View of SOME REMARKS ON ERRORS IN BILATERIAL POLISH-RUSSIAN AGREEMENTS

Swietłana GAĝ, dr

Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu Instytut JĊzykoznawstwa

al. NiepodległoĞci 4 61-874 PoznaĔ, Poland svetlanagas@gmail.com

Abstrakt: Celem niniejszego artykułu jest wskazanie najczĊstszych błĊdów w umowach

miĊdzynarodowych. PodstawĊ materiałową stanowią umowy podpisane pomiĊdzy Rzecząpospolitą Polską a Federacją Rosyjską. Choü w umowach miĊdzypaĔstwowych błĊdy i pomyłki są niedopuszczalne, to wystĊpują w analizowanym materiale. Przyczyny powstawania błĊdów są przewaĪnie pozajĊzykowe – psychologiczne lub fizjologiczne. Jednak czasem duĪa liczba błĊdów moĪe Ğwiadczyü o niedostatecznej znajomoĞci jĊzyka, braku umiejĊtnoĞci redagowania tekstów. W analizowanych tekstach zdarzają siĊ pominiĊcia fragmentów lub nadmiar informacji, róĪnego typu błĊdy w nazwach umów miĊdzynarodowych, niekonsekwentne uĪycie terminów w obrĊbie tego samego dokumentu, błĊdy ortograficzne. CzĊĞü błĊdów wystĊpuje w wyrazach lub połączeniach wyrazowych o frekwencji wzglĊdnie wysokiej. WyodrĊbnione problemy jĊzykowe warto uwzglĊdniü w kursach doskonalenia zawodowego, przy opracowywaniu programów oraz doborze materiałów dydaktycznych. Ponadto waĪne jest krytyczne podejĞcie do Ĩródeł leksyko-graficznych i do własnych kompetencji.



Słowa kluczowe: kategorie błĊdów, jĊzyk dyplomatyczny, umowy dwustronne



Abstract: The aim of this paper is to demonstrate the most frequent errors and mistakes in official

international documents. The analysis is based on a collection of agreements between the Republic of Poland and Russian Federation. Errors and mistakes in diplomatic agreements are not acceptable, however, some examples of these are presented in the analysed corpora. The underlying causes of errors are mostly of non-linguistic character – they are mainly psychological or physiological. A large number of errors may indicate low-level language skills or translator’s lack of knowledge about text editing rules. Omissions, excessive information, different kinds of errors in the titles of international agreements, inconsistent terms used within the same document or misspellings can be found in this corpora. A part of errors occurs in high-frequent words or collocations. It is suggested that these language problems are worth taking into consideration when planning vocational training courses or constructing syllabi and didactic materials. The importance of critical approach to lexicographic sources and own language skills has also been highlighted.

_



Uwagi wstĊpne

Licząca juĪ kilka dziesiĊcioleci teoria analizy błĊdów, w tym analiza kontrastywna, zajmuje waĪne miejsce w nauce o jĊzyku i przede wszystkim ma charakter praktyczny. Powstały róĪne lingwistyczne szkoły lapsologiczne, rozwijają siĊ kierunki teorii analizy błĊdów (glottodydaktyczny, translacyjny, lingwistyczny itp.), tworzą siĊ słowniki błĊdów. UwagĊ lingwistów przykuwają przewaĪnie błĊdy systemowe, typowe dla okreĞlonej grupy nadawców. BłĊdy, które powstają w wyniku przemĊczenia, braku naleĪytej uwagi, stresu, pod presją czasu, czĊsto są jednostkowe i nieprzewidywalne, dlatego teĪ rzadziej znajdują siĊ w centrum zainteresowaĔ lingwistów kontrastywnych. Przyczyny błĊdów, wystĊpujących w dokumentach dyplomatycznych, są czĊsto pozajĊzykowe, psychologiczne lub fizjologiczne, choü nie moĪna wykluczyü, Īe mamy do czynienia z błĊdami systemowymi, wynikającymi z niedostatecznego opanowania jĊzyka. Słusznym wydaje siĊ optymistyczne załoĪenie, iĪ osoby odpowiedzialne za jĊzykową warstwĊ miĊdzynarodowych umów są specjalistami, doskonale znającymi zasady redagowania i adiustacji tekstów, i kompetentnymi uĪytkownikami jĊzyka. Zdarzają siĊ jednak błĊdy wynikające z niedostatecznej znajomoĞci jĊzyka rodzimego. Celem tego artykułu jest wskazanie najczĊstszych kategorii błĊdów w polsko-rosyjskich umowach dwustronnych, które moĪna uwzglĊdniü przy redagowaniu oficjalnych dokumentów, aby zminimalizowaü błĊdy i pomyłki w przyszłoĞci1.

Baza materiałowa

BazĊ materiałową do niniejszych badaĔ stanowią umowy dwustronne pomiĊdzy Rzecząpospolitą Polską a Federacją Rosyjską. Wszystkie teksty pochodzą z Internetowej Bazy Traktatowej www.traktat.msz.gov.pl. Na stronie tej moĪna przeczytaü: „Internetowa Baza Traktatowa MSZ (zwana dalej IBT) zawiera wykazy i teksty umów miĊdzynarodowych, których Polska jest lub była stroną. Są to umowy obowiązujące oraz te, które swoją moc obowiązującą juĪ utraciły. IBT zawiera takĪe umowy, którymi Polska zamierza siĊ związaü (tj. umowy jeszcze nieobowiązujące, ale w stosunku do których rozpoczĊto krajową procedurĊ traktatową). Zamieszczenie w IBT umów miĊdzynarodowych nie stanowi ich publikacji w rozumieniu ustawy z dnia 14 kwietnia 2000 r. o umowach miĊdzynarodowych (Dz. U. z 2000 r. Nr 39, poz. 443 oraz z 2002 r. Nr 216, poz. 1824) i pełni wyłącznie rolĊ informacyjną i pomocniczą”. Baza zawiera m.in. zeskanowane umowy polsko-rosyjskie, w tym równieĪ 89 umów obowiązujących (stan na lipiec 2014). Teksty umów w formacie .pdf są zamieszczone w jednej z poniĪszych wersji:



1 _{Por. „Analiza błĊdów w tłumaczeniach umoĪliwia przewidywanie błĊdów, a wiĊc moĪe}

(i powinna) stanowiü podstawĊ opracowywania metod zapobiegania im, co jest jednym z najwaĪniejszych zadaĔ dydaktyki translacyjnej. Wyniki tych analiz naleĪałoby uwzglĊdniü w opracowywaniu (doborze) materiałów dydaktycznych (tekstów i üwiczeĔ). Na ich podstawie moĪna opracowaü (bądĨ uzupełniü) listy problemów jĊzykowych i tłumaczeniowych, które powinny byü uwzglĊdnione w programach nauczania tłumaczenia pisemnego” (Kozłowska 2002, 137).

(i) dokumenty prawdopodobnie w dniu podpisania (o czym Ğwiadczą np. poprawki dokonane rĊcznie),

(ii) teksty opublikowane w

Dzienniku Ustaw

lub

Monitorze Polskim

.

Niektóre z tych tekstów są tłumaczeniami albo z jĊzyka rosyjskiego na jĊzyk polski, albo z jĊzyka polskiego na jĊzyk rosyjski (np. noty dyplomatyczne). W przypadku innych dokumentów nie moĪna stwierdziü jednoznacznie, czy dane teksty są tłuma-czeniami, czy równolegle powstającymi wersjami jĊzykowymi. W 2009 roku Ministerstwo Spraw Zagranicznych sporządziło zalecenia dotyczące zawierania umów miĊdzynarodowych, z których wynika, Īe przy opracowywaniu projektów umów naleĪy kierowaü siĊ rosyjską praktyką2_.

W niniejszym artykule przeanalizowano umowy udostĊpnione na stronie

www.traktat.msz.gov.pl

wyłącznie w zamieszczonej tam wersji jĊzykowej. Nie uwzglĊdniono zatem ewentualnych póĨniejszych sprostowaĔ i poprawek w

Dzienniku

Ustaw

lub w

Monitorze Polskim

. Łącznie korpus tekstowy dla celów niniejszej pracy zawiera 56 umów dwustronnych.

Klasyfikacje błĊdów

BłĊdy jĊzykowe są „zjawiskiem naturalnym”, „nie moĪna bowiem nigdy osiągnąü takiego stanu w zakresie przyswojenia jakiegoĞ zasobu wiedzy lub umiejĊtnoĞci, który by wykluczał w sposób absolutny popełnienie błĊdu” (Grucza 1978, 9). Mimo to w oficjalnych dokumentach miĊdzynarodowych błĊdy są niedopuszczalne.

Dotychczas powstało wiele róĪnorodnych klasyfikacji błĊdów jĊzykowych i tłumaczeniowych3_{. CzĊĞü z tych klasyfikacji została poddana krytycznej analizie} w póĨniejszych pracach jĊzykoznawczych (np. Kubacki 2012, Nowak 2006). F. Grucza na przykład odróĪnia błĊdy

sensu stricto

(„kategorie błĊdów popełnionych na skutek nieopanowania lub niedostatecznego opanowania danego jĊzyka”) i błĊdy

sensu largo

, tj. pomyłki jĊzykowe („kategorie błĊdów popełnionych lub popełnianych przez kompe-tentnych uĪytkowników danego jĊzyka, a wiĊc takich, którzy są w stanie owe błĊdy skorygowaü”)4 (Grucza 1978, 13). A.D. Kubacki w swojej monografii przytacza równieĪ klasyfikacjĊ błĊdów jĊzykowych Ch. Nord, która wyróĪnia m.in. błĊdy leksykalne,



2 _{«ɉɪɢ ɩɨɞɝɨɬɨɜɤɟ ɩɪɨɟɤɬɚ ɞɨɝɨɜɨɪɚ ɫɥɟɞɭɟɬ ɪɭɤɨɜɨɞɫɬɜɨɜɚɬɶɫɹ ɩɪɟɠɞɟ ɜɫɟɝɨ ɪɨɫɫɢɣɫɤɨɣ} ɞɨɝɨɜɨɪɧɨɣ ɩɪɚɤɬɢɤɨɣ. ȼ ɤɚɱɟɫɬɜɟ ɩɪɢɦɟɪɚ ɪɟɤɨɦɟɧɞɭɟɬɫɹ ɢɫɩɨɥɶɡɨɜɚɬɶ ɞɨɝɨɜɨɪɵ, ɨɩɭɛɥɢɤɨɜɚɧɧɵɟ ɜ ɋɨɛɪɚɧɢɢ ɡɚɤɨɧɨɞɚɬɟɥɶɫɬɜɚ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɢ ɢ Ȼɸɥɥɟɬɟɧɟ ɦɟɠɞɭɧɚɪɨɞɧɵɯ ɞɨɝɨɜɨɪɨɜ, ɪɚɡɦɟɳɟɧɧɵɟ ɧɚ ɢɧɬɟɪɧɟɬ-ɫɚɣɬɚɯ ɮɟɞɟɪɚɥɶɧɵɯ ɨɪɝɚɧɨɜ ɜɥɚɫɬɢ, ɜ ɚɜɬɨɪɢɬɟɬɧɵɯ ɢɧɮɨɪɦɚɰɢɨɧɧɨ-ɩɪɚɜɨɜɵɯ ɛɚɡɚɯ» (http://www.mid.ru/bdomp/ns-dp.nsf/0/C99D6BFE48CC8C67C32575930025E0FD).

3 _{Por. podział na błĊdy jĊzykowe i tłumaczeniowe w pracy}

_{Współczesne tendencje}

przekładoznawcze

(Pisarska 1998, 158).

4

Por. klasyfikacjĊ C. Jamesa: „The clearest and most practical classification of deviance is a four-way one: i) slips..ii) mistakes... iii) errors... iv) solecisms” (James 1998, 83).

syntaktyczne, gramatyczne, stylistyczne oraz trzy rodzaje błĊdów tłumaczeniowych (Kubacki 2012, 207). Inną klasyfikacjĊ błĊdów tłumaczeniowych przedstawiła H. DzierĪanowska. Badaczka wyodrĊbniła 5 kategorii podstawowych i 12 subkategorii błĊdów: 1) ortografia (pisownia i interpunkcja), 2) błĊdy gramatyczne („formy i konstru-kcje gramatyczne”), 3) szyk wyrazów („zdanie i grupa wyrazowa”), 4) błĊdy leksykalne („wyraz i grupa wyrazowa”), 5) adekwatnoĞü (sytuacyjna, stylistyczna, semantyczna) (DzierĪanowska 1990, 77). Choü ta typologia została opracowana „specjalnie pod kątem widzenia przekładu z polskiego na angielski” (DzierĪanowska 1990, 77), moĪna ją z powodzeniem stosowaü dla róĪnych par jĊzykowych.

Na podstawie analizowanego materiału nie moĪna jednoznacznie stwierdziü, na którym etapie prac nad polskimi i rosyjskimi wersjami jĊzykowymi umów dwustronnych doszło do popełnienia błĊdów. Pomimo tego, klasyfikacja H. DzierĪanowskiej pozwala przeprowadziü w miarĊ przejrzystą analizĊ błĊdów. Zatem błĊdy odnotowane w polsko-rosyjskich umowach dwustronnych moĪna podzieliü na nastĊpujące kategorie: (i) nieadekwatnoĞü semantyczna, (ii) błĊdy leksykalne, (iii) błĊdy ortograficzne, (iv) błĊdy gramatyczne.



BłĊdy w dwustronnych umowach



Nieadekwatno

Ğü

semantyczna



Pod nieadekwatnoĞcią semantyczną H. DzierĪanowska rozumie opuszczenia, „wypaczenia sensu oraz błĊdy w przenoszeniu np. danych liczbowych, nazw miejscowoĞci itp.” (DzierĪanowska 1990, 101). W analizowanym korpusie tekstowym wystĊpują pominiĊcia fragmentu oraz nadmiar lub niedostateczna iloĞü informacji5_. Przykład nr 1

„Umawiające siĊ strony bĊdą sprzyjaü współpracy i róĪnorodnym formom kontaktów miĊdzy młodzieĪą i organizacjami młodzieĪowymi obu krajów, jak równieĪ przedstawicielami instytucji pracujących z młodzieĪą.” - «ɋɬɨɪɨɧɵ ɛɭɞɭɬ ɫɩɨɫɨɛɫɬɜɨ-ɜɚɬɶ ɪɚɡɧɨɨɛɪɚɡɧɵɦ ɮɨɪɦɚɦ ɤɨɧɬɚɤɬɨɜ ɦɟɠɞɭ ɦɨɥɨɞɟɠɶɸ ɢ ɦɨɥɨɞɟɠɧɵɦɢ ɨɪɝɚɧɢɡɚɰɢɹɦɢ ɨɛɟɢɯ ɫɬɪɚɧ, ɚ ɬɚɤɠɟ ɩɪɟɞɫɬɚɜɢɬɟɥɹɦɢ ɭɱɪɟɠɞɟɧɢɣ, ɜɟɞɭɳɢɯ ɪɚɛɨɬɭ ɫ ɦɨɥɨɞɟɠɶɸ» (2) (brak rzeczownika ɫɨɬɪɭɞɧɢɱɟɫɬɜɨ ‘współpraca’ w wersji rosyjskiej)

Przykład nr 2

„Na podstawie odrĊbnych ustaleĔ miĊdzy Stronami inni dawcy miĊdzynarodowi takĪe mogą udzielaü wsparcia zgodnie z celami niniejszej umowy poprzez program wspierania Strony Polskiej”. - «ɇɚ ɨɫɧɨɜɟ ɨɬɞɟɥɶɧɵɯ ɞɨɝɨɜɨɪɟɧɧɨɫɬɟɣ ɦɟɠɞɭ ɋɬɨɪɨɧɚɦɢ ɞɪɭɝɢɟ ɞɨɧɨɪɵ ɦɨɝɭɬ ɨɤɚɡɵɜɚɬɶ ɫɨɞɟɣɫɬɜɢɟ ɜ ɫɨɨɬɜɟɬɫɬɜɢɢ ɫ ɰɟɥɹɦɢ ɧɚɫɬɨɹɳɟɝɨ ɋɨɝɥɚɲɟɧɢɹ ɱɟɪɟɡ ɩɪɨɝɪɚɦɦɭ ɫɨɞɟɣɫɬɜɢɹ ɉɨɥɶɫɤɨɣ ɋɬɨɪɨɧɵ». (8) (przymiotnik

mi

Ċ

dzynarodowy

w wersji polskiej)



5 _{WiĊcej zob. (Pisarska 1998, 162-163).}

Połączenie leksykalne

dawca mi

Ċ

dzynarodowy

jest doĞü nietypowe. Wydaje siĊ, Īe pominiĊcie przymiotnika lub zastąpienie go innym przymiotnikiem jest lepszym rozwiązaniem.



Przykład nr 3

„Umawiające siĊ Strony bĊdą sprzyjaü wymianie informacji dotyczących młodzieĪy...” - «ɋɬɨɪɨɧɵ ɛɭɞɭɬ ɫɩɨɫɨɛɫɬɜɨɜɚɬɶ ɷɮɮɟɤɬɢɜɧɨɦɭ ɨɛɦɟɧɭ ɢɧɮɨɪɦɚɰɢɟɣ, ɤɚɫɚɸɳɟɣɫɹ ɦɨɥɨɞɟɠɢ...» (2) (przymiotnik ɷɮɮɟɤɬɢɜɧɵɣ w wersji rosyjskiej)



Warto zaznaczyü, Īe uĪycie przymiotnika ɷɮɮɟɤɬɢɜɧɵɣ zasadniczo nie wnosi istotnej informacji. Jednak ogólnie w dyskursie dyplomatycznym, zwłaszcza w wypo-wiedziach dyplomatów lub oĞwiadczeniach rzecznika prasowego MSZ, takiego typu kolokacje mają funkcje pragmalingwistyczne.



Przykład nr 4

„Do realizacji postanowieĔ niniejszej Umowy tworzy siĊ KomisjĊ mieszaną do spraw współpracy w dziedzinie polityki antymonopolowej i ochrony praw konsumenckich”. - «Ⱦɥɹ ɪɟɚɥɢɡɚɰɢɢ ɧɚɫɬɨɹɳɟɝɨ ɋɨɝɥɚɲɟɧɢɹ ɫɨɡɞɚɟɬɫɹ ɫɦɟɲɚɧɧɚɹ Ʉɨɦɢɫɫɢɹ ɩɨ ɫɨɬɪɭɞɧɢɱɟɫɬɜɭ ɜ ɨɛɥɚɫɬɢ ɚɧɬɢɦɨɧɨɩɨɥɶɧɨɣ ɩɨɥɢɬɢɤɢ, ɪɚɡɜɢɬɢɹ ɤɨɧɤɭɪɟɧɰɢɢ ɢ ɡɚɳɢɬɵ ɩɪɚɜ ɩɨɬɪɟɛɢɬɟɥɟɣ». (9) (brak połączenia leksykalnego

rozwój konkurencji

w wersji polskiej)

Bł

Ċ

dy leksykalne

W analizowanym materiale zaskakujące jest to, Īe błĊdy wystĊpują równieĪ w nazwach waĪnych dokumentów, jak na przykład

Traktat o przyjaznej i dobros

ą

siedzkiej

współpracy –

Ⱦɨɝɨɜɨɪ ɨ ɞɪɭɠɟɫɬɜɟɧɧɨɦ ɢ ɞɨɛɪɨɫɨɫɟɞɫɤɨɦ ɫɨɬɪɭɞɧɢɱɟɫɬɜɟ6_.









6 _{Polskie i rosyjskie nazwy podstawowych dokumentów dyplomatycznych zawiera}

_Podr

_Ċ

_czny

idiomatykon polsko-rosyjski

(Chlebda 2007). Choü równieĪ autorom tego niezwykłego opracowania leksykograficznego zdarzają siĊ pomyłki, np.

Umowa mi

Ċ

dzy Rz

ą

dem Rzeczypospolitej Polskiej

a Rz

ą

dem Federacji Rosyjskiej o współpracy w dziedzinie kultury, nauki i o

Ğ

wiaty

(1993) to nie:

Ⱦɟɤɥɚɪɚɰɢɹ ɨ ɫɨɬɪɭɞɧɢɱɟɫɬɜɟ ɜ ɨɛɥɚɫɬɢ ɤɭɥɶɬɭɪɵ

,

ɧɚɭɤɢ ɢ ɨɛɪɚɡɨɜɚɧɢɹ ɦɟɠɞɭ

ɉɪɚɜɢɬɟɥɶɫɬɜɨɦ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɢ ɢ ɉɪɚɜɢɬɟɥɶɫɬɜɨɦ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɢ ɉɨɥɶɲɚ (poniewaĪ

jest to inny dokument, mianowicie

Deklaracja o współpracy kulturowej, naukowej i o

Ğ

wiatowej

mi

Ċ

dzy Rz

ą

dem Rzeczypospolitej Polskiej a Rz

ą

dem Federacji Rosyjskiej z dnia 22 maja 1992 r.

), a dokument pt. ɋɨɝɥɚɲɟɧɢɟ ɦɟɠɞɭ ɉɪɚɜɢɬɟɥɶɫɬɜɨɦ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɢ ɉɨɥɶɲɚ ɢ ɉɪɚɜɢɬɟɥɶɫɬɜɨɦ

Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɢ ɨ ɫɨɬɪɭɞɧɢɱɟɫɬɜɟ ɜ ɨɛɥɚɫɬɢ ɤɭɥɶɬɭɪɵ

,

ɧɚɭɤɢ ɢ ɨɛɪɚɡɨɜɚɧɢɹ. NaleĪy

zauwaĪyü, Īe redaktorzy i autorzy wydaĔ

idiomatykonu

szczególnie dbają o kwestie popra-wnoĞciowe i zamieszczają corrigendy. Warto jednak zalecaü przyszłym tłumaczom krytyczne podejĞcie do słowników.

Przykład nr 5

„...działając zgodnie z Umową miĊdzy Rzecząpospolitą Polską i Federacją Rosyjską o przyjaznej i dobrosąsiedzkiej współpracy...” - «...ɞɟɣɫɬɜɭɹ ɜ ɫɨɨɬɜɟɬɫɬɜɢɢ ɫ Ⱦɨɝɨɜɨɪɨɦ ɦɟɠɞɭ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɨɣ ɉɨɥɶɲɚ ɢ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɟɣ ɨ ɞɪɭɠɟɫɬɜɟɧɧɨɦ ɢ ɞɨɛɪɨɫɨɫɟɞɫɤɨɦ ɫɨɬɪɭɞɧɢɱɟɫɬɜɟ...» (9) (uĪycie leksemu

umowa

zamiast

traktat

)



Przykład nr 6

„...kierując siĊ postanowieniami Traktatu miĊdzy Rzecząpospolitą Polską a Federacją Rosyjską o przyjaznej i dobrosąsiedzkiej współpracy...” - «...ɪɭɤɨɜɨɞɫɬɜɭɹɫɶ ɩɨɥɨɠɟɧɢɹɦɢ Ⱦɨɝɨɜɨɪɚ ɦɟɠɞɭ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɨɣ ɉɨɥɶɲɚ ɢ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɟɣ ɨ ɞɪɭɠɟɫɬɜɟɧɧɨɦ, ɞɨɛɪɨɫɨɫɟɞɫɤɨɦ ɫɨɬɪɭɞɧɢɱɟɫɬɜɟ...» (10) (brak spójnika ɢ, zamiast spójnika przecinek)



Przykład nr 7

„ArbitraĪ bĊdzie siĊ składaü z trzech arbitrów. KaĪda Strona wyznacza po jednym arbitrze, którzy zgodnie wybierają Przewodniczącego, przy czym na Przewodniczącego moĪe byü wybrany wyłącznie obywatel lub poddany strony trzeciej”. - «Ⱥɪɛɢɬɪɚɠ ɛɭɞɟɬ ɫɨɫɬɨɹɬɶ ɢɡ ɬɪɟɯ ɚɪɛɢɬɪɨɜ. Ʉɚɠɞɚɹ ɋɬɨɪɨɧɚ ɧɚɡɧɚɱɚɟɬ ɩɨ ɨɞɧɨɦɭ ɚɪɛɢɬɪɭ, ɤɨɬɨɪɵɟ ɧɚ ɨɫɧɨɜɟ ɜɡɚɢɦɧɨɝɨ ɫɨɝɥɚɫɢɹ ɢɡɛɢɪɚɸɬ ɉɪɟɞɫɟɞɚɬɟɥɹ ɚɪɛɢɬɪɚɠɚ, ɩɪɢ ɷɬɨɦ ɉɪɟɞɫɟɞɚɬɟɥɟɦ ɦɨɠɟɬ ɛɵɬɶ ɢɡɛɪɚɧ ɬɨɥɶɤɨ ɝɪɚɠɞɚɧɢɧ ɢɥɢ ɩɨɞɞɚɧɧɵɣ ɬɪɟɬɶɟɣ ɫɬɪɚɧɵ» (11) (brak ekwiwalencji

strona trzecia –

ɬɪɟɬɶɹ ɫɬɪɚɧɚ ‘trzeci kraj’, lepiej: ɬɪɟɬɶɟ ɝɨɫɭɞɚɪɫɬɜɨ

— pa

Ĕ

stwo trzecie

)

 Przykład nr 8

„...kierując siĊ pragnieniem dalszego rozwoju przyjacielskich stosunków miĊdzy obydwoma PaĔstwami...” - «...ɪɭɤɨɜɨɞɫɬɜɭɹɫɶ ɠɟɥɚɧɢɟɦ ɞɚɥɶɧɟɣɲɟɝɨ ɪɚɡɜɢɬɢɹ ɞɪɭɠɟɫɬɜɟɧɧɵɯ ɨɬɧɨɲɟɧɢɣ...» (12) (uĪycie przymiotnika

przyjacielski

zamiast

przyjazny

)



Przykład nr 9

„Strony bĊdą popieraü rozwój wymiany turystycznej w celu wzajemnego zapoznania siĊ z kulturą i nauką obu krajów”. - «ɋɬɨɪɨɧɵ ɛɭɞɭɬ ɫɨɞɟɣɫɬɜɨɜɚɬɶ ɪɚɡɜɢɬɢɸ ɬɭɪɢɫɬɢɱɟɫɤɢɯ ɨɛɦɟɧɨɜ ɫ ɰɟɥɶɸ ɜɡɚɢɦɧɨɝɨ ɨɡɧɚɤɨɦɥɟɧɢɹ ɫ ɤɭɥɶɬɭɪɨɣ ɢ ɧɚɭɤɨɣ ɨɛɟɢɯ ɫɬɪɚɧ». (7)

„Umawiające siĊ Strony bĊdą dąĪyü do uproszczenia granicznych, celnych i innych formalnoĞci związanych z wymianą turystyczną miĊdzy Rzecząpospolitą Polską a Federacją Rosyjską”. - «ɋɬɨɪɨɧɵ ɛɭɞɭɬ ɫɬɪɟɦɢɬɶɫɹ ɤ ɭɩɪɨɳɟɧɢɸ ɩɨɝɪɚɧɢɱɧɵɯ, ɬɚɦɨɠɟɧɧɵɯ ɢ ɢɧɵɯ ɮɨɪɦɚɥɶɧɨɫɬɟɣ, ɫɜɹɡɚɧɧɵɯ ɫ ɬɭɪɢɫɬɫɤɢɦ ɨɛɦɟɧɨɦ ɦɟɠɞɭ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɨɣ ɉɨɥɶɲɚ ɢ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɟɣ». (10)

Problemy dotyczące uĪycia przymiotników ɬɭɪɢɫɬɢɱɟɫɤɢɣ, ɬɭɪɢɫɬɫɤɢɣ próbują rozstrzygnąü lingwiĞci normatywni współpracujący z portalem www.gramota.ru. Według nich przymiotnik ɬɭɪɢɫɬɫɤɢɣ ma znaczenie ‘dotyczący turystów’, zaĞ przymiotnik ɬɭɪɢɫɬɢɱɟɫɤɢɣ

–

‘dotyczący turystyki’. Nie zawsze to rozróĪnienie jest istotne. Ponadto nasila siĊ tendencja uĪywania przymiotnika ɬɭɪɢɫɬɢɱɟɫɤɢɣ7.



Przykład nr 10

„...tworzenia w swoich krajach warunków do współpracy gospodarczej i incesty-cyjnej” - «...ɫɨɡɞɚɧɢɹ ɭɫɥɨɜɢɣ ɞɥɹ ɪɚɡɜɢɬɢɹ ɯɨɡɹɣɫɬɜɟɧɧɨɝɨ ɢ ɢɧɜɟɫɬɢɰɢɨɧɧɨɝɨ ɫɨɬɪɭɞɧɢɱɟɫɬɜɚ ɢ ɫɨɜɦɟɫɬɧɨɝɨ ɩɪɟɞɩɪɢɧɢɦɚɬɟɥɶɫɬɜɚ» (9) (lepiej:

współpraca

gospodarcza –

ɷɤɨɧɨɦɢɱɟɫɤɨɟ ɫɨɬɪɭɞɧɢɱɟɫɬɜɨ)

„W rozwijaniu stosunków polsko-rosyjskich Strony przywiązują duĪe znaczenie do bezpoĞrednich związków oraz współpracy gospodarczej i społeczno-kulturalnej północno-wschodnich województw Rzeczypospolitej Polskiej i Obwodu Kaliningrad-dzkiego Federacji Rosyjskiej”. - «ȼ ɪɚɡɜɢɬɢɢ ɩɨɥɶɫɤɨ-ɪɨɫɫɢɣɫɤɢɯ ɨɬɧɨɲɟɧɢɣ ɋɬɨɪɨɧɵ ɩɪɢɞɚɸɬ ɛɨɥɶɲɨɟ ɡɧɚɱɟɧɢɟ ɧɟɩɨɫɪɟɞɫɬɜɟɧɧɵɦ ɫɜɹɡɹɦ, ɚ ɬɚɤɠɟ ɯɨɡɹɣɫɬɜɟɧɧɨɦɭ ɢ ɫɨɰɢɚɥɶɧɨ-ɤɭɥɶɬɭɪɧɨɦɭ ɫɨɬɪɭɞɧɢɱɟɫɬɜɭ ɫɟɜɟɪɨ-ɜɨɫɬɨɱɧɵɯ ɜɨɟɜɨɞɫɬɜ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɢ ɉɨɥɶɲɚ ɢ Ʉɚɥɢɧɢɧɝɪɚɞɫɤɨɣ ɨɛɥɚɫɬɢ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɢ» (3) (lepiej: ɷɤɨɧɨɦɢɱɟɫɤɢɟ ɫɨɬɪɭɞɧɢɱɟɫɬɜɨ, zob. dane jĊzykowe na www.ruscorpora.ru)

Przykład nr 11

„...dąĪąc do pogłĊbiania i doskonalenia wzajemnej współpracy...” - «...ɫɬɪɟɦɹɫɶ ɤ ɭɝɥɭɛɥɟɧɢɸ ɢ ɫɨɜɟɪɲɟɧɫɬɜɨɜɚɧɢɸ ɜɡɚɢɦɧɨɝɨ ɫɨɬɪɭɞɧɢɱɟɫɬɜɚ ɜ ɨɛɥɚɫɬɢ ɩɪɚɜɨɜɨɣ ɩɨɦɨɳɢ ɢ ɩɪɚɜɨɜɵɯ ɨɬɧɨɲɟɧɢɣ» (5) (poprawnie:

współpracy -

ɫɨɬɪɭɞɧɢɱɟɫɬɜɚ)



7 _{Poradnia jĊzykowa}

_Spravka

_{tak wyjaĞnia swoją decyzjĊ: „ɉɪɢɥɚɝɚɬɟɥɶɧɨɟ ɬɭɪɢɫɬɫɤɢɣ ɨɛɪɚɡɨɜɚɧɨ}

ɧɟɩɨɫɪɟɞɫɬɜɟɧɧɨ ɨɬ ɫɥɨɜɚ ɬɭɪɢɫɬ ɢ ɢɦɟɟɬ ɡɧɚɱɟɧɢɟ 'ɨɬɧɨɫɹɳɢɣɫɹ ɤ ɬɭɪɢɫɬɭ (ɬɭɪɢɫɬɚɦ)': ɬɭɪɢɫɬɫɤɚɹ ɩɚɥɚɬɤɚ

,

ɬɭɪɢɫɬɫɤɢɣ ɥɚɝɟɪɶ

,

ɬɭɪɢɫɬɫɤɢɟ ɛɨɬɢɧɤɢ

.

ɉɪɢɥɚɝɚɬɟɥɶɧɨɟ ɬɭɪɢɫɬɢɱɟ

-ɫɤɢɣ ɫɜɹɡɚɧɨ ɩɨ ɫɦɵɫɥɭ ɜ ɩɟɪɜɭɸ ɨɱɟɪɟɞɶ ɫ ɫɭɳɟɫɬɜɢɬɟɥɶɧɵɦ ɬɭɪɢɡɦ ɢ ɡɧɚɱɢɬ 'ɨɬɧɨɫɹɳɢɣɫɹ ɤ ɬɭɪɢɡɦɭ': ɬɭɪɢɫɬɢɱɟɫɤɨɟ ɛɸɪɨ

,

ɬɭɪɢɫɬɢɱɟɫɤɚɹ ɜɢɡɚ

,

ɬɭɪɢɫɬɢɱɟɫɤɚɹ ɩɨɟɡɞɤɚ

,

ɬɭɪɢɫɬɢɱɟɫɤɢɟ ɛɭɤɥɟɬɵ

.

ɗɬɨ ɪɚɡɥɢɱɢɟ ɧɟ ɜɫɟɝɞɚ ɫɭɳɟɫɬɜɟɧɧɨ. Ɍɚɤ, ɦɚɪɲɪɭɬ ɦɨɠɧɨ ɧɚɡɜɚɬɶ ɢ ɬɭɪɢɫɬɫɤɢɦ, ɢ ɬɭɪɢɫɬɢɱɟɫɤɢɦ, ɛɚɡɭ – ɢ ɬɭɪɢɫɬɫɤɨɣ, ɢ ɬɭɪɢɫɬɢɱɟɫɤɨɣ. ɇɨ, ɧɚɩɪɢɦɟɪ, ɝɨɜɨɪɹ ɨ ɮɢɪɦɟ, ɨɪɝɚɧɢɡɚɰɢɢ ɢɫɩɨɥɶɡɭɸɬ ɬɨɥɶɤɨ ɫɥɨɜɨ ɬɭɪɢɫɬɢɱɟɫɤɢɣ

:

ɬɭɪɢɫɬɢɱɟɫɤɚɹ ɮɢɪɦɚ

,

ɬɭɪɢɫɬɢɱɟɫɤɚɹ ɤɨɦɩɚɧɢɹ. ȼ ɡɧɚɱɟɧɢɢ 'ɝɪɭɩɩɚ ɬɭɪɢɫɬɨɜ' – ɬɨɥɶɤɨ ɬɭɪɢɫɬɫɤɚɹ ɤɨɦɩɚɧɢɹ. ɉɪɢɥɚɝɚɬɟɥɶɧɨɟ ɬɭɪɢɫɬɫɤɢɣ ɢɫɩɨɥɶɡɭɟɬɫɹ ɜ Ɏɟɞɟɪɚɥɶɧɨɦ ɡɚɤɨɧɟ «Ɉɛ ɨɫɧɨɜɚɯ ɬɭɪɢɫɬɫɤɨɣ ɞɟɹɬɟɥɶɧɨɫɬɢ ɜ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɢ» ɜ ɫɥɟɞɭɸɳɢɯ ɫɨɱɟɬɚɧɢɹɯ: ɬɭɪɢɫɬɫɤɚɹ ɞɟɹɬɟɥɶɧɨɫɬɶ

,

ɬɭɪɢɫɬɫɤɢɟ ɪɟɫɭɪɫɵ

,

ɬɭɪɢɫɬɫɤɚɹ ɢɧɞɭɫɬɪɢɹ

,

ɬɭɪɢɫɬɫɤɢɣ ɩɪɨɞɭɤɬ

,

ɬɭɪɢɫɬɫɤɚɹ ɩɭɬɟɜɤɚ

.

Ɂɚɦɟɬɢɦ

,

ɱɬɨ ɜ ɫɥɨɜɟ ɬɭɪɢɫɬɫɤɢɣ ɧɚɛɥɸɞɚɟɬɫɹ ɫɬɟɱɟɧɢɟ ɱɟɬɵɪɟɯ ɫɨɝɥɚɫɧɵɯ ɫɬɫɤ

,

ɱɬɨ ɞɟɥɚɟɬ ɷɬɨ ɩɪɢɥɚɝɚɬɟɥɶɧɨɟ ɧɟɭɞɨɛɧɵɦ ɞɥɹ ɩɪɨɢɡɧɨɲɟɧɢɹ

.

ɗɬɢɦ

,

ɜɢɞɢɦɨ

,

ɢ ɨɛɴɹɫɧɹɟɬɫɹ ɛɨɥɶɲɚɹ ɩɨɩɭɥɹɪɧɨɫɬɶ ɫɥɨɜɚ ɬɭɪɢɫɬɢɱɟɫɤɢɣ ɤɚɤ

«

ɡɚɦɟɧɵ

»

ɬɭɪɢɫɬɫɤɨɦɭ

”

http://www.gramota.ru/spravka/trudnosti/36_193(14.11.2014).

JĊzykoznawcy normatywni podkreĞlają, Īe kolokacja

wzajemna współpraca —

ɜɡɚɢɦɧɨɟ ɫɨɬɪɭɞɧɢɱɟɫɬɜɨ jest niepoprawna, ale nadal ta kolokacja wystĊpuje doĞü czĊsto (Markowski 2004).

Przykład nr 12

„W sprawach opieki i kurateli właĞciwe jest... prawo tej Umawiającej siĊ Strony, której obywatelem jest osoba potrzebująca opiekuna lub kurateli” - «ȼ ɜɨɩɪɨɫɚɯ ɨɩɟɤɢ ɢ ɩɨɩɟɱɢɬɟɥɶɫɬɜɚ ɩɪɢɦɟɧɹɟɬɫɹ … ɡɚɤɨɧɨɞɚɬɟɥɶɫɬɜɨ Ⱦɨɝɨɜɚɪɢɜɚɸɳɟɣɫɹ ɋɬɨɪɨɧɵ, ɝɪɚɠɞɚɧɢɧɨɦ ɤɨɬɨɪɨɣ ɹɜɥɹɟɬɫɹ ɥɢɰɨ, ɧɭɠɞɚɸɳɟɟɫɹ ɜ ɨɩɟɤɟ ɢ ɩɨɩɟɱɢɬɟɥɶɫɬɜɟ».

„W sprawach ustanowienia opieki i kurateli właĞciwy jest organ tej Umawiającej siĊ Strony, której obywatelem jest osoba potrzebująca opieki lub kurateli” - «ɉɨ ɞɟɥɚɦ ɨɛ ɭɫɬɚɧɨɜɥɟɧɢɢ ɨɩɟɤɢ ɢ ɩɨɩɟɱɢɬɟɥɶɫɬɜɚ ɤɨɦɩɟɬɟɧɟɧ ɨɪɝɚɧ Ⱦɨɝɨɜɚɪɢɜɚɸɳɟɣɫɹ ɋɬɨɪɨɧɵ, ɝɪɚɠɞɚɧɢɧɨɦ ɤɨɬɨɪɨɣ ɹɜɥɹɟɬɫɹ ɥɢɰɨ, ɧɭɠɞɚɸɳɟɟɫɹ ɜ ɨɩɟɤɟ ɢɥɢ ɩɨɩɟɱɢɬɟɥɶɫɬɜɟ» (5) (brak konsekwencji uĪycia jednego terminu w obrĊbie jednego tekstu)

Przykład nr 13

„Przedstawiciele krajów trzecich lub organizacji miĊdzynarodowych, mogą byü włączani do udziału w pracach wynikających z porozumieĔ, umów i kontraktów realizowanych w ramach niniejszego Porozumienia.” - «ɉɪɟɞɫɬɚɜɢɬɟɥɢ ɨɪɝɚɧɢɡɚɰɢɣ ɬɪɟɬɶɢɯ ɝɨɫɭɞɚɪɫɬɜ ɢɥɢ ɦɟɠɞɭɧɚɪɨɞɧɵɯ ɨɪɝɚɧɢɡɚɰɢɣ ɦɨɝɭɬ ɩɪɢɝɥɚɲɚɬɶɫɹ ɞɥɹ ɭɱɚɫɬɢɹ ɜ ɪɟɚɥɢɡɚɰɢɢ ɫɨɝɥɚɲɟɧɢɣ, ɞɨɝɨɜɨɪɨɜ ɢ ɤɨɧɬɪɚ-ɤɬɨɜ, ɜɵɩɨɥɧɹɟɦɵɯ ɜ ɪɚɦɤɚɯ ɧɚɫɬɨɹɳɟɝɨ ɋɨɝɥɚɲɟɧɢɹ» (4) (lepiej:

pa

Ĕ

stwa

trzecie

, ponadto w wersji rosyjskiej wystĊpuje dodatkowy rzeczownik

ɨɪɝɚɧɢɡɚɰɢɣ, błąd interpunkcyjny w wersji polskiej)

Termin

pa

Ĕ

stwa trzecie

wystĊpuje w

Leksykonie dyplomatycznym.

Definiując to waĪne pojĊcie, J. Sutor ani razu nie stosuje rzeczownika

kraj

8(Sutor 2005). Zaleca siĊ, aby w dokumentach miĊdzynarodowych konsekwentnie stosowano leksem

pa

Ĕ

stwo.

Bł

Ċ

dy ortograficzne

W umowach dwustronnych wystĊpują zarówno tzw. literówki, jak i błĊdy w pisowni wielkich i małych liter. OdrĊbną grupĊ stanowią błĊdy interpunkcyjne. Niewątpliwie, Īadne z tych odstĊpstw od zasad poprawnoĞciowych nie jest dopuszczalne.



8 _„

_Pa

_Ĕ

_{stwa trzecie –}

_{termin stosowany w umowach i organizacjach miĊdzynarodowych,}

oznaczający, Īe dane paĔstwo nie jest stroną traktatu lub organizacji miĊdzynarodowej. PaĔstwa te korzystają jednak z okreĞlonych prerogatyw wypływających z umów przewi-dujących okreĞlone korzyĞci na rzecz paĔstw trzecich lub teĪ w przypadku organizacji miĊdzynarodowych – z moĪliwoĞci akredytowania obserwatora korzystającego z okreĞlonych przywilejów i immunitetów oraz pewnych uprawnieĔ w ramach samej organizacji” (Sutor 2005, 270). Por. definicje terminów

pa

Ĕ

stwo buforowe

,

pa

Ĕ

stwo przyjmuj

ą

ce

,

pa

Ĕ

stwo

Ğ

ródl

ą

dowe

,

pa

Ĕ

stwo wysyłaj

ą

ce

(Sutor 2007, 271).

Przykład nr 14

„... z własnej inicjatywy” - «... ɩɨ ɫɨɛɫɬɜɟɧɧɨɣ ɢɧɢɰɧɚɬɢɜɟ» (1) (litera ɧ zamiast

ɢ

,

poprawnie: ɢɧɢɰɢɚɬɢɜɟ)

Zasady uĪycia wielkich i małych liter w umowach czĊsto stwarzają problemy tłumaczom i redaktorom. W regularnie uaktualnianym poradniku ɋɩɪɚɜɨɱɧɢɤ ɩɨ ɨɮɨɪɦɥɟɧɢɸ ɧɨɪɦɚɬɢɜɧɵɯ ɩɪɚɜɨɜɵɯ ɞɨɤɭɦɟɧɬɨɜ pisowni wielkich i małych liter poĞwiĊcono duĪy rozdział9. Zgodnie z zaleceniami autorów tego poradnika w umowach miĊdzynarodowych, porozumieniach i konwencjach duĪą literą naleĪy pisaü nastĊpujące wyrazy i połączenia wyrazowe: Ⱦɨɝɨɜɨɪ, Ʉɨɧɜɟɧɰɢɹ, ɋɨɝɥɚɲɟɧɢɟ, ɋɬɨɪɨɧɚ, ɋɬɨɪɨɧɵ, ȼɵɫɨɤɢɟ Ⱦɨɝɨɜɚɪɢɜɚɸɳɢɟɫɹ ɋɬɨɪɨɧɵ, Ⱦɨɝɨɜɚɪɢɜɚɸɳɢɟɫɹ ɋɬɨɪɨɧɵ, Ɋɨɫɫɢɣɫɤɚɹ ɋɬɨɪɨɧɚ, ɂɬɚɥɶɹɧɫɤɚɹ ɋɬɨɪɨɧɚ, ɍɡɛɟɤɢɫɬɚɧɫɤɚɹ ɋɬɨɪɨɧɚ. Te próby ujednolicenia dokumentów są uzasadnione, jeĪeli wziąü pod uwagĊ dowolnoĞü w zapisie ww. zwrotów w rosyjskich wersjach umów miĊdzynarodowych.

Przykład nr 15

„...po Stronie polskiej – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Rzeczypospolitej Polskiej” - «...ɫ ɉɨɥɶɫɤɨɣ ɋɬɨɪɨɧɵ — Ƚɟɧɟɪɚɥɶɧɚɹ Ⱦɢɪɟɤɰɢɹ ɜɧɭɬɪɟɧɧɢɯ ɞɨɪɨɝ ɢ ɚɜɬɨɫɬɪɚɞ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɢ ɉɨɥɶɲɚ»;

„po Stronie rosyjskiej – Ministerstwo Transportu Federacji Rosyjskiej” - «ɫ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ ɋɬɨɪɨɧɵ — Ɇɢɧɢɫɬɟɪɫɬɜɨ ɬɪɚɧɫɩɨɪɬɚ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɢ» „... po Stronie polskiej – Wojewoda WarmiĔsko-Mazurski;

po Stronie rosyjskiej – PaĔstwowy Komitet Celny Federacji Rosyjskiej” - «...ɫ ɉɨɥɶɫɤɨɣ ɫɬɨɪɨɧɵ — ȼɚɪɦɢɧɶɫɤɨ-Ɇɚɡɭɪɫɤɢɣ ɜɨɟɜɨɞɚ;

ɫ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ ɫɬɨɪɨɧɵ — Ƚɨɫɭɞɚɪɫɬɜɟɧɧɵɣ ɬɚɦɨɠɟɧɧɵɣ ɤɨɦɢɬɟɬ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɢ» (6) (dwa warianty pisowni w obrĊbie jednego artykułu)

Przykład nr 16

„Rząd Rzeczypospolitej Polskiej i Rząd Federacji Rosyjskiej zwane dalej umawiającymi siĊ Stronami...” - «ɉɪɚɜɢɬɟɥɶɫɬɜɨ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɢ ɉɨɥɶɲɚ ɢ ɉɪɚɜɢɬɟɥɶɫɬɜɨ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɢ, ɞɚɥɟɟ ɢɦɟɧɭɟɦɵɟ ɫɬɨɪɨɧɚɦɢ...» (2) W omawianych tekstach błĊdy interpunkcyjne są zjawiskiem rzadkim. Przykład nr 17

„kwestie związane z przedmiotem...”«... ɩɨ ɜɨɩɪɨɫɚɦ ɢɦɟɸɳɢɦ ɨɬɧɨɲɟɧɢɟ ɤ ɩɪɟɞɦɟɬɭ...» (1) (brak przecinka po wyrazie ɜɨɩɪɨɫɚɦ)



9 _{Zob. ɋɩɪɚɜɨɱɧɢɤ ɩɨ ɨɮɨɪɦɥɟɧɢɸ ɧɨɪɦɚɬɢɜɧɵɯ ɩɪɚɜɨɜɵɯ ɞɨɤɭɦɟɧɬɨɜ ɜ Ⱥɞɦɢɧɢɫɬɪɚɰɢɢ}

ɉɪɟɡɢɞɟɧɬɚ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɢ (ɩɨ ɫɨɫɬɨɹɧɢɸ ɧɚ 1 ɢɸɥɹ 2012),

Przykład nr 18

„...podmioty prowadzące działalnoĞü gospodarczą...” - «...ɫɭɛɴɟɤɬɚɦɢ ɡɚɧɢɦɚɸɳɢɦɢɫɹ ɯɨɡɹɣɫɬɜɟɧɧɨɣ ɞɟɹɬɟɥɶɧɨɫɬɸ...» (1) (brak przecinków po wyrazach ɫɭɛɴɟɤɬɚɦɢ, ɞɟɹɬɟɥɶɧɨɫɬɶɸ, ponadto brak litery ɶ w rzeczowniku

ɞɟɹɬɟɥɶɧɨɫɬɶɸ)



Bł

Ċ

dy gramatyczne

BłĊdy gramatyczne powstają albo w wyniku poprawek dokonanych rĊcznie (np. zmienia siĊ rekcja, liczba itd.), albo ze wzglĊdu na niestaranną adiustacjĊ i redagowanie ostatecznej wersji dokumentu

.

Przykład nr 19

„Informacje wymienione w ustĊpie 1 niniejszego Artykułu są udzielane...” - «ɂɧɮɨɪɦɚɰɢɹ, ɩɪɟɞɭɫɦɨɬɪɟɧɚ ɩɭɧɤɬɟ 1 ɧɚɫɬɨɹɳɟɣ ɫɬɚɬɢɢ, ɩɪɟɞɨɫɬɚɜɥɹɟɬɫɹ...» (1) (ɩɪɟɞɭɫɦɨɬɪɟɧɚ zamiast ɩɪɟɞɭɫɦɨɬɪɟɧɧɚɹ, ɫɬɚɬɢɢ zamiast ɫɬɚɬɶɢ)

Wnioski

Przeprowadzona analiza normatywna dwustronnych umów polsko-rosyjskich pozwala stwierdziü, Īe nawet w dokumentach dyplomatycznych błĊdy oraz pomyłki nie są zjawiskiem rzadkim. Etiologia tych błĊdów nie jest jasna. MoĪna przypuszczaü, Īe czĊĞü odstĊpstw od norm jĊzykowych i reguł ortograficznych wynika z przyczyn psycho-logicznych lub fizjopsycho-logicznych (przemĊczenie, stres, presja czasu, złe samopoczucie) oraz z przyczyn organizacyjnych (niedostateczna liczba osób odpowiedzialnych za jĊzykową warstwĊ tekstów). DuĪa liczba błĊdów w niektórych tekstach zmusza do zastanowienia siĊ nad kompetencjami jĊzykowymi niektórych wykonawców.

WiĊkszoĞü błĊdów stanowią błĊdy leksykalne (w tym błĊdy terminologiczne), ortograficzne i gramatyczne. ZauwaĪono, Īe czĊĞü błĊdów wystĊpuje w wyrazach lub połączeniach wyrazowych o frekwencji wzglĊdnie wysokiej (np. pisownia duĪą lub małą literą, nazwy podstawowych dokumentów dyplomatycznych, typowe dla dyskursu dyplomatycznego kolokacje, np.

przyjazne stosunki

). Warto uwzglĊdniü ten fakt w ewen-tualnych kursach doskonalenia zawodowego, w programach nauczania oraz ewentu-alnych materiałach dydaktycznych. WaĪne jest krytyczne podejĞcie do słowników, poradników i do własnych kompetencji. Byü moĪe naleĪy rozwaĪyü zwiĊkszenie liczby osób redagujących teksty oraz wydłuĪenie czasu przeznaczonego na wykonanie tego odpowiedzialnego zadania.

ħródła cytowane

Porozumienie miĊdzy Generalnym Inspektorom Celnym Rzeczypospolitej Polskiej a Federalną SłuĪbą Policji Podatkowej Federacji Rosyjskiej o współpracy w walce z przestĊpstwami w sferze działalnoĞci gospodarczej – ɋɨɝɥɚɲɟɧɢɟ ɦɟɠɞɭ Ƚɟɧɟɪɚɥɶɧɵɦ ɬɚɦɨɠɟɧɧɵɦ ɢɧɫɩɟɤɬɨɪɨɦ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɢ ɉɨɥɶɲɚ ɢ Ɏɟɞɟɪɚɥɶɧɨɣ ɫɥɭɠɛɨɣ ɧɚɥɨɝɨɜɨɣ ɩɨɥɢɰɢɢ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɢ ɨ ɫɨɬɪɭɞɧɢɱɟɫɬɜɟ ɜ ɛɨɪɶɛɟ ɫ ɩɪɟɫɬɭɩɥɟɧɢɹɦɢ ɜ ɫɮɟɪɟ ɷɤɨɧɨɦɢɱɟɫɤɨɣ ɞɟɹɬɟɥɶɧɨɫɬɢ (1).

Porozumienie miĊdzy Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o współpracy młodzieĪowej – ɋɨɝɥɚɲɟɧɢɟ ɦɟɠɞɭ ɉɪɚɜɢɬɟɥɶɫɬɜɨɦ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɢ ɉɨɥɶɲɚ ɢ ɉɪɚɜɢɬɟɥɶɫɬɜɨɦ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɢ ɨ ɦɨɥɨɞɟɠɧɨɦ ɫɨɬɪɭɞɧɢɱɟ-ɫɬɜɟ (1996) (2).

Porozumienie miĊdzy Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o współpracy północno-wschodnich województw Rzeczypospolitej Polskiej i Obwodu Kaliningradzkiego Federaɫji Rosyjskiej – ɋɨɝɥɚɲɟɧɢɟ ɦɟɠɞɭ ɉɪɚ-ɜɢɬɟɥɶɫɬɜɨɦ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɢ ɉɨɥɶɲɚ ɢ ɉɪɚɉɪɚ-ɜɢɬɟɥɶɫɬɜɨɦ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɢ ɨ ɫɨɬɪɭɞɧɢɱɟɫɬɜɟ ɫɟɜɟɪɨ-ɜɨɫɬɨɱɧɵɯ ɜɨɟɜɨɞɫɬɜ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɢ ɉɨɥɶɲɚ ɢ Ʉɚɥɢ-ɧɢɧɝɪɚɞɫɤɨɣ ɨɛɥɚɫɬɢ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɢ (3).

Porozumienie miĊdzy Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o współpracy w dziedzinie nauki i techniki – ɋɨɝɥɚɲɟɧɢɟ ɦɟɠɞɭ ɉɪɚɜɢɬɟɥɶɫɬɜɨɦ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɢ ɉɨɥɶɲɚ ɢ ɉɪɚɜɢɬɟɥɶɫɬɜɨɦ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɢ ɨ ɫɨɬɪɭɞɧɢɱɟ-ɫɬɜɟ ɜ ɨɛɥɚɫɬɢ ɧɚɭɤɢ ɢ ɬɟɯɧɢɤɢ (1993) (4).

Umowa miĊdzy Rzecząpospolitą Polską a Federacją Rosyjską o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych – Ⱦɨɝɨɜɨɪ ɦɟɠɞɭ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɨɣ ɉɨɥɶɲɚ ɢ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɟɣ ɨ ɩɪɚɜɨɜɨɣ ɩɨɦɨɳɢ ɢ ɩɪɚɜɨɜɵɯ ɨɬɧɨɲɟɧɢɹɯ ɩɨ ɝɪɚɠɞɚɧɫɤɢɦ ɢ ɭɝɨɥɨɜɧɵɦ ɞɟɥɚɦ (1996) (5).

Umowa miĊdzy Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o przebu-dowie dróg i buprzebu-dowie drogowych przejĞü granicznych dla zapewnienia komunikacji drogowej miĊdzy Elblągiem (Rzeczypospolita Polska) i Kaliningradem (Federacja Rosyjska) – Ⱦɨɝɨɜɨɪ ɦɟɠɞɭ ɉɪɚɜɢɬɟɥɶɫɬɜɨɦ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɢ ɉɨɥɶɲɚ ɢ ɉɪɚɜɢɬɟ-ɥɶɫɬɜɨɦ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɢ ɨ ɪɟɤɨɧɫɬɪɭɤɰɢɢ ɚɜɬɨɦɨɛɢɥɶɧɵɯ ɞɨɪɨɝ ɢ ɫɬɪɨ-ɢɬɟɥɶɫɬɜɟ ɧɚ ɧɢɯ ɚɜɬɨɦɨɛɢɥɶɧɵɯ ɩɭɧɤɬɨɜ ɩɪɨɩɭɫɤɚ ɞɥɹ ɨɛɟɫɩɟɱɟɧɢɹ ɚɜɬɨɦɨɛɢɥɶɧɨɝɨ ɫɨɨɛɳɟɧɢɹ ɦɟɠɞɭ ɗɥɶɛɥɨɧɝɨɦ (Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɚ ɉɨɥɶɲɚ) ɢ Ʉɚɥɢ-ɧɢɧɝɪɚɞɨɦ (Ɋɨɫɫɢɣɫɤɚɹ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɹ) (2003) (6).

Umowa miĊdzy Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o współpracy w dziedzinie kultury, nauki i oĞwiaty (1993) – ɋɨɝɥɚɲɟɧɢɟ ɦɟɠɞɭ ɉɪɚɜɢɬɟɥɶɫɬɜɨɦ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɢ ɉɨɥɶɲɚ ɢ ɉɪɚɜɢɬɟɥɶɫɬɜɨɦ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɢ ɨ ɫɨɬɪɭɞɧɢɱɟɫɬɜɟ ɜ ɨɛɥɚɫɬɢ ɤɭɥɶɬɭɪɵ, ɧɚɭɤɢ ɢ ɨɛɪɚɡɨɜɚɧɢɹ (1993) (7).

Umowa miĊdzy Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o współpracy w dziedzinie niszczenia broni chemicznej – ɋɨɝɥɚɲɟɧɢɟ ɦɟɠɞɭ ɉɪɚɜɢɬɟɥɶɫɬɜɨɦ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɢ ɉɨɥɶɲɚ ɢ ɉɪɚɜɢɬɟɥɶɫɬɜɨɦ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɢ ɨ ɫɨɬɪɭɞɧɢɱɟɫɬɜɟ ɜ ɨɛɥɚɫɬɢ ɭɧɢɱɬɨɠɟɧɢɹ ɯɢɦɢɱɟɫɤɨɝɨ ɨɪɭɠɢɹ (8).

Umowa miĊdzy Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o współ-pracy w dziedzinie polityki antymonopolowej – ɋɨɝɥɚɲɟɧɢɟ ɦɟɠɞɭ

ɉɪɚɜɢɬɟ-ɥɶɫɬɜɨɦ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɢ ɉɨɥɶɲɚ ɢ ɉɪɚɜɢɬɟɉɪɚɜɢɬɟ-ɥɶɫɬɜɨɦ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɢ ɨ ɫɨɬɪɭɞɧɢɱɟɫɬɜɟ ɜ ɨɛɥɚɫɬɢ ɚɧɬɢɦɨɧɨɩɨɥɶɧɨɣ ɩɨɥɢɬɢɤɢ (9).

Umowa miĊdzy Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o współ-pracy w dziedzinie turystyki – ɋɨɝɥɚɲɟɧɢɟ ɦɟɠɞɭ ɉɪɚɜɢɬɟɥɶɫɬɜɨɦ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɢ ɉɨɥɶɲɚ ɢ ɉɪɚɜɢɬɟɥɶɫɬɜɨɦ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɢ ɨ ɫɨɬɪɭɞɧɢɱɟɫɬɜɟ ɜ ɨɛɥɚɫɬɢ ɬɭɪɢɡɦɚ (2002) (10).

Umowa miĊdzy Rządem Rzeczypospolitej Polskiej i Rządem Federacji Rosyjskiej o współpracy w dziedzinie zapobiegania awariom przemysłowym, klĊskom Īywiołowym i likwi-dacji ich skutków – ɋɨɝɥɚɲɟɧɢɟ ɦɟɠɞɭ ɉɪɚɜɢɬɟɥɶɫɬɜɨɦ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɢ ɉɨɥɶɲɚ ɢ ɉɪɚɜɢɬɟɥɶɫɬɜɨɦ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɢ ɨ ɫɨɬɪɭɞɧɢɱɟɫɬɜɟ ɜ ɨɛɥɚɫɬɢ ɩɪɟɞɭɩɪɟ-ɠɞɟɧɢɹ ɩɪɨɦɵɲɥɟɧɧɵɯ ɚɜɚɪɢɣ, ɫɬɢɯɢɣɧɵɯ ɛɟɞɫɬɜɢɣ ɢ ɥɢɤɜɢɞɚɰɢɢ ɢɯ ɩɨɫɥɟ-ɞɫɬɜɢɣ (1993) (11).

Umowa miĊdzy Rzecząpospolitą Polską a Federacją Rosyjską o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych – Ⱦɨɝɨɜɨɪ ɦɟɠɞɭ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɨɣ ɉɨɥɶɲɚ ɢ Ɋɨɫɫɢɣɫɤɨɣ Ɏɟɞɟɪɚɰɢɟɣ ɨ ɩɪɚɜɨɜɨɣ ɩɨɦɨɳɢ ɢ ɩɪɚɜɨɜɵɯ ɨɬɧɨɲɟɧɢɹɯ ɩɨ ɝɪɚɠɞɚɧɫɤɢɦ ɢ ɭɝɨɥɨɜɧɵɦ ɞɟɥɚɦ (1996) (12).



















































Bibliografia



James, Carl. 1998.

Errors in Language Learning and Use: exploring error analysis.

London and New York: Longman.

Chlebda, Wojciech, red. 2007.

Podr

Ċ

czny idiomatykon polsko-rosyjski

. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.

DzierĪanowska, Halina. 1990.

Przekład tekstów literackich na przykładzie j

Ċ

zyka

angielskiego.

Warszawa: PaĔstwowe Wydawnictwo Naukowe.

Grucza, Franciszek, red. 1978.

Z problematyki bł

Ċ

dów obcoj

Ċ

zycznych.

Warszawa: Wydawnictwi Szkolne i Pedagogiczne.

Karczewska, Dorota. 2002.

O bł

Ċ

dach w tłumaczeniu.

W

J

Ċ

zyk rodzimy a j

Ċ

zyk obcy:

komunikacja, przekład, dydaktyka

, red. KopczyĔski Andrzej i Urszula Zaliwska-Okrutna, ss. 129-135. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego. Kozłowska, Zofia. 2002.

O bł

Ċ

dach j

Ċ

zykowych w tekstach polskich przekładów

. W

J

Ċ

zyk

rodzimy a j

Ċ

zyk obcy: komunikacja, przekład, dydaktyka

, red. KopczyĔski Andrzej i Urszula Zaliwska-Okrutna, ss. 137-147. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Kubacki, Artur. 2012.

Tłumaczenie po

Ğ

wiadczone. Status, kształcenie, warsztat i

odpo-wiedzialno

Ğü

tłumacza przysi

Ċ

głego

. Warszawa: Wolters Kluwer.

Markowski, Andrzej, red. 2004.

Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN.

Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Nowak, Paulina. 2006. Analiza błĊdów w przekładzie unijnych aktów normatywnych na przykładzie Council Regulation (EC) no 1346/2000 of 29 May 2000 on Insolvency Proceedings.

Investigationes Linguisticae

nr XIII, ss. 171-195,

http://www.inveling.amu.edu.pl//pdf/Paulina_Nowak_INVE13.pdf.

Sutor, Julian. 2005.

Leksykon dyplomatyczny

. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis.

Pisarska, Alicja, i Teresa Tomaszkiewicz. 1998.

Współczesne tendencje przekładoznawcze

. PoznaĔ: UAM. ħródła internetowe http://www.gramota.ru/spravka/trudnosti/36 193 (dostĊp 14.11.2014) http://www.ruscorpora.ru http://www.traktaty.msz.gov.pl http://www.garant.ru/products/ipo/prime/doc/70111106/?prime (dostĊp 5.07.2014) http://www.mid.ru/bdomp/ns-dp.nsf/0/C99D6BFE48CC8C67C32575930025E0FD (dostĊp 14.04.2015)