Istota i wymiary organizacyjnej przestrzeni społecznego współdziałania

Pełen tekst

(1)OZhonin CVj`dlZcg. '%%-. Jc^lZghniZij:`dcdb^XocZ\dl@gV`dl^Z. %BOJFM(BDI @ViZYgVOVX]dlV²Dg\Vc^oVXn_cnX]. *TUPUBJXZNJBSZPSHBOJ[BDZKOFK QS[FTUS[FOJTQPFD[OFHP XTQxE[JBBOJB &#LegdlVYoZc^Z Współcześnie wielu teoretyków i praktyków zarządzania uznaje strategię współpracy między różnymi podmiotami funkcjonującymi na rynku za jedną z podstawowych w warunkach turbulentnego otoczenia oraz postępującej globalizacji. Podejmowanie przez przedsiębiorstwo różnych form współdziałania z podmiotami znajdującymi się w jego otoczeniu jest koniecznym warunkiem zwiększania poziomu jego zasobów niematerialnych, a w szczególności kapitału relacyjnego i społecznego. Warto dodać, że obecnie to właśnie zasoby niematerialne firm mają największy wpływ na ich wartość. Tezy te przekładają się m.in. na obserwowane tendencje zmian na rynku, takie jak [Sudolska 2005, s. 449]: – wyraźny wzrost liczby związków kooperacyjnych przedsiębiorstw, – wzrost znaczenia kooperacji jako podstawy realizacji strategii wzrostu innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw, – dynamiczne rozszerzanie i pogłębianie się interakcji między współpracującymi przedsiębiorstwami, – znaczące zwiększenie wpływu podejmowanych przez przedsiębiorstwo działań kooperacyjnych na całościowe wyniki sektorów przez nie reprezentowanych. Stąd też słuszne wydaje się poszukiwanie nowych obszarów współdziałania, również z podmiotami, które nie są organizacjami gospodarczymi. Tego typu działania cechują się pewnym poziomem nowości, dzięki czemu możliwe jest osiąganie z tego tytułu „korzyści zarezerwowanych dla pionierów”1. Wiąże się 1 W odniesieniu do przedsiębiorstw mowa jest w tym przypadku o „rencie pioniera” (por. [Drucker 1992]), jednakże współcześnie warto wskazać, że organizacje z tego tytułu mogą osiągać nie tylko efekty finansowe, ale również korzyści społeczne..

(2) +. Daniel Gach. to również z ryzykiem braku odpowiednich narzędzi i wzorców działania. Dlatego też realizowane są badania, które mają na celu zwiększenie poziomu wiedzy na temat istniejących powiązań kooperacyjnych, podstaw ich tworzenia, występujących barier czy też efektów, jakie dzięki nim są osiągane. Rozległe badania z tego zakresu zostały przeprowadzone m.in. przez firmę Ark Group w 2005 r. [Lamb 2005, s. 4–9]. Autorzy tych badań w pierwszej kolejności podjęli próbę sprawdzenia, w jaki sposób rozumiane jest pojęcie „współpraca”. Okazało się, że w głównej mierze odnoszone jest ono do współdziałania wewnątrz organizacji, dopiero w dalszej kolejności uwzględniane są podmioty z jej otoczenia. Wpływ na to może mieć fakt, że tylko 30% badanych organizacji posiadało zdefiniowaną strategię rozwijania współpracy, aż 64% badanych stwierdziło brak tego typu strategii, pozostałe 6% respondentów nie wiedziało, czy jest ona tworzona, czy też nie. Spośród barier ograniczających współpracę jako najczęściej wymieniane są: opory przed zmianami w utrwalonych wzorcach kulturowych i wzorcach zachowań, brak poczucia występowania powiązań pomiędzy wspólnie realizowanymi przedsięwzięciami a codziennymi obowiązkami, brak jasności i zgody co do efektów, które zamierza się osiągnąć dzięki współpracy, zróżnicowanie i niekompatybilność wykorzystywanych narzędzi teleinformatycznych lub też ich niska funkcjonalność. Natomiast jako najważniejsze czynniki wpływające na rozwijanie współdziałania wymienia się przede wszystkim odpowiednie technologie (np. sieci komputerowe z oprogramowaniem odpowiednim dla pracy zbiorowej), ale wskazuje się również na olbrzymią rolę, jaką odgrywają w tym zakresie więzi międzyludzkie. '#>hidiVegoZhigoZc^hedZXocZ\dlheYo^VVc^V egoZYh^W^dghilV Przestrzeń społecznego współdziałania przedsiębiorstwa może być zdefiniowana jako obszar (w sensie fizycznej przestrzeni oraz związków i relacji międzyludzkich) sprzyjający przyjmowaniu postaw otwartości i partnerstwa, będących podstawą do podejmowania wspólnych działań, transferu wiedzy, jej rozwijania i wykorzystania. Dodatkowo postawy te zwiększają możliwości w zakresie wykorzystywania pojawiających się okazji i szans rynkowych oraz inicjowania nowych przedsięwzięć gospodarczych. Postulowane w tym zakresie jest występowanie sytuacji kooperacyjnej, tzn. takiej, w której cele uczestników są ze sobą pozytywnie sprzężone (uczestnik może osiągnąć swój cel wtedy, i tylko wtedy, gdy inni uczestnicy również osiągają swoje cele). W tworzeniu przestrzeni społecznego współdziałania ważne jest kształtowanie odpowiednich relacji przedsiębiorstwa z otoczeniem i osiąganie korzyści ze współpracy z jego różnymi elementami. W tym zakresie przedsiębiorstwo poszukuje.

(3) Istota i wymiary organizacyjnej przestrzeni…. ,. współdziałania zarówno z dostawcami, nabywcami, jak i z konkurentami w celu budowy atrakcyjnej oferty rynkowej bez konieczności posiadania odpowiedniego poziomu własnych zasobów. Dodatkowo podejmuje ono działania służące budowaniu trwałych powiązań z lokalną społecznością, reprezentującymi ją władzami, instytucjami naukowymi, lokalnymi stowarzyszeniami czy nawet pojedynczymi osobami. Najważniejszy przy wyborze partnerów jest kontekst ekonomiczny. Zakładane korzyści ekonomiczne z tak tworzonej struktury należy rozpatrywać zarówno w krótkim, jak i w długim okresie. W tym zakresie pojawia się problem właściwej wyceny tworzonego kapitału relacyjnego i społecznego oraz określenie, w jaki sposób nawiązana współpraca wpłynie na zwiększenie zasobów wiedzy posiadanych przez przedsiębiorstwo i jego otoczenie oraz na wzrost umiejętności jej praktycznego wykorzystania. Dodatkowo pojawia się zapotrzebowanie na metody i techniki oddziaływania na pozostałe podmioty społecznej przestrzeni współdziałania w celu ukierunkowania ich działalności, jej umotywowania oraz oceny. Należy pamiętać, że społeczna przestrzeń współdziałania jest przykładem organizacji sieciowej, cechującej się asymetrią jej elementów. Asymetria ta spowodowana jest zróżnicowaną siłą oddziaływania na siebie nawzajem różnych jej elementów, zróżnicowaniem w posiadanych zasobach oraz w zakresie odpowiedzialności prawnej. Organizacje mogą w różny sposób traktować swoje otoczenie. Możliwe jest w tym zakresie wskazanie pewnego kontinuum zachowań, od nadmiernego eksploatowania otoczenia, pasożytowania na nim, do służenia otoczeniu. Trudno w jednoznaczny sposób wskazać, co będzie dla przedsiębiorstwa korzystniejsze. Biorąc pod uwagę nasilanie się konkurencji na rynkach lokalnych i globalnym oraz wzrastającą zmienność warunków funkcjonowania, można przyjąć tezę, że pojawia się konieczność poszukiwania nowych metod oraz odmiennych od dotychczasowych technik działania. Dodatkowo wskazuje się, że potencjał wielu przedsiębiorstw jest niewystarczającym czynnikiem działania w nowych warunkach i konieczne staje się wykorzystywanie potencjału tworzonego na podstawie specyficznego układu powiązań pomiędzy organizacją a jej otoczeniem. Owe powiązania powinny wynikać z kooperacji i współpracy; dominujące powinno być przekonanie, że współpraca i partnerstwo przynoszą korzyści wszystkim uczestnikom tego układu. Na konieczność wdrażania takiego podejścia w przedsiębiorstwach zwracali już uwagę teoretycy i praktycy zarządzania w poprzednich dekadach, m.in. D. Katz i R.L. Kahn, którzy stwierdzili, że organizacja, aby zapewnić sobie prawidłowe funkcjonowanie, „musi cechować się dużym stopniem otwartości, stałą wewnętrzną wrażliwością na siły działające w otoczeniu” [Katz, Kahn 1979, s. 700]. Podejmowanie wspólnych przedsięwzięć przyczynia się do kreowania pewnego ekosystemu biznesowego, który bywa porównywany do wspólnoty ekonomicznej.

(4) -. Daniel Gach. [Moore 1996, s. 23–25]. Jej fundamentem są pozytywne interakcje zachodzące zarówno pomiędzy organizacjami, jak i pojedynczymi osobami biorącymi udział we wspólnej grze rynkowej. Podstawowymi uczestnikami ekosystemu są przedsiębiorstwa oferujące określone produkty i usługi, ich klienci oraz inne podmioty, które postrzegają siebie jako członków wspólnoty. Charakterystyczne dla tej zbiorowości jest występowanie sieci wzajemnych powiązań, które są tworzone i rozwijane spontanicznie w wyniku procesu koewolucji oraz świadomie przez stosowanie odpowiednich metod i technik. Więzi te występują pomiędzy organizacjami, jak też między samodzielnymi jednostkami biznesowymi. Stanowią podstawę podejmowania wspólnych działań, a także są wykorzystywane do transferu wiedzy, umiejętności oraz informacji. Dodatkowo wpływają na samoistną reorganizację poszczególnych firm w celu lepszego wzajemnego dopasowania się, a przez to zwiększenia skuteczności i efektywności podjętej współpracy. Przedsiębiorstwo działające z poszanowaniem oczekiwań otoczenia oraz tworzące wartości ekonomiczne i pozaekonomiczne służące otoczeniu tworzy w nim swój trwały pozytywny obraz. Dzięki temu możliwe staje się korzystanie z zasady wzajemności. Czy to w swoim bieżącym funkcjonowaniu, czy to w przypadku wystąpienia nieprzewidzianych zdarzeń przedsiębiorstwo może liczyć na dodatkowe wsparcie ze strony funkcjonujących w jego otoczeniu podmiotów. Może się ono przejawiać np. przywiązaniem klientów do oferowanych produktów i usług lub zakupami akcji oferowanych przez firmę, co w konsekwencji prowadzi do wzrostu wartości przedsiębiorstwa. Jest oczywiste, że sytuacja, w której przedsiębiorstwo poczuwa się do odpowiedzialności społecznej oraz postępuje zgodnie z jej zasadami, jest korzystna dla otoczenia. Zwiększają się wówczas możliwości rozwiązywania wielu różnorodnych problemów występujących w danej społeczności. Troska o otoczenie sprawia, że się ono rozwija, zwiększa się jego siła nabywcza oraz możliwość wywierania presji na innych uczestników rynku. Więcej wątpliwości budzi kwestia określenia korzyści, jakie odnosi w tej sytuacji przedsiębiorstwo. Przeciwnicy realizowania przez przedsiębiorstwo zadań społecznych zwracają uwagę, że jest ono organizacją ściśle ekonomiczną i dlatego też ze swej natury nastawione jest na zysk oraz na pomnażanie dochodu kapitałodawców [Griffin 2000, s. 149–150]. Przeznaczanie części wypracowanego dochodu na cele społeczne zwiększa koszty funkcjonowania przedsiębiorstwa i może je osłabić w walce konkurencyjnej. Realizacja dodatkowych celów społecznych, w tym także kreowanie i utrzymywanie lokalnej wspólnoty wiedzy, może prowadzić do rozmycia i rozproszenia podstawowych celów funkcjonowania firmy. Natomiast zwolennicy koncepcji społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw wskazują, że pojedyncze przedsiębiorstwo powinno być rozpatrywane jako „część większej całości, w której pierwotne i podstawowe znaczenie mają wartości moralne” [Majchrzak 2003, s. 64]..

(5) Istota i wymiary organizacyjnej przestrzeni…. .. (#8ZX]nlheacdiajYo`^X] Wspólnoty łączące ludzi, zwane również grupami wspólnotowymi, występują od początku istnienia gatunku homo sapiens. Pierwotne i tradycyjne społeczeństwa rodowe, plemienne i wioskowe żyły w ramach silnych, zwartych, terytorialnych wspólnot, cechujących się wysokim stopniem spoistości, integracji, zgodnych wartości i przekonań [Sztompka 2002, s. 221]. Wspólnoty porównywane są do „szerokiej rodziny”, której członkowie połączeni są pokrewieństwem i powinowactwem. Definiowane są one również jako „dowolna grupa ludzi o wspólnych charakterystykach czy interesach, żyjąca razem w obrębie większego społeczeństwa” [Adair 2001, s. 23]. Mając na uwadze wzajemne relacje pomiędzy nimi, wspólnotę traktuje się jak żywy organizm, do którego nie można przystąpić, a jedynie można być do niego włączonym. U podstaw ich tworzenia leży wola ludzka, a dokładniej „wola organiczna i naturalna” człowieka, wypływająca z jego nieuświadomionych, niedostępnych refleksji i jednocześnie z irracjonalnych, często emocjonalnych oraz spontanicznych motywów [Czarkowska 1999, s. 25]. Ludzie pragną łączyć się, jednoczyć z innymi oraz wchodzić we wzajemne związki i zależności. Działania te, podejmowane z tzw. naturalnej potrzeby serca, prowadzą do ukonstytuowania się wspólnot, w których dominują stosunki naturalne i osobiste, a kontrola społeczna regulowana jest przez tradycję i wspólną własność. Więź subiektywna przyjmuje wówczas postać więzi moralnej, czyli wyznaczanej przez powinności moralne szczególnej relacji do innych osób objętych kategorią „my” [Sztompka 2002, s. 187]. Natomiast kategorię „my” tworzą ludzie, którzy darzą się wzajemnym zaufaniem, postępują wobec siebie lojalnie i solidarnie. Możliwe jest zatem wyróżnienie następujących podstawowych składników więzi moralnej. Są to: 1) zaufanie – oczekiwanie godnego postępowania ludzi wobec siebie, 2) lojalność – powinność nienaruszania zaufania, którym ludzie nawzajem się obdarzyli, oraz wywiązywania się z podjętych zobowiązań, 3) solidarność – troska o interesy innych i gotowość podjęcia działań na ich rzecz, nawet gdy narusza to interesy własne danej osoby. Na podstawie badań prowadzonych przez antropologów można wskazać pewne charakterystyczne cechy wspólnot ludzkich [Firth 1965, s. 91–97; Moszyński 1951]: – ich liczebność wynosi od kilkunastu do kilkudziesięciu członków, charakteryzujących się pewnymi wspólnymi cechami, – występuje pewna stałość członkostwa, – charakterystyczna jest szczególna bliskość członków, silne poczucie jedności, intensywne i głębokie więzi emocjonalne pomiędzy członkami,.

(6) &%. Daniel Gach. – charakterystyczne jest występowanie wśród członków poświęcenia i obowiązku wobec wspólnoty, bodźcem współdziałania jest uczucie przyjemności płynące ze współuczestniczenia w działaniu, – korzyści osiągane przez wspólnotę są dzielone pomiędzy wszystkich członków, występuje solidarność i wzajemna troska, wyrażająca się m.in. „użyczaniem własnych narzędzi”, – szeroko rozpowszechniona jest zasada wzajemności, która jest podstawową zasadą kształtowania większości stosunków między ludźmi, odwzajemnianie się może być natychmiastowe lub też następować z opóźnieniem, – władza pojedynczego przywódcy jest ograniczona, ma ona charakter władzy ojcowskiej, przywódcami są najczęściej osoby cechujące się energicznością, odwagą, siłą, inteligencją, wiedzą, doświadczeniem, ale także taktem w obcowaniu z innymi, występuje zmienność w pełnieniu roli przywódcy oraz możliwość realizacji „przywództwa sieciowego”, – istnieje rozwinięta teoria odpowiedzialności zbiorowej, która przy pomocy nakazów moralnych o dużej sile oddziaływania powstrzymuje członków przed „wyzyskiwaniem” siebie nawzajem, – występują zróżnicowane „formy” wymiany nabytego doświadczenia i wiedzy (dyskusje, wieczorki naukowe uzupełnione zabawami towarzyskimi), wzajemna wymiana spostrzeżeń oraz własnych przemyśleń poszczególnych członków przez tzw. głośne myślenie; przez bliski kontakt i obserwację jedni członkowie uczą się od innych – bardziej doświadczonych; celem tych spotkań jest również większa zwartość wspólnoty. )#>hidiVlheacdinl^ZYon Wspólnotę wiedzy definiuje się jako zbiorowość osób i organizacji zainteresowanych rozszerzaniem posiadanej wiedzy oraz poszukiwaniem praktycznych sposobów jej wykorzystania [Brailsford 2001, s. 19–20]. Członkostwo w takiej wspólnocie oparte jest na zasadach dobrowolności, uczestnicy sami się zgłaszają lub są zapraszani przez organizację inicjującą jej powstanie. Członkami mogą być zarówno pracownicy danego przedsiębiorstwa, jak i osoby pochodzące z jego otoczenia. Z punktu widzenia firmy głównym celem powołania wspólnoty jest poszukiwanie nowych rozwiązań i idei. Dlatego też szczególnie korzystne jest zapraszanie klientów, zarówno tych lojalnych, jak i tych, którzy okazyjnie nabywają jej produkty. W ten sposób przez zachęcanie do dialogu na tematy ważne dla obydwu stron istnieje możliwość poznania ich opinii, sugestii, a także odkrywanie ich niezaspokojonych potrzeb i wychodzenie im naprzeciw. Równie korzystne dla firmy może być zapraszanie przedstawicieli: kooperantów, lokalnej społeczności, firm działających w innych branżach czy też instytucji naukowych. Jest to wyraz.

(7) Istota i wymiary organizacyjnej przestrzeni…. &&. stosowania „strategii przepuszczalnej membrany”, w której następuje rozmycie granic organizacji, wzbudzenie zainteresowania podmiotów z jej otoczenia sprawami firmy oraz zwiększa się aktywność przedsiębiorstwa w życiu lokalnej społeczności. Nie istnieją uniwersalne reguły tworzenia i funkcjonowania wspólnot wiedzy. Każda firma może postępować według własnych, ustalonych na podstawie posiadanego doświadczenia zasad. Czynnikiem decydującym o przystąpieniu do prac w takiej zbiorowości jest w głównej mierze pasja i dążenie do czynnego udziału w tworzeniu zmian. Z drugiej strony organizacja – inicjator, powinna też zagwarantować odpowiednie premie i nagrody w wypadku wdrożenia pomysłu lub idei danej osoby czy też współpracującego instytutu. Spotkania członków wspólnoty wiedzy mogą być realizowane w tradycyjny sposób lub też mogą mieć charakter wirtualny. W pierwszym wypadku należy zadbać o zapewnienie odpowiedniego pomieszczenia i uzgodnienie możliwych terminów spotkań. Możliwe jest również przeniesienie spotkań w świat wirtualny. Wymaga to wówczas stworzenia odpowiednich stron internetowych, na których odbywałyby się wymiana wiedzy, dyskusja oraz zgłaszanie nowych pomysłów i koncepcji. Ważne jest, aby w obydwu wypadkach zapewnić członkom wspólnoty dostęp do różnych źródeł informacji. Mogą to być tradycyjne biblioteki lub ich odpowiedniki w formie elektronicznej. Można wskazać następujące korzyści płynące dla przedsiębiorstwa z kreowania lokalnej wspólnoty wiedzy: – stworzenie pozytywnego obrazu firmy w otoczeniu, a szczególnie wśród aktualnych i potencjalnych klientów, którzy, jak potwierdzają badania, niejednokrotnie, wybierając różne produkty, zainteresowani są wizerunkiem społecznym wytwórcy; – realizacja zadań społecznych służących podniesieniu poziomu edukacji przyczynia się do zwiększania poziomu wiedzy posiadanej przez pracowników oraz wiedzy i umiejętności reprezentowanych przez ich następców, mogą oni ją później z powodzeniem wykorzystać na rzecz organizacji; – działania zmierzające do wzrostu posiadanej wiedzy przez aktualnych i potencjalnych klientów przyczyniają się do zwiększenia ich samoświadomości, odkrywania nowych, nieuświadamianych sobie wcześniej potrzeb, dostrzegania nowych wartości użytkowych oferowanych im produktów i usług; jest to szczególnie ważne w okresie nasilonej konkurencji ze strony produktów tanich, ale o niskiej jakości i ograniczonych walorach użytkowych; – działania na rzecz lokalnej społeczności przyczyniają się do wytworzenia pozytywnego wizerunku wśród przedstawicieli lokalnych władz, co z kolei może je skłaniać do podejmowania różnych działań ochronnych i promocyjnych względem przedsiębiorstwa..

(8) &'. Daniel Gach. *#8oncc^`^lenlV_|XZcV[jc`X_dcdlVc^Zlheacdi l^ZYon Trudno jest wskazać czynniki, które w decydujący sposób wpływają na powstanie i funkcjonowanie wspólnot ukierunkowanych na poszerzanie wiedzy. Należy jednak zawsze pamiętać, że nie są one tworzone przez ludzi w celu osiągnięcia konkretnych korzyści materialnych, ale mają służyć zaspokojeniu ich potrzeb przynależności, akceptacji i samorozwoju. Są one często porównywane do żywych organizmów, które same decydują o własnym postępowaniu i rozwoju, dlatego jakiekolwiek ograniczanie ich naturalnej woli może budzić sprzeciw, a w konsekwencji doprowadzić do ich rozpadu. Z drugiej strony, tak jak organizmy żywe do prawidłowego rozwoju potrzebują odpowiednich warunków i pożywienia, tak i wspólnoty, aby mogły służyć przedsiębiorstwu, wymagają od niego odpowiedniego wsparcia. Wśród czynników, które decydują o efektywnym wykorzystaniu wspólnot, można wyróżnić: 1) czynnik ludzki – dobór odpowiednich osób, otwartych na nowe idee, posiadających pewien zasób wiedzy, dążących do jej poszerzania oraz skłonnych dzielić się nią z innymi, równie ważny jest wybór osób odpowiedzialnych za organizowanie i wspieranie pracy wspólnot; 2) czynnik technologiczny – zapewnienie odpowiedniego wyposażenia w narzędzia służące porozumiewaniu się członków i transferowi wiedzy, najczęściej są to sieci komputerowe (Internet, intranet, extranet) wyposażone w odpowiednie oprogramowanie; 3) czynnik organizacyjny – określenie właściwych zasad służących poprawnej pracy wspólnot, stworzenie procedur „poszukiwania” i zapraszania „wartościowych osób”, organizowanie okresowych spotkań członków służących bliższemu poznaniu się, zrozumieniu i integracji. +#JlV\^`d²XdlZ Wpływ na kształtowanie przestrzeni społecznego współdziałania mają również zmiany zachodzące w ogólnoświatowej sieci komputerowej, czyli Internecie. Polegają one na odmiennym od dotychczasowego podejściu tzw. biernych użytkowników – z publiczności stają się oni społecznością [OʼReily 2006]. Ogólnie zmiany te polegają na tworzeniu platform służących rozwijaniu kontaktów międzyludzkich, które stają się dla ich twórców źródłem dochodów. Wychodzi się z założenia, że Internet istnieje i funkcjonuje dzięki użytkownikom, i stąd wniosek, że najchętniej będą oni korzystać z tych zasobów sieci, które sami będą tworzyć i organizować. Tę nową wersję sieci określa się mianem „Web 2.0” bądź też „żywą siecią”..

(9) Istota i wymiary organizacyjnej przestrzeni…. &(. Przejawem tego jest powstawanie serwisów informacyjnych i portali tematycznych tworzonych przez samych użytkowników, którzy mogą w nich zamieszczać nie tylko posiadane informacje, ale również zrobione zdjęcia, nakręcone filmy oraz dokonywać określonego ich etykietowania. Z punktu widzenia przedsiębiorstw ważnym zadaniem jest budowanie wokół siebie czy też wokół swoich produktów wspólnot sieciowych [Afuah, Tucci 2003, s. 74]. W ich skład powinny wchodzić zarówno firmy kooperujące, jak i klienci. Możliwość wspólnej dyskusji na temat wykorzystywanego produktu i wymiana informacji o nim przyczynia się do jego lepszego poznania oraz uświadomienia sobie pełnego zakresu jego możliwości. Klienci wsparci przez producenta uczą się od siebie nawzajem i wskazują pożądane kierunki udoskonalania produktu. Niestety, prognozując tendencje w rozwoju wspólnot wiedzy, niektórzy badacze przewidują, że część z nich przekształci się w „rynki wiedzy” [Skyrme 1999, s. 275–276]. Ich członkowie, poznawszy wartość swojej wiedzy, zechcą otrzymywać za jej przekazanie odpowiednie wynagrodzenie, co spowoduje powstanie mechanizmów wyceny aktywów wiedzy i ich przepływ do tych, którzy zaoferują za nie najwyższą cenę. A^iZgVijgV Adair J. [2001], Anatomia biznesu. Budowanie zespołu, Studio Emka, Warszawa. Afuah A., Tucci Ch.L. [2003], Biznes internetowy. Strategie i modele, Oficyna Ekonomiczna, Kraków. Brailsford T.W. [2001], Building a Knowledge Community at Hallmark Cards, „Research Technology Management”, September–October. Czarkowska L. [1999], Antropologia ekonomiczna. Elementy teorii, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego, Warszawa. Drucker P. [1992], Innowacja i przedsiębiorczość: praktyka i zasady, PWE, Warszawa. Firth R.F. [1965], Społeczeństwo ludzkie. Wstęp do antropologii społecznej, PWN, Warszawa. Griffin R.W. [2000], Podstawy zarządzania organizacjami, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Katz D., Kahn R.L. [1979], Społeczna psychologia organizacji, PWN, Warszawa. Lamb J. [2005], The Survey Said? [w:] Collaborative Working. Building a Collaborative Enterprise, Ark Group. Majchrzak J. [2003], Społeczny wymiar zarządzania przedsiębiorstwem. Mit czy rzeczywistość?, Zeszyty Naukowe AE w Poznaniu, nr 33, Poznań. Moore J.F. [1996], The Death of Competition: Leadership and Strategy in the Age of Business Ecosystems, Harper Business, New York. Moszyński K. [1951], Ludy zbieracko-łowieckie. Ich kultura materialna oraz podstawowe wiadomości o formach współżycia zbiorowego, o wiedzy, życiu religijnym i sztuce, PWN, Kraków..

(10) &). Daniel Gach. OʼReily T. [2006], What Is Web 2.0. Design Patterns and Business Models for the Next Generation of Software, http://www.oreillynet.com/pub/a/oreilly/tim/news/2005/ 09/30/what-is-web-20.html, z 24.04.2006. Skyrme D. [1999], Knowledge Networking. Creating the Collaborative Enterprise, Butterworth–Heinemann, Oxford. Sudolska A. [2005], Strategiczne partnerstwo jako czynnik umacniania innowacyjności przedsiębiorstw [w:] Sukces organizacji. Strategie i innowacje, Prace i Materiały Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, nr 4, Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Sopot. Sztompka P. [2002], Socjologia. Analiza społeczeństwa, Znak, Kraków. I]ZCVijgZVcY9^bZch^dchd[VcDg\Vc^hVi^dcVaHeVXZd[HdX^Va 8ddeZgVi^dc In this article, the author attempts to outline the concept of creating an organisational space of social cooperation. In the first part, he defines and characterises the fundamental aspects of social cooperation space. The author works from the assumption that such a space constitutes a certain type of human community, and in the next part of the article he discusses the fundamental features characteristic of this type of human community. In the final part, he presents the concept of a “knowledge community” as a target model for enterprises creating spaces of social cooperation..

(11)