132 RECENZJE
PODSUMOWANIE
Podtrzymuje swoj a opinie, któr a napisaem w zwi azku z recenzj a innej ksi azki B. Kieres´
Wypada w tym miejscu pogratulowac´ Autorce doskonaej „intuicji” filozoficznej, dos´c´ dobrego warsztatu, którym mógby poszczycic´ sie niejeden „zawodowy” filozof. Kieres´ przyznaje, ze „nie zajmuje sie profesjonalnie filozofi a” […]. Takiej fachowos´ci mozna zyczyc´ wielu pedagogom, którzy na skutek z´le przeprowadzonej propedeutyki filozofii lub jej ideologicznego charakteru, w najlepszym przypadku bezzasadnie j a kompiluj a (Nalezy tu dodac´, iz jezyk wypowiedzi B. Kieres´ jest prosty, klarowny, co jest dodatkowym atutem ksi azki, gdyz nie utrwala dodatkowej bariery, jaka jest zwi azana z uzywaniem terminologii filozoficznej i naukowej)10.
„Takie bed a Rzeczypospolite, jak jej modziezy chowanie” (Jan Zamoyski, cyt. za: A. Maryniarczyk, Sowo od Wydawcy, s. 7). Ksi azka Barbary Kieres´ stanowi bardzo wazny gos, s´wiadcz acy was´nie o tym zatroskaniu o „modziezy chowanie”, o ksztat wspóczesnej refleksji nad wychowaniem i filozofi a wychowania w Polsce. Powinna ona zostac´ doceniona i krytycznie przeanalizowana przez tych wszystkich, którym bliska jest refleksja o wychowaniu. Gor aco polecam prace B. Kieres´ zarówno teorety-kom wychowania, jak i osobom praktycznie zmagaj acym sie z trudem tej sztuki. Ksi az-ka U podstaw pedagogiki personalistycznej. Filozoficzny kontekst sporu o wychowanie to obowi azkowa lektura. Serdecznie gratuluje autorce jej dziea, zycz ac, aby nie tylko trafio „pod strzechy”, ale i równiez do opiniotwórczych „salonów”.
Mikoaj Krasnodebski doktor filozofii, absolwent Uniwersytetu Kardynaa Stefana Wyszyn´skiego
Janusz MARIAN´ SKI, Godnos´c´ ludzka jako wartos´c´ spoeczno-moralna: mit czy
rzeczywistos´c´? (Studium interdyscyplinarne), Torun´: Wydawnictwo Adam
Marszaek 2016, ss. 527.
DOI: http://dx.doi.org/10.18290/rped.2016.8(44).1-10
Zagadnienie godnos´ci jest niezwykle wazne dla pedagogów. Godnos´c´ bowiem stanowi niezwykle wazn a wartos´c´ w wychowaniu modego czowieka. Z tej wartos´ci, jak ze z´róda, „wypywaj a” orientacje na inne wartos´ci, ustosunkowania do innych. Mozna j a okres´lic´ jako „punkt startowy” w budowaniu aksjosfery w wymiarze
jed-10M. K
RASNODE BSKI, „Zeszyty Naukowe Szkoy Wyzszej Przymierza Rodzin. Seria Peda-gogiczna” 1(2009), nr 3, s. 138.
133 RECENZJE
nostkowym i spoecznym. Mimo tej doniosos´ci, godnos´c´ nie znajduje naleznego miejsca w literaturze pedagogicznej. Te luke literaturow a wypenia recenzowana pozycja. Jej interdyscyplinarny charakter sprawia, ze pedagodzy otrzymuj a bogaty zasób wiedzy na temat godnos´ci oraz z´ródo inspiracji do badan´ nad godnos´ci a pod-miotów edukacji.
Recenzowana praca skada sie z pieciu obszernych rozdziaów, nawi azuj acych do róznych dyscyplin naukowych, dzieki czemu otrzymujemy holistyczny obraz godnos´ci czowieka jako wartos´ci spoeczno-moralnej.
W rozdziale pierwszym autor dokonuje gebokiej analizy zagadnienia godnos´ci w ujeciu filozoficznym i teologicznym. Eksponuje w ten sposób, ze godnos´c´ jest wartos´ci a wrodzon a, niepodzieln a i niezbywaln a oraz nadprzyrodzon a. Podkres´la przy tym, ze godnos´ci nie mozna sie wyrzec, nie mozna sie wyrzec swej ontycznej struk-tury. Godnos´c´ nadprzyrodzona jest zwi azana z powoaniem czowieka do uczestnic-twa w zyciu Boga. Autor zwraca uwage, ze w czasach kryzysu urzeczywistnienia wiary w Boga wielu ludzi wierz acych nie do kon´ca akceptuje godnos´c´ osoby ludzkiej we wszystkich stadiach rozwoju czowieka (np. godnos´c´ dzieci nienarodzonych, ludzi nieuleczalnie chorych, osób pozbawionych s´wiadomos´ci) (s. 24).
Powyzej wskazane uwagi inspiruj a pedagogów do zgebiania wiedzy na temat uwarunkowan´ stosunku do tej wielkiej wartos´ci, jak a jest godnos´c´, poprzez prowa-dzenie gruntownych badan´.
Przedmiotem analizy rozdziau drugiego s a teoretyczne aspekty godnos´ci ludzkiej z punktu widzenia psychologii i socjologii. Stanowi on skonkretyzowane studium godnos´ci jako wartos´ci zmiennej, dynamicznej; godnos´ci nabywanej, osobowos´ciowej. Ten aspekt godnos´ci jest szczególnie wazny dla pedagogów praktycznie zorientowa-nych, bowiem okres´la kierunek dziaan´ pedagogicznych zorientowanych na urzeczy-wistnianie czynu, a wiec dziaanie moralnie wartos´ciowe, poprzez które budowana jest godnos´c´ osobowos´ciowa. Zas´ integracja godnos´ci osobowej i osobowos´ciowej stanowi paszczyzne integralnego rozwoju i wychowania.
W rozdziale trzecim, zatytuowanym „Godnos´c´ ludzka jako wartos´c´ naczelna w s´wiadomos´ci Polaków”, autor dokonuje przegl adu badan´ empirycznych wybranych autorów. Badania te dotycz a: rozumienia godnos´ci ludzkiej przez modziez, miejsca i roli godnos´ci jako wartos´ci ws´ród wartos´ci podstawowych, godnos´ci ludzkiej w konteks´cie wartos´ci uroczystych (odczuwanych), postaw godnos´ciowych versus postaw pragmatycznych. Autor odwouje sie gównie do badan´ w s´rodowiskach mo-dziezowych. Przytoczone opisy i analizy wyników stanowi a mocny bodziec do pro-wadzenia badan´ pedagogicznych w tym zakresie. Otwieraj a na nowe problemy ba-dawcze oraz strategie badan´ pedagogicznych o charakterze empirycznym.
Przedmiotem analiz w rozdziale czwartym s a sytuacje spoeczne naruszaj ace godnos´c´ ludzk a. Z pedagogicznego punktu widzenia na uwage zasuguje analiza róznych sytuacji zyciowych, w których jak podkres´la autor „godnos´c´ czowieka jest respektowana albo w sposób umiarkowany, lub zdecydowany kwestionowana, a nawet negowana”. Przedmiotem szczególnej uwagi pedagoga s a sytuacje zagraza-j ace godnos´ci dziecka. Ws´ród tych sytuacji ks. prof. J. Marian´ski wyróznia: sytuacje w rodzinie, w szkole, w miejscu zamieszkania. Sytuacje rodzinne uwarunkowane s a bied a, bezrobociem brakiem wyksztacenia, bezradnos´ci a wychowawcz a rodziców, zdarzeniami losowymi.
134 RECENZJE
Przemoc ze strony nauczycieli stanowi czynnik generowania sytuacji zagrazaj a-cych godnos´ci dziecka. Autor na podstawie analizy literatury pedagogicznej dokonuje syntezy wskazan´ pedagogicznych w zakresie poszanowania godnos´ci. Punktem odnie-sienia analizowanych zjawisk s a spoeczne zagrozenia godnos´ci osoby ludzkiej we-dug spoecznego nauczania Kos´cioa. Szczególna uwaga zostaa zwrócona na naucza-nie Jana Pawa II, Benedykta XVI i Franciszka.
Szczególn a egzemplikacje zagrozen´ godnos´ci czowieka stanowi a sytuacje zagra-zaj ace godnos´ci ludzkiej w ujeciu socjologicznym. Autor czyni niezwykle suszn a uwage dla socjologów: „sytuacje naruszaj ace godnos´c´ osoby ludzkiej socjologia o orientacji personalistycznej powinna w wiekszym zakresie niz dotychczas opisywac´, interpretowac´ i wyjas´niac´” (s. 365). Te sowa odnosz a sie równiez do pedagogów, gdyz przedmiotem ich zainteresowan´ badawczych jest pedagogika personalistyczna. Dla pedagogów przedmiotem szczególnej uwagi s a spoeczne uwarunkowania wychowania ku wartos´ciom godnos´ciowym; stanowi a one przedmiot analiz w roz-dziale pi atym. Punktem wyjs´cia jest analiza pojecia wychowania moralnego przez znanych pedagogów i socjologów (W. Okonia, E. Adamowskiego, J. Majke). Podsta-we rozwazan´ dotycz acych godnos´ci ludzkiej w teorii i praktyce wychowania; rodziny jako s´rodowiska ksztatowania postaw godnos´ciowych; grup rówies´niczych jako podmiotów wychowania moralnego; s´rodków spoecznego przekazu, religii i Kos´cioa jako s´rodowiska wychowania moralnego stanowi a teologiczne, filozoficzne, psycholo-giczne i socjolopsycholo-giczne ujecia godnos´ci czowieka i róznorodnych jej uwarunkowan´. Jak zauwaza autor, „wychowanie ku wartos´ciom godnos´ciowym nie jest atwe” (s. 26). Aczkolwiek nalezy podkres´lic´, ze bedzie ono atwiejsze dla tych wszystkich, którzy przeczytaj a te tak wazn a pozycje ksi azkow a. Powinien zapoznac´ sie z ni a kazdy nauczyciel, bez wzgledu na poziom ksztacenia, poczynaj ac od nauczyciela przedszkola i edukacji wczesnoszkolnej, a skon´czywszy na nauczycielu akademickim, szczególnie odpowiedzialnym za ksztacenie przyszych pedagogów.
Krystyna Chaas Instytut Pedagogiki KUL
Wychowanie integralne w edukacji katolickiej. Idee twórcy instytucje
[Integral Upbringing in Catholic Education. Ideas Creators Institutions], red. s. M. Loyola OPIELA, Ewelina S´WIDRAK, Magorzata OBACZ, Lublin: Wydawnictwo KUL 2014, ss. 378.
DOI: http://dx.doi.org/10.18290/rped.2016.8(44).1-11
The issue of integral upbringing is immensely important, especially nowadays, in an era, when the most important and timeless values are likely to disappear. The
