Körmendy, Adrienne
"Kleine Enzyklopädie "Weltgeschichte",
t
. 1-2", red. W. Markow, A. Anderle, E.
Werner, H. Wurche, Leipzig 1981 :
[recenzja]
Przegląd Historyczny 74/3, 581-582
1983
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
Z
A
P
I
S
K
I
Kleine Enzyklopädie „Weltgeschichte" t. I—II, red. W. M a r k o w ,
A. A n d e r l e , E. W e r n e r , H. W u r c h e , WEB Bibliografisches In sti tu t, Leipzig 1981, s. 634, 624.
Drugie, popraw ione i uzupełnione wydanie encyklopedii historii św iata u k a zało się w Lipsku w r. 1981. P raca ta należy do modnego dziś n u rtu wydaw nictw historycznych o charakterze ogólnym (encyklopedie, słowniki, w ybory źródeł itp.), kierow anych do sym patyków dziejów ojczystych i powszechnych, ale także do profesjonalnych historyków o w ąskiej specjalizacji, którym ma pomóc w o rien tacji w najnow szych osiągnięciach całej historiografii. W artość tak pom yślanych prac zależy oczywiście głównie od sk ład u nie tylko kom itetu redakcyjnego lecz także zespołu autorów piszących poszczególne hasła.
Prezentow ana encyklopedia składa się z 6 części. Część pierw szą stanow i p re historia ludzkości. Drugą, dzieje poszczególnych państw św iata, przedstawione w porządku alfabetycznym . Znalazło się tu także miejsce na om ówienie historii państw dziś już nie istniejących, a więc takich, ja k Akkad, Asyria, Babilon, Bi zancjum, K artagina, Palestyna, Fenicja, Im perium Rzymskie, Sum er. Dzieje innych państw współcześnie nie istniejących encyklopedia przedstaw ia w ram ach haseł do tyczących krajów , na terenie których państw a takie rozw ijały się w przeszłości. Na przykład hasło P eru zaw iera także inform acje o państw ie Inków.
W szystkie hasła w części drugiej zbudowane są według tego samego klucza: n ajp ierw podają oficjalne nazwy państw a, potem typ ustroju, obszar, liczbę miesz kańców, język lub języki oficjalne itp., dalej następuje zarys rozwoju historycz nego od czasów najdaw niejszych po dzień dzisiejszy ze specjalnym naciskiem na dzieje najnowsze. H istoria w rozum ieniu autorów encyklopedii to nie tylko dzieje polityczne, lecz także społeczne i gospodarcze. Świadczy o tym dobrze treść po szczególnych haseł. N iektóre hasła zaw ierają dodatkowo chronologię najw ażniej szych w ydarzeń historycznych, krótkie biogram y w ybitnych postaci·, prezentują p a rtie i ugrupow ania polityczne itp.
Trzecia część encyklopedii to leksykon historyczno-polityczny. Tu autorzy p rzedstaw iają pojęcia, term iny i instytucje sw oiste dla dziejów kilku państw lub historii w ogóle. Znaleźć tu można zatem takie hasła, jak: absolutyzm, rew olucja ag rarna, anarchizm , Liga ATabska, W ojna stuletnia, W ielkie O dkrycia Geograficz ne itp.
Część czw arta to indeksy: osobowy i przedmiotowy. Część p iąta ma charakter szczególny. T utaj autorzy uzupełnili i popraw ili m ateriał, ja k i znalazł się wcześ niej w pierwszej edycji encyklopedii, ale przede w szystkim dopisali historię o sta t nich k ilk u lat. I to pozwala czytelnikom uświadom ić sobie tem po zmian, bo nie zawsze postępu, jak ie m ają m iejsce w niektórych k rajach naszego globu. Część ostatnia to m apy. Je st ich bardzo dużo, zajm ują aż 64 strony, a do tego dochodzą m apy rozmieszczone w tekście. Encyklopedię ubarw iają i uzupełniają liczne zdję cia. W sumie zajm ują one 96 stron.
Nie pretendując tu w żadnej m ierze do prób oceny jakości i wartości p re zentow anej encyklopedii h isto rii św iata, stw ierdzić należy jedno: historycy n ie mieccy mieli odwagę podjęcia się realizacji takiego dzieła. Jak dalece jest ono P R Z E G L Ą D H IS T O R Y C Z N Y , T O M L X X I V , 1983, Z E S Z . i
582
Z A PISK Ipotrzebne i pożyteczne dla różnych kręgów czytelniczych, nie m usim y się chyba przekonywać. Być może, ukazanie się dwóch edycji Kleine Enzyklopädie „Weltge schichte” zachęci polskich historyków do pójścia śladam i niem ieckich kolegów.
A . Ko.
W iesław K a p r o w s k i , Mapy topograficzne i prace kartograficzne
w A fryce, Państw ow e W ydawnictwo Naukowe, W arszawa 1982, s. 216.
Je st to praca, k tóra może okazać się niezbędną dla każdego polskiego afry k a- nisty. Jej celem jest przedstaw ienie m ożliwie aktualnego stanu pokrycia topogra ficznego i prac kartograficznych, zarów no dla całego kontynentu, ja k i dla po szczególnych — w sumie sześćdziesięciu — krajów . Tak sform ułow any cel narzucił określoną konstrukcję pracy: składa się ona z trzech .— w yodrębnionych przez autora — części.
Część ogólna zaw iera rozdziały o pracach topograficznych i kartograficznych w okresie kolonialnym , o pracach topograficznych w Afryce po roku 1950 i o p ra cach kartograficznych w Afryce po ro k u 1950. Część szczegółowa przedstaw ia k o lejne k raje afrykańskie i w stałym porządku zaw iera następujące elem enty: A — przegląd historyczny prac topograficznych i kartograficznych; В — m apy uraędo- w,e do 1974 r. topograficzne i topograficzno-przeglądowe; С — w ażniejsze m apy tem atyczne: przeglądowe i seryjne; D — m apy turystyczne: szczegółowe i prze glądowe; E — atlasy. Z w yjaśnień au to ra w ynika, że b ra k w zm ianki o w ydaw nic tw ach w poszczególnych punktach (A—E) nie zawsze świadczy o b rak u odpowied nich pozycji, a raczej o b raku inform acji w Polsce n a ten tem at.
Podając w porządku alfabetycznym k ra je A fryki, au to r umieszcza pod nazwą polską i oficjalną każdego k ra ju datę uzyskania niepodległości oraz inform acje o w ielkości powierzchni i liczbie m ieszkańców — na ogół na podstaw ie danych urzędowych z połowy la t siedem dziesiątych naszego stulecia.
K artograficzny i topograficzny obraz Afryki przedstaw iony w prezentow anej pracy pow stał w oparciu o m ateriały dostępne w Polsce. W przekonaniu au to ra m ateriały te nie są skąpe, lecz w ykazują niekiedy znaczne luki, k tóre z czasem dopiero będzie można wypełnić. Sądząc z pracy luki te dotyczą głównie m ap tu rystycznych, które dla historyka nie m ają podstawowego znaczenia.
P raca m a także ambicje ukazania ogromnego niekiedy w ysiłku w ielu rządów afrykańskich i instytucji naukow ych z całego św iata, by sprostać dziełu stw orzenia topograficznego i kartograficznego obrazu swego k ra ju czy n a w et całego k o n ty nentu. W w ysiłkach tych nie zabrakło rów nież Polaków (por. np. m apę na s. 169). O statnią (trzecią) część pracy stanow ią m apy. W dziale „A” czytelnik znajdzie: 1. A fryka. Podział n a jednostki polityczne; 2. Stopień poznania A fryki przez E uro pejczyków; 3. Afryka. Obce prace topograficzne i kartograficzne po 1950 r.; 4. A fry ka. Skorowidz M iędzynarodowej Mapy Św iata 1:1000 000; 5. A fryka. Skorow idz m apy AMS (Army Map Service — am erykańska służba kartograficzna armii) 1:2 000 000; 6. A fryka. Skorowidz Mapy Św iata 1:2 500 000; 7. A fryka. Skorowidz World A eronautical C hart ICAO (International Civil A viation Organization) 1:1 000 000. W dziale „В” ukazano 45 skorowidzów m ap państw afrykańskich, a więc m ap obrazujących topograficzne i kartograficzne poznanie danego kraju. Historyk, który zapozna się z m apam i rw pracy Kaprowskiego, nie pozbędzie się zapewne przekonania, że oto więcej dowiedział się o procesie geograficznego odkryw ania Afryki, hiż gdyby przeczytał n a ten tem at wiele opasłych tomów.
P racę uzupełniają: bibliografia, w ykaz m ap topograficznych i topograficzno- -przeglądow ych w Afryce (według skal), w ykaz służb kartograficznych w Afryce oraz objaśnienia skrótów.
