[Duże zadowolenie sprawił]

L

I

S

T

Y

O

D

R

E

D

A

K

C

J

I

P O N O W N I E W S P R A W I E W E S T U

W rosyjsk im i angielskim streszczeniu in teresującego arty k u łu K azim ierza S a r­ neckiego Jeszcze w sprawie westu. N a marginesie artykułu I. Zn a czk o-J a w orsk ie- go (nr 4/1968 ,¿K w artalnika” , ss. 803— 804) czytam y m. in., iż I. Z n a cz k o -J aw o rsk i „ zad ek larow a ł się jako zw olennik p ogląd u utożsam iającego n o w y składnik su ro ­ w e j platyny, n azw an y przez Śniadeckiego western, z o dk ry ty m w 1845 r. przez C la u ­ sa p ierw iastk iem ru ten em ”. K . Sarnecki uw aża p rzy tym, że rozstrzygnięcie za gad ­ nienia tożsamości w estu i rutenu m o żliw e jest na podstaw ie analizy źródeł p isem ­ nych oraz że znane mu źródła p o z w a la ją na zaprzeczenie tej tożsamości.

M o je natom iast p ogląd y ma ten temat, rozw in ięte i u m o tyw o w an e w artykule J ęd rzej Śniadecki a Petersburska Akadem ia N auk (n r 1/1967 „ K w a rt a ln ik a ”, ss. 47— — 57), sp ro w ad z ają się do tez następujących: Jednoznaczna, w y cze rp u jąca odpow iedź na postaw ione pytanie jest niem ożliw a bez odpow iedniego dośw iadczalnego s p r a w ­ dzenia druk o w an y ch źródeł (dla takiego spraw d zen ia pom ocne b y ło b y odnalezie­ nie i analiza p ró b k i bad an ej przez Śniadeckiego rudy, o której pisze K. Sarnecki na s. 800 sw ego artyku łu ). D opóki zagadnienie jesit otwarte, pozostaję p rzy w y ra ż o ­ nym w m ym arty k u le poglądzie, że znane m i niepełne źródła pisem ne nie d a ją do­ statecznych p od staw do tego, b y nie uw ażać J ędrzeja Śniadeckiego „za p ra w d o p o ­ dobnego [m o żliw ego] niezależnego w sp ó ło d k ry w c ę [m oże: p rzy gotow u jącego o d k ry ­ cie] now ego p ierw iastk a chemicznego gru p y p latyn y, ja k się zd aje — ru ten u ” (s. 57).

M ó j p unk t w id zen ia nie jest zatem zbieżny z jego in terpretacją przez K . S a r­ neckiego, a także z jego w ła sn y m i p ogląd am i na zagadnienie westu. Jednakże co do celowości i w ażności dla historii chemii zbadan ia p ro b le m u w estu — nasze opinie są zgodne.

Ż a łu ję poza tym, że nie m iałem możności przed napisaniem m ego arty k u łu za­ znajom ić się z bad an iam i doc. Sarneckiego.

K . Sarnecki słusznie sprostow ał (s. 799) p od an ą w m oim arty k u le (s. 50) datę posiedzenia p a ry sk iej A kad em ii N au k : odbyło się ono istotnie nie 11 V I 1808, a 11 V I I 1808. Ta przeoczona przeze m nie podczas k orékty p om y łka przedostała się do artyk u łu w czasie jego p rze k ład u z języka rosyjsk iego na polski. P e w n ą p om y łkę spostrzegłem też w artyk u le K . Sarneckiego: w p rzypisie 21 na s. 803 num er stro­ ny, na której zn ajd u je się arty k u ł O. E. Z w ia g in c e w a , podano błędn ie jako s. 3839, zam iast p ra w id ło w o s. 2839 *.

Igor Znaczk o-Jaw orski *

D u że zadow olen ie s p ra w ił m i fak t dostrzeżenia m ojej notatki przez W ie lc e S z a­ now nego A u tora niezm iernie cennej, obszernej re lac ji o działalności Jędrzeja Ś n ia ­ deckiego.

W y stęp u ją ce różnice p o g lą d ó w co do szans p ra w id ło w e g o ro zw iązan ia p ro b le ­ m u tożsamości w estu i rutenu zostały w liście I. Z n aczk o -J aw orsk iego p rze d sta w io ­ ne bardzo jasno.

W obronie reprezen tow anego przeze m nie stanowiska, dopuszczającego rozstrzy­ gnięcie bez konieczności eksperym entow an ia na ory gin aln ej rudzie Śniadeckiego, niech w oln o m i będzie dodać k ilk a słów.

782

O d odkrycia rutenu, tj. od 125 lat, w y p ra c o w a n e metody an alizy dokładnie usta­ liły sposób zachow ania się w szystkich p la ty n o w c ó w pod w p ły w e m działania pod­ staw o w y ch odczynników chemicznych. U stalon ych w łasności czas nie zmienił. Jeśli dzisiaj ruten w ra z z osm irydem nie ulega działan iu w o d y k ró lew sk iej, nie rozpusz­ czał się w niej ró w n ież w 1807 r. A przecież Śniadecki o d n a jd y w a ł w est nie w od­ pornej na działanie w o d y k rólew sk iej pozostałości, a w łaśn ie w e fra k c ji rozpusz­ czonej.

Z a tożsamością w estu i rutenu m o gły by św iadczyć kom pletne analogie che­ miczne, p rzy b ra k u ich nie sposób doszukiw ać się w solach w estu własności zw iąz­ k ó w rutenu.

N ie można też — ja k chce I. Z n acz k o -J aw o rsk i — uw ażać Śn iadeck iego za „przy­ gotow u jącego o d k ry cie” , poniew aż jego p oszukiw an ia analityczne sk iero w an e zo­ stały w n iew ła śc iw y m kierunku, nie w y ty czyły drogi n o w y m p racom i nie stano- n o w iły punktu w y jścio w ego ,dla następnych, pod ejm ujących to zagadnienie, badaczy.

(Próbę krytycznej oceny początkowego — obejm u jącego ró w n ie ż b ad an ia ru d y platy n o w ej — okresu działalności analitycznej uczonego w ileń sk iego p od jąłem w r e ­ feracie, w y głoszon ym w K ra k o w ie dnia 7 grud n ia 1968 r. na sesji n au k o w ej z oka­ zji dw usetnej rocznicy urodzin Jędrzeja Śniadeckiego 2.

K azim ierz Sarnecki *

N iestety, ani arty k u ł dra I. Z n aczk o -J aw o rsk iego Jędrzej Śniadecki a P etersbu r­ ska A kadem ia Nauk z n ru 1/1967 naszego „ K w a rt a ln ik a ” , ani arty k u ł doc. K. S a r­ neckiego Jeszcze w sprawie w estu z nru 4/1968 — nie fig u r u ją w opracow an ym przez prof. S. K onopk ę Spisie rozpraw i artykułów o Jędrzeju Śniadeckim, ogłoszonych w latach od 1840 do 1968 włącznie, o p u blik o w an y m w nrze 1/1969 „ A rc h iw u m H isto­ rii M e d y c y n y ” (ss. 75— 83). Jedną spośród 142 pozycji Spisu jest jed n ak arty k u ł doc. Sarneckiego C zy Jędrzej Śniadecki odkrył ruten? z n ru 6/1968 „ P ro b le m ó w ”, zaw ie­ ra jąc y analogiczną treść jak nie u w zględn io n y arty k u ł tego sam ego autora z nru 4/19*58 „ K w a rt a ln ik a ”.

B ib lio g ra fia nie p od aje poza tym niektórych d aw niejszych p rac (odnoszących się do s p ra w y westu, cytowanych w artykułach w „ K w a rt a ln ik u ” przez oby d w u au torów : 3-stronicow ego artyku łu W . K ączk ow sk iego z 1907 r., źródłow ego opraco­ w an ia S. P leśn iew icza i K . Sarneckiego z 1938 r. oraz 17-stronicowej ro z p raw y A. F. K apustinskiego z 1956 r. (tytuł Spisu i zastrzeżenia autora co do zaw artości b i­ b lio g ra fii nigdzie nie w y łą c z a ją au to rów i p u b lik a c ji niepolskich, fak tycznie jednak nie m a ich tu zupełnie).

Spis rozpraw i artykułów pom inął ponadto 23-stronicowy arty k u ł d ra J. S tro j- nowskiego Jędrzej Śniadecki — pionier seksuologii naukow ej w Polsce, ogłoszony w nrze 4/1968 naszego „ K w a rta ln ik a ” (ss. 775— 798).

Redakcja

2 K ró tk ie om ów ienie referatu z n a jd u je się w spraw o zd an iu z tej sesji w nrze 2/1968, „ K w a rta ln ik a ”, ss. 417— 418.