R e ce n z je
641
Stanisław K o s s u t h , G órn ictw o w ę g lo w e ną Górnym , Śląsku w p o ło w ie X I X w . W ydaw n ictw o „Ś lą sk ” , K atow ice 1965, ss. 343.
W ydan a w ram ach P rac G łó w n e g o In sty tu tu G órnictwa* książka S. K ossu th a składa się z dw óch części. Część pierw sza Z m ia n y w górnictw ie ló ę g lo w ym na G ór
n y m Śląsku w p ołow ie X I X w ie k u p o św ię co n a ' jest obrazow i pracy i technicznego w yposażenia kopalń w ęgla kam iennego. Jest tu m ow a o rynkach zbytu, o obow ią zu ją cym w połow ie X I X w . na Śląsku praw ie górniczym , jest też porów nanie w y dobycia innych zagłębi i krajów . Obszernie om ów iony jest stan techniczny kopalń, uzyskiw ane przez nie efekty gospodarcze, polityka górnośląskich p rzem ysłow ców oraz szkolnictw o górnicze. Część d ru ga zaw iera O pis kopalń w ęg la k am ien n ego
czyn n n ych w 1859 r. na G ó r n y m Śląsku. Zach ow u jąc podział w edług rew irów , opi sano tu do stu kopalń.
M . R.
K azim ierz P o p i o ł e k , G órnośląski p rz e m y sł g órn iczo-h u tn iczy w drugiej p o ło w ie X I X w ie k u . Państw ow e W ydaw n ictw o N au kow e, K atow ice— K r a k ó w 1965, ss. Ż45.
W y d a n a w ram ach publikacji Śląskiego Instytutu N aukow ego w K a to w icach praca K . Popiołka skład a się z dw óch części, rozdzielonych cezurą la t 1875— 1876.
C zęść pierw sza (lata 1850— .1875) zawiera rozw ażania o b u rzliw ym rozw oju w N iem czech przem ysłu w ogóle, a górniczo-hutniczego — w szczególności, oraz na tym tle d a je opis sytuacji górnictw a i hutnictw a na Śląsku, a w ięc przem ysłu hutniczego żelaznego, górnictwa w ęglow ego, przem ysłu cynkow ego, górnictw a i hutnictw a ołow iu i srebra. O m ów iono zm iany strukturalne w tych gałęziach p ro dukcji na skutek koncentracji k apitałów oraz podkreślono w agę takich czynników rozw oju , jakim i b y ły : budow a kolei żelaznych o r a z ’ rozbudow a transportu rzecz nego.
C zęść druga (lata 11876— 1900) o bejm u je okres w zględnie spokojnego rozw oju gospodarki niem ieckiej. Autor obszernie analizuje w arunki produkcji i zbytu roz w ażanych gałęzi przem ysłu. P rzy opisach i analizach sytuacji w tych gałęziach autor pow ołuje się często na dokonany postęp w technologii górniczej czy hutniczej oraz w organizacji przem ysłu. W zakończeniu autor precyzuje pozycję Śląsk a w gra nicach państw a niem ieckiego, stw ierdzając skutki w alk i konku rencyjnej z z a - chodniońiem ieckim i okręgam i przem ysłow ym i, które pow oli w y p y ch ały G órny Śląsk z ryn ków zachodnich. U m ieszczone na końcu pracy 15 tablic statystyczn ych zaw iera dane liczbow e produkcji oraz w ew nętrznego i zagranicznego zbytu p rze m ysłu górnośląskiego.
- M . R.
S esja ju bileu szow a X X X -l e c i a In stytu tu O rien ta listycznego U n iw er sy te tu W a r szaw sk iego (21— 2 2 1 1 9 6 4 ). K om u n ik a ty nau kow e. W y d a w n ictw a U n iw ersytetu W a r szaw skiego, W arszaw a 1964, ss. 147.
Instytut Orientalistyczny U niw ersytetu W arszaw skiego pow stał w listopadzie 1932 r. Uroczystości jubileuszow ych nie udało się zorganizować ściśle w 3 0 -le c ie i sesja jubileuszow a odbyła się dopiero w styczniu 1964 r. (włączono ją w obchody X X - le c i a Polski L u dow ej). K o m u n ik a ty n aukow e w ygłoszon e na sesji w ydan o w książce. Poprzedzone są one słow em w stępnym prof. Stefan a Strelcyn a i szkicem próf. Jana R eych m an a Z d ziejów In stytu tu O rien ta listycznego U n iw er sy te tu W a r
642
R ecen zjeU niw ersytecie W arszaw skim , datujących się od 1818 r„ na s. 8 o okresie po I w ojnie św iatow ej do iŁ932 r.).
H istorii orientalistyki w arszaw skiej dotyczą także fragm en ty niektórych kom u nikatów sesyjnych, np. prof. Janusza Chm ielew skiego In form acja o K a ted rze S in o -
logii i pracy w ła sn ej, doc. W ie sław a K otań skiego Prace Zakładu Japonistyki. K o m u n ik a t prof. A nan iasza Zajączkow skiego Studia nad za b ytk a m i kipczackimi kreśli historię 30 lat studiów autora nad w ym ien ionym i z a b y tk a m i2.
. ' Z. Br.
S esja naukow a 1965 — X X -l e c i e Politechniki G dańskiej. W ydaw n ictw o U czel niane Politechniki ¡Gdańskiej, G dańsk 1965, ss. 510.
K sięga jubileuszow a Politechniki G dańskiej, oprócz słow a w stępnego napisa nego przez rektora K . K opeckiego, składa się z dw óch części: pierw sza ¡(ss. 7— 174) przedstaw ia rozw ój poszczególnych w y d zia łó w i Biblioteki G łów n ej Politechniki G da ń sk iej, część druga zawiera streszczenia referatów w ygłoszonych na sesji nau k o w e j zorganizowanej w pierw szych dniach czerwca 1965 r. w 20 rocznicę pow sta nia u c ze ln i3.
N iektóre referaty są interesujące dla historii nauki i techniki; np.: J. C iem n o- łońskiego A m sterd a m — rozw ó j układu p rzestrzenn ego m iasta; R. M assalskiego
Ś red n iow ieczn y szpital św . Ducha w G da ń sk u ; S. Porębow icza Z e studiów nad
historią szpitalnictwa. Z miana m odelu szpitala chorób zakaźnych w rozw oju histo r yc zn y m . E w olucja założeń p rzestrzen n ych i p ro jek tó w architektonicznych (tu m.in. 0 jednym z najw cześniejszych w Polsce zakładów typu izolacyjno-leczniczego — obszernym lazarecie w G dańsk u założonym w X V I w ); J. Stankiew icza Tw ierdza
S zczecin (w ały prym ityw ne z X V I w ., forty fik a cje holenderskie z X V I I w ., fra n cuskie z X V I I I w ., now opruskie z X I X w ., kasata tw ierdzy od 1873 r.); tegoż autora
K ilk a uw ag o najstarszych założeniach n adm orskiej tw ierd zy W isło u jście (na ogól noeuropejskim tle porów naw czym budow nictw a portow ych w ież o b se rw acy jn o-sy g- n alizacyjnych i fortec strzegących w e jść do portów ); Z . Żu ław skiego R o zw ó j m yśli
u rban istyczn ej i w zr o st miast X I X w iek u (powstanie nauki o budowie m iast 1 szkolnictw a urbanistycznego w e F ran cji; działalność urbanistów niemieckich i austriackich; bardzo płodne dla nauki osiągnięcia urbanistyki angielskiej; urba n istyka Stanów Zjednoczonych).
R eferaty te pochodzą z W y d zia łu A rchitektury. W śród referatów W ydziału Elektrycznego zn ajdu je się referat J. Dziedzica Daniel Gralath, e lek tryk gdański
Z X V I I I w ieku l.
Z. Br.
Z C Z A S O P I S M
P R A S A PO LiSK A O X I M IĘ D Z Y N A R O D O W Y M K O N G R E S IE H IS T O R II N A U K I W pięćdziesięciu kilku czasopism ach codziennych i tygodniow ych ukazały się w ciągu drugiej połow y sierpnia i początkach w rześnia 1965 r. kom unikaty i arty
1 W arto przypom nieć tu, że w 1057 r. ukazała się w W arszaw ie praca zbiorowa pod red. S. Strelcyna Szkice z d ziejów p olsk iej orientalistyki.
8 Pierw sze dziesięciolecie uczelni przedstaw ia w y d aw n ictw o: Politechnika G dańska 1945— 1955. K sięga pam iątkow a. W arszaw a 1958.
4 Streszczenie tego referatu w w ydaw nictw ie jest ograniczone do kilku wierszy. N ieco szerzej o nim por. w K ron ice niniejszego num eru, s. 673.
