Polityka ochrony konsumenta w Unii Europejskiej

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr 734. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. 2006. Magdalena Zając Katedra Europejskiej Integracji Gospodarczej. Polityka ochrony konsumenta w Unii Europejskiej 1. Wprowadzenie Polityka wspólnotowa Unii Europejskiej obejmuje problematykę ochrony konsumenta, która dotyczy obecnie ok. 454,5 mln osób zamieszkujących państwa członkowskie. Duża liczba konsumentów oraz ich znacząca rola ekonomiczna sprawiają, że istnieje potrzeba uregulowania ich statusu prawnego. Dotyczy to szczególnie redukowania nierówności, eliminowania nieuczciwych praktyk handlowych, promowania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia i życia, a także polepszania standardu życia. Polityka konsumenta należy do jednego z głównych filarów funkcjonowania jednolitego rynku wewnętrznego. 2. Geneza polityki ochrony konsumenta w Unii Europejskiej Jednym z pierwszych dokumentów politycznych o wymiarze globalnym, dotyczącym zagadnień ochrony konsumenta, było orędzie J.F. Kennedy’ego do Kongresu Stanów Zjednoczonych w 1962 r. Zostały w nim sformułowane cztery podstawowe prawa konsumenta: prawo bycia wysłuchanym, prawo do bezpieczeństwa, prawo do uczciwej informacji o produkcie, prawo do swobodnego wyboru dóbr i usług. Prawa te zostały zaakceptowane i przyjęte przez inne państwa oraz Eurostat Yearbook 2004. The Statistical Guide to Europe, Data 1992–2002, 2004 Edition, European Communities 2004. J. Niepokulczycki, W. Zborowska, Biała Księga. Polska–Unia Europejska. Polityka konsumencka w Polsce jako niezbędny warunek dostosowań do Wspólnot Europejskich, Urząd Rady Ministrów, Biuro ds. Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej, Warszawa 1993, s. 8.. Buk.indb 125. 1/16/08 2:38:24 PM.

(2) Magdalena Zając. 126. Międzynarodową Organizację Związków Konsumenckich w Hadze (IOCU) oraz stały się podstawą do dalszego kształtowania światowego ustawodawstwa w tej dziedzinie. Zakończyła je w 1985 r. rezolucja ONZ, zawierająca wytyczne w sprawie konsumentów. Najważniejsze sprowadzają się do wymogu zapewnienia konsumentom przez każde z państw członkowskich prawa do: – ochrony przed produktami i usługami niebezpiecznymi dla zdrowia i życia, – ochrony ekonomicznych interesów – przez zaspokajanie podstawowych potrzeb, – dostęp do towarów i usług o odpowiadającej cenom jakości oraz zapewnienie rzetelnej informacji, pozwalającej dokonywać racjonalnego wyboru towaru lub usługi zgodnie z indywidualnymi życzeniami i potrzebami, – wyrażania opinii o polityce konsumenckiej państwa oraz działaniach producentów i handlowców, – pozytywnego i efektywnego załatwienia uzasadnionych reklamacji, skarg i roszczeń, – edukacji konsumenckiej oraz życia w zdrowym środowisku naturalnym. Wspólnotowa polityka ochrony konsumenta ma dwie zasadnicze przyczyny. Zostały one wymienione przez Jean-Pierre’a Pizzio. Są nimi: – swoboda handlu, mająca pozytywne efekty dla konsumentów, takie jak: większy wybór towarów, swobodna konkurencja, większa liczba firm obecnych na rynku, współzawodnictwo i obniżanie cen; – specyfika lat 1970–1975, w których polityka ochrony konsumenta opracowywana była na poziomie europejskim. W okresie tym istniała tendencja do zamykania granic państwowych. Oficjalnym uzasadnianiem tych działań było bezpieczeństwo krajowych konsumentów, lecz rzeczywistą przyczyną były kryzysy naftowe i spowodowana nimi recesja gospodarcza. Reakcją na zaistniały kryzys stały się opracowywane w poszczególnych państwach członkowskich WE krajowe regulacje prawne w zakresie ochrony konsumenta. W efekcie różniące się między sobą przepisy stwarzały przeszkody w swobodnej wymianie handlowej. Ostatecznie w latach 1970–1975 państwa członkowskie wyraziły wolę przerwania procesu zamykania granic i wprowadzenia wspólnotowej polityki ochrony konsumenta. Była to jedynie wola polityczna, albowiem traktat rzymski nie przewidywał wówczas istnienia takiej polityki.. . Ibidem. Ibidem.. Ochrona konsumenta w Unii Europejskiej, red. M. Fryźlewicz, Instytut Europejski, Łódź 1998, s. 18. . Buk.indb 126. 1/16/08 2:38:25 PM.

(3) Polityka ochrony konsumenta…. 127. Z kolei Jan W. Wiktor do podstawowych czynników sprzyjających rozwojowi polityki ochrony konsumenta zalicza: logikę i wymagania tworzenia wspólnego rynku europejskiego, konieczność stworzenia instytucjonalno-prawnych warunków realizacji celów traktatowych Wspólnoty, rozwój ruchów konsumenckich na świecie, a zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych (tzw. konsumeryzm). Można stwierdzić, że do stworzenia przez Radę Europy rezolucji nr 543 z 17 maja 1973 r., która sformułowała postulaty stworzenia Karty ochrony konsumenta, w duży stopniu przyczynił się specjalny raport Organizacji Współpracy i Rozwoju Gospodarczego. Bardziej znacząca w tym względzie okazała się jednak Rezolucja Rady EWG z 14 kwietnia 1975 r. w sprawie pierwszego programu na rzecz ochrony i informacji konsumenta. Rezolucja stworzyła podstawy formułowania szczegółowych programów i równocześnie prawa wspólnotowego w zakresie ochrony konsumenta oraz dała początek nowej polityce wspólnotowej, albowiem sformułowano w niej podstawowe prawa konsumenckie, takie jak: – prawo do bezpieczeństwa, ochrony życia i zdrowia – oznacza ono, że produkt lub usługa, które są wprowadzane do obrotu, muszą być bezpieczne dla konsumenta. Konieczne jest ponadto zapewnienie procedury, która uniemożliwia przedostanie się do obrotu towarów i usług mogących zagrażać życiu i zdrowiu konsumenta; – prawo do ochrony interesów ekonomicznych – innymi słowy ochrona konsumentów przed przedsiębiorcami, którzy z tytułu swojej dominującej lub monopolistycznej pozycji rynkowej mogą narzucać konsumentom niekorzystne warunki umów; – prawo do informacji i edukacji – oznacza konieczność zapewnienia konsumentom dostatecznej informacji w celu umożliwienia im nieskrępowanego podjęcia decyzji o zawarciu umowy. Informacja powinna dotyczyć w szczególności takich elementów, jak: cena towaru lub usługi, cechy towaru, warunki użytkowania, warunki bezpieczeństwa oraz dostępna droga podjęcia reklamacji; – prawo dostępu do wymiaru sprawiedliwości – stworzenie mechanizmów prawnych ułatwiających tanie i szybkie dochodzenie roszczeń przez konsumentów; – prawo do reprezentacji – jego celem jest zapewnienie konsumentom prawa do zrzeszania się i zbiorowej obrony swych roszczeń; państwa członkowskie powinny J.W. Wiktor, Jednolity rynek wewnętrzny Unii Europejskiej, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków 2001, s. 23.. Council Resolution on a Preliminary Program of the European Economic Community for a Consumer Protection and Information Policy, OJ C 92 of 25.04.1975. . Integracja europejska. Wprowadzenie, red. M. Perkowski, LexisNexis, Warszawa 2002, s. 287. . Buk.indb 127. 1/16/08 2:38:25 PM.

(4) Magdalena Zając. 128. w sposób aktywny wspierać rozwój instytucji służących ochronie i dochodzeniu roszczeń przez konsumentów. 3. Podstawy prawne polityki ochrony konsumenta w ramach Unii Europejskiej Na obszarze wspólnego rynku europejskiego podstawy prawne polityki ochrony konsumenta zostały określone stosunkowo późno. Pierwotny tekst traktatu rzymskiego z 25 marca 1957 r. nie zawierał żadnych postanowień, które regulowałyby prawa nabywcy i konsumenta, lecz jedynie zaznaczył to zagadnienie. W ogólnej części traktatu stwierdzono, że jednym z celów EWG jest przyczynianie się do zwiększania ochrony konsumentów. W art. 153, odnoszącym się do problematyki ochrony konsumenta, Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (TWE) stwierdza, że: 1. W celu wspierania interesów konsumentów oraz zapewnienia wysokiego poziomu ochrony konsumentów Wspólnota przyczynia się do ochrony zdrowia, bezpieczeństwa i interesów ekonomicznych konsumentów oraz do zapewnienia im prawa do informacji, edukacji i organizowania się dla ochrony ich interesów. 2. Wymagania ochrony konsumentów zostaną uwzględnione podczas określania i wprowadzania w życie innych polityk i działań Wspólnoty. 3. Wspólnota przyczynia się do osiągnięcia celów określonych w ustępie 1 poprzez: a) środki stosowane na podstawie artykułu 95 w ramach ustanawiania rynku wewnętrznego (chodzi tu o środki mające na celu zbliżanie przepisów ustaw, rozporządzeń i aktów administracyjnych państw członkowskich, a więc np. dyrektyw10); działania szczególne, wspierające i uzupełniające politykę realizowaną przez państwa członkowskie dla ochrony zdrowia bezpieczeństwa i interesów ekonomicznych konsumentów oraz dla zapewnienia im odpowiedniej informacji (…); b) działania wspierające, uzupełniające i monitorujące politykę realizowaną przez Państwa Członkowskie (…).. Przepis wskazuje, że uregulowania te dotyczą pewnych minimalnych standardów, które w ramach regulacji krajowych mogą być wzmacniane. Zaznacza, że reguły ochrony konsumenta cechują się charakterem horyzontalnym, czyli powinny być brane pod uwagę we wszystkich działaniach i rodzajach polityki Wspólnoty11.. . Integracja europejska…, s. 288.. A. Streżyńska, Ochrona konsumentów w Unii Europejskiej i Polsce, Seria: Samorząd Terytorialny wobec Integracji Europejskiej, z. 10, Elipsa, Warszawa 2000, s. 11. 10. 11. Buk.indb 128. Integracja europejska…, s. 289.. 1/16/08 2:38:25 PM.

(5) Polityka ochrony konsumenta…. 129. Wspólnotową politykę ochrony konsumenta, jako samodzielną dziedzinę polityki unijnej w odniesieniu do jednolitego rynku wewnętrznego, stworzyły i określiły jej zakres i zasady dopiero „Jednolity akt europejski” (1986 r.) oraz traktat z Maastricht (1992 r.). Traktat amsterdamski12 wprowadził modyfikację do prawa pierwotnego Unii Europejskiej w postaci nakazu horyzontalnego uwzględnienia problemu ochrony konsumentów w trakcie prac nad różnymi rodzajami polityki wspólnotowej13. Wszystkie instytucje i organy Wspólnot Europejskich zostały zobowiązane do wzięcia pod uwagę zadań w dziedzinie ochrony konsumentów przy projektowaniu i uchwalaniu legislacji wtórnej w innych obszarach. W literaturze zaznacza się, że w rzeczywistości realizacja polityki konsumenckiej przebiega w kilku płaszczyznach14: legislacyjnej – obejmującej tworzenie norm prawnych służących ochronie konsumenta, instytucjonalnej – polegającej na budowaniu infrastruktury instytucjonalnej stojącej na straży praw konsumenta, inspekcyjno-kontrolnej oraz sądowej. W państwach członkowskich wykształciły się dwa podstawowe modele ochrony konsumenta różniące się rozwiązaniami instytucjonalnymi15: model francuski, w którym ochrona jest realizowana głównie przez organy administracji dysponujące silnymi uprawnieniami i wspierana przez działalność organizacji konsumenckich, oraz model niemiecki, realizujący ochronę przez silne organizacje konsumenckie, które dysponują środkami przekazanymi przez państwo, zachowujące funkcje koordynacyjne i kontrolne. W rzeczywistości można zaobserwować występowanie głównie rozwiązań pośrednich, które łączą elementy obu modeli. 4. Programy działań na rzecz konsumentów Ochrona interesów konsumentów na terenie Wspólnoty Europejskiej w kolejnych latach przejawiała się również w programach działań na rzecz konsumentów. Wprowadzały one we wszystkich dziedzinach dotyczących konsumentów liczne inicjatywy, w rezultacie których przyjęto znaczną liczbę dyrektyw regulujących zakres ochrony konsumenta. Programy, o których mowa, zostały włączone wraz z rezolucjami i rekomendacjami do prawodawstwa poszczególnych państw członkowskich. Dzięki temu stało się możliwe ujednolicenie ustawodawstwa konsumenckiego i prowadzenie aktywnej polityki konsumenckiej. 12 13 14 15. Buk.indb 129. Traktat amsterdamski wszedł w życie 1 maja 1999 r.. F. Emmert, M. Morawiecki, Prawo europejskie, PWN, Warszawa–Wrocław 1999, s. 537.. A. Streżyńska, op. cit., s. 13. Ibidem, s. 14.. 1/16/08 2:38:26 PM.

(6) Magdalena Zając. 130. Poniżej zaprezentowano charakterystykę poszczególnych programów, a w ich ramach także celów ochrony konsumenta na obszarze Wspólnoty. Program I (1975–1981) określił pięć podstawowych praw konsumenta16: prawo do ochrony zdrowia i bezpieczeństwa, prawo do zabezpieczenia interesów ekonomicznych, prawo do wynagrodzenia szkód, prawo do edukacji i dostępu do informacji, prawo do konsultacji, do wyrażania swych opinii i ich reprezentowania przez organizacje konsumenckie. Program II (1981–1985) zakładał potrzebę stworzenia stosownych norm prawnych, które będą chronić interesy konsumentów. Program III (1985–1988) doprowadził do określenia standardów, które powinny spełniać produkty wprowadzane na rynek WE oraz założył powierzenie opracowania standardów niezależnym instytucjom naukowo-badawczym i normalizacyjnym, takim jak CEN czy CENELEC. Program doprowadził także do sformułowania dyrektyw harmonizujących różne normy prawne, dotyczące zwłaszcza tak ważnych sektorów z punktu widzenia interesów i praw konsumenta, jak sektor spożywczy, farmaceutyczny czy telekomunikacyjny17. Celem programu IV (1988–1992) stało się zapewnienie większej oraz pełniejszej ochrony interesów ekonomicznych konsumentów, jak również opracowanie standardów jakościowych i technicznych na obszarze wspólnego rynku18. Za priorytetowe zadania programu V (1993–1995) uznano natomiast politykę edukacji i informacji konsumenta, zmianę zasad zakupu usług finansowych oraz stworzenie łatwiejszych warunków dochodzenia roszczeń i dostępu do instytucji sądowniczych. Program VI (1995–1997) położył nacisk na harmonizację prawa dotyczącego standardów usług oraz stworzenie norm prawnych dotyczących odpowiedzialności sprzedawcy za świadczone usługi19. Program VII (1998–2002)20 określił priorytety i kierunki polityki konsumenckiej na obszarze Unii Europejskiej oraz światowe tendencje w tym zakresie. Zapewnił wysoki poziom ochrony zdrowia, życia i bezpieczeństwa konsumentów przez m.in. zwiększanie bezpieczeństwa produktów, ciągłe monitorowanie ryzyka, wykorzystywanie osiągnięć naukowych, bezpieczeństwo i ochronę ekonomicznych interesów konsumentów, przez eliminowanie barier w wymianie transgranicznej, wprowadzanie euro, monitorowanie zmian legislacyjnych oraz rozwój usług finansowych. Innymi kierunkami określonymi w ramach tego programu były: edukacja 16 17. Leonard D., Przewodnik po Unii Europejskiej, Studio Emka, Warszawa 2003, s. 259.. Council Directive 85/374/EEC, OJ L 210 of 07.08.1985.. Council Directive 92/59/EEC, OJ L 228 of 11.08.1992. Najbardziej doniosłe znaczenie dla rozwoju prawnych instytucji ochrony konsumenta ma przyjęta w tym czasie Dyrektywa z 29 czerwca 1992 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktu. 18. 19. J.W. Wiktor, op. cit., s. 26.. Raport Komisji dotyczący: Programu Działań na rzecz Ochrony Konsumenta na lata 1999–2001 oraz Ogólny Plan Wspólnoty na rzecz konsumentów na lata 1999–2003, Dz.Urz. WE COM/2001/0486 final. A. Streżyńska, op. cit., s. 12. 20. Buk.indb 130. 1/16/08 2:38:26 PM.

(7) Polityka ochrony konsumenta…. 131. i informacja konsumencka, zwiększenie roli organizacji konsumenckich, zwiększenie znaczenia konsumenta na wspólnym rynku oraz zapewnienie skutecznego przekazywania jego potrzeb producentom i prawodawcom 21. Na realizację programu założono w budżecie Unii Europejskiej 114 mln euro22. Aktualny program na rzecz konsumentów, czyli program VIII (2002–2006)23, ma trzy podstawowe cele: 1) wysoki poziom ochrony konsumenta – oznaczający harmonizację prawa przy pomocy najbardziej adekwatnych środków, a więc dyrektyw, standardów w zakresie bezpieczeństwa towarów i usług oraz ekonomicznych i prawnych interesów konsumenta. Umożliwiłoby to konsumentom dokonywanie świadomych zakupów na całym obszarze Unii Europejskiej. Najważniejsze z rozpatrywanych inicjatyw zawarte są w „Zielonej księdze”, której tematem jest ochrona konsumentów w Unii Europejskiej24 i bezpieczeństwo usług; 2) efektywne wdrażanie zasad ochrony konsumenta – w praktyce oznacza sytuację, w której konsumenci powinni mieć zapewnioną ochronę na obszarze całej poszerzonej Unii. Priorytetem stał się rozwój administracyjnej współpracy pomiędzy państwami członkowskimi; 3) właściwe zaangażowanie organizacji konsumenckich w strategie Wspólnot – co wynika z tego, że o efektywności polityki ochrony konsumenta decyduje zaangażowanie w nią samych konsumentów i ich reprezentantów. W tym celu przewidziane zostały projekty mające na celu edukację konsumentów. 5. Instytucjonalne aspekty ochrony konsumentów Polityka konsumencka i ochrona konsumentów w ramach Unii Europejskiej realizowana jest zarówno przez organizacje rządowe, jak i organizacje pozarządowe. Dyrekcja Generalna ds. Polityki Konsumenckiej, która została powołana w 1994 r. w ramach Komisji, jest agendą prowadzącą działalność na poziomie Unii Europejskiej. W swych działaniach zwraca uwagę na problematykę konsumencką, promuje politykę pełnej i rzetelnej informacji dla nabywców, informuje o akcjach i kampaniach, mających na celu ochronę konsumentów i ich praw rynkowych, jak również finansuje ekspertyzy i konferencje naukowe. 21 22. Integracja europejska…, s. 289. A. Streżyńska, op. cit., s. 12.. Consumer Policy Strategy 2002–2006, Communication from the Commision to the European Parliament, the Council, the Economic and Social Committee and the Committee of the Regions (COM (2002) 208 final), European Communities 2002. 23. 24. Buk.indb 131. COM (2001) 531 final.. 1/16/08 2:38:26 PM.

(8) Magdalena Zając. 132. Na poziomie europejskim istnieje pięć organizacji zajmujących się ochroną praw konsumenta i rozwojem unijnej polityki konsumenckiej, każda w specjalistycznym zakresie. Są to: Stowarzyszenie Konsumentów Europejskich (Association of European Consumers – AEC)25, Europejskie Biuro Związków Konsumenckich (Bureau Européen des Unions des Consommateurs – BEUC26; jest ono pozarządowym odpowiednikiem Dyrekcji Generalnej ds. Polityki Konsumenckiej, reprezentuje przed instytucjami unijnymi interesy konsumentów i organizacje konsumenckie działające w Unii Europejskiej), Komitet Rodzinnych Organizacji Wspólnoty Europejskiej (Confédération des Organisations familiales de la Communauté Européenne – COFACE)27, Spółdzielnia Spożywców Wspólnoty Europejskiej (Communauté Européenne des Coopératives – Euro Coop; European Community of Consumer Cooperatives)28, Europejskie Stowarzyszenie ds. Koordynacji Działań Organizacji Konsumenckich w sprawach Standaryzacji Przepisów (European Association for the Co-ordination of Consumer Representation in Standardisation – ANEC)29. Oprócz tego we wszystkich państwach członkowskich UE funkcjonują rządowe organy odpowiedzialne za prowadzenie polityki konsumenckiej. Jeśli konsument ma do czynienia z problemem o wymiarze ponadnarodowym, może zwrócić się do europejskich centrów informacji konsumenckiej (European consumer centres – Euroguichets). Mają one wyraźnie praktyczny charakter i są połączone komputerową siecią Coline. Takie rozwiązanie pozwala na precyzyjny i stosunkowo szybki sposób uzyskania informacji na temat odpowiednich przepisów i ustaleń obowiązujących w poszczególnych państwach członkowskich Unii30. Ochrona konsumenta, regulowana w ramach UE głównie przez dyrektywy, należy w pierwszym rzędzie do kompetencji poszczególnych państw członkowskich31. Regulacje prawne na poziomie wspólnotowym jedynie wspierają i uzupełniają regulacje krajowe przez dążenie do harmonizacji przepisów prawnych poszczególnych państw w celu urzeczywistnienia wspólnego rynku. Niekiedy dozwolone jest bardziej rygorystyczne uregulowanie kwestii objętych zakresem. 25 26 27 28 29. www.consumer-aec.org.. www.europa.eu.int/comm/consumers/policy/intro/responses/beuc.en.pdf.. www.europarl.eu.int/hearings/igc2/doc86_en.htm. www.eurocoop.org.. www.anec.org.. W. Weidenfeld, W. Wessels, Europa od A do Z. Podręcznik integracji europejskiej, Wokół Nas, Gliwice 1999, s. 189. 30. Integracja europejska…, s. 287; Ogólne bezpieczeństwo produktu i odpowiedzialność za produkt wadliwy, red. A. Łazowski, Fundusz Współpracy, Warszawa 2001, s. 5, 6. 31. Buk.indb 132. 1/16/08 2:38:27 PM.

(9) Polityka ochrony konsumenta…. 133. dyrektyw, a w niektórych przypadkach państwa członkowskie UE mają pozostawione prawo opcji przy wyborze konkretnych uregulowań. Harmonizacja prawa państw członkowskich w zakresie ochrony konsumenta dokonywana jest na podstawie dyrektyw. Może ona dokonywać się również na podstawie konwencji zawartych między państwami członkowskimi, a także na podstawie decyzji, zaleceń oraz rezolucji32. Biorąc pod uwagę cel harmonizacji prawa konsumenckiego, można wyróżnić: harmonizację pozytywną, która polega na przybliżaniu ustawodawstw państw członkowskich, oraz harmonizację negatywną, mającą na celu usuwanie utrudnień w handlu. Regulacje dotyczące ochrony konsumenta są spójne i obejmują swym zakresem: cykl technicznego wytworzenia produktu, dystrybucję produktu, marketing, reklamę, sprzedaż, użytkowanie i ewentualne zużycie przez konsumenta. Regulacje odnoszą się do podstawowych praw konsumenckich zawartych w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską, jak również do uprawnień dodatkowych, takich jak prawo do rzetelnej informacji, do zachowania prywatności, do stosownego odszkodowania w przypadku poniesienia szkody. Z kolei regulacje dotyczące bezpieczeństwa produktów i usług dotyczą w prawie wspólnotowym33 sposobu wytwarzania produktów, sposobu wprowadzania produktów na rynek oraz właściwości, które muszą spełniać gotowe produkty, aby mogły być legalnie wprowadzone do obrotu w którymkolwiek z państw UE. Dyrektywy nowego podejścia posługują się stosunkowo jednolitą techniką prawotwórczą w zakresie regulacji podstawowych wymagań bezpieczeństwa i użytkowania. System dyrektyw nowego podejścia stwarza bowiem ujednolicony, modułowy system, który zapewnia wymaganą jakość procesów produkcyjnych i produktów oraz określa odpowiednie techniki oceny zgodności z wymaganiami (tabela 1). Z kolei dyrektywy starego podejścia, czyli pozostałe dyrektywy wspólnotowego tzw. prawa technicznego, regulują kwestie bezpieczeństwa poszczególnych rodzajów wyrobów wprowadzanych do obrotu. Nie określają metod oceny zgodności modułowo, zawierają natomiast szczegółowo wymienione wymagania techniczne. Tabela 1. Dyrektywy nowego podejścia Lp. Dyrektywa przewidująca oznakowanie „CE” Niskonapięciowy sprzęt elektryczny. 1 2. Proste zbiorniki ciśnieniowe. 3. Zabawki 32. Numer (pierwsza wersja i zmiany) 73/23/EEC, 93/68/EEC. 87/404/EEC, 90/488/EEC, 93/68/EEC 88/378/EEC, 93/68/EEC. Integracja europejska…, s. 289; Ochrona konsumenta…, s. 20.. Prawo Unii Europejskiej. Prawo materialne i polityki, red. J. Barcz, Prawo i Praktyka Gospodarcza, Warszawa 2003, s. 432. 33. Buk.indb 133. 1/16/08 2:38:27 PM.

(10) Magdalena Zając. 134. cd. tabeli 1 Lp. Dyrektywa przewidująca oznakowanie „CE” 4. 5. Wyroby budowlane. Kompatybilność elektromagnetyczna. 6. Maszyny. 7. Środki ochrony indywidualnej. 8. Wagi nieautomatyczne. 9. Numer (pierwsza wersja i zmiany) 89/106/EEC, 93/68/EEC. 89/336/EEC, 92/31/EEC, 93/68/EEC. 98/37/EC, 98/79/EC. 89/686/EEC, 93/95/EEC, 93/68/EEC, 96/58/EC. 90/384/EEC, 93/68/EEC. 10. Urządzenia gazowe. Aktywne implanty medyczne. 90/385/EEC, 93/42/EEC, 93/68/EEC. 11. Efektywność energetyczna kotłów wodnych. 12. 92/42/EEC, 93/68/EEC, 2004/8/EC. Materiały wybuchowe do użytku cywilnego 93/15/EEC. 13. Wyroby medyczne. 14. Wyposażenie używane w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. 15. Rekreacyjne jednostki pływające (jachty). 16 17 18 19. Dźwigi. Efektywność energetyczna chłodziarek i zamrażarek. Urządzenia ciśnieniowe. 22 23 24. 93/42/EEC, 98/79/EC, 2000/70/EC. 94/9/EC 94/25/EC, 2003/44/EC. 95/16/EC. 96/57/EC 97/23/EC. Telekomunikacyjne urządzenia końcowe i urządzenia radiowe. 1999/5/EC. Urządzenia linowe do przewozu osób. 2000/9/EC. Efektywność energetyczna stateczników do oświetlenia fluorescencyjnego. 2000/55/WE. 20 Wyroby medyczne do diagnostyki in vitro 21. 90/396/EEC, 93/68/EEC. 98/79/EC. Emisja hałasu przez urządzenia używane na 2000/14/EC, 2005/88/EC zewnątrz pomieszczeń. Przyrządy pomiarowe (od 30.10.2006). 2004/22/WE. Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji zamieszczonych na stronie www.euroinfo. org.pl/prawo, stan prawny na dzień 1 marca 2006 r.. Warto zaznaczyć, że znaczna liczba przepisów dotyczących innych aspektów niż ochrona zdrowia i życia konsumentów stanowi uzupełniający element prawa w zakresie ochrony interesów konsumentów. Wspomniane przepisy wzmacniają zapobiegawczą funkcję regulacji, albowiem: określają odpowiedzialność producentów lub innych osób czerpiących bezpośrednie korzyści ekonomiczne ze sprze-. Buk.indb 134. 1/16/08 2:38:28 PM.

(11) Polityka ochrony konsumenta…. 135. daży wyrobów z tytułu szkód wyrządzonych przez wadliwe produkty34, określają zasady informowania konsumentów o właściwościach produktów oraz ich reklamy i znakowania (głównie chodzi tu o wymagania sformułowane w normach dotyczących etykietowania i znakowania wyrobów)35. Oprócz tego istnieją regulacje chroniące interesy ekonomiczne konsumentów oraz ich prawo do prywatności, wśród których szczególne znaczenie mają postanowienia dotyczące umów zawieranych z konsumentami oraz ich praw w zakresie stosunków kontraktowych. 6. Normalizacja i certyfikacja na jednolitym rynku wewnętrznym Przy omawianiu problematyki ochrony konsumenta nie sposób pominąć normalizacji, która zgodnie z definicją opracowaną przez Międzynarodową Organizację ds. Standaryzacji (ISO) jest rozumiana jako proces tworzenia oraz stosowania reguł, dążących do porządkowania określonej działalności dla dobra i przy współpracy wszystkich zainteresowanych, w szczególności dla osiągnięcia optymalnej ogólnej oszczędności z uwzględnieniem wymagań dotyczących bezpieczeństwa. Jeśli koncentrując się na ochronie konsumenta, zawęzimy definicję normalizacji, za jej podstawowe cele będzie można uznać36: ochronę życia, zdrowia, środowiska oraz interesu konsumentów; zagwarantowanie jakości oraz niezawodności wyrobów, usług i procesów; poprawę zarówno funkcjonalności, kompatybilności, jak i zamienności wyrobów, usług i procesów; regulację różnorodności produktów, usług oraz procesów; zapobieganie i usuwanie barier technicznych w handlu czy choćby udoskonalenie procesów produkcyjnych oraz świadczenia usług dzięki zastosowaniu rozwiązań technicznych i organizacyjnych, które znalazły szerokie uznanie. W Unii Europejskiej istnieją trzy organizacje prowadzące działalność normalizacyjną: Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN)37, Europejski Komitet Normalizacji Elektronicznej (CENELEC)38 oraz Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych (ETSI)39. 34 35 36 37. Dyrektywa 85/374/EWG o odpowiedzialności za wadliwe produkty.. Prawo Unii Europejskiej…, s. 434.. Na podstawie ustawy o normalizacji z 12 września 2002 r. Dz.U. 02.169.1386.. Tłumaczenie własne na podstawie www.cenorm.be/cenorm/index.htm. www.cenelec.org z 10.04.2006; European Committee for Electrotechnical Standardization: The CENELEC Master Plan, Facing the New Challenges ahead, CENELEC 2002, s. 3. 38. www.etsi.org z 10.04.2006; A. Tabor, A. Zając, M. Rączka, Zarządzanie jakością. Jakość i systemy zapewniania jakości, Politechnika Krakowska, Kraków 2000, s. 137. 39. Buk.indb 135. 1/16/08 2:38:28 PM.

(12) 136. Magdalena Zając. Wynikiem normalizacyjnej procedury jest norma europejska EN, przyjmująca postać reguł, a zatwierdzana przez upoważnione podmioty, którymi w UE są właśnie CEN, CENELEC i ETSI. Normy EN obowiązują bez żadnych zmian we wszystkich krajach Unii Europejskiej, zawierają określone wymagania techniczne, które mogą dotyczyć wyrobu, materiału, składnika, procedury itp.40 W przypadku niestosowania się producenta do wymagań określonych przez normy EN wymagane jest uzyskanie certyfikatu świadczącego o zgodności wyrobu z wymaganiami dyrektywy. Stosowanie norm daje prawo do użytkowania znaku CE, oznaczającego zgodność z wymogami unijnych dyrektyw41. Metoda nowego podejścia jest podstawą systemu wymagań technicznych produkcji i produktów. Harmonizacja jest ograniczona jedynie do określenia tzw. zasadniczych wymagań, które musi spełnić wprowadzany na wspólny rynek produkt, aby mógł stać się przedmiotem swobodnego handlu42. Celem zharmonizowanych norm i ich praktycznym zastosowaniem jest certyfikacja, którą w ramach Unii Europejskiej zajmuje się Europejska Organizacja ds. Badań Certyfikacji43. W ramach unijnego systemu oceny zgodności wyrobów i systemów jakości można wyróżnić podsystem dobrowolny i podsystem obowiązkowy. Deklaracja zgodności produktu z normą jest w krajach Unii Europejskiej dobrowolna, a obszar obowiązkowy dotyczy harmonizacji technicznej. Deklaracja zgodności to oświadczenie dostawcy, w którym na własną wyłączną odpowiedzialność stwierdza on, że wyrób, proces lub usługa są zgodne z określoną normą lub innym dokumentem normatywnym. Deklaracja wykazuje zgodność wyrobu z normami lub innymi dokumentami normatywnymi, na które dostawca (producent) się powołuje. Istnieją dwa zasadnicze sposoby na potwierdzenie zgodności: wydana przez producenta na własną odpowiedzialność deklaracja zgodności oraz znak zgodności w rozumieniu ustawy o badaniach i certyfikacji44. 40. Ł. Karpiel, M. Skrzypek, Towaroznawstwo ogólne, AE w Krakowie, Kraków 1997, s. 35.. W Unii Europejskiej podlegają normalizacji m.in. produkty konsumpcyjne, środowisko, żywność, zdrowie i bezpieczeństwo, ochrona zdrowia, maszyny. 41. www.udt.gov.pl. Dyrektywy nowego podejścia dotyczą wyrobów wprowadzanych na rynek europejski po raz pierwszy, a więc wyprodukowanych w UE oraz nowych i używanych wyrobów importowanych z państw trzecich. W 1989 r. tzw. nowe podejście zostało uzupełnione o globalne podejście do badań i certyfikacji, określające obowiązujące w UE zasady oceny zgodności wyrobów z przepisami i normami. Prawo Unii Europejskiej…, s. 435; W. Henrykowski, Znaczenie norm zharmonizowanych w nowym i globalnym podejściu, ABC Jakości, nr 2/2000, s. 4. 42. 43 www.eotc.be; Europejska Organizacja ds. Badań i Certyfikacji (EOTC) powołana w kwietniu 1990 r.. 44 W. Henrykowski, Europejski system oceny zgodności wyrobów i usług [w:] Jakość wyrobów w gospodarce rynkowej. Materiały konferencji naukowej, red M. Salerno Kochan, AE w Krakowie, Kraków 1998, s. 40.. Buk.indb 136. 1/16/08 2:38:28 PM.

(13) Polityka ochrony konsumenta…. 137. Certyfikacja zgodności jest działaniem jednostki niezależnej od dostawcy i odbiorcy, która wskazuje, że został zapewniony odpowiedni stopień zaufania oraz że w należyty sposób zidentyfikowany wyrób, proces lub usługa są zgodne z określoną normą lub przepisami. Warunkiem zarejestrowania wniosku jest przyjęcie bez zastrzeżeń jego kompletnej dokumentacji45. Następnym etapem jest wydanie certyfikatu zgodności, czyli dokumentu potwierdzającego zgodność z zasadami systemu certyfikacji oraz procedurą. Zanim na rynku zostanie umieszczony wyrób podlegający dyrektywom nowego podejścia, jego producent lub importujący z państw trzecich musi mieć pewność, że wyrób został wyprodukowany tak, aby spełniać wymogi określone w dyrektywach. Aby przeprowadzić ocenę zgodności wyrobu z dyrektywą (lub dyrektywami) oraz wystawić deklarację zgodności uprawniającą do oznaczenia wyrobu znakiem CE, producent musi znać obowiązujące normy, dyrektywy i moduły, według których należy dokonać oceny zgodności wyrobu46. Znakowanie CE jest obowiązkowe dla produktu, który podlega jednej dyrektywie nowego podejścia lub ich większej liczbie, lub też odpowiada wymaganiom nowego podejścia, pomimo że nie podlega żadnej dyrektywie47. 7. Regulacje ogólnego bezpieczeństwa produktów Najbardziej ogólnym aktem spośród wszystkich regulacji prawa wspólnotowego chroniącego zdrowie i życie konsumentów jest Dyrektywa 92/59/EWG o ogólnym bezpieczeństwie produktów (wraz z późniejszymi zmianami). Podstawowym jej założeniem jest zapewnienie, aby na rynku wspólnotowym znajdowały się wyłącznie produkty bezpieczne48. Art. 3 dyrektywy stanowi, że producenci są zobowiązani wprowadzać na rynek wyłącznie produkty bezpieczne. W tym celu przepisy. 45. Ibidem, s. 42.. B. Delikat, Normalizacja i normy w technologii żywności oraz przedsiębiorstwie, Republika, Warszawa 2002, s. 5; www.giih.gov.pl/aktualnosci/archiw_04.02/system_zgodnosci.htm z 10.04.2006. 46. 47 J. Kaczurba, Znak „CE” – zasady dopuszczania do obrotu na Jednolitym Rynku, Materiały uaktualnione przez Ministerstwo Gospodarki; Sposoby wdrażania dyrektyw opartych na Nowym Podejściu oraz Globalnym Podejściu – przewodnik, Prawo Unii Europejskiej na co dzień, Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa 2001, s. 88–90; www.msg.gov.pl z 10.04.2006.. Zgodnie z postanowieniami dyrektywy produktem bezpiecznym jest taki, który w zwykłych i dających się przewidzieć warunkach używania, w tym i jego długotrwałości, nie powoduje ryzyka większego niż minimalne, wynikające z przeznaczenia wyrobu, przekraczającego w dodatku to, co uważa się za ryzyko do akceptowania i zgodne z wysokim poziomem ochrony bezpieczeństwa i zdrowia osób. Prawo Unii Europejskiej…, s. 436. 48. Buk.indb 137. 1/16/08 2:38:29 PM.

(14) Magdalena Zając. 138. dyrektywy nakładają szereg obowiązków na producentów i sprzedawców towarów oraz na państwa członkowskie49. Przy dokonywaniu oceny bezpieczeństwa produktu oraz w celu określenia ryzyka, zgodnie ze wskazaniami dyrektywy należy brać pod uwagę takie elementy, jak: cechy produktu, obejmujące jego skład, opakowanie, instrukcje dotyczące montażu, instrukcje dotyczące utrzymania; wpływ na inne produkty, jeżeli uzasadnione jest przewidywanie, że będzie on używany razem z tymi wyrobami; przedstawienie, prezentacja produktu w obrocie, czyli oznakowanie produktu, instrukcje dotyczące używania, instrukcje dotyczące pozbycia się produktu jako odpadu oraz jakiekolwiek inne informacje dostarczone przez producenta; charakterystyka konsumentów, którzy mogliby ponosić szczególne ryzyko, np. dzieci. Nieodzownym elementem polityki ochrony konsumenta w Unii Europejskiej jest system wczesnego ostrzegania o produktach niebezpiecznych, czyli tzw. RAPEX (Rapid Alert System for Non-Food Products), którego formalną podstawę stanowi dyrektywa 2001/95/EC z dnia 3 grudnia 2001 r. (tzw. General Product Safety Directive)50. System RAPEX51 to system szybkiej wymiany informacji o zagrożeniach związanych z użytkowaniem wyrobów konsumpcyjnych, który został opracowany z myślą o sytuacjach kryzysowych spowodowanych przez nowe, używane lub naprawione wyroby, stwarzające poważne i bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów. Jego głównym celem jest dostarczanie informacji umożliwiających władzom wszystkich państw członkowskich podjęcie natychmiastowych i właściwych działań w przypadku wykrycia poważnego zagrożenia stwarzanego przez wyrób52. System zapewnia szybką wymianę informacji pomiędzy państwami członkowskimi i Komisją o środkach powziętych przez kraje w celu zapobiegania marketingowi lub używaniu produktów konsumenckich, ograniczania ich lub nakładania na nie specjalnych warunków, jeżeli stwarzają one poważne zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów. Natychmiast po wykryciu bezpośredniego i poważnego ryzyka władza krajowa musi skonsultować się, o ile to możliwe i konieczne, z producentem lub dystrybu49 Częścią definicji produktu bezpiecznego jest założenie, że techniczna możliwość (feasibility) osiągnięcia wyższego poziomu bezpieczeństwa danej kategorii wyrobów sama przez się nie może stanowić podstawy do uznania innych produktów, spełniających wymienione wyżej wymagania bezpieczeństwa, za niebezpieczne. Prawo Unii Europejskiej…, s. 436; Ogólne bezpieczeństwo produktu …, s. 7. 50 51. http://europa.eu.int/comm/consumers/cons_safe/prod_safe/gpsd/rapex_en.htm z 10.04.2006.. System występuje również pod nazwami REIS lub SERI.. RAPEX znajduje zastosowanie w przypadku wszystkich wyrobów przeznaczonych dla konsumentów, tych, które mogą być użyte przez konsumentów i które użytkowane w normalnych lub dających się przewidzieć warunkach stwarzają z jakiegokolwiek powodu bezpośrednie i poważne zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów. 52. Buk.indb 138. 1/16/08 2:38:29 PM.

(15) Polityka ochrony konsumenta…. 139. torem danego wyrobu. Oprócz tego powinna próbować w możliwie najkrótszym czasie uzyskać jak najwięcej informacji o wyrobach i charakterze zagrożenia 53. Po skorzystaniu z systemu RAPEX, po skonsultowaniu się z państwami członkowskimi i na wniosek co najmniej jednego z nich Komisja może podjąć decyzję wymagającą od państw członkowskich zastosowania środków tymczasowych w celu zagwarantowania ochrony bezpieczeństwa i zdrowia konsumentów oraz prawidłowego funkcjonowania jednolitego rynku54. Warto nadmienić, że w 2003 r. w ramach systemu wczesnego ostrzegania o produktach niebezpiecznych największa liczba zawiadomień dotyczyła ryzyka zadławienia lub uduszenia się, pożaru, porażenia prądem oraz obecności rakotwórczych substancji w produktach. Dla ogólnej orientacji w tabeli 2 umieszczono dane o liczbie zawiadomień dokonywanych w ostatnich latach. Tabela 2. Liczba zawiadomień o produktach niebezpiecznych w latach 2001–2004 w ramach systemu RAPEX Rok Liczba zawiadomień. 2001. 2002. 2003. 2004. 143. 168. 139. 388. Źródło: opracowanie własne na podstawie http://europa.eu.int/comm/consumers/cons_safe/prod_ safe/gpsd/rapex_en.htm z 10.04.2006.. Rozszerzenie Unii Europejskiej w 2004 r. oraz najnowsze zmiany Dyrektywy 92/59/EWG o ogólnym bezpieczeństwie produktów sprawiły, że liczba notyfikacji w 2004 r. w ramach systemu RAPEX była niemalże trzykrotnie wyższa niż rok wcześniej. W 2003 r. zanotowano 139 zawiadomień o produktach niebezpiecznych, a w 2004 r. aż 38855. Rozkład liczby zawiadomień o niebezpiecznych produktach zgłoszonych przez poszczególne kraje członkowskie w 2004 r., podobnie jak w 2003 r., pozostaje nierównomierny. W 2004 r. krajem, który dokonał największej liczby zawiadomień (68), były Niemcy, natomiast państwa, takie jak Łotwa, Luksemburg, Malta i Holandia, nie skierowały żadnego zawiadomienia56. 53. Sposoby wdrażania dyrektyw…, s. 111.. Ibidem, s. 112; http://europa.eu.int/comm/consumers/cons_safe/prod_safe/gpsd/rapex_en.htm z 10.04.2006. 54. 55 Opracowanie własne na podstawie: 2004 RAPEX Report, Heath and Consumer Protection Directorate-General, European Commission, s. 1, 2, http://europa.eu.int/comm/consumers/cons_ safe/prod_safe/gpsd/rapex_en.htm z 10.04.2006.. W 2003 r. krajami, które nie dokonały ani jednego zgłoszenia, były Belgia, Grecja oraz Luksemburg. 56. Buk.indb 139. 1/16/08 2:38:30 PM.

(16) Magdalena Zając. 140. Od momentu wejścia w życie poprawionej dyrektywy dotyczącej ogólnego bezpieczeństwa produktów Komisja Europejska publikuje cotygodniowe przeglądy zawiadomień w systemie RAPEX, które dostarczają najbardziej istotnych informacji z punktu widzenia interesu społecznego57. Tabela 3. Przykłady produktów niebezpiecznych zamieszczonych w przeglądzie z 41 tygodnia 2004 r. Nr. 01. Kraj członkowski dokonujący notyfikacji. Niemcy. Produkt Czajnik elektryczny „Severin” (modele: WK 3480, WK 3481, WK 3484, WK 9658 oraz WK 9659; seria N.BQ, CQ, DQ, luty, marzec, kwiecień 2004) Pochodzenie: Niemcy. Niebezpieczeństwo. Środki powzięte przez kraj notyfikujący. Dobrowolne wycofaRyzyko zapalenia lub pożaru. Przyrząd nie przez producenta samowyłączający się może być wadliwy. Czajnik może się przegrzać i spowodować całkowite wyparowanie wody oraz powstanie ryzyka pożaru. Źródło: opracowanie własne i tłumaczenie na podstawie http://europa.eu.int/comm/consumers/ cons_safe/prod_safe/gpsd/rapex_en.htm z 10.04.2006.. Pomimo tego że akcesja do UE oraz objęcie systemem RAPEX dziesięciu nowych krajów UE nastąpiły dopiero 1 maja 2004 r., w 2004 r. aż 146 z 388 zawiadomień pochodziło z nowych państw członkowskich UE. Takie kraje, jak Węgry, Litwa, Słowacja czy Czechy, dokonały wyjątkowo wielu zawiadomień, odpowiednio 55, 37, 18, 1758. Najwięcej zawiadomień odnosiło się do produktów elektrycznych (27%) oraz zabawek (26%). Zarówno w 2003 r., jak i w 2004 r. największa liczba notyfikacji dotyczyła produktów pochodzących z Chin (36%) oraz produktów nieznanego pochodzenia (24%). Biorąc pod uwagę ogólną liczbę zgłoszeń z wyłączeniem produktów nieznanego pochodzenia można stwierdzić, że 35% z nich odnosiło się do produktów pochodzących z jednego z krajów należących do Unii Europejskiej59.. 57 58 59. Buk.indb 140. http://europa.eu.int/comm/consumers/cons_safe/prod_safe/gpsd/rapex_en.htm z 10.04.2006. Polska w 2004 r. dokonała 8 zawiadomień o produktach niebezpiecznych.. Opracowanie własne na podstawie: 2004 RAPEX Report, s. 2–5.. 1/16/08 2:38:30 PM.

(17) Polityka ochrony konsumenta…. 141. 8. Zakończenie Urzeczywistnienie idei jednolitego rynku wewnętrznego doprowadziło z jednej strony do swobody w przepływie towarów, likwidacji barier oraz wprowadzenia dyrektyw nowego podejścia, z drugiej strony sprowokowało działania zmierzające do uregulowania pozycji producenta i konsumenta, przez unormowanie kwestii wprowadzania towarów do obrotu. Europejski konsument zyskał w szczególności prawo do bezpieczeństwa związane z użytkowaniem produktów. Prawo do bezpieczeństwa wynika m.in. z konieczności wystawiania deklaracji zgodności wyrobów z określonymi wymogami czy też oznakowania znakiem CE. Dodatkowe wzmocnienie pozycji konsumenta stało się możliwe dzięki istnieniu systemu nadzoru rynku i monitorowania wprowadzanych na rynek produktów. Korzystnej zmianie uległy kwestie klauzul umownych, wzmacniające pozycję negocjacyjną konsumenta. Regulowanie unijnej polityki ochrony konsumentów stanowią szansę dla obywateli państw członkowskich, konieczny jest jednak odpowiedni dostęp do informacji na temat przysługujących im praw oraz na temat obowiązków ciążących na sprzedawcy i innych podmiotach zaangażowanych we wprowadzanie produktu na obszar jednolitego rynku europejskiego. Na uwagę zasługuje to, że wyższe standardy i jakość produktów oraz wzmożona konkurencja, spowodowały zwiększenie liczby dostępnych dla konsumenta produktów, umożliwiły bardziej racjonalne wydatkowanie środków finansowych oraz wzmocniły poczucie bezpieczeństwa. Literatura 2004 RAPEX Report, Heath and Consumer Protection Directorate-General, European Commission, http://europa.eu.int/comm/consumers/cons_safe/prod_safe/gpsd/rapex_ en.htm. Consumer Policy Strategy 2002–2006, Communication from the Commision to the European Parliament, the Council, the Economic and Social Committee and the Committee of the Regions (COM (2002) 208 final), European Communities 2002. Delikat B., Normalizacja i normy w technologii żywności oraz przedsiębiorstwie, Republika, Warszawa 2002. Emmert F., Morawiecki M., Prawo europejskie, PWN, Warszawa–Wrocław 1999. Eurostat Yearbook 2004. The Statistical Guide to Europe. Data 1992–2002, 2004 Edition, European Communities 2004. Henrykowski W., Europejski system oceny zgodności wyrobów i usług [w:] Jakość wyrobów w gospodarce rynkowej, Materiały konferencji naukowej, red. M. Salerno-Kochan, AE w Krakowie, Kraków 1998. Henrykowski W., Znaczenie norm zharmonizowanych w nowym i globalnym podejściu, ABC Jakości, nr 2/2000. Integracja europejska. Wprowadzenie, red. M. Perkowski, LexisNexis, Warszawa 2002.. Buk.indb 141. 1/16/08 2:38:30 PM.

(18) 142. Magdalena Zając. Kaczurba J., Znak „CE” – zasady dopuszczania do obrotu na Jednolitym Rynku, Materiały uaktualnione przez Ministerstwo Gospodarki, www.msg.gov.pl z 10.04.2006. Karpiel Ł., Skrzypek M., Towaroznawstwo ogólne, AE w Krakowie, Kraków 1997. Leonard D., Przewodnik po Unii Europejskiej, Studio Emka, Warszawa 2003. Niepokulczycki J., Zborowska W., Biała Księga. Polska–Unia Europejska. Polityka konsumencka w Polsce jako niezbędny warunek dostosowań do Wspólnot Europejskich, Urząd Rady Ministrów, Biuro ds. Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej, Warszawa 1993. Ochrona konsumenta w Unii Europejskiej, red. M. Fryźlewicz, Instytut Europejski, Łódź 1998. Ogólne bezpieczeństwo produktu i odpowiedzialność za produkt wadliwy, red. A. Łazowski, Fundusz Współpracy, Warszawa 2001. Ogólny Plan Wspólnoty na rzecz konsumentów na lata 1999–2003, Dz.Urz. WE COM/2001/0486 final. Prawo Unii Europejskiej. Prawo materialne i polityki, red. J. Barcz, Prawo i Praktyka Gospodarcza, Warszawa 2003. Raport Komisji dotyczący: Programu Działań na rzecz Ochrony Konsumenta na lata 1999–2001. Dz.Urz. WE COM/2001/0486 final. Sposoby wdrażania dyrektyw opartych na Nowym Podejściu oraz Globalnym Podejściu – przewodnik, Prawo Unii Europejskiej na co dzień, Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa 2001. Streżyńska A., Ochrona konsumentów w Unii Europejskiej i Polsce, Seria: Samorząd Terytorialny wobec Integracji Europejskiej, z. 10, Elipsa, Warszawa 2000. Tabor A., Zając A., Rączka M., Zarządzanie jakością. Jakość i systemy zapewniania jakości, Politechnika Krakowska, Kraków 2000. Weidenfeld W., Wessels W., Europa od A do Z. Podręcznik integracji europejskiej, Wokół Nas, Gliwice 1999. Wiktor J.W., Jednolity rynek wewnętrzny Unii Europejskiej, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków 2001. Consumer Protection Policy in the European Union This article looks at the premises and legal basis of consumer protection policy in the European Union. In the first part of the article, the author discusses in detail the genesis of consumer policy around the world, including basic consumer rights in the European Communities and the legal basis for consumer protection policy in the European Union. In subsequent sections of the article, the author presents other consumer-oriented programmes and the changes they have introduced, and looks at organisations dealing with consumer issues. The article also looks at the issue of harmonising the laws of EU member states in regard to consumer protection. The author discusses the main regulations aimed at protecting consumers as well as the safety of products and services. In a later section of the article, the author concentrates on the principles of certification in the European Union and on the activities of certifying authorities. She analyses the issues of European norms and CE marks. She also looks at the legal regulations concerning general product safety as well as the operation of the RAPEX system.. Buk.indb 142. 1/16/08 2:38:31 PM.

(19)