K s. W o j c i e c h G ó r a l s k i , K o n k o r d a t p o l s k i 19 9 3 o d p o d p i s a n i a do r a ty fi k a c ji, W a r s z a w a : W y d a w n i c t w o A k a d e m ii T e o lo g ii K a to lic k ie j 1998, ss. 191.
N a k ła d e m w y d a w n ic tw a A T K u k az ała się in teresująca p ublikacja pośw ię cona p ro b le m a ty c e k o n k o rd ato w e j. A utorem je j je st zn a k o m ity kanonista, dziekan W y d z ia łu P ra w a K a n o n ic z n e g o , kie ro w n ik K ate dry K o ścieln e g o P ra w a M a łże ń sk ie g o i R o d z in n e g o A kade m ii T eo lo g ii Katolickiej w W a rsz a w ie , P rz ew o d n ic ząc y Sekcji Kano- n istó w przy K om isji N auki W iary K onfe re ncji E piskopa tu Polski, czło nek Rady P ra w n e j o ra z R ady N a u k o w e j tejże K o n fe re n cji, ks. prof. dr hab. W ojciech Góralski.
Ks. prof. W o jcie ch G óralski ja k o je d e n z ne g o c ja to ró w konkordatu, w chodzący w skład D ele gac ji S to licy A p o sto ls k iej, pro b le m a ty c e k o nkordatow e j pośw ięcił już wiele publikacji. N a sz c z e g ó ln ą u w ag ę z a sługuje, nap isan a w spólnie z ks. W ito ld em A d a m c z e w s k im , k sią ż k a K o n k o r d a t m ię d z y Stolicą A p o sto ls k ą i R zec zą p o sp o litą z 2 8 lipca 1993 r, (Pło ck 1994).
P rz e d m io te m tam tej publikacji była ana liz a p o ró w n a w c z a tekstu konkordatu z p r z e p isa m i p r a w a k a n o n i c z n e g o i polskiego. N ato m ias t z a daniem o becnej publikacji je s t u k a z a n ie prze biegu w ielkiej debaty toczącej się od 1993 do 1997 r., a właściwue do m o m e n tu p o d p is a n ia u sta w y raty fik a cy jn e j w dniu 24 I 1998 r. prze z prezydenta RP, A. K w a ś n ie w s k ie g o , w W a rsz a w ie i P ap ie ża Ja n a P aw ła U w W aty kanie.
K o n k o r d a t m ię dzy S to lic ą A p o sto ls k ą i R z e c z p o s p o litą Polską, podpisany 28 lipca 1993 r., stanowi doniosłe w y d a rz e n ie w historii n ajn o w s zy c h relacji na płaszczyźnie K o śc ió ł k a t o łic k i- p a ń s tw o . U m o w a ta s fin alizo w a ła długotrw ały i bardz o trudny p ro c e s n o rm aliza cji s to s u n k ó w K o ś c i ó ł - p a ń s t w o , który trwał od ze rw a n ia przez Rząd J e d n o ś c i N ar o d o w e j w dniu 12 IX 1945 r. k onkordatu m ię d z y w o je n n e g o z 10 II 1925 r. A k tu aln y k o n k o rd at, regulując c a ło k sz tałt relacji K o ś c i ó ł-p a ń s tw o . stal się je d n o c z e ś n ie g w a r a n te m p o s z a n o w a n i a n ie za leż ności i autonom ii o b y d w u wspólnot: relig ijn ej i politycznej.
F o rm a ln y proces ratyfikacji to szereg w y d arze ń od p o dpisa nia do w y m ia n y not ra ty fik a c y jn y c h . Z w y k le z a jm uje to kilka m iesięcy. N ato m ias t w P olsce bieg p r o c e dury ratyfika cyjne j trwał z n a cz n ie dłu żej z p o w odu prze szkód natury politycznej.
O d m o m e n tu p o d p is a n ia tego m o d e lo w e g o dla p aństw europe jskic h traktatu, jak p o d k r e śla ł to p ap ież Jan P aw eł II, partie p o stk o m u n isty c z n e chciały zaham ow ać pro c e s ratyfikacji prze d staw ia ją c k o n k o r d a t w p o lsk o jęz y czn y c h m ediach ja k o um owę u d z i e la ją c ą przy w ile jó w ty lko K o śc io ło w i k ato lic k iem u , o d b ie ra jąc ą P olsce pełną s u w e re n n o ś ć , w p r o w a d z a ją c ą za sa dy p a ń s tw a w y z n a n io w e g o , n ie zg o d n e g o z k o n sty tucją. T e i inne n ie u z a sa d n io n e zarzuty sk ie ro w a n e p rze ciw k o n ie k tó ry m zapisom k o n k o rd a tu b e z k r y ty c z n ie p o w ie la n o za p o m o c ą środków m a so w e g o k o m unikow a nia. R o s n ą c a nie chęć do k o n k o rd a tu , a r g u m e n to w a n a rz e k o m y m i tr udnościam i interpreta cy jn y m i, u dzieliła się w y b ra n e m u w 1993 r. p ar la m e n to w i, który z tego dokum entu u c z y n ił p r z e d m io t gry p o litycz nej. W zd e c y d o w a n e j w iększośc i w rogo ustosunkow any do K o ś c i o ła k a t o lic k ie g o S ejm R P II k ad e n cji, w y k o rz y stu ją c w sze lkie legislacyjne m o ż liw o ś c i, skutecznie b lo k o w a ł proces ra ty fik a c y jn y aż do now ych wyborów' p arla m e n ta r n y c h (21 IX 1997).
C elem o m a w iane j pracy je s t u kaz anie drogi pro w a d z ą c e j od p o d p is a n ia d o r a ty f i kacji konkordatu, z uw zg lę d n ie n iem sz cz e g ó ło w y c h m e a n d r ó w b e z p r e c e d e n s o w e j procedury ratyfikacyjnej (s. 12). A utor skrupulatnie prze d staw ia ją c tr w a ją c ą cztery lata i sześć m iesięcy, n a z n a c z o n ą w ie l o m a p rz e c iw n o śc ia m i, drogę do ratyfikacji konkordatu podzieli! na osiem e tapów , które o d p o w ia d a ją k o le jn y m r o z d z ia ło m k s ią ż ki: 1. D ro g a do zaw arcia k o n k o r d a tu ; II. D r a s ty c z n e w s trzy m a n ie p r o c e d u r y r a ty fik a cyjnej', III. N i e p a rla m e n ta rn a gra na z w ło k ę ; IV. P r ó b y p r z e ła m a n ia im pasu i d a lszy zastój', V. O d u m ia rk o w a n e g o op ty m izm u do g łę b o k ie g o ro zc za ro w a n ia , VI. N o w e okoliczności: VII. U staw y o ko ło k o n k o rd a to w e p r z e d kon k o rd a te m ? : VIII. K u r a ty fikacji.
Ks. prof. W. Góralski opisuje w sposób sz c z e g ó ło w y p rze b ieg w y d a rz e ń , których był św iadkiem p o cz ątk o w o ja k o negoc ja tor, a następnie j a k o bystry o bse rw ator. Na podstawie in form acji za w artych w pu b lik a cjac h p raso w y ch u k az ał on w szy s tk ie klu czowe problem y zw ią za ne z u p o k arz ają cy m dla K o ś c io ła i N aro d u o d w le k a n ie m ratyfikacji konkordatu, o któ rych p rez y d e n t RP Lech W a łę s a p ow iedział: „ W sty d z ę się, że coś takiego dzieje się w kraju P a p ie ż a ” (s. 56).
Autor, m im o iż nie korzystał z „ B iu le ty n u S e j m o w e g o ” , u w z g lę d n ił d o k u m e n ty mające dec ydują cy w pływ na prze bieg procesu raty fik a cy jn e g o , ja k im i są o ś w ia d c z e nia i deklaracje obu u k ła dają cyc h się Stron (s. 79, 91 i 104).
Do pracy A u to r dołączył cztery aneksy: 1. T ekst ko n k o rd atu p o lsk ie g o z 28 VII 1993 w ję z y k a c h p o lskim i w łoskim ; 2. U sta w ę ra ty f ik a c y jn ą z 8 I 1998 r.; 3. U s ta wę z dnia 26 cz erw ca 1997 r. o fin a n so w a n iu P ap ie sk ie j A k ad e m ii T e o lo g ic z n e j w K rakowie z budżetu p a ń s tw a oraz 4. K a le n d a riu m w y d arze ń i prac zw ią z a n y c h z zaw arciem i raty fik a cją konkordatu.
Książkę K o n k o r d a t p o lsk i ks. prof. W. G ó ra lsk ie g o należy p rzy ją ć z d u ż y m u z n a niem dla erudycji p raw niczej A u to ra i z n adzieją, iż prac a ta p rzy c zy n i się do z r o z u m ienia obiektyw nej p raw d y o k o n k o rd ac ie n a etapie je g o p o w s ta w a n ia i p rze b ieg u procesu le gisla cyjn ego. P u b lik a c ja ta stanowi w ie lk ą po m o c dla u sta le n ia zn a c z e n ia norm w pisanych do ko n k o rd atu przy użyciu w y k ład n i h istorycznej.
Ks. M ir o s ła w Sitarz
Ks. J ó z e f K r ę t o s z, A r c h i d i e c e z j a lw o w s k a o b r z ą d k u ł a c i ń s k i e g o w o k r e sie jó z e f i n i z m u ( 1 7 7 2 - 1 8 1 5 ) , K a to w ic e : K s i ę g a r n i a św . J a c k a 1996, ss. 367.
Druga c h ronologicznie co do p o w sta n ia m e tr o p o lia ła ciń s k a w P olsce p ełn iła na swoim terytorium c h lu b n ą rolę p o m im o wielu prz e c iw n o śc i i trudności. A rc h id ie c e z ja lw ow ska w y c h o w y w a ła K o ścio ło w i lud w ierz ący, m iłując y B o g a i za c h o w u ją c y jedność z O jcem Świętym . P o m im o iż b y ła n a r a ż o n a na splot n ajró ż n ie jsz y c h tru d ności i tarć w y z n a n io w y c h , w alk n a r o d o w o śc io w y c h , n a ja z d ó w n ie p rz y jac ie lsk ic h
