapelusz Stacha czy Jana? - Jana. (Dł.,37)

Każdy wyraz w zdaniumoże stać sięjego podmiotem psychicznym i środkiem do akcentowania - jest to akcent zdaniowy.

Taką funkcję znaczeniowąakcentu zdaniowego widać najbardziej w zdaniu

pyta-jącym.Podmiot psychiczny jest wskazany intonacją końcową. Pierwszaczęść zdania

pytającego kończy sięwyrazem akcentowanym, a intonacja tej części zdania jest

opa-dająca.Drugaczęśćzdania maintonację wznoszącą.

~---Stefan zabrałkapelusz Jana? (Dł.,39)

O ile melodia zdania francuskiego staje się czynnikiem bardzo ważnym w okre-ślonymzdaniu, o tyle wjęzyku polskim funkcja ta jestspełnianaprzez akcent

wyra-5J. Dubois,R.Lagane,Lanouvelle grammairedufran~ais,Paris, Larousse, 1973, s. 232.

zowy stałyi akcent zdaniowy. Wskazuje on jego granice, a przez to wpływana zna-czeniecałejwypowiedzi.

Intonacjazdańpolskichwygląda więc następująco:

l. zdanieoznajmujące- melodiaopadająca

---Onzabrałkapelusz Jana.

2. zdaniepytające- melodia podwójnaopadająco-wznosząca

~---Stefanzabrałkapelusz Jana? 3. zdanierozkazujące- melodiawznosząca

----Zabierz kapelusz Jana!

Rozważaniana temat intonacji i melodii zdaniafunkcjonującej na poziomieskład­ nipomogą uświadomić sobie znaczenie irolęznaków interpunkcyjnych.

3. ZNAKI INTERPUNKCYJNE

W

JĘZYKACH

FRANCUSKIM I POLSKIM

Wielka encyklopedia powszechna PWN7 podaje, że interpunkcja to są reguły, to

zespółznaków interpunkcyjnych, który ułatwia lekturę tekstu i czyni go bardziej

zro-zumiałym d laczytającego.

Według Nowego słownika ortograficznego PWN8

podstawowym celem interpun.k-cj i jest zapewnienie tekstowi pisanemujednoznacznościiułatwieniejego poprawnego odbioIU.

To stwierdzenie oznacza, że w wypadku wątpliwości dotyczących stosowania znaków interpunkcyjnych należy się przede wszystkim kierować zasadą

komunika-tywności i stosować znaki przestankowe tak, aby zapewniłyjaknajwiększą

przejrzy-stośćtekstu.

Encyclopedie Larousse mówi, że interpunkcja jest sztuką, sposobem

przestanko-wania, a znaki interpunkcyjne służądo oddzielania zdań lub ich części na potrzeby

jasności i stylu. Możnazatem powiedzieć, że interpunkcja to sztuka stosowania pauz, zmian melodycznych, to jestgłosowych,w trakcie czytania.

7Wielka ellcyklopedia powszechno PWN,Warszawa, PWN, 1965,t.5, s. 86. 8NowysłownikortograficznyPWN,Warszawa, PWN, 1996, s. XCV.

Wjęzykupisanymfunkcjęoznaczania tych zmian pełniąznaki interpunkcyjne. W obujęzykach,francuskim i polskim, powszechnie stosowanymi znakami inter-punkcyjnymisą:

• kropka (point) [.] • przecinek (virgule) [,] •średnik(point-virgule) l;] • dwukropek (deux points) 1::]

• znak zapytania (point d'interrogation) [?] • wykrzyknik (point d'exclamation) [l] • nawias okrągły(parentheses) [( )] • nawiasprostokątny(crochets) [[ ]] •myślnik(tiret) [-]

• wielokropek (points de suspension) [... ] •cudzysłów(guillements) [" "]

Znakami funkcjonującymiwjęzyku francuskim jako interpunkcyjnesą: • gwiazdka (asterisque) [*]

• alinea (alinea)

W polskich gramatykach i słownikach ortograficznych nie sąone wymieniane jako znaki interpunkcyjne. RównieżNowysłownikortograficzny PWN9 wymienia dziesięć znaków interpunkcji polskiej (nawiasy kwadratowy iokrągły łącznie), nie

wspomina-jąc o dwóch ostatnich znakach. Należyjednak o nich wspomnieć w niniejszym

tek-ście, choćbyze względu na tłumaczy dzieł francuskich, w których te znaki się

poja-wiają. Występująone również w polskim piśmiennictwie i mają wpływ na sposób

wyrażania myśli.

4.

WARTOŚCI

INTERPUNKCJI:

GRAMATYCZNA I EKSPRESYJNA

Według autorówGrammaire Larousse du

xx

e sieclelOinterpunkcja ma

jednocze-śnie wartość logicznąi osobistą. Dlatego też nie jest możliweustalenie dokładnych regułstosowania znaków interpunkcyjnych. Pomimo że każdy ze znaków ma swoją wartość, autor dziełaliterackiego ma prawo stosować interpunkcję według własnych

kryteriów uczuciowych i swojego indywidualnego sposobu wyrażania myśli. Nie

możnazatem pomijaćfaktu, żetakie lub inne stosowanie interpunkcji może zmieniać

sens zapisanej wypowiedzi.

9Ibidem, s. XCV.

Chevalierll poucza nas o interpunkcji logicznej, koniecznej do lektury tekstu. Ten typ interpunkcji poddany jestregułom,a jej głównymcelem jest wskazanie grupowa-nia słów. Zjawisko to nazywane jest przez Thimonnierawartościqgramatycznql2. Ta

wartośćinterpunkcji pozwala nadokładne określeniezasadniczych funkcji części zda-nia, jak podmiotu, orzeczenia itd. Różnie więc użyte znaki interpunkcyjne mogą zmienićfunkcje poszczególnychczęści zdań:

Pierre, clit Paul, est bien meilleur 6leve que moi. Pierre dit : Paul est bien meilleur 6leve que moi13.

"Pierre" jest podmiotem dla "est" w pierwszym zdaniu, a po zastosowaniu innego znaku stajesiępodmiotem dla "dit" w zdaniu drugim.

Inaczej z "Paul", który jest podmiotem dla "dit" w zdaniu pierwszym, a staje się

podmiotem dla "est" w zdaniu drugim.

"Moi" przedstawia ,,Paula" w zdaniu pierwszym, a "Pierre' a" w zdaniu drugim.

Można więc stwierdzić, że interpunkcja gramatyczna służy do sprecyzowania struktury zdania i do wydzielenia jego poszczególnych elementów.

Nowy słownikortograficznyPWN14 stwierdza, że interpunkcja polska ma przede

wszystkim charakter składniowy,to znaczy, że znaki przestankowe służądo

podkre-ślania logiczno-składniowejkonstrukcjizdań. Ponadto uwzględniane sąinne czynniki, takie jak: oddzielanie członów wtrąconych, rytmikę mowy i intonację. Interpunkcja pozwala wyodrębnićpojedyncze wyrazy ze względu na ich ważność lub dystans do

słówiwypowiedzi, jakie chceosiągnąć mówiący.

Thimonnier wyróżnia też drugą wartość interpunkcji, to znaczy wartość ekspre-syjnąl5. Ten rodzaj interpunkcji nie jest podporządkowanykonkretnym zasadom, a tylkozamysłowi stylistycznemu autora. Znaki interpunkcyjnesłużądo podkreślania,

niuansowaniawyrażeń uczuciowych oraz do osiągnięcia swoistych efektów stylu wy-powiedzi.

Eh quoi ! vous partez ?

W tej wypowiedzi ukazane jest zdziwienie i niepokój, wyrażone za pomocą wy-krzyknika i znaku zapytania.

Ekspresjawyrażana interpunkcjąpomaga pokazać,jak otrzymaćjasny iwyraźny

sposób wypowiedzi tak, aby intencje stylistyczne stały się widoczniejsze i mocniej odczuwane przez czytelnika.

II J.-c.Chevalier, Grammaire Larousse dufrant;ais conlemporain, Paris, Librairie Larousse, 1964, s.32.

12R. Thimonnier, op. cit. s. 193. 13Ibidem, s. 193.

14Nowysłownikortograficzny PWN.s.XCVI. 15R. Thimonnier, op. cit. s. 199.

Nowy słownik ortogrcificzny PWN mówi, że druga funkcja znaków interpunkcyj-nych polega na tym, że służąone do wyrażanianiektórych właściwościmowy, które

winny sposób w pisanej odmianiejęzykaniemogłyby zostaćzakomunikowanel6•

Przecinek i kropkaokreślają więcpauzy w mówieniu, myślnik- zawieszenie gło­

su, pytajnikmoże być,a wykrzyknik jest znakiemwyrażaniaemocji.

Stądwynika trzecia funkcja interpunkcji, a mianowicie umożliwianiepoprawnego zrozumienia iwygłoszeniatekstu, to znaczy właściwejjego interpretacji\?

5. ZASADY STOSOWANIA ZNAKÓW INTERPUNKCYJNYCH

W

JĘZYKACH

FRANCUSKIM I POLSKIM

Stosowanie znaków interpunkcyjnych nie jest całkiemdowolne, lecz jest

podpo-rządkowanepewnym zasadom.

Gramatycy polscy E. F. Przyłubscy18 stwierdzają, że zasadami branymi pod uwagę przy stosowaniu interpunkcji są: struktura składniowawypowiedzi, charakter części

składowychwypowiedzi, intonacja i styl.

Posługując siętymi zasadami, cytuje się regułydane przez

PAU

w roku

1936

19,

we-dług których określa się stosowanie znaków interpunkcyjnych. Reguły te są absolutnie nakazującelubzakazujące, alesą też przyzwalające, dające pewną dowolność zastosowa-nia znaków interpunkcyjnych.Nowysłownikortograficzny PWN20potwierdza te zasady.

Konsekwencja w stosowaniu znaków interpunkcyjnych według zasad logiczno--składniowychjest konieczna,jeżeli chce się osiągnąć jednoznaczność i przejrzystość tekstu.

Brak odpowiednich znaków lub ich błędne rozmieszczenie może zmienić sens wypowiedzi:

Powiesićnie można, uwolnić.

Powiesić, niemożnauwolniel.

KROPKA (POINT)

[.J

Jest to znak interpunkcyjny stosowany wjęzykach francuskim i polskim.

Podstawową wartościąkropki jest jej wartość logiczna, wpływająca na funkcję ograniczaniazdań.

16Nowysłownikortograficzny PWN,s.XCV.

17Ibidem, s. XCV.

18E. F. Przylubscy,Gdziepostawićprzecinek,Warszawa, Wiedza Powszechna, 1973,s.23.

19Ibidem,UchwałaPolskiej AkademiiUmiejętności,s. 22.

20Nowysłownikortografic=ny PWN,s. XCVI. 21Ibidem, s. XCVI.

Zarówno we francuskim, jak w polskim, kropka znajduje sięzawsze na końcu wy-powiedzi, zawierającej bądź zdanianiezależneproste, bądź kilka zdań współrzędnie

lubpodrzędnie złożonych.

Jako że kropka znajduje się na końcu wypowiedzi, jest ona w obujęzykach for-malnym kryterium ograniczenia zdania, jest zatem zgodna zanalizą logicznązdania.

Pour la premiere fois Robineau admirait.

n

avait besoin de le dire.

n

avait besoin surtout de gagner une amitie. (S1. Ex., Vol,51)

Po raz pierwszy Robineau podziwiał. Czuł potrzebę wyrażenia tego podziwu. A przede wszystkim czuł potrzebę pozyskania czyjejś przyjaźni. (S1.Ex., Lot, 21)

W obu przykładach trzy kropki limitujątrzy zdania, wskazując jednocześnie ich

twierdzący charakter.

Funkcją gramatycznąkropki jest uwypuklenie, podkreślenie części zdania i

wy-stępuje ona tylko wjęzyku francuskim. Wjęzyku polskim kropka takiej funkcji nie

pełni, w takim przypadku nie stawiasiękropki.

n

en serait toujours ainsi. Toujours. (S1.Ex., Vol, 29) I takbędziejużzawsze, zawsze.(SLEx.,Lot, 12)

Jak widać, wjęzyku francuskim użyto tu kropki zamiast przecinka aby oderwać od zdania jego część lub słowo, któremu autor chce nadać więcej znaczenia, które chce

uwypuklić. Tutaj jest to słowo "toujours". Wjęzyku polskim w takim przypadku sta-wiasięprzecinek.

W obujęzykach,francuskim i polskim, kropka mawartość ekspresyjną imoże być

stosowana wewnątrz sekwencj i, która powinna być wypowiadana w czasie jednej emisjigłosu. Proces ten jest zwany ekspresyjnym, a kropka zaznacza gwałtowne pau-zyodpowiadającepauzom mówionym.

Alignant dans un ordre miserable ses tresors, ił etalait devant le piłote sa misere. Un eczema moral.

n

montrait sa prison. (S1. Ex., Vol, 59)

Rozkładąjąc przed nim swe liche skarby, obnażał przed nim swą niedolę. Swą egzemę moralną· Pokazywał swojewięzienie.(S1. Ex., Lot,24)

Inne zastosowania kropki, występujące zarówno wjęzyku francuskim, jak i pol-skim, to przede wszystkim umieszczanie jej po wyrazach pisanych w skrócie. I tak, we francuskim używa się:

M. Dubois dla Monsieur Dubois.

U.N.E.S.C.O. dla Organisation des Nations Unies pour l'Education, les Sciences et laCułture22.

Wjęzyku polskim takie zastosowanie kropki wygląda trochę inaczej. Tutaj sta-wiamykropkęw skrótach utworzonych przez odrzucenieczęściwyrazu:

san.-epid. dla sanitarno-epidemiczny kier. dla kierownik23

natomiast w skrótach pisanych wielkimi literami nigdy nieużywa siękropki: PKO, ZBoWiD, PWN24

Podczas czytania tekstu pisanego kropka jawi się jako zasadniczy znak pauzy. Wskazuje ona, że należy obniżyć intonację i zaznaczyć "stop", ponieważoddzielona

kropkąjednostkatekstu jestzakończona.

Ma premiere sortie a eu lieu en mars. (Col., Paris, 29) Po raz pierwszywyszłamw marcu. (Col.,Paryż, 219)

Jednocześnie należy zauważyć, że melodia zdania francuskiego różni się od melodii zdania polskiego. We francuskim melodia ta jestwznosząco-opadająca,w polskim zaś

tylko opadająca.

Zastosowanie ekspresyjne kropki odgrywa jednakowoważną rolęw obujęzykach.

W takim przypadku pauzy zaznaczone przezkropkęniesą równoważne pauzom koń­ czącym zdanie. Te pauzy oznaczająkrótkie igwałtowne zatrzymania. To zastosowa-nie jest rówzastosowa-nie powszechne w obujęzykach.

Lesan de ce moteur lointain devenait de plus en plus dense.

n

murissait. On donna les feux. Les Iampes rouges du balisage dessinerent un hangar, des pylones de T.S.F., un terrain carre. On ciressait une fete. (Sl.Ex., Vol, 33) Odgłos, zpoczątku daleki, coraz bardziej się wzmagał. Dojrzewał.Zapalono

światła.W czerwonym blasku świateł ostrzegawczych zarysowały się: han-gar, maszty radiowe, czworokątlotniska. Szykowano przyjęcie.(Sl. Ex., Lot, 13/14)

PRZECINEK (VIRGULE)

[,l

Zarówno wjęzyku francuskim, jak i polskim przecinek jest bardzo często stoso-wany. Jest on znakiem koniecznym, aby móc zasygnalizować anormalny przebieg zdania. Wjęzykach francuskim i polskim wartość gramatyczna przecinka wyraża się w stosowaniu go do oddzieleniasłowazdania prostego lub części zdania. Zastosowa-nie tego znaku pozwalaw obujęzykach określić strukturę zdania iwyróżnićjego ele-menty.

23E. F.Przyłubscy,op. cit. s. 32. 24Ibidem, s. 33.

W zdaniu prostymjęzykówfrancuskiego i polskiego użycieprzecinka pozwala na oddzielenie słówtej samej kategorii, na przykładpodmiotu, dopełnienia, okolicznika itp.

Lemunnure, les cris, les conversations se croisaient. (Caro., Etr., III)

Szepty, krzyki, rozmowykrzyżowały sięzesobą. (Caro., Obcy,62)

Podobniemogą byćoddzielone okoliczniki.

On cassait du bois chacune

a

son tour,

a

sept heures et demie, le matin, en hiver, par des froids. (Col.,Pans, 69)

Rąbałyśmy drzewo każda po kolei, o wpół do ósmej rano, zimą, w mrozy. (Col.,Paryż,244)

Inne użycie przecinka w obujęzykach następujewówczas, kiedy izoluje on dwa

słowadopowiedziane.

A ce moment-la, Eugene, mon frere, dansait avec Adele Tricotot. (Col.,Ec.,30)

W tym czasie Gienek, mój brat,tańczyłzAdeląTricotot. (Col.,Szk., 30)

W obujęzykach części zdań wyróżnioneprzez oddzielenie odcinków

(segmenta-cję) sąoddzielane przecinkiem.

Oh! petite MademoiseIle, il y a longtemps que je ne vous ai pas vue. «Col..

Ec.,28)

Och! miłamoja, takjużdawno pani niewidziałam.(Col.,Szk., 28)

- . l

Jakwidać,wyrazy "petite Mademoiselle" - "miłamoja"sąoddzielone przecinkiem od

pozostałej części zdania.

Według E.K. NikolskaIa i T.Y. GoIdenberg25

wjęzyku francuskim nigdy nie od-dziela się przecinkiem elementów łączonych spójnikami "et", "ou", "ni". Także

E. F. Przyłubsc/6 stwierdzają, żewjęzykupolskim jestwręczzabronione stosowanie przecinka przy spójnikach "i", "lub", "ani".

- Melie, j' ai faim et soif. (Col.,Pans, 17)

- Melanio, mniesięchcejeśćipić.(Col.,Paryż, 212)

Jeżeli natomiast wymienione spójniki służą do połączenia licznych elementów,

możnaje oddzielićprzecinkiem zarówno we francuskim, jaki polskim.

n

n'avait Je droit d'admirer ni la fantaisie, ni la verve. (SL Ex.,Vol, 45)

15 E.K. Nikolskala, T.Y. Goldenberg, GrammaJrefran~aJse,Moseou, Ediuons " Beole Superieure ",

1974,s.350.

Nie miał prawa okazywaćpodziwu ani dla zapału, ani dla fantazji. (SL Ex.,

Lot, 18)

W obu językach podstawową rolą przecinka jest oddzielenie zdań składov-;ych w zdaniach złożonych:

•równorzędnie

liest sorti, est revenu, a dispose des chaises. (Caro., Etr., 16)

Wychodził, wracał, rozmieszczał krzesła. (Caro., Obcy, 13)

•współrzędnie

Elle en avait bien envie, mais elle avait

a

faire. (Caro., Etr., 66)

Miałana to wielką ochotę,alemiała cośdo roboty. (Caro., Obcy, 38)

Zarówno we francuskim, jak w polskim, w zdaniach współrzędnych łączonych

spójnikami "et", "ou", "ni" - "i', "Iub", "ani" nie oddzielasiętych zdańprzecinkiem. Cependant, le courrier de Patagonie abordait l' orage et Fabien renonyait

a

le cantourner.(S1. Ex., Vol, 105)

Tymczasem samolot podążającyz Patagonii miał przed sobą burzę i Fabien niechciałjejokrążać.(St. Ex.,Lot,44)

Jeżelinatomiast v-;ymienione spójnikiłączą więcej niż dwa zdaniawspółrzędne,to

N obujęzykachoddzielasięjeprzecinkami.

li rit encore, et l'embrassa, et la serra contre ses pesants vetements. (SL Ex.,

Vol,95)

Zaśmiał się,iobjął ją, iprzycisnąłdo swej ciężkiej odzieży. (St.Ex.,Lot,40) Zdarza się, że zdaniałączonespójnikami sąw opozycji jedno do drugiego. Wów-czas spójniki sąpoprzedzone przecinkami zarówno wjęzyku francuskim, jak w pol-skim.

Elle est epatante, et je dirais plus, charmante. (Caro., Etr.,77) Jestczarująca,i powiemwięcej,urocza. (Caro., Obcy,43)

Ponadto wjęzyku francuskim stosujesięprzecinek do wydzielenia zdania wtrąco­ nego, niełączącego się zpozostałą częściązdania. W takim przypadku wjęzyku pol-skim stosujesię myślnik,a nie przecinek.

MesdemoiselIes, annonce la mauvaise rousse, sortez vos livres et vos cahiers ... (Col.,Ec.,37)

Panienki - oznajmia nam rudzielec - proszę zebrać zeszyty i książki ... (Col., Szk., 35)

Voi1a, pensait Riviere, ma vie est faite. (S1. Ex., Vol, 31)

Otóżto - myślałRiviere - mojeżyciejestskończone.(Sl. Ex.,Lot, 13) Stosowanie przecinka w zdaniach podrzędnie złożonych stanowi oddzielny pro-blem izależyod rodzaju zdaniapodrzędnego.

We francuskich zdaniach podrzędnych dopełnieniowych nie używa się nigdy przecinka, podczas gdy w zdaniach polskich jest on stawiany:

•dopełnieniowe

rai constate aussi que devant moi la route tournait. (Caro.,Etr.•28)

Zauważyłem także, żeszosazakręcaprzedemną.(Cam.,Obcy,28) • podmiotowe

n

est evident qu'il ne me comprenait pas. (Caro.,Etr., 103) Jasne, żemnie niezrozumiał.(Cam.,Obcy,59)

• orzecznikowe

Lefond de sa pensee, c'est que j'avais premedite mon crime. (Caro.,Etr., 145)

Podstawę jego rozumowania stanowiło przeświadczenie, że popełniłem zbrodnięzpremedytacją.(Caro.,Obcy,80)

W przypadku zdań podrzędnych względnych wyjaśniających,zarówno wjęzyku

francuskim, jak i w polskim, stosowany jest przecinek, aby oddzielićte zdania od zdaniagłównego.

C' etaient des hommes du meme bord, qui eprouvaient le meme desir de vaincre. (S1. Ex., Vol, 101)

Byli ludźmi tego samego pokroju, których trawiła ta sama żądza zwycię­

stwa. (S1. Ex.,Lot, 43)

W zdaniach podrzędnych względnych określających zachodzi rozbieżność.

W zdaniach francuskich nie oddziela się przecinkiem tego zdania podrzędnego,

po-nieważ jest ono ściśle związane ze zdaniem głównym. W języku polskim zawsze

używa sięprzecinka.

C'6taient des Arabes qui en voulaient

a

Raymond. (Caro.,Etr., 74) TosąArabi, którzymają cośdo Rajmunda. (Caro.,Obcy,42)

W zdaniach podrzędnie złożonychokolicznikowych zastosowanie przecinka

zale-ży, w większej części, od związków łączących takie zdanie podrzędne ze zdaniem

głównym.W obujęzykachoddzielamy przecinkiem okoliczniki tego samego typu, na

Apres la sortie,

a

quatre heures, au lieu de m'en aller, j'oublie astucieusement un cahier et je reviens. (Col., Ec., 110)

Po skończonych lekcjach, o czwartej, zamiast iść do domu zawracam po

umyślniezapomniany zeszyt. (Col.,Szk.,90)

Wjęzyku francuskim zdania okolicznikowe znajdujące się na początku lub

wtrą-conesąoddzielane zapomocąprzecinka. Wjęzyku polskim nie oddzielasię ich nigdy. A sept heures et demie du matin, on est venu me chercher et la voiture cellulaire m'a conduit au Palais de justice. (Cam.,Etr., 121/122)

O wpół do ósmej rano przyszli po mnie i karetka więzienna zawiozłamnie dosądu.(Cam.,Obcy,67)

Wjęzyku francuskim zdaniapodrzędneokolicznikowewystępującejedne po dru-gich są ściślej złączoneze zdaniem głównymi najczęściej nie sąoddzielone przecin-kiem. Nie jest to jednak zasada absolutna. Zastosowanie przecinka zależytu najczę­ ściej od celów stylistycznych autora.

Wjęzyku polskim, w tym przypadku, przecinek stawiany jest zawsze.

J'etais un peu etourdi parce qu'il a fallu que je monte chez Emmanuel pour lui emprunter une cravate noire et un brassard. (Cam.,Etr.,8)

Byłem nieco roztargniony, ponieważ musiałemjeszcze wstąpić do Emanu-ela, żeby pożyczyćczarny krawat iopaskęz krepy. (Cam., Obcy,9)

Możnajednak spotkać zastosowanie przecinków w obujęzykach.

Les rues luttent entre elles, la rue du Cloitre edifie trois arcs de triomphe, parce que la Grande-Rue en promettait deux. (Col., Ec.,215)

Ulice walcząze sobą o pierwszeństwo, ulica Klasztorna wznosi trzy łuki triumfalne, gdyż ulica Wielka zapowiedziała, że wzniesie ich dwa. (Col.,

Szk., 173)

Można spotkaćw obujęzykachinne zastosowania znaku przecinka: 1. Do oddzielenia nazwy miejsca przy zapisywaniu daty

Paris, le 5 janvier.

Wrocław,5 stycznia. 2. W przypisach i bibliografii.

We francuskim oddzielamy nim nazwisko, tytuł, miejsce i datę wydania dzieła. W polskim równieżoddzielamy je przecinkiem, oprócz miejsca i daty wydania, które

stanowiącałość.

H. Sensine, La ponctuation en fran9ais, Paris, Payot, 1930. Wielka encyklopedia powszechna PWN, Warszawa 1965.

Rola przecinka przy czytaniu tekstu wjęzyku francuskim koncentrujesię głów­

nie na tym, że stanowi on krótkotrwałą pauzę między elementami nim oddzielo-nyrru.

Wjęzyku polskim przecinek zaznaczarównież krótką pauzę międzyelementami, ale nie wskazuje ani podniesienia, ani obniżenia głosu.

Wjęzyku francuskim melodie segmentów zdania oddzielonych przecinkami

uwy-puklają całysegment lub jednosłowo,z którymsię łączą.

Wjęzyku polskim znak ten wskazuje intonację całej wypowiedzi, a przez to decy-duje o znaczeniucałegozdania.

ŚREDNIK

(pOINT-VIRGULE) [;]

Średnik ukazuje się w językach francuskim i polskim jako znak o mocniejszym znaczeniu niż przecinek. Spełniaon rolę pośrednią między funkcjąkropki a funkcją

przecinka.

Wjęzyku francuskim średnikbywa oddzielany spacjami, czego nie ma wjęzyku

polskim.

Wartość gramatyczna średnika zarówno w języku francuskim, jak i w polskim polega na rozdzieleniuczęścizdania, które ma co najmniejjednązczęści już

wydzie-lonąprzez przecinek.

- Oui, c'est cela, mais elle ne l'a pas dit comme vous le dites, Claudine ; ecoutez-moi un peu ...(CoL, Ec., 42)

- Tak, ale ona to powiedziała całkiem inaczej niżty, Klaudynko; posłuchaj

tylko... (Co!.,Szk., 39)

W obujęzykach średnikjestużywanydo rozdzielania zdań, będących prawie tej samej natury, a któresą dość długie.

Luce s'amuse de tout son coeur ; Anais se drape dans sa dignite et s'en va ; comme le sołeiłbaisse, nous nous levons aussi.(Col.,Ec., 223)

Lusiazaśmiewa sięzcałegoserca; Anais przywdziewa szatę obrażonej

god-ności i odchodzi; ponieważ słońce się już zniża,wstajemytakże. (Col.,Szk.,

179)

Wjęzykachfrancuskim i polskimśrednikoddziela elementywspółrzędne.

Elle me lance des regards malicieux, presque moqueurs; mais fatiguee, abattue, je n'ai pas le coeur

a

lui repondre.(Col.,Ec., 46)

Ona rzuca mi spojrzenia złośliwe,niemal drwiące; lecz zmęczona,przybita, nie mam dośćwigoru, by sięjej odwzajemnić.(Col.,Szk., 42)

Również dla wskazaniapostępu myśli,do której dorzuca się inną myśl,stosuje się średnikw obujęzykach.

Dutertre m'a bien vue, puisque je suis debout ; mais il se contente de me sourire de loin, et reste pres de ces demoiselIes ; ils causent tous les trois

a

demi-voix je me suis assise sagement, je regarde.(CoL, Ec., 83)

Outertre dostrzegłmnie, bo akuratstałam; uśmiecha sięjednak tylko z dale-ka i zostaje przy obu paniach; rozmawiająwszyscy troje półgłosem;ja sia-dam grzecznie ipatrzę. (Col., Szk., 70)

Wjęzyku francuskimśrednik służydo pokazania opozycji międzyelementami po-stawionymi obok siebie. Językpolski stosuje w podobnym przypadku przecinek.

SanJulian est en vue ; nous atterrirons dansdix minutes. (StEx.,Vol, 18)

Widać jużSan Julian, zadziesięćminutlądujemy.(SLEx.,Lot,7)

Należy dodać, że wjęzyku polskim występująjeszcze inne rozbieżności w stoso-waniu tego znaku interpunkcyjnego.

W miejscu średnika w zdaniu francuskim, w zdaniu polskim można spotkać inne znaki:

• dwulaopek

- Tu sais, Claudine, il vient une seconde adjointe aujourd'hui, et nous allons etre forcees de demenager toutes ; on nous fera la c1asse dans l' ecole matemelle.(Col.,Ec.,33)

Wiesz, Klaudynko, dzisiaj ma przyjechać druga pomocnica panny Sergent i będziemy się musiały przenieść: lekcjebędąw przedszkolu.(Col., Szk., 32)

• nawias

LeMarseillais repart ; il parlerait tout seul,j'en suis sure!(Col.,Ec., 32)

... a marsylczyk ciągniedalej (gdybybyłsam, mówiłbydo siebie,głowę

da-ję).(CoL, Szk., 31)

• tylko przecinek

Tant bien que mal, elle a efface Ja .. ceinture .. de sa carafe ;j'ai acheve la mienne, et mademoiselle Aimee, Jes doigts febriles, corrige nos dessins.

(CoL,Ec.,81)

Anais wyciera, o ile to jestmoż!iwe, "pasek" ze swojej karafki, jakończę moją, apanna Aimeedrżącymipalcami poprawia nasze rysunki. (Col., Szk., 68)

Wjęzykach francuskim i polskim częstostosujesię średnikw wyliczeniach skła­

dających się z dłuższych grup słownych. Na końcu takiego wyliczenia stawiana jest kropka.

rai rapparte de ma petite course

a

pied des observations tres interessantes : l° il fait beaucoup plus chaud qu'a Montigny; 2° on a Je dedans du nez noir

quand on rentre; 3° on se fait remarquer quand on stationne seule devant les kiosques ajournaux ;4°on se fait egalement remarquer quand on ne se laisse pas manquer de respect sur le trottoir. (Co!.,Paris, 48)

Moja wyprawa dostarczyłami bardzo interesujących spostrzeżeń: l. tu jest o wiele cieplej niż w Montigny; 2. po powrocie do domu człowiekma cały

nos w środku czarny; 3. młoda panienka, k.1:óra przystaje przed kioskiem z gazetami, zwraca na siebie uwagę;4. zwracajątak samo, gdy nie pozwala w stosunku do siebie na brak szacunku. (Co!.,Paryż, 232)

W lekturze tekstu średnikodgrywa ważną rolę. Zastosowanie średnikaw zdaniu sygnalizuje średniej długości pauzę.W tym momencie wjęzyku francuskim głos po-winien się obniżyć, ale nie zatrzymywać się. Znak ten oznacza zatrzymanie krótsze

niżkropka, ale znaczniejszeniżprzecinek.

Podczas gdy kropka wskazuje na zatrzymanie "stop", granicę w ciągu zdania,

średnik podkreślatrwanie tego ciągu,ale po małej przerwie.

W języku polskim średnik jest znakiem podniesienia głosu i zawieszenia go w miejscu, w którym myślnie jestzakończona,lecz powinnabyć dopełnionadalszym

ciągiemwypowiedzi.

Podsumowując,można powiedzieć, żepauzy powstałeprzezużycie średnika

pod-kreślajązmiany melodii wcałej wypowiedzi.Należy też dodać, że średnikdzieli zda-nia na segmenty i uwypukla teczęści zdań,te segmenty, do których chce się przycią­ gnąć uwagęczytelnika.

DWUKROPEK (DEUX POINTS)

E:]

Ogólnie można stwierdzić, żezarówno wjęzyku francuskim, jak i polskim, dwu-kropekokreśla ściślestosunekmiędzyrozdzielonymiczęściamizdania.

Wjęzykufrancuskim pisanym dwukropek jestobowiązkowooddzielany spacjami. Wjęzykupolskim przed dwukropkiem spacjisięnie stawia.

W obujęzykach wartośćgramatyczna dwukropka to spełnianiefunkcji wprowa-dzającej. Możeon wprowadzaćwyliczenie, wyjaśnienie, syntezę lub cytat. Z funkcji tej wynika, że częściwypowiedzi oddzielone dwukropkiem występująwjakiejś zależ­ ności wobec siebie. Wyliczone części zdania mogą być w ścisłym związku z frag-mentempoprzedzającym,który jestformąich syntezy.

rai re9u un telegramme de l'asile : " Mere decedee. Enterrement demain. Sentiments distingues ". (Cam.,Etr., 7)

Dostałem depeszę z przytułku: "Matka zmarła. Pogrzeb jutro. Wyrazy

współczucia".(Cam.,Obcy, 9)

Do wprowadzenia wyliczenia szczegółów w obu językach stosuje się dwukro-pek.

Nous dressons l'oreille: des cris, une voix d'homme qui injurie, melee

a

une autre voix qui cherche

a

la dominer ... (CoL,Ec.,97)

Nadstawiamy ucha:jakieśkrzyki,jakieś męskie głosy, z których jeden ciska obelgi, a drugi starasięgopowściągnąć.. , (CoL,Szk., 82)

Również w obu językachstosuje się dwukropek do wprowadzenia mowy nieza-lewej, cytowania. Wtymprzypadku dwukropkowi towarzyszycudzysłów.

Puis ilm'a clit : "Je suppose que vous voulez voir votre mere ". (Caro., Etr., 10)

Potem powiedział: "Sądzę, żechce panzobaczyć matkę". (Cam., Obcy, 11)

Dwukropeksłużywe francuskim i w polskim do oddzielaniaczęści zdania zawie-rającej wynik, wniosek, skutek, alternatywę, wyjaśnienie lub sprostowanie tego, co zostałopowiedziane wpoprzedzającej części zdania.

L'installation eta.it a.insi fa.ite : c'eta.it tout ou rien. (Cam.,Etr., 16)

Instalacja jest skonstruowana w ten sposób: wszystkie albo żadna. (Cam.,

Obcy,13)

Przy podobnym zastosowaniu dwukropka wjęzyku polskim można spotkać

śred-nik. Język francuski utrzymuje zawsze dwukropek.

Elle pleura.it

a

petits cris, regulierement: il me semblait qu'elle ne s'arreterait jamais. (Caro.,Etr.,18)

Płakała, wydając krótkie, miarowe okrzyki; myślałem, żenigdy nie skończy.

(Cam., Obcy, 14)

Podczas czytania wjęzyku francuskim dwukropek wymaga przerwy z charaktery-stycznym zawieszeniem głosu, które zapowiada dalszy ciąg wypowiedzi. Dwukropek powoduje równieżporuszenie melodycznecałościwypowiedzi. Wjęzyku polskim znak dwukropka wskazujerównież pauzę dłuższą niż powodowanąprzecinkiem. Po tej prze-rwie następuje małe obniżenie głosu. Dwukropek rozdziela człony zdania, ale zwraca

uwagęna związki łączącete człony.Nie przecina on wypowiedzi na części całkowicie niezależne,alezostająone takułożone,abysugerowałydalszyciągtej wypowiedzi.

ZNAK ZAPYTANIA (POINT D'INTERROGATION)

[?]

Znak zapytania jest używanywjęzykach francuskim i polskim na kOJ1CU wypo-wiedzi i wyraża pytanie bezpośrednie. Możeon wpływać na znaczenie słów, po któ-rych jest umieszczony. Możenawet poddaćto znaczenie w wątpliwość lub oznaczać sens przeciwny tego słowa.

Wjęzyku francuskim często obserwuje się oddzielenie znaku zapytania spacją, czego nie maw_językupolskim.

Wartość gramatyczna znaku zapytania w obujęzykach- francuskim i polskim - to

wyrażeniepytaniawłaściwego.

Pourquoi ne venez-vous pas plus souvent me voir ?(Col.,Paris, 181) Dlaczego nie przychodzisz do mnieczęściej?(CoL,Paryż,316)

W obujęzykachznak zapytaniamoże znaleźć sięw miejscu przecinka, kiedy roz-dziela on dwa zdania, z których tylko pierwsze jest zdaniem pytającym.

- Vous ne savez pas bien la musique, mademoiselle Lanthenay junior? de-mande l'exquis Antonin ( ... ) (CoL,Ec., 74)

- Czy panna Lanthenaymłodszaznatrochęnuty? - pyta nieoceniony Anto-nin ( ... ) (CoL,Szk., 63)

W zdaniu polskim po znaku zapytaniawystępujedodatkowo myślnik,który moc-niej jeszcze oddziela pytanie od reszty zdania.

Należynatomiast zwrócić uwagę, że ani wjęzyku francuskim, ani w polskim po znaku zapytania nie następujewielka litera.

Innym użyciem znaku zapytania w obu językachjest postawienie go po zdaniu

pytającym, za którym następuje zdanie wtrąconetypu: dit-il (mówi on), repondit-il

(odpowiedział)itp.

Pourquoi m'epouser alors?a-t-elledlt. (Cam., Etr., 64)

Dlaczegowięcchceszsięzemną ożenić?- powiedziała.(Caro.,Obcy, 37) Podobnie jak w poprzednim przykładzie,w języku polskim po znaku zapytania

następujedodatkowo myślnik oddzielającyzdaniewtrącone, o czym wspomnianojuż

wcześniej.

Znak zapytania ma bardzo dużą wartość ekspresyjną.Zdanie pytające może

wyra-żać różneuczucia i odczucia: • zdziwienie

Montigny construit " en amphitheatre " ?(Col.,Ec., 5) Montignypołożone"amfiteatralnie"?(Col.,Szk., 11) •niecierpliwość

Eh bien ? qu'attendez-vous pour descendre ?(St. Ex., Vol,34) - No i na co tam jeszcze czekacie?(SL Ex.,Lot,14)

•może też wyrażać inne uczucia, jakniepewnośćczyobawę.

W obujęzykachznak zapytan iamoże wystąpić z innym znakiem,tj. z wykrzykni-kiem, zapisanym tuż po nim. Takie użycieznaków wzmacnia pytanie i podnosi cha-rakter emocjonalny wypowiedzi.

Podczas czytania tekstu zarówno francuskiego, jak polskiego, znak zapytania wskazuje przede wszystkim, że głos ma postępować według specyficznej intonacji

pytającej.

W zdaniupytającymfrancuskim intonacja jestwznosząca.Melodia staje sięw nim elementemdecydującymo zakwalifikowaniu zdańdo grupypytających.

Wjęzyku polskim znak zapytania wskazuje na pewne podniesienie głosu i

prze-dłużenieostatniej następującejsylaby. Ten akcent pełni funkcję znaczeniową.Polskie zdanie pytające ma podwójną intonację: pierwsza część zakończona sylabą akcento-wanąma melodię opadającą, a część druga wznoszącą. Określenietego typu zdania nie nastręcza żadnych problemów, ponieważsama jego melodia,mająca znaczącą rolę

wyróżniajeod innych typówzdań.Oczywiste jestteż, że tworzączdania typu pytają­

cego, podmiotyrozmawiające domagają sięodpowiedzi od swoich rozmówców. Pomimo jednakowych zastosowańw obujęzykach, różnicą widoczną między zda-niami pytającymi francuskimi a polskimi jestcałkowicie różna ich melodia. W obuję­

zykach jednak odgrywa onadecydującąrolędla wyznaczenia sensucałejwypowiedzi.

WYKRZYKNIK (POINT D'EXCLAMATION)

[!]

Zarówno wjęzyku francuskim, jak i w polskim wykrzyknik ma wartośćtylko

eks-presyjną.Znak ten jest zawsze stawiany pocałym zdaniu, które charakteryzujesię swoją wykrzyknikową intonacją.Wjęzykufrancuskim przeważniepoprzedza go spacja.

Zdania zakończone znakiem wykrzyknika wyrażają wściekłość,zdziwienie, obu-rzeme.

Quel1e injustice, quelle fourberie dans cette lune etalee la, oisive, sur Buenos Aires! (St. Ex., Vol, 124)

Co za niesprawiedliwość,co za oszustwo - ta cicha noc księżycowa tu, nad Buenos Aires! (Sl. Ex.,Lot,52)

Wartość wykrzyknikowa tych zdańjest nieskończona: można często spotkać wy-krzyknik podwojony lub potrojony.

La Ciel confonde les triangles semblables !!(Co!.,Ec., 108) Niechpiekło pochłonie trójkątypodobne!! (Co!.,Szk., 88)

W obujęzykach wykrzyknik może być użytyzamiast przecinka. Oddziela on wte-dy słowo lubwyrażeniepoza zdaniemmającym wartość wykrzyknikową.

Eh quoi !vous partez?(Co!.,Ec., 136)

Cóżto! jedziecie? (Col.,Szk., 112)

W tego typu użyciu można zaobserwować, że wykrzyknik nie kończy zdania, nie

Wjęzykach francuskim i polskim wykrzyknik jest zapisywany po wyrażeniach wykrzyknikowych, takich jak:

• oh - och.

Oh !que cetle cour sombre est viIaine !(Col.,Paris, 67)

Och! jakie to podwórze jest ponure i brzydkie! (CoL, Paryż,243) • ah - ach

Ah !je la garderais bien tout le temps pres de moi, si je pouvais! (Col.,Ec., 30) Ach! gdybym mogła,niepuściłabymjej od siebie. (Col.,Szk., 29)

• ouf - uff

Ouf!l'ai debite ma phrase sans respirer. (CoL,Ec.,41)

Uff! Anisię zająknęłam.(Col.,Szk., 38) -o-o

- Contenez votre tendresse delirante, ole plus passionne des fiIs !(CoL, Paris, 91) - Powstrzymaj wylew swych uczuć, o naj czulszy z synów! (CoL,Paryż,259) Jakwidać,jedynie po wykrzykniku ouf - uff zdanie zaczyna się wielką literą.

Po-zostałe wykrzykniki są ściślej związaneze zdaniem, które po nich następuje, nie

wy-magawięconodużej literypoczątkowej.

Podczas czytania tekstu, podobnie jak w zdaniu pytającym, melodia zdania

wy-krzyknikowego ukazuje sięjako decydującaw określeniutego typuzdań. Dlategoteż

czytelnik tekstu francuskiego czy polskiego powinien postępować według specyficz-nej intonacji zdania wykrzyknikowego, abyodróżnićgo od innychzdań.

Wjęzyku francuskim intonacja zdania wykrzyknikowego jestopadająca. Przeciw-nie jest wjęzyku polskim. Wykrzyknik pokazuje,że słowo przed nim jest akcentowa-ne, powinno zatembyćwymówione mocniej. Znak ten wymaga pewnego podniesienia

części końcowejzdania, tej, która znajdujesię przed wykrzyknikiem.

Dobre stosowanie intonacji zaznaczafunkcję znaczeniowącałej wypowiedzi.

Można więc powiedzieć w podsumowaniu, że zasadnicza różnica w używaniu

wykrzyknika wjęzykach francuskim i polskim polega na stosowaniuróżnej melodii w obujęzykach.

W języku francuskim melodia jest opadająca, w języku polskim zaś jest ona wzniesiona nakońcuwypowiedzi.

NAWIAS

OKRĄGŁY (PARENTHESES) [C)]

Wjęzykach francuskim i polskim znak nawiasu pozwala wydzielić uzupełniające

W obujęzykach wartośćgramatyczna nawiasu pozwalaoddzielić grupę słów,

któ-resą niezbędnedla znaczeniacałejwypowiedzi.

Je demande

a

papa (puisqu'il me tient lieu de maman) s'il ne voudrait pas me faire donner par mademoiselle Aimee Lanthenay desl~ons(... ) (Col.,Ec., 12) Pytam tatusia (ponieważto on zastępuje mi mamę), czy nie zgodziłby się, żebypanna Aimee Lanthenaydawałami lekcje (. .. ) (Col., Szk., 16)

Należy dodać, że słowa w nawiasie mająznaczenie drugorzędne, ale konieczne wcałymzdaniu.

Inne zastosowanie tego znaku w obu językach to podkreślenie szczegółów

za-mkniętychnawiasem.

[... ] passant pres du groupe, elle perd adroitement son sabot (nous portons toutes des sabots, l'hiver), et tend ses oreilles en s'attardant

a

le remettre. (Col.,Ec.,67)

[... J

mijając tamtą grupkę, gubi zręczniejeden sabot (w zimie wszystkie

no-simy saboty) iwkładaje długo, nadstawiającprzy tym ucha. (Col., Szk.,58)

Zdaniemoże wymagaćinnego jeszcze znaku interpunkcyjnego iten znak wpisuje

się za nawiasem. To użyciejest takie samo we francuskim i w polskim. Może to być

przecinek:

Pourvu qu'ils aient des gants, je danse tres volontiers avec les gars du pays (ceux que je connais bien), qui sont gentils avec moi,

a

leurfa~on.(Col.,Ec.,248) Byle tylko mieli rękawiczki, bardzo chętnie tańczęz miejscowymi chłopcami

(tymi, których dobrze znam),sądla mnie mili na swój sposób. (Col., Szle., 198) W razie spotkania ze znakiem zapytania lub wykrzyknikiem czy wielokropkiem, to znaczy ze znakami emocjonalno-znaczeniowymi, umieszcza się te znaki przed na-wiasem. Jednakowo w obujęzykach.

- Vous voyez, la renommee trahit votre modestie !(je vais parler comme lui, tout

a

l'heure). (Col.,Ec.,94)

- A widzi pan, sława zdradziłapana, mimo wrodzonej mu skromności! (za-czynammówićtak samo jak on). (Col., Szk., 79)

Jeżeli inne znaki interpunkcyjneodnoszą siętylko do części zamkniętejnawiasem,

znajdują się one przed zamknięciemnawiasu, a nawias oznacza zamknięcie całej se-kwencji.

On le dit aux bains de mer, quelque part, ou il lezarde et flirte (mais ou prend-il de l' argent ?). (Col.,Ec.,200)

Powiadają, żejest gdzieśnad morzem, zbija bąki i flirtuje (ale skąd on ma

Obserwując zasady stosowania nawiasu wjęzykach francuskim i polskim, można stwierdzić, że podczas czytanianależy zrobić przerwę, pozwalającą uwypuklić słowa zamknięte nawiasem. Nawias nakazuje czytanie tekstu w nim zamkniętego tonem

niższymod tonu pozostałej częściwypowiedzi.

Funkcja składniowatego znaku jestważna,a przez fakt podkreślenia, uwypukle-niasłóww nawiasie,wpływaten znak na ich znaczenie,niezbędnedla znaczeniacało­ ściwypowiedzi.

NAWIAS KWADRATOWY (CROCHETS) [[ ]]

Nawias kwadratowy stanowi wariant nawiasuokrągłego. Może byćczasem zasto-sowany zamiast nawiasu okrągłego. Trudno jestznaleźćnawias kwadratowy w

dzie-łach literackich. W języku francuskim nawias kwadratowy jest stosowany do

za-mknięciatekstu wtedy, kiedywcześniej został już użytynawias okrągły.

Chateaubriand s'est fait l'apologiste du christianisme [ cf. " Genie du Chri-stianisme " (1802)

f7.

Wjęzyku polskim jednoczesne użycie nawiasów okrągłego i kwadratowego

wy-gląda inaczej. Nawiasokrągłyjest umieszczany nazewnątrz, a kwadratowywewnątrz.

Powieść fantastyczna (science fiction [czytaj: sajens fikszen] - dosłownie znaczy: naukowa fikcja) nie cieszy się jużtakim jak dawniej zainteresowa-niem, od czasu, gdyrzeczywistość zaczęła doganiać fantazję28.

E. F. Przyłubsc/9 tłumaczą, że ten sposób stosowania nawiasów został przyjęty

przez gramatykę,aby można było odróżnić go od stosowania matematycznego, gdzie nawiasy występują odwrotnie, to znaczy okrągły wewnątrz, a kwadratowy na ze-wnątrz.

Nawias kwadratowy najczęściej występujew dziełach technicznych i w pracach naukowych. Odpowiada on różnym objaśnieniom - przywracanym literom, przypusz-czeniom, transkrypcji fonetycznej.

Ponieważjest to znak pomocniczy dla nawiasu okrągłego, inne objaśnienia są ta-kie same.

MYŚLNIK

(TIRET) [-]

Wjęzykach francuskim i polskim wartośćgramatyczna myślnika wpływa na jego

rolębardzo zbliżonądo roli nawiasu okrągłego, zwłaszcza w przypadku, kiedy myśl­

nik oddziela wyrazy w zdaniu.

27M. Grevisse,LeBon Usage,Paris, Hatier, 1969,s. 1119.

28E. F.Przyłubscy, op.cit. s. 119.

Eh bien - sans rire - j'aimerais mieux un oncle et pas de chocolats. (Col.,

Pa-ris, 142)

Otóż- nie żartuję wcale - wolałabym nie mieć czekoladek, a mieć wujka.

(Col., Paryż,291)

Inne jest zastosowanie gramatyczne (logiczne) myślnikaw obujęzykach w dialo-gach, reprodukowanych wjęzyku pisanym. Myślnikoznacza w nich zmianę mówią­

cego.

- Vous aimez la geologie?

- C'est ma passion.(St.Ex., Vol,60)

- Interesujesiępangeologią?

- To mojanamiętność.(S1. Ex.,Lot, 25)

Równieżw obujęzykach myślnik służydo oddzielaniaczęścizdania.

lls ont entendu, elle et łui, ce que je disais - pardi, je I'ai fait expres ! - et Dutertre saisit cette occasion de s'approcher.(Col.,Ec.,63)

Usłyszeli oboje, co mówiłam - właśnie dlatego zawołałam tak głośno

- i Dutertre korzysta z okazji, bypodejśćdo nas. (Col.,Szk.,55)

Można dodać, żewjęzyku francuskim znajduje się przykłady, w których podana

regułastosowaniamyślnikabywaominięta.Wjęzyku polskimużycieto pozostaje bez zmian.

Oui, a dit le second gendarme, mais cela finit par fatiguer. (Caro.,Err., 122)

Tak - powiedziałdrugi żandarm- ale to wkońcu męczy.(Caro.,Obcy,67) Myślnik może wykazywaćekspresyjny charakter zastosowania. Zarówno we fran-cuskim,jak i w polskim myślnik może być umieszczony przed słowami nieoczekiwa-nymi przez czytelnika, w celu wytworzenianiezwykłegoizdumiewającegocharakteru wypowiedzi.

Ses joues rouges, ses yeux błeusqui noircissent, et cette bouche qui palpite,

łes coins tires, peut-etre, par une envie de pleurer - je ne verrai jamais de fille aussi belle que lui. (Col.,Paris, 133)

Te rozognione policzki,pociemniałe niebieskie oczy,drżące ustawyginające sięjak do płaczu - nigdy nie zobaczę dziewczyny równie urodziwej. (Col.,

Paryż,286)

Równieżw obujęzykachstawiasię myślnikdo podniesienianapięcia.

Aujourd'hui, je recommence

a

tenir mon journal forcement interrompu pen-dant ma maladie, ma grosse maladie - car je crois vraiment que j'ai ete tres malade !(CoL,Paris,5)

Dziś powracam do mego dziennika, którego pisanie musiałam przerwać

w czasie choroby, w czasie ciężkiej choroby - bo zdaje się, żejanaprawdę byłambardzo chora! (Col.,Paryż, 205)

W lekturze tekstu zastosowanie myślnika w językach porównywanych, to jest francuskim i polskim, wskazuje na możliwość interpretacji tekstu. Wymaga on od

czytającego pauzy w miejscu jego postawienia. Ponadto, znak ten wymagawłaściwe­

go zabarwieniagłosulub pewnego jego zawieszenia.

Rolą gramatyczną myślnikajest oddzielanie zdań, wyróżniającich części spe-cjalnie podkreślane.Towarzyszy temu zmieniona melodia wyróżnionych fragmen-tów.

WlELOKROPEK (POINTS DE SUSPENSJON) [...]

Zarówno w języku francuskim, jak w polskim wielokropek ma swoją wartość gramatycznąi wskazuje, że myśl wyrażonanie jest kompletna,że pozostaje w zawie-szeniu. W takim przypadku przerwyzawieszeń przecinajązdanie.

Un retard ce n'est rien ... ce n'est rien ... mais quand il se prolonge ... (S1. Ex., Vol, 123)

Opóźnienie to jeszcze nic ... jeszcze nic ... ale gdysię przedłuża... (S1. Ex., Lot, 52)

Wartość ekspresyjna wielokropka w obujęzykach wyraża się postawieniem go na

końcu zdania, co oznacza,że wypowiedźniezostała dokończona.

Je vais vous dire encore ... (S1. Ex., Vol, 83) Jeszczechciałbym powiedzieć... (St. Ex., Lot, 35)

Takie użycie znaku, czyli zastąpienie niedokończonego zdania, ma charakter

UCZUCIOWY.

Wielokropekmoże podkreślaćwahanie autora lubmoże przyciągać uwagę czytel-nika na dalszyciągtekstu.

- Non ... Si ... Peut-etre, mais nous ne nous sommes presque pas parle le soir. (Col.,Be., 14)

- Nie ... Tak ... Może,ale prawie nie rozmawiałyśmy ze sobątego wieczo-ru. (Col.,Szk., 17)

Można spotkać wielokropek w stylużartobliwym, aby pokazać osłabienie zmysłu,

dowcipu, naprzykładironii, komizmu.

Silence epouvante. On entendrait respirer une mouche ... pendant cinq

Przerażone milczenie.Muchęw locie byusłyszał... przezpięćminut. (Col., Szk., 66)

Inne zastosowania wielokropkawystępującewjęzykach francuskim i polskim, to zastosowanie go po nieograniczonym wyliczaniu, aby pokazać, że może ono być przedłużone.

- Voyons, Claudine, nous ne travaillons pas.

n

n'y a en anglais qu'un seul article '" etc., etc. (Col., Ee., 14)

- Klaudynko, nie próżnujmy!W angielskim mamy tylko jeden rodzajnik ... itd., itd. (Col., Szk., 17)

Po wielokropku, tak jak w podanym przykładzie, może nastąpićskrót, ("etc." -"itd."), którywyrażadalszyciągwyliczenia, nie zapisanego w zdaniu.

Inne użyciewielokropka stosowane w obujęzykach,to takie, które sugeruje, że

zdanie cytowane nie jest kompletne. W takim przypadku wielokropek jestzamknięty nawiasem kwadratowym.

" [... J

guant

a

RobIet,

a

partir d'aujourd'hui, il ne fait plus partie de notre personnel ". (St.Ex., Vo1, 81)

,,( ... J

co się zaś tyczy Robieta, to od dnia dzisiejszego przestał należeć do naszego personelu". (St.Ex., Lot. 34)

Po przestudiowaniu zastosowania wielokropka wjęzykach francuskim i polskim

można stwierdzić, że ma on duże znaczenie w wyrażaniu ekspresyjności w obujęzy­

kach.

Czasami znak ten oznaczapauzęw czytaniudłuższąod tej wyrażanej kropką.

Wy-stępuje ona wówczas, gdy chcemy podkreślić charakter dorzuconego fragmentu do tego, cojuż zostałopowiedziane.

- Qui, je veux dire ... ce n'est pas une camaraderie gui m'enchante pour Marcel .. , Ce gar90n est d' un voyant !... (Co!., Paris. 120)

- No tak, to znaczy ... nie jestem zachwycony tą znajomościądla Marce-la ". Co zanieznośna krzykliwośćw ubiorze! ... (Col.,Paryż,278)

Na końcutego zdania umieszczono dodatkowo wykrzyknik, który dzięki po nim

następującemuwielokropkowi, jeszcze bardziej przedłuża swoją ekspresję.

W końcu wielokropek może dzielić zdanie, zatem jego rola w składni nie jest mniejsza od jego roli w ekspresji.

CUDZYSŁÓW

(GUILLEMETS) [,,"]

Wjęzykach francuskim i polskim cudzysłów służy do wyróżniania fragmentów tekstu. W obujęzykachma onwartość gramatyczną,kiedy postawi sięgo napoczątku

i na końcu wyrazów,wyrażenia,których treść chce się wyróżnić lub do których chce

się przyciągnąć uwagęczytelnika.

- Oh ! justement, Claudine, ils sont venus hier nous " rendre leurs devoirs ". (Col., Ec., 20)

- Och, Klaudynko, właśniewczoraj przyszli "złożyć nam swoje uszanowa-nie". (Col., Szk., 20)

W obujęzykach cudzysłowu używa się, abywprowadzićcytat i przejściedo mo-wy niezależnej. W takim zastosowaniu cudzysłów powinien być poprzedzony dwu-kropkiem.

Je lui ai repondu : "Je demanderai limaman si c'est vrai ". (Col., Ec., 107)

Powiedziałam jej: "Zapytam mamusi, czy to prawda". (Col., Szk., 88) W niektórych przypadkach cytatmoże byćtylko krótkimoświadczeniem.

Elle descend enfin, nous repond "Bonjour" d'un air preoccupe, pUlS s'assied lisan bureau [... ]. (Col., Ec., 34)

Wreszcie schodzi, na nasze "dzieńdobry" odpowiada z roztargnieniem, sia-da na katedrze [...

J.

(Col., Szk., 32)

W takim użyciu cudzysłównie jest poprzedzony dwukropkiem,ponieważznak ten stanowi element konstrukcyjnycałegozdania.

A la maison, decidee, je dis

a

papa le " oui " solennel. (Col., Pans, 8)

W domu, zdecydowana,powiedziałampapie uroczyste "tak". (Col.,Paryż,207)

Możnajeszczeprzekazaćkilka uwagodnośniedo stosunku cudzysłowudo innych znaków interpunkcyjnych wjęzykach francuskim i polskim.

Kiedy cudzysłówdotyczy części zdania, stawia się go przed znakiem zapytania

dotyczącym całegozdania.

Je cherche des yeux Mademoiselle, je lui demande du menton et des sourcils : Faut-il y aller du petit" speech" ? (Col., Ec., 232)

Szukam wzrokiem pani i ruchem brwi pytam: Czy mamjuż zacząćmój mały

"speech"? (Col., Szk., 186)

Jeżeli cudzysłów dotyczy całegozdaniapytającego,stawia się go w obujęzykach

nakońcu,po znaku zapytania.

Elle m' a regarde : " Tu ne veux pas savoir ce gue j' ai

a

faire? " (Cam., ElL, 66)

Przyjrzała misię:"Nie chceszwiedzieć,co mam do roboty?" (Caro., Obcy, 38) Te same uwagidotyczą użyciawykrzyknika wpołączeniu zcudzysłowem.

Alors, il s' est

mis

en colere: " Donner del'argent pOllI cette charogne. Ah !

il peut bien crever ! ".(Caro., Etr., 60)

Wówczas wpadł w złość: "Płacić pieniądze za to ścierwo. Niech go szlag trafi l". (Caro., Obcy, 35)

Inny problem stanowi kropka, jako żejest ona głównymznakiem interpunkcyj-nym. Dlatego też kropkęstawiamy zawsze na końcuwypowiedzi, po wszystkich in-nych znakach. Wobec tegokropkęstawiamyteżpocudzysłowie.

On en decouvre une, qui vient " prendre mes ordres ". (Col., Paris, 32) Wreszcie zjawiasię jakaś"do mojej dyspozycji". (Col.,Paryż,222)

Na podstawie przedstawionych zasadmożna wyprowadzić uwagę ogólną dotyczą­ cą cudzysłowu: Jeżeli słowa, fragment są zamknięte cudzysłowemi wyodrębnione,

awymagająjeszcze jednego znaku interpunkcyjnego, znak ten jest stawiany po

cu-dzysłowie.Inaczej mówiąc,znaki dodatkowe sąstawiane pocudzysłowie.

Inne zastosowania cudzysłowu występującewjęzykach francuskim i polskim to przede wszys[kim użyciego do obramowania pseudonimu, przydomka, przezwiska.

- Ce serait un pecM de ne pas le sumommer " Richelieu ". (Col., Ee., 18) - Byłobygrzechem niedaćmu przydomka "Richelieu". (Col., Szk., 21)

Cudzysłów może też zamykaćnazwy ironiczne lub komiczne rzeczy, przedmiotów.

[... J

en levant au plafond ses longues mains etroites, " ses mains de sage-femme ", dit la grande Anai"s. (Col.,Be., ID)

(···l podnosi do nieba swoje długie, wąskie ręce, "ręce położnej",jak po-wiada wielka Anais. (Col., Szk., 14)

Można stwierdzić, że podstawową funkcją cudzysłowu jest funkcja gramatyczna. Po pierwsze, cudzysłów wyróżnia części zdania, które chce się podkreślić. Ta rola znaku zmienia melodię całego zdania i - co za tym idzie - sposób czytania tekstu. Rola składniowa cudzysłowujest równie ważnaz punktu widzenia sensu zdania.

Pod-kreślaon bądźsens wyrazów nimobjętych, bądźsenscałegozdania.

GWIAZDKA (ASTERISQUE)

[*]

I ALlNEA (ALJ:NEA)

Gramatycy francuscy R.L. Wagner30 i M. Grevisse31 plasują pomiędzy znakami interpunkcyjnymigwiazdkęi alinea.

30R.L. Wagner,J. Pinchon,Grammaire dufranfais classique et ITUJdeme,Paris, Librairie Hachette, 1962,s.33.

Znaki te niesąw ten sposób klasyfikowane przez gramatyków polskich .

• Gwiazdka (asterisque) [*]

Gwiazdka(odsyłacz)- znak w formie gwiazdki umieszczany bywa przed przykła­

dem, którego fonna zostałazmodyfikowana.

Je prie seulement le lecteur de me pardonner cette petite preface.(Racine)

*

Le lecteur est seulement prie de me pardonner cette petite preface32.

Widać, że pierwsze zdanie stanowi tekst oryginalny, a drugie zostało zmienione w swojej formie.

Gwiazdka może występowaćjako znak pojedynczy, podwojony lub potrojony, aby zastępować nazwę własną, której autor nie chce czytelnikowi wyjawić w

ca-łości.

Ceci se passait au chateau de R*. C'6tait chez madame deB***33.

Można też spotkać gwiazdkę umieszczonąprzed słowem, która wskazuje,że cho-dzi ofonnę przypuszczalnąlubzapożyczoną.

avachir, francique

*

w a

i

k j a n34 • Alinea (alinea)

Alinea jest znakiem, który wskazuje pauzę dłuższą aniżeli kropka. Jest to od-dzielenie stosowane międzyzdaniem a zdaniami poprzednimi. Zdanie to zaczyna

się od nowego wiersza, po krótkim odstępie, który zostawia się czysty, nie zapi-sany.

Alinea jest stosowanazwłaszczawtedy, gdy przechodzi się od jednej grupy myśli

zawartej wtekściedo innej.

Nazwa alinea dawana jestkażdemu ustępowi,po którym wracasiędo linijki. Alinea i jej stosowanie jest krótko opisane w Leksykonie PWN35oraz w Nowym

słownikuortograficznym PWN36. Wmyśl tych definicji można powiedzieć, żejej

zastosowanie w języku polskim pisanym jest takie samo jak w języku francus-kim.

32R.L. Wagner,J.Pinchon, op. cit., s. 33.

33M. Grevisse,Precis de grammairefran~aise,Gembloux, 1. Duculot, 1957, s. 296.

34A. Dauzat, Grammaire raisonnee de lalanquefran~aise,Lyon, LA.C.,1958. s. 45.

35Leksylron PWN, Warszawa, PWN, 1972, s. 24. Autorzytłumaczą: "a linea (lac), "od linijki, od nowego wiersza".

PODSUMOWANIE

Znaki interpunkcyjne służądo dobrego sprecyzowania sensu zdania, do wykrycia w nim wszelkich niuansów myślowych,atakże do stworzenia stylu bogatszego i bar-dziej ekspresyjnego. Nie można więc lekce\vażyćinterpunkcji, która odgrywa ważną rolęwjęzyku pisanym. Nie będzie teżprzesadnym stwierdzenie, że interpunkcja ma

swoją wielkąrangęi znaczenie.

Z porównania interpunkcji wjęzykach francuskim i polskim można wysnuć nastę­ pującewnioski:

• Zasady stosowania znaków interpunkcyjnych często sąpodobne, ale można też znaleźć różnicew ich stosowaniu.

•Zasadą ogólną użycia interpunkcji w języku francuskim jest rytmiczność, pod-czas gdy w polskim jest to zasadalogiczno-składniowa.

• Interpunkcja spełnia bardzo ważną rolę w odczytywaniu tekstu. Występujące

wobu językach różnice akcentów i intonacji powodują, że poszczególnym znakom

odpowiadająpauzy, zatrzymania - "stopy" i wydechy mniej lub bardziej odczuwalne. Elementyzdańoddzielone znakami interpunkcyjnymi tworzągrupy rytmiczne.

• Zasadniczo najbardziej widocznąi znaczącą pauzę tworzy kropka. Inne znaki, jak: przecinek, myślnik, wielokropek oznaczająpauzy krótsze oraz powodująpewne zawieszeniegłosowe.

•Czytający powinien stosować się do intonacji wskazanej znakami i przypisanej

każdemutypowi zdania.

• Jako żeinterpunkcja jestsztuką,ma onasłużyćlepszemu zrozumieniu tekstu, ale nie może go zastąpić- " doit servir

a

la comprehension du texte ; elle ne doit pas se substituer

a

lui ..37.

SKRÓTY

Cam., Etr., 7

=

A. Camus,L'Etranger, s. 7.

Cam.,Obcy, 9

=

A.Camus, Obcy, s.9. Col., Ec., S=Colette, Claudżne

a

l'ecole,s. S. Col., Szk., 11

=

Colette, Klaudynawszkole,s. 11. Col.,Pans,240=Colette, Claudżne

a

Pans, s.240. Col.,Paryż,205= Colette,KlaudynawParyżu,s.20S.

Dł.. 37= M.Dłuska, Prozodżajęzykapolskiego, s. 37.

St. Ex., Vol, 17=A.deSaint-Exupery,VoldeIlużt, s. 17. S1. Ex., Lot, 7

=

A. deSaint-Exupery,Nomy lot,s. 7.

BIBLIOGRAFIA

Teksty

1.CamusA,L'Etranger,Paris, Gallimard, 1957.

2. CamusA,Obcy,tł. M. Zenowicz, Warszawa, PIW, 1975.

3. Colene, Klaudyna w szkole,tł. K. Dolatowska, Warszawa, PIW, 1975. 4. Colette, Klaudyna w Parytu,tł.K. Dolatowska, Warszawa, PIW, 1975. 5. Saint-Exupery de A., Vol de nuit, Paris, Gallimard, 1931.

6. Saint-Exupery de A., Nocny lot,tł.

M.

Czapska, Sto Stempowski, Warszawa, PIW, ]970. 7. Willy et Colette, ClaudineQl'ecole,Paris, Albin Michel, 1966.

8. Willy et Colene, ClaudineQParis,Paris, Albin Michel, 1966.

Opracowania

1. ChevalierJ.-c., Grammaire lAroussedufran~aiscontemporain, Paris, Librairie Larousse, 1964.

2. Cohen M., Toujours des regards sur la languefran~aise,Paris, Editions Sociales, 1970. 3. Dauzat A., Grammaire raisonnee de lalanquefran~aise, Lyon, LA.C., 1958.

4. Dauzat A., Le genie de la languefran~aise,Paris, Payot, 1954.

5. Dłuska M., Prozodiajęzykapolskiego,Kraków, Polska AkademiaUmiejętności,1947. 6. Doroszewski W., Podstawy gramatyki polskiej, Warszawa, PWN, 1963.

7. DuboisJ., Dictionnaire de linguistique, Paris, Larousse, 1973.

8. DuboisJ., Grammaire structurale du franfais: nom et pronom, Paris, Librairie Larousse, 1965.

9. Duboisl,Lagane R., lA nouvelle grammaire dufranfais, Paris, Librairie Larousse, 1973. 10. Gaiffe F., Maille E., WagnerL.,Grammaire lArousse du

xx<

siecle,Paris, Larousse, 1936. 11. Grevisse M.,LeBon Usage,Paris, Hatier, 1969.

12. Grevisse M.,Precźsde grammairefranfaise,Gembloux, J. Duculot, 1957.

13. Jodłowski S., Taszycki W., Słownik ortograficzny iprawidłapisowni polskiej, Wrocław,

Ossolineum, ]969.

14. Kielski B., Słownik terminologii gramatycznej francuskiej i polskiej, Wrocław, Ossoli-neum, 1959.

]5. Kielski B., Strukturajęzyków francuskiego i polskiego w świetle analizy porównawczej, cz. II, Zzagadnieńnauki o zdaniu, Wrocław,Ossolineum, 1960.

16. Klemensiewicz Z., Podstawowe wiadomości z gramatykijęzyka polskiego, Warszawa, PWN, 1973.

17. Leksykon PWN,Warszawa, PWN, 1972.

18. LyonsJ., Wstępdojęzykoznowstwa,Warszawa, PWN, 1975.

19. MarouzeauJ.,Pricis destylistiquefran~aise, Paris, Masson et Cie, 1959.

20. MartinetA,Elements de linguistique gbzerale,Paris, Librairie Armand Colin, 1967. 21. Milewski T.,Językoznawstwo,Warszawa, PWN, 1967.

22. Nikolskai"a E.K., GoldenbergTY., Grammaire franfaise, Moscou, Editions ,.Ecole Supe-rieure", 1974.

23. Nowysłownikortograficzny PWN. Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe PWN. 1996.

24.Przyłubscy E.F., Gdziepostawićprzecinek,Warszawa, Wiedza Powszechna, 1973. 25. Sensine H., La ponctuation enfranrais, Paris, Payot, 1930.

26. Szober S., Gramatykajęzykapolskiego,Warszawa, PWN, 1969.

27. Thimonnier R., Code onhographique et grammatical. Paris, Hatier, 1970.

28. Wagner RL., Pinchon J., Grammaire du franrais classique et modeme, Paris, Librairie Hachette, 1962.

29. Wartburg von W., Zumthor P., Precis de syntaxe du franrais conremporain, Bem, A. Franche A.G. Verlag, 1947.

30. Wielka encyklopedia powszechna PWN,Warszawa, PWN, 1965.

31. Zwanenburg W., Recherches sur la prosodie de la phrase jranraise, Universitaire Pers Leiden, 1965.

32. Memoire de maitrise par EwaPoterałowiczsous la direction de M.E. Ucherek, Faculte des Lettres de l'Universite deWrocław, Wrocław1976.

II

Porównanie stosowania interpunkcji ~ , i polskim ma na celu

przybliżenie

i ula '.

3 O

1

6 4

4

LI

!

zastosowania znaków Interpunkcyjnych,

terpretacjęukrytych nieraz myśli pisarzy • I"""""~Vn .

Oddawana do rąk Czytelników praca Interpunkcjd

w

języ­

kdCh frdncuskJm i polskim - Slgnes de ponctudtion en frdn~dls

et en polondis jest przeznaczona dla różnych osób: specjali-stów romanispecjali-stów, tłumaczy literatury francuskiej, sekretarek firm francusko-polskich, takżeaktorów przygotowującychrole na podstawie oryginalnych tekstów, a wreszcie dla studentów

piszącychprace dyplomowe I kompozycje literackie w języku

francuskim.

Wydawnictwa Politechniki Wrocławskiejsa do nabyda w nastepujacych kslegarnlach: "roiltechnika", Wybrzeże Wyspiańskiego27, 50-370 Wrodaw. budynek A-I rWr.•

tel. (0-71) 320-25-34,

"lech" plac Grunwaldzki 13, 50-377 Wrodaw budynek D-I PWr.• tel. (0-71) 320-32-52

rrowadzlmysprzedał wysyłkowa