B. L.
Ażeby zachować Borobudur
Ochrona Zabytków 22/2 (85), 158-159
1969
ków n astę p u ją c y c h w tra k c ie w ietrz en ia . 2. P rz ed m io tem analitycznego b ad a n ia che m icznego, zagadnienia w ietrz en ia , nie m oże być sam kam ień. M usi ono dotyczyć rów n ież ta k ich sp raw ja k sk ła d n ik i atm o sfery , zanieczyszczenia k am ien ia łącznie z zasoleniem , jego w ilgotność, odczyn w y cią g u w odnego itp. 3. W ogólnym zarysie znam y już dość dobrze procesy w ietrz en ia , ja k i k o n so lid acji k am ien ia. Je d n a k n a sza znajom ość szczegółów tych procesów oraz p rzyczyn i u w aru n k o w a ń je st je sz cze uboga. B rak było w re ferac ie p o d an ia m ożliw ości badaw czych tych szczegóło w ych procesów .
Po w ygłoszeniu i p rz e d y sk u to w a n iu re fe ra tó w w yłoniono spośród u czestników k o n fe re n c ji ko m isję do o pracow ania w niosków . O bjęły one trz y g ru p y zagadnień, a m ia now icie: 1. N ależy zw rócić uw agę na konieczność pow iązań b adań naukow ych nad w ietrz en ie m i zabezpieczeniem k am ien i z p ra k ty k ą k o n se rw a to rsk ą w zak resie za bezpieczania zabytków a rc h ite k tu ry i u rb a n isty k i. B ad an ia te z n a jd u ją w p ro b le m aty ce k o n se rw a to rsk ie b ezpośrednie zastosow anie. D otyczą one na ogół w y cin k o w ych p ro b lem ó w arc h ite k to n ic z n o -k o n se rw a to rsk ic h , są w ięc pom ocne arc h ite k to m , w k tó ry c h rę k a c h sk u p ia się całość zadań zw iązanych z k o n se rw ac ją określonych obiektów bądź zespołów o biektów zabytkow ych. D latego w ażne je st pow iązanie p r o w adzonych p ra c badaw czy ch z określo n y m i za b y tk a m i a rc h ite k tu ry i bezp o śred n i .udział w nich a rc h ite k tó w p row adzących p ra c e k o n se rw a to rsk ie na obiektach.
2. N ależy pow ołać ko m isję roboczą, k tó ra w te rm in ie do 30 czerw ca 1969 r. o p ra cuje in w e n ta rz potrzeb w zak resie b ad ań , u sta li ich k olejność i p rio ry te t. D la posz czególnych te m ató w pow o łan e zostaną g ru p y robocze; zw rócono uw agę na p o trzeb ę dbałości o m ięd zy n aro d o w y c h a ra k te r tych grup. 3. Z aleca się pow ołanie k o m órki w ydaw n iczej, k tó ra zajm ie się p u b lik a c ją w y n ik ó w p ra c badaw czych p row adzonych p rze z g ru p y robocze. Na zakończenie p rz e d y sk u to w a n o w nioski opracow ane przez k o m isję i p rz y ję to je jako rezo lu cję k o n feren c ji.
J anusz L e h m a n n .
W z w i ą z k u z o tr z y m a n ie m , wych odzącego d w a razy w miesiącu, b iu le ty n u prasowego „In fo rmatio ns U n e sco” R edakcja p r z e d r u k o w y w a ć będzie w dziale K r o n ik i n o ta tk i z za k re su zagadnień o m a w ia n y ch na la m ach naszego pisma. In fo rm a c je zaw arte w b iu l e t y nie dotyczą n a jw a żn ie jszy c h w y d a r z e ń i a kc ji o zna czeniu ś w ia to w y m , prow a d zo n yc h zgodnie z celami i p ro g ra m e m Unesco.
R ed ak cja
AŻEBY ZACHOWAĆ BOROBUDUR
Unesco otrzym ało trz y d a ry o łącznej w arto śc i 22.000 d olarów dla ra to w a n ia Boro- b u d u r, jednego z n a jsta rsz y c h i n a jb a rd z ie j fasc y n u ją c y c h sa n k tu arió w b u d d y jsk ich A zji. D ary te pochodzą od rz ą d u h o lenderskiego (15.000 dolarów ), w ład z m u n ic y p a l n ych B rem y (3.000 dolarów ) i fu n d a c ji „JD R 3rd F u n d ” w N ow ym Jo rk u , k tó ra do sta rc zy ła sp rzę t m eteorologiczny w arto śc i 4.000 dolarów .
Z b u d o w an e w sercu Ja w y w o statn ich la ta c h V III w iek u , B oro b u d u r p ozostaje n a j b ard z iej okazałym i n a jp ięk n iejsz y m obiektem p ó łk u li południow ej. S a n k tu a riu m g łów ne (stupa) w znosi się n a szczycie w zgórza o w ysokości 40 m ; w okół niego ro z lokow ane są k o n ce n try cz n ie, w trze ch rzęd ach , 72 m niejsze stu p y z k tó ry c h każda m ieści w sobie k a m ie n n ą fig u rę B uddy. P od tą p o tró jn ą koroną św ią ty ń k w a d ra to w a baza o długości b o k u 117 m dźw iga cz te ry ta ra s y tw orzące p iram id ę, k tó re j ściany p o k ry te są rzeźbam i. T en im p o n u jąc y „ fre s k ” ro z w ija ją c y się na długości 6 km . o b ejm u je 1460 reliefów .
Od czasu o d k ry cia w p o cz ątk u X IX w ieku, B o ro b u d u r było p oddane d w u k ro tn ie pow ażnym zabiegom re sta u ra to rsk im . N ie b yły one je d n a k dostateczne i w chw ili obecnej uszkodzenia o siągnęły ta k i stopień, że sa n k tu a riu m skazane je s t na p o w olną śm ierć o ile nie p o d ejm ie się niezw łocznej a k c ji ratow niczej.
N iedaw no m isja Unesco zdecydow ała, że zabezpieczenie obiek tu je st technicznie m ożliw e i p rz e d sta w iła szczegółowy p la n działania. Lecz przedsięw zięcie je s t znacz ne: chodzi ni m n ie j ni w ięcej ty lk o o zdem ontow anie św ią ty n i k am ień po k am ien iu i um ocnienie w u lk an icz n ej skały, w k tó re j są w yrzeźbione reliefy, w sposób zabez p ie cz ają cy p rzed zm iennością w pływ ów atm osferycznych. D la zabezpieczenia fu n d a m e n tó w przed u le w n y m i deszczam i podczas re k o n s tru k c ji sa n k tu a riu m , nasyp ziem ny, na k tó ry m je st ono w zniesione zostanie p rz y k ry ty osłoną z żelbetu. K oszt prac obliczony je st na p onad trz y m iliony d olarów , do k tó ry ch należy dodać dw a do trzech m ilio n ó w dolaró w na zagospodarow anie zespołu.
(B. L. w g „ In fo rm atio n s U nesco”)
FRESKI FLORENCKIE W RIJKSMUSEUM
W R ijk sm u se u m w A m ste rd a m ie została o tw a rta w y sta w a objazdow a fre sk ó w flo ren c k ich , zorganizow ana z in ic ja ty w y N a d in te n d e n tu ry G alerii S ztuki w e F lo re n cji, w dow ód w dzięczności za pom oc udzieloną p rzy ra to w a n iu tych dzieł sztuki. U przednio była ona eksponow ana przez sześć m iesięcy w N ow ym Jo rk u , a n astęp n ie w L ondynie.
E kspozycja o b e jm u je 60 fre sk ó w pochodzących z F lo re n cji i T oskanii, ja k rów nież liczne ry s u n k i p rzygotow aw cze (disegno), o d k ry te po zniszczeniach spow odow anych pow odzią w listo p ad z ie 1966 r., w w y n ik u k tó ry c h w iele m alow ideł ściennych m u siało zostać zd jęty c h z m u ró w . Są to dzieła ta k ic h a rty stó w ja k G iotto, Uccello, F ra A ngelico, P iero d ella F ra n ce sca , G h irlan d aio , F ra B artolom eo, A n d rea del S a rto i in., za m k n ię te w ram ach chronologicznych od X III do połow y X V I w ieku.
Do tra n s p o rtu fre sk i, k tó re p o przednio nigdy nie opuszczały Ita lii, zostały um iesz czone w p o je m n ik a ch , w d rew n ia n y ch ram a ch w odo- i ognioodpornych, zaim p reg n o w an y c h żyw icam i sztucznym i.
(B. L. w g „ In fo rm atio n s U nesco”)
