Mirosław Wójcik
Doktor nauk humanistycznych Józef
Pająk (1948-2000) : wspomnienie
pośmiertne
Nauczyciel i Szkoła 1-2 (10-11), 269-273
M irosław W ójcik
Doktor nauk humanistycznych Józef Pająk
(1948-2000) — wspomnienie pośmiertne
Z w ielkim żalem pożegnaliśm y dnia 11 stycznia 2000 roku (zm arł 8 stycznia) naszego dobrego kolegę, nauczyciela i w spółpracow nika, doktora Józefa Pająka, nieodżałow anego druha na krętej ścieżce trudów życiow ych i zaw odowych.
D oktor Jó zef Pająk urodził się 19 lipca 1948 roku w O lzie, w si pogranicza polsko-czeskiego i zapewne funkcjonow anie w obszarze sym biozy narodów i kul tur przepoiło Go na całe późniejsze lata głębią rozum ienia ludzkich spraw, spole- gliw ością oraz tolerancją i pow ściągliw ością, którą w ykazyw ał jak o człow iek, pracow nik i pedagog. Był absolwentem Liceum O gólnokształcącego im. 14. Pułku P ow stańców Śląskich w W odzisławiu Śląskim oraz stacjonarnych studiów p eda gogicznych, które odbył w Filii U niw ersytetu Śląskiego w C ieszynie w ram ach specjalności nauczanie początkow e z w ychow aniem m uzycznym . Studia te, które ukończył w 1974 roku, pozw oliły M u zapew ne dogłębnie zrozum ieć nie tylko pro blem y edukacyjne społeczeństwa polskiego, ale rozw inęły w N im szczególną w raż liwość artystyczną, która będąc dzisiaj unikatow ym darem nielicznych ubogaca nas pięknem i harm onią otaczającego świata. W obecności naszego zm arłego K olegi zaw sze bow iem czuliśm y się dobrze i um ieliśm y te dziś ju ż przyw oływ ane w spom nieniam i spędzane z nim chw ile przeobrażać w radość bycia człow ieka z człowiekiem. Ta szczególna zatem w rażliwość doktora Józefa Pająka, w spaniałe go nauczyciela, wychowaw cy w ielu pokoleń dzieci, m łodzieży i pedagogów w yra żała się w delikatnej i subtelnej „m elodii” Jego charakteru, charakteru człow ieka dobrego, uczciwego, praw ego i w łaściw ie spełniającego obow iązki, które stały się treścią Jego życia. Z pew nością nie bez znaczenia je s t i to, iż pochodził z rodziny robotniczej, dobrze znającej i rozum iejącej ludzki trud, ale i radość w ynikającą z efektów pracy. D oktor Jó z e f Pająk bow iem bardzo w cześnie rozpoczął życie zawodowe. Być m oże został do tego zdeterm inow any w arunkam i, w których żył, lecz z pew nością był człow iekiem , który dzięki tem u w czesnem u dośw iadczeniu i w ieloletniej nauce, ja k ą w yniósł z pracy w łasnych rąk, zyskał najlepsze z m ożli wych spojrzenie na życie i drugiego człowieka. D oświadczenia te bow iem budow a ne były tak pracą intelektualną, w ysublim ow aną w m yśli naukow ej, ja k i ciężką
270
Nauczyciel i Szkoła 1 -2 2001 pracą zw ykłego ludzkiego znoju, której sym bolem z pew nością w obszarze Śląska je s t praca górnika. N ie była ona obca Zmarłem u, gdyż jeszcze przed studiam i pe dagogicznym i pracow ał w kopalni M arcel i . M aja w W odzisławiu Śląskim . Praca akadem icka naszego K olegi skupiła się w okół problem atyki organizacji szkolnic tw a podstaw ow ego na Śląsku Cieszyńskim w latach 1945-1970. Taką też przedło żył rozpraw ę, kończąc studia z w ynikiem bardzo dobrym. Zainteresow ania nau kowe powodowały naszego Kolegę do dalszego zajmowania się problem atykąpod- ję tą podczas studiów. W yniesione z ich toku osiągnięcia zyskały uznanie profeso rów, którzy skierow ali Józefa Pająka na studia II stopnia na-W ydziale N auk Spo łecznych U niw ersytetu Śląskiego w Katow icach. U kończył je z sukcesem , przed kładając rozpraw ę pod tytułem: Realizacja podstaw ow ych i regulacyjnych fu n kcjidyrektora szkoły, a je g o budżet czasu, ocenioną jako bardzo dobra i opublikow aną
częściowo w „O świacie i W ychowaniu” (1997, nr 16). Pierw sze sukcesy naukowe Józefa Pająka oraz proces silnego dojrzew ania Jego osobow ości pedagogicznej, w nikliw ego rozum ienia problem ów organizacji i oświaty, w szystko to zapewne było przyczyną podjęcia przez N iego pracy na etacie asystenta-stażysty w Zakła dzie O rganizacji i Zarządzania O św iatą na W ydziale Pedagogiki i Psychologii U niw ersytetu Śląskiego (od 1 października 1976 roku). W Zakładzie tym pozostał z nami jako nasz K olega, nauczyciel i drogi nam w spółpracow nik przez następne długie lata, dzieląc się z nami sw oją w iedzą i znakom itą kom petencją jako owocem swej dojrzałej pracy naukowej. Jej efektem była przedłożona rozpraw a doktorska pod tytułem: System zarządzania szkolą — podział i realizacja fu n kcji organicznych
i regulacyjnych w kierownictwie zbiorczej szkoły gminnej. Została ona wysoko oce
niona przez recenzentów, wybitnych znawców tej problematyki: prof. dr. hab. J. N iem ca i prof. dr. hab. J. K roszela oraz prof. dr. hab. K. Czarneckiego. Recenzenci podkreślili ogrom ny w kład pracy badaw czej naszego K olegi w rozpoznanie i nau kow ą analizę organizacji i zarządzania ośw iatą polską. U znanie to było zapewne pow odem w niosku profesorów o opublikowanie rozprawy drukiem. Tak więc nasz K olega-asystent, a od 1981 r. (po obronie doktorskiej) adiunkt na W ydziale Peda gogiki i Psychologii śląskiej Alma M ater rozpoczął tym samym kolejny ważny etap budow ania polskiej teorii organizacji i zarządzania oświatą, w której m im o swej przedwczesnej i bolesnej dla nas śmierci zajmuje poczesne miejsce. Pracę naukową kontynuował kolejno w Katedrze Organizacji i Zarządzania O światą (do 1985 roku), później zaś w K atedrze N auczania Początkow ego i W ychowania Przedszkolnego, kierowanej przez je d n ą z pierwszych postaci polskiej pedagogiki wczesnoszkolnej — prof. zw. dra hab. Henryka M oroza. D yskurs naukow y z profesorem H enry kiem M orozem oraz innym i bliskim i M u w spółpracow nikam i, a także całą spo łecznością akadem icką Wydziału Pedagogiki i Psychologii Śląskiego Uniwersytetu zaow ocow ał w ielom a cennymi publikacjam i z zakresu organizacji i zarządzania
M irosław W ójcik — D oktor nauk humanistycznych Józef Pająk.
271
ośw iatą oraz kultury organizacyjnej w oświacie. B ył także człow iekiem o szero kich kontaktach naukow ych w obszarze społeczności akademickiej w całym kraju, czego w yrazem były liczne konferencje naukow e, w których brał udział.
N a w ielkie uznanie zasługuje dorobek naukowy naszego Kolegi. D oktor Józef Pająk opublikow ał pięć prac zwartych, 70 artykułów, rozpraw i recenzji w ogólno polskich czasopism ach pedagogicznych i pracach zbiorow ych różnych ośrodków akadem ickich naszego kraju, wygłosił około 12 referatów naukow ych i doniesień z badań z zakresu organizacji ośw iaty w Polsce, naw iązał aktyw ną w spółpracę naukow ą w ram ach stażu naukow ego z Pädagogischen H ochschule w Erfurcie. D oktor Jó zef Pająk był także aktyw nym pracow nikiem naukow ym w ram ach pro gram ów badaw czych prow adzonych przez w ybitnych profesorów, znaw ców pro blem atyki organizacji i zarządzania ośw iatą w Polsce. Był m.in. członkiem zespołu badawczego kierowanego przez prof, dra hab. K. Podoskiego z Uniwersytetu Gdań skiego. Praca tego zespołu oscylowała w okół m odernizacji systemu ośw iaty w Pol sce, a w szczególności dotyczyła organizacji ośw iaty w gminie. W badaniach tych uczestniczył doktor Jó zef Pająk w latach 1975-1980. Widać zatem, że jeszcze przed awansem naukow ym na stopień doktora w ykazyw ał dojrzałość badacza. W latach 1980-1985 uczestniczył w zespole badaw czym penetrującym doskonale nie organizacji szkolnictwa wiejskiego, kierow anym przez prof, dra hab. J. N iem ca. Obaj Profesorow ie — kierownicy program ów badaw czych — w odrębnym piśm ie podkreślili znaczenie wkładu naukow ego naszego K olegi w ich realizację.
D oktor Jó zef Pająk w ykazał się także szczególnym i um iejętnościam i orga nizow ania nauki. W latach 1977-1985 pełnił funkcję sekretarza naukow ego orga nizow anych cyklicznie przez K atedrę O rganizacji i Z arządzania O św iatą U niw er sytetu Śląskiego konferencji naukowych o zasięgu ogólnopolskim w Wiśle-Jaszowcu. Poziom naukow y tych obrad i ówczesne spotkania merytoryczne uczonych z pew nością były wynikiem umiejętności aranżow ania przez doktora Józefa Pająka dys kursu naukow ego. K olega nasz w latach 1981-1987 decyzją J.M . R ektora UŚ stał się odpow iedzialny za kształcenie pedagogiczne na w szystkich nauczycielskich kierunkach studiów prow adzonych w tej Uczelni.
W spom inając z żalem naszego K olegę doktora Józefa Pająka, nie sposób po m inąć Jego szczególnego wkładu w wychowanie młodych pokoleń, w kształtow a niu sylw etek nauczycieli, wychowawców, pedagogów, którzy w zorem swojego mistrza, nauczyciela i prom otora ponieśli ów poetycki „kaganek oświaty” w społe czeństwo polskie i poprzez których zapewne i dziś reformuje się edukacja w naszym kraju. Jest zatem i w tych reform ach m iejsce na w spom nienie naszego K olegi, który całą sw oją pracą badaw czą daw ał dowody na konieczność poszukiw ania optym alnego w zorca polskiej oświaty. Zatem dorobek naukowy, dzieło mistrza, żywe jest w dokonującej się ciągłej pracy Jego uczniów, około 150 magistrów
272
Nauczyciel i Szkota 1-2 2001 pedagogiki, których wypromował. Byli pośród nich i tacy, których nagrodą uhono row ała W ojewódzka Rada Postępu Pedagogicznego przy K uratorium O światy w Katowicach.D oktor Jó z e f Pająk był także cenionym pracow nikiem naukow o-dydaktycz- nym innych ośrodków akadem ickich w naszym regionie. Swym dośw iadczeniem i w iedzą w zbogacał aktyw ność akadem icką takich uczelni, jak: W yższa Szkoła Pedagogiczna Towarzystw a W iedzy Pow szechnej w W arszawie, W yższa Szkoła Z arządzania i M arketingu w Sosnowcu, W yższa Szkoła Edukacji W czesnoszkol nej z siedzibą w M ysłow icach, N auczycielskie K olegium Języka N iem ieckiego w Sosnowcu. Za sw ą w ielką pracę, w ielkie św iadectwo niebagatelnej tw órczości, dzieło rąk i umysłu, za wzbogacanie nas przez lata m ądrością refleksji doktor Józef Pająk kilkakrotnie nagradzany był przez J.M . R ektora U niw ersytetu Śląskiego. D ow odem tej w ielkiej pracy uczonego było także Jego aktyw ne uczestnictw o w dostojnych gremiach nauki polskiej oraz władz oświatowych. Był między innymi członkiem Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego, W ojewódzkiej Rady Postępu Pedagogicznego przy K uratorium O światy w K atow icach, Rady Program ow ej ds. D oskonalenia K adr Kierow niczych. D oktor Jó zef Pająk był także w ieloletnim naszym K olegą zw iązkowym , który w szeregach Z w iązku N auczycielstw a P ol skiego poprzez tradycję sztandaru ośw iaty w alczył o godność nauczycielską. N a zlecenie instytucji ośw iatowych w ojew ództw a katow ickiego w ykonał w iele cen nych prac z zakresu polityki oświatowej. Z pew nością na trwałe do dorobku teore tycznego oraz praktyki edukacyjnej w obszarze organizacji i zarządzania ośw iatą w Polsce weszły następujące prace zwarte naszego Kolegi: U warunkowania syste
mu zarządzania zbiorczym i szkołam i gm innym i (1981), Zbiorcza szkoła gm inna w teorii i praktycznej rzeczywistości (1982), A dm inistracja oświatowa stopnia podstaw ow ego na wsi w realizacji celów polityki oświatowej (1987), Organiza cja terenowej adm inistracji oświatowej. Teoretyczne i praktyczne aspekty dosko nalenia struktur i funkcjonow ania (1992), K ultura organizacyjna w ośw iacie
(1998).
D oktor Jó zef Pająk to człow iek w ielkiego serca i umysłu, o ogrom nym dorob ku zaw odowym i naukow ym , ale na podkreślenie zasługuje też bodaj najw iększe dzieło Jego życia: albow iem dzieło ojca rodziny. W raz z m ałżonką prof, dr hab. A gnieszką Stopińską-Pająk otaczał m iłością i dbał o rozwój w szechstronny córki A gaty i syna Przem ysława. Patrząc podczas ostatniego pożegnania na te dwie m ło de inteligentne osoby oraz na tych, którzy byli uczniam i, w spółpracownikam i, koleżankami, kolegam i, przyjaciółmi, a odprowadzali Go w bólu i ciszy na miejsce wiecznego spoczynku na cm entarzu w Sosnowcu, pew ni jesteśm y, że w szystko to, czego w życiu dokonał, całe dobro, które było udziałem Jego zwykłej ludzkiej pra cy, także pracy szczególnej, bo pracy uczonego, pozostanie na zaw sze w naszych
M irosław W ójcik — D oktor nauk humanistycznych Józef Pajqk.
273
sercach, um ysłach, i choć nie ma ju ż Józia pom iędzy nami, to dobro to, którego był A utorem , będziem y nieść w kolejne pokolenia nauczycieli, wychowaw ców, peda gogów oraz w P olską naukę, której tak bardzo był oddany. C ześć Jego pam ięci.
