Analiza obecnego stanu badań w zakresie oceny ekologicznej opakowań

Pełen tekst

(1)w. Małgorzata Lisińska-Kuśnierz Kated ... Opakowalnictwa 'owarów. Marzena Ucherek Katedra Opakowalnictwa Towariw. Analiza obecnego stanu badań w zakresie oceny ekologicznej opakowań l . Wprowadzenie Wymagania stosowane wobec o pakowań w zw ią zku z ochroną środ ow i ska srI dwoj akiego rodzaju - pierwszy dotyczy zm ni ejszenia zu ży cia surowców naturalnych i e nergi i potrzebnych do produkcji opakowall, d ru gi natomiast pqJ ega na zapobiegan iu zan ieczyszczania ś rodow i sk a odpada mi opakowaniowymi. Ograniczenie zagrożenia dla środ owis ka natura lnego podczas produkcji o pakowań, a n astęp n ie użytkowania o raz podczas utylizacji i unieszkodl iwienia odpadów opakowaniowych można uzyskać za pomoC'l wiel u metod. Wymaga to jednak skoord ynowanego działania opartego na w ła ściwych podstawach legislacyjnych o raz sprawnie dz i ałającego systemu gospodark i opakowaniami i ich odpadami lI4]. lI7], [ 18}, [20]. Za l oże n ia gospodarki o pakowan iami i odpadami op<lkowaniowymi, obowiązujące w kmjach cz lonkows ki ch Uni i, jednoznacznie ws k azują na zakres d z j ałall dotyczących: zapobiegania powstawaniu odpad ów już .,u żródl <l", ponownego użycia opakowań, odzyskiwan ia surowców i energi i z odpadów oraz wtórnego przetwórstwa, Ocena eko logiczna k ażdego z p owyższyc h kierunków dz iala{] jest obecnie przedmiotem dyskusji o,raz li cznyc h publi kacj i i kontrowersji , każdy z nich bowiem powoduje zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki dla środowi ska naturalnego [8J. Podobnie przedstawia się sytuacja w zakresie oceny ekol ogicznej materiał ów opakowa ni owyc h i opakow<ln. Kryteria tak iej oceny są okreś l one, nato-.

(2) Lishiska - KuŚnierz.,. Marzena Ucherek. miast metodyka jej przeprowadzania ciąg l e pozostaje w stadium badań i dyskusji. oczekując na standaryzację [10], [14]. Ce lem nin iej szego opracowani a jest przedstawienia obecnego stanu badań w zakresie oceny ekologicznej ma t eria ł ów opakowaniowych i opakowa ń w Polsce, na tle osiągnięć innych krajów europejskich. Analizie poddano za ł oże n ia oceny opak owań na podstaw ie metody analizy cykl u życia opakowan ia oraz metody klasyfikacji . Przydatn ość powyższych metod do oceny materialów opakowan iowych i opakowań ilustrują przy k łady badań zamieszczone w pracy.. 2 . Ocena ekologiczna opakowań na podstawie metody analizy cyklu łycla opakowania 2.1. Charakterystyko cyklu. życia. opakowania. Opakowania we wspó lczesnym ekologicznym spojrzeniu trzeba widz iee w całym ich cy klu życia, to znaczy od wydobycia surowców , poprzez prod uk cję mater i a ł ów opakowaniowych, wytwarlan ie opakowań, tec h nolog i ę pakowania , procesy dystrybucj i, konsumpcji a ż do zagospodarowania z u żytych opakowari . Z tego wzg l ędu jedynie ogólny bil ans w pł ywów na środow i s ko w poszczególnyc h elapach życ i a opakowa ni a daje m oż li wość jego oceny w aspekcie ochrony ~rod ow i ska natural nego [7] , [12J, [1 4], LIS]. [19]. W cclu dokonani a w mi arę obiektywnej oceny ekologiczncj opakowali prlcprowadza s i ę tzw . ana li zę cykl u życia LCA (Life Cycle Analys is) opakowania (tj . k om p lek sową a n alizę odd zia ł ywa ń na środowis k o , zw i ązanych z rea lizacj<) procesów jego wytwarzania, u żytkowa n ia i utyli zacji) oraz slosuje s i ę - ściś l e z n i ą zw i ą za n ą, opartą na matematycznym model u ob liczen iowy m - m etod ę bilansów ekologicznych, zw an ą t eż ekobilansem. Ekobilans ma nieco węższy zakres od anali zy cykl u życ i a , poniew a ż z za ł o że n ia ogran icza się do czynni ków wy miernych , n ad ającyc h się do o krcś l en ia za pomocą wart ości wy rażonych w p rz yj ęt ych jednostkach miar. Nie obejmuje więc z założen i a takic h istotnyc h z punktu widzenia analizy cyklu życ i a nie wymiern ych czy nników , jak np . d ostę pn ość zasobów natural nych, degradacja krajobrazu itp. [7]. Zarów no anal iza cy klu życ i a, j ak i wykonywane w jej ramach ckobil anse m ają g ł ów n ie zastosowan ie w badaniach porów nawczych, których celem jest wybór opty malnego rozw iąza ni a. Wynika s tąd potrzeba dodawani a do sieb ie wyni ków oceny róż n ych oddzia ł ywań. Wyniki te są jednak często wy rażone za po m ocą róż n ych jedn ostck fizycznych, więc bez pośred n ie sumowan ie ich nie jest możl iwe. Opracowano w zwi ązku z tym róż n e metody tzw. agregacj i, polegaj ące n ajczęściej na wprowadzeniu współczy n n i ków przeliczeniowych, przez które mnoży s i ę zyskane wart ości w celu umo ż l iw i e ni a ich doda nia do siebie i uzyskania jednoliczbowego porównywalnego wyni ku ekobil ansu [4]..

(3) Analiza obecnego staIlu badmi IV zakresie. I. I. I I. Surowce Otnymywanie. /I. Opakowanie Sortowanie Powtórne pr7.ctwórstwo. Material opakowaniowy Otrzymywanie. M ateriał opa~owaniowy Przetworstwo. I Opakowanie Transport do napełnienia. Mycie. I I. I I. I I l Dystrybucja produktów l Napełnianie. Zużycie. opakowania. l. II. Transport pustych opakowali do mycia. Otrlymywanie opakowali z rccyklalu. l. I. I. Transport?o recyklingu. l. matenałowego. I Recyldat. Powtórne pn:etwórstwo na materiał opakowaniowy. opakowań. j Rys. l. Schemat drogi. j życia. Transport na wysypisko. Odzysk energii przy spalaniu. I Koszty ekologiczne opakowania. Ponowne wykorzystanie. II l I. II. l. Obciqżcnie. sk ładowiska. I Spalanie z odzyskiem energii. j. opakowania. Żródło: [14[ .. Cy kl życ ia opakowania dz ieli s i ę naj częśc iej na następujące etapy: pozyskani e surowców, produkcja ma teria ł ów, produkcj a opa k owa ń , uż y tkowan i e opakowań, utylizacja zużytych o pakowań , deponowanie "od padów fi nal nych".

(4) Lisiffska-Kllśnierz.. Marzena UcllI!rek. .- ---------------------': '- ---------------------_.'. : Z poprledniego procesu Półproduk1Y. l. Uzdalniona woda. --~~;~!~~~~\ ~~~!~t~!~~~~~;_~i~,~_~p!~_n_c_ :"--~----' ". Zasoby. -. :,~~:_~~S_k_~'[~i-~~~~nc. Proces. - energetyczne - woda. (Moduł). Emisjccncrge1yczne. ,'----0;,--",. :i;~j;;:~;,~;;;~:--' :,,~~~~~_i~~~). --_ Scieki. :' D~ -~';;1~~~~~~ ~~~~~~--': • - - - - .. - - - - - - - - __ o _ _ _ _ _ _ _ _ '. Rys . 2. Sc hemat obciążeń i. powiązań. analizowanego procesu. Zródto: [71.. (nie n adających s i ę do utylizacji ) [7J . Przy klad owy schemat drogi ży cia opakowania przedstawiono na rys. l . W obręb i e k ażdego etapu w y r óż ni ć m ożna róż n e .,proce~y", zwa ne t eż czase m " modu/am i" . Obciążeni e związane z rea lizacj'-I pojedynczego proces u oraz jego powią za nia z procesami poprzednimi i następnymi przedstawiono na rys. 2 [5], {161. 2.2 .. Założenia. m e todyczne metody LCA. Jnko pod stawowe kryteria oceny ekologicznej opakowa nia w metodzie LCA nal eży przyjąć: zużycie energii, s każenie powietrza, s każen i e wody , skaże nie i degrada cję gleby. odpady finalne. z u życ i e zasobów naturalnyc h [7 1. Chociaż istnieje ogólna zgoda co do powyższych czynników , to wy s t ęp uj " znaczne trudno śc i w ich pod sumowaniu. Jest to spowodowane fakt em , że oprócz czynników dającyc h s ię zmierzy ć i p o równ ać ze so bą, i s tnieją t eż czy nniki wyma g ające oszacowania . A n ali zę cykl u życ ia (LCA) na l eży pod z i elić na cztery fazy. do których nale żą: zdefiniowanie celu, inwentaryzacja danych, analiza obc i ążeń. ocena [ 121· Zdefi ni owanie ce lu za le ży od przew idywanego zastosowania analizy cyklu życia. W tej fazie analizy okre ś li ć nal eży: rodzaj zastosowania , rodzaj opakowania [ub grupy opakowań. obszar analizy , zakres czasowy ,jednostki funkcjonal ne..

(5) Analiza. S/allll. badwi )\/ zakreJie. Typowym i rodzajami zas lOsowań anal izy są: porównanie dwu lub w i ęk szej liczby o pakowań, poprawa opakowani a pod względem ekologicznym, zebranie danych w celu um ożliwi e nia podejmowani a w ł aśc iw yc h decyzji inwesty. cyjnych, makroekonomicznych łub politycznyc h. Należy precyzyj ni e i jednoznacznie zd e fini ować rodzaj opakowani a lub grupy o pakowań s tano wiącyc h przedmi ot ana li zy. W punkcie tym o kreś l i ć nal eży: wszystkie istotne cechy konstrukcyjne, poj e mno ść , rodzaj materi alów w produkcj i oraz przeznaczenie . Na l e ży precyzyjn ie okreś li ć obszar ana lizy, np . ogó lnośw iat owy. kontynentalny (Europa), narodowy, bra n żowy czy zakła · dowy. Badania s ą reprezentatywne tyl ko dla za ło żo n ego ws t ę pn ie obszaru , p o niewa ż w iąże s ię z tym zakres inwentaryzacji danych. W ramach defini cj i celu określić te ż n a l eży zakres czasowy , tj. przed z iał czas u, do którego od noszą s i ę prowadzone badan ia. Badania takie mogą np. dotyczyć mini onego dziesięc io l ecia lub ok reś l o n ego roku , mogą być to rów ni eż badania prognostyczne. Z zakrese m czasowym wi ą że s ię też śc i ś l e ocena poziomu technicznego anali zowanych opakowa ń , który może być przes tarzał y, lrad ycyjn y lub nowatorski w danym czasie. Ostatn im zadaniem w ramach definicj i celu jest ustalenie tzw. jednostek funkcjonalnych, tj . ilo śc i lub masy produktu , którego opakowa ni a są przedmi otem anal izy [7]. Inwentaryzacja danych jest to naji stotniej sza faza prac , w czasie której zbieran e i rejestrowane s ą wszys tki e informacje s tan ow i ące n astępni e przedm iot ana lizy . W tej fazie ustala s ię : - drogę życ ia opakowania, na zywaną przez ni ektórych autorów drzewem procesów, - granice anali zy, tj . obszaru o bj ę tego badaniami . Droga życ ia opakowania s kład a s ię zazwyczaj ,jak podano wyżej, z sześc iu zasadni czych etapów. W za l eżno śc i od specy fiki badanych o p akowań, k ażdy ctap drogi życ ia dzieli s ię na kilka lub więcej procesów ( moduł ów). Prace nad inw e n t aryzacją danych roz począć n ależy od ustalenia li sty wszystki ch przewi. dzianych do zbadan ia procesów . Łączy s i ę to śc i śle z ustaleniem grani c ana· li zy. Nie wszystkie procesy zas ł ugują na rozpmrzenie , np . nie s ą istotne, pon ieważ ich odd z i a ł y wanie na ś rodowi s ko jest bardzo ni ew ielkie lu b wykracza poza przyjęt e grani ce analizy. Wybór procesów p rzyjętyc h do anali zy wymaga każdorazowo d okł ad nego uzasadni e nia. Po ustale niu li sty wybranych do rozpatrzenia procesów, trzeba przystą pi ć do zbi erania danych, d o t yczącyc h rodzaju i wielko ści powodowa. nyc h ni mi oddz i aływań. Bardzo istotna jest jak ość, tj. aktualno ść i pew no ść zbieranych danych. Zbierane dane ze wzg lędu na poc hodzenie pod z ieli ć możn a na : naukowe, statystyczne, lileraturowe, pochod zące z prze m ys łu , szac unkowe . K orzys t ać nal eży tylko z danych o znanym źródle pochodzenia . Zebrane dane pow inny być weryfikowane i opatrzone uwagą (sprawdzone , ni e sprawdzone, potwi erdzone itp .). Brak danych lub trudn ośc i przy ich uzyskaniu z mu sz ają często do wykorzystywania w anali zie wartośc i szacunkowych , co negatywni e w pł ywa na miarodajno ść wyników anal izy. Bard zo ważnym czynniki em jest.

(6) Tabela l. Schemat planu analizy cyk lu. życia. Etapy drogi. Kryteria oceny. a, a, Zużycie. energii powietrza Skai..cnie wody Skaicnie i degradacja gleby Odpady finalne Zużycie zasobów naturalnych Skażenie. produkcja. pozyskiwanie surowców. , , ,. x. X. X. X. X. - -. Y Y. opakowaniowych. b, b,. , , X ,. , , X. X. X X. x X. - - Y - -. b.. ,. c, c,. ,, ,, x , ,x X. X. X. - - - - -. opakowania użytkowanie. produkcja opakowail. materiałów. ".. życia. opakowali. Procesy (moduly). c. d, d, ,. X. X. ,. ,. x x x x x x. ,. - - - - -. deponowanie odpadów finalnych. utylizacja (recykling). d.. ,. X. c, c, ,. ,. X. x x x x x x x. - - - - -. '., r,. , X,. h X. x x x x x X x - x x. - - -. r. x , , , x. -. W zależności od specyficznych cech opakowania, każd y etap jego drogi życia można podzielić na kilka lub nawet kilkanakie procesów. np . li!. ••.• lI~. Dla każde go z tych procesów określić należy związane z nim oddzialywanie na ś rodowi sko (obci ążcnic): oddziaływania określone w sposób wymierny za pomocą wartości wyrażonych w jednostkach fizycznych wchodzą do ekobilansu: oddziaływania niewymiemc uzupeł niają ocenę w ramach analizy cyklu życia. 2rOOlo: [7].. u 2•.

(7) AI/aliza. SIal/II. badwi. II'. zakresie oceli)' .... aktua l ność. informacji. ponieważ zmiany technologiczne procesów wywierają znaczny wpływ na wartości pow sta ły ch w ich wynik u obciążeń środo wiska. KOI1cowym wynikiem inwentaryzacji danych powinna być tabela ze zgromadzonym i wartościami oddziaływań ekologicznych. Tabela taka powinna zawierać wszystkie dane objęte planem analizy f7]. Schemat plan u analizy cyklu życia opakowania podano w tabe li I. Analiza obciążeń (oddzia ł ywań) to faza analizy cykl u życia. w której rozpatruje s ię efekty ekologiczne wywolane obciążeniam i zwiqza nymi np. z produkcją , e k sp l oa t acją lub ut ylizacją analizowanych opakowali. Wymieni ć często. można na s tępujące przykłady :. - zużycie surowców naturalnych (odnawialnych, nieodnawialnyc h), - ZlIzycle energn , - wyczerpywanie się nieodnawialnych nośników energii. - emisje pow odując e np. efekl ciep larn iany. niszczeni e warstwy ozonu (aerozole) lub zakwaszenie (kwaś ne deszcze), - powstanie odpadów finalnych (przestrzell ni ezbędna do ich zdeponowani a. oddz iał ywan i e na jakość krajobrazu). Przy analizie obciążell stosowane są modele obliczeniowe i programy komputerowe . Ujęty w fonnie opisowej końcowy wynik ana lizy obciąże ń przyjęto nazywać ekoprofi le m anal izowanego opakowani a [7). Ocena jest ostatnią fazą analizy cyklu życ i a. Twierdzi s i ę, że jcst to faza najtrudniejsza i najbardziej dyskusyjna. Nie wyjaśniono dotąd dostatecznie rela cji zachod zących międ zy występującymi obci.lżeniami i powodowanymi nimi efektami . Nieznane są t eż relacje wzajemnego oddz iał ywa nia tych efektów. Niedosta teczna jest jeszcze wiedza na temat znaczenia róż n ego rodzaj u emisji, które oddziaływają na środowis ko. Powoduje to , że dokonywane oceny są subiektywne. Podstawowe . występujące najczęściej rodzaje obc i ążeń środowi ska i powodowane nimi e fekty ekologiczne podano w tabeli 2. Tabela 2.. Przyk ładowe. relacje. Obciążenie. Emisja CO 2 Emisja 502 Emisja CFC/s Odp:Ldy finalne :l:r6dło:. pomiędzy obciążeniami. i ich ekologicznymi efektam i Efekt ekologiczny. Erekt cieplarniany Z1kwas1.enie Niszczenie warstwy ozonowej Prlestrzcil n" deponowanie. 17J.. W ocenie kOllcowej proponuje się ograniczenie do ocen jakościowych opartych na [12): - porównaniu różn ych aspektów oceny, - opisie stwierdzonych fa któw, - ustaleniu obiektyw nych ocen częściowych..

(8) LiJifiska-Kllśnierz,. 2.3. Bilans ekologiczny. Marzena Uche rek. opakowań. Pod pojęciem "ekobilansu" nal eży r oz umi eć m e todę obli cze niową , stosow ra mach analizy cyklu życ ia , s lużącą do o kreślenia oddzia l ywa ń wymiernyc h, wyra żo ny c h za pomocąjedno s lek fi zycznych. Zakres ekobil ansu jest z regu ł y węższy od zakresu anali zy cyklu życ ia i nie obej muje fazy tej analizy nazwanej oceną . Prace zw i ązane z wykonaniem ekobilansu pod z i e li ć mo ż n a na wiele reali zowanych kolej no działań. Niektóre z tyc h działall omówione zostały j u ż przy opisie analizy cy klu życ ia . Pozos tałe zos t aną omówione poniżej [15J. D z iała nia wykonane w ramach e kobilan su to: ~ zdefini owanie celu ~ o kre ś l enie przew idywanego sposobu wykortystania ekobilan su . rodzaj u opakowania lub grupy opakowań, obszaru badań, zakresu czasowego, jednostki funkcjo nalnej , ~ inwentaryzacja danych ~ okre ś lenie granic rejestracj i danych, opracowa nie wykazu procesów i sc he matu ich powiązań, o kreś l eni e pla nu inwentary zacji danych. okreś l e ni e metody zbierania dan yc h, zb ierani e danych, weryfikacja miarodajności zeb ranych danych , ~ opracowanie i adaptacja programu obliczeniowego. - opracowa ni e wyni ków ekobilansu ~ opracowanie lub pr zyjęci e metody sum owania danych, anali za wyników ekobi lansu. Przew idywany sposób wykorzystania ekobilan su ma du że znaczenie praktyczne , p oni ew a ż decyduje o dal szyc h ustaleniac h, takich jak o kreś l enie obszaru badań i zakresu czasowego oraz granic rejestracji danych. Ekobilan se wykorzystywa ne s ą naj częśc iej [4], [6], [15]: ~ w badaniach porównawczych , mającyc h na ce lu wybór opt ymalnego ~ z ekologicznego punktu widzenia ~ rozw i ązania kon strukcyj nego lub o kreś l e nie ce lowo śc i zas tąpi e nia opakowania inn ym, np. z innego materiału , - przy opracowaniu kryteriów certyfi kacji ekologicznej o pakowań. ~ w celu um oż l iwienia podjęcia wla śc iwy c h decyzji administracyjnych, d o t ycz ą cyc h np . obligatoryjnego wycofania z obrotu lub ograni czenia stosowania o pak owa ń szczegó lni e u ciąż liw ych dla środowi s ka . Okreś l e ni e grani c rejestracj i danych polega na wyborze procesów obję t ych zbi erani em danych. Ze względów praktycznych (czas i koszty badali) ni ezbęd n e jest ograniczenie ekobilansu tylko do tych procesów, które mają istotne znaczenie dla ś rodowi s ka. Jest to jednak zawsze decyzja dyskusyj na i wymaga szczegó łow ego uzasadnienia . Opracowani e wykazu procesów jest bardzo istotnym elementem ekobilan su, decyduj'lcym w dużym stopniu o jego poprawnośc i i m iarodajności. W wykazie powinny być uwzg l ędnione wszystk ie procesy, wobec których będzie stosowana metoda ekobi lansu. W komen tarzu do tego zestaw ienia nal eży poda ć uzasadnienie decyzji doty czącyc h granic rejestracji danych. waną.

(9) AI/aliza. stan/l badwi w zakresie. K ażdy proces wymaga odręb n ej analizy , pol egając ej na ustaleniu pow ią zań z s ą s iednimi procesa mi oraz liczby i rodzaju wykonywanych w ramach tego procesu operacji, a także ich oddziaływan i a na środowi s ko . Na podstaw ie wykazu procesów i ich ana li zy spo rząd z i ć nal eży plan inwen · laryzacji danyc h. Plan len trzeba wykonać w fo rmie wbeli przedstawionej schematycznie jako tabela l . Dla każdej pozycji oznaczonej w tabeli liter:, x nal eży ponadto okreś l i ć rodzaj oddz i aływań na środowi s ko powodowanyc h paszcze· gó lnymi operacj ami wykonywanymi podczas rea li zowanego proces u. Dla pr zy kładu , przy anal izowaniu procesu produkcji celulozy u s tal i ć nal eży [1 5]: - zużycie energi i el ektrycznej , - obc i ąże ni e śc i e ków , - obc i ąż e n i e powietrza . Po s po r ząd ze n i u planu inwentaryzacji dan yc h. zawi e rającego wykaz wszystkich danych, kt óre powi nny być obj ę t e bilansem, na l eży przys tąpi ć do okreś l e nia metody zbierania danych , a na s t ę pni e do ich zbi erania zgodnie z wytycznymi podanymi powyżej przy omawianiu ana lizy cy klu życia. Na podstawie planu inwentaryzacji dan ych nale ży o pracować komputerowy program obliczeniowy, um oż li w iają cy wykonanie obliczeli alt ernatywnych. Przy opracowywaniu tego programu uwzględnić lrzeba przewidywany sposób wykorzystania ekobi lansu, a tak że wzajemne pow i ązania poszczególn yc h, rea lizowanych procesów. Wykonani e każdego ekobilansu wymaga opracowania odrębnego albo co najmni ej adaptacji stosowanego w poprzedni o wykony· wanych ekobilansach programu komputerowego li], {4] , [ 14]. W wie lu specj ali stycznych instytucjach opracowano programy komputerowe umożliwiające szybki e wykonan ie obl i cze ń porów nawczych dla róż n yc h wariantów drogi życ i a wyrobu [4] , l6], 19] , 11 51. [161 . W Pol sce nie ma dOlych· czas takiego, przystosowanego do krajowych wamnków, program u. Ze względ u na bardzo duże koszty jego opracowania nal eży p r zypus:lczać, że w ciąg u najbliższych lat przy wykonywaniu ekobilan sów prowad zone będą obli czenia wykonywane metodami tradycyj nymi , przy zastosowaniu wz.orów stosowanyc h w krajac h UE, np . Niemczech, Szwajcarii [12], [151. Obliczenia taki e mają glównie na celu umożliwieni e porównywania uzyskanych wyników ekobilansu. L iczbę rotacji op ak ow ań wielokrotnego u życ ia m oż na u s tali ć za pomocą wzoru: N = J:{ lub U=y' A gdzie: U - li czba rotacj i, N - liczba napełni o nyc h opakowań , A - liczba utraconyc h (zniszczonych) opakowań, E - liczba nowych opako wań d o ł ączon yc h do ob iegu.. u. W ekobilan sie okreslone będzie zużyc i e energii cieplnej w MJ w przelicze niu na jed nostkę funk cj o nalną poszczególnych , objętych badan iami opakOWali..

(10) Usiliska-Ku.~l1ierz,. Ma rzena Uche rek. Energia w ana li zowanych procesach wys tę puj e w wiel u różnych postaciach, np . jako energia elektryczna, cieplna, kinetyczna itp. Przeksztalcenie jednej poslaci energii na inn ą zw i ązane jest z jej ubytkiem, co można wyra z i ć wzorem:. L,=Lp ' j. gdz ie: LII - energ ia uzyska na ,. L" - energ ia. f -. przekształcana,. ws pó łczynni k sp rawn ośc i (zal eżny. Zużycie. od sposobu przekształcenia energ ii) .. energi i w anali zowanych procesach. można wy li czy ć pos l ugując s i ę. wzorem: gdzie: Elh - wartość zuży t ej. e nergi i ciep lnej [M J]. masa jednostki funk cjonalnej [kg], E qe - wartość ekwiwalentu energetycznego materia ł u. z którego wykonano opakowanie [M J/kgJ. El!' - warto ść e nergii zu ży t ej na wyprod ukowanie opakowania [MJ/kgl. - .1' w art ość energii z u ży t ej w procesie uty lizacji opakowania [MJ/kg] . 111. -. w celu scharakteryzowania obciąże ni a powietrza emisj ami poszczególnych gazów (S02 ' CI, NO} itp .) nal eży s tosować na st ępujący wzór: E. UPA = MA C! TGS'. gdzie: U PA - jed nostka zanieczyszczeni a powietrza fm 3] , E - wa rt ość emi sj i badanego gazu [mg}, MAC - TGS - maksymalne, dopuszczalne stężenie badanego gazu w prlecię t nym czasie odd z ia ł ywania [mg/m3]. W cel u scharakteryzowa ni a zanieczyszczenia wody wzorem :. m oż n a pos łu żyć s i ę. E UPW = 0;0 '. gdz ie: U PW - jednostka s k ażenia wody [m 3 ], Em - emisja substancji s każając yc h wodę [mg], OVD - dopu szczalna zaw a rto ść substancji s ka żającej Obj ę t ość ś lić. wodę. [mg/m3 ] .. odpadów fina ln ych, deponowanych na wysypi skach , m ożna okrewzorem:.

(11) Analiza. S/(IIIII. bac/wi. IV. I. V = m F " p '. gdzie: Vo - objętość zdeponowan ych odpadów [m 31, m - masa odpadów lkgl, p - gęstość pozorna odpadów ["kg/m 3]. F - niemianowany współczynnik korekcyjny uw zględniający sprasowanie. Objętość właściwą. odpadów finalnych. można wyliczyć posługując się. wzo-. rem: I. O~-F.. P. gdzie: O-. objętość właściwa [m 3/kg], p - gęs tość pozorna odpadów [kg/m 3) ,. F - niemianowany. współczynnik. korekcyjny. uwzg l ędniający. sprasowa nie .. Inn ym rozwią zaniem w odniesieniu do oceny opakowań z punktu widzenia ochrony ś rod owis ka naturalnego jest zaproponowany przez Central ny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Opakowari w Warszaw ie projek t klasyfikacji ekologicznej opakowUll [101.. 3. Ocena ekologiczna opakowań na podstawie metody klasyfikacli ekologlcznel opakowań 3 . 1.. Założ e nia. kla syfikacji ekologicznej. opakowań. Ze względu na dużą li czbę spotykanych w obrocie rodzajów i odmian opakowa ri, wykonywanie dla każdego z nich ekobi lansu czy opracowywanie e koprofi lu nie jest praktycznie mo ż liwe . Konieczne wydaje się w zwi.}zku z tym zaproponowanie innych, uproszczonyc h, ale mimo 10 miarodajnych metod. J edną z propozycji w tym zakresie jest metoda klasyfikacji ekologicznej opakowań. Tabela 3. Skala stosowana prI:y klasyfikacji ekologicznej Ocena. opakowań Stopień. Negatywna. O. Mierna. l 2 3. Zadowalaj:jca POlytywna Żród ł o : (10] ..

(12) LisińskC/ - Kuśllierz.. Marzel/C/ Ucherek. Jako podstawowe kryte ri a kl asy fi kacji ekologicznej proponuje s i ę przyj ąć. [ lO]. - rodzaj m a t e ri a łu . z którego wykonano opakowanie, - fun k cj ę oc h ro n n ą pe ł nion ą przez opakowanie. - przy d a t ność do ponownego u życ i a , - przy d a t n ość do ponownego przetwórstwa , - p rzy d a t n ość do spalania z odzyskiem energii . Ze wzg l ę du na ni e prz ej rzys t ość u k ł a du i pra coc hł o nn ość klasy fikacji proponuje s i ę niewprowadzanie innych dodatkowyc h kryteriów. których wplyw na oce n ę eko l og i cz n ą o pak o w ań jest znacznie mn iejszy. Dl a k ażd ego z wy mienionyc h powyżej p i ęc iu kryte ri ów klasyfikacji ekologicznej wprowad zo no czteroslOpn iow'1 s k a l ę ocen , której kryteria podano w tabeli 3. 3 .2. Oc eno ze. względu. na rodzai mat e riału, z którego wykonano. opakowan ie. Podstawowy m czy nnikie m d ecyd uj ący m o ocenie ekologicznej o pa k owa ń jest rodzaj materia lu, z którego opakowania te zos tał y wykona ne . Dla ce lów klasyfikacj i e kologicznej mat e ria ł ó w opakowaniowyc h dokonano próby przedstawienia oceny eko logicznej róż n yc h rodzajów mat er i ał ów opakowaniowych w formie ujemnych ocen pun ktowych [ 11 . fS] . Zastosowano na s t ę p ującą s k a l ę ocen: bard zo negatywny w pł yw na środow i s k o - 3, d uży negatyw ny w pł yw na środowis k o - 2. negatywny w p ł y w na ś rodow i s k o - \, nieistotny w pł yw na ś ro dowis ko O. Przy zastosowaniu takiej ska li ocen uj emn ych. oceny m a t e r i ał ów opakowa niowych przeds taw iono w ta beli 4. W tabeli tej ni c uw zg l ędni o n o Tabela 4. Ujemna ocena pun ktowa. ma teri ałów. opakowaniowych Rodzaj. Kryteria oceny. szkło. papier i tek·. materiału. PYC. PP. PS. PET. -1 -1. -1 -1. -1 -1. -1 -1. -1 -1. -1 -1. -2 -2. '"~ Zniszczenie srodowislm Zu1.ycie zasobów naturolnYCh Zużycie energii Emisje obciążające ŚTO· c.lowisko WYlwarzanie odpadów stalyeh Wplyw na zdrowie ludzi Razem 'Lródlo: ]10].. -1. -1. blacha alumi· slalo· niurn. PE. .,. O. O. -1 -1. -1 -1. -1. -1 -3. -1 -1. -1 -2. -1 -2. -1 -2. -3. O. -1. -1. -1. -3. -1. -2. -1. -2. -3. -1. -1. -3 - 12. -1 -6. -1 -8. -1 -7. -1 -8. O. O. -5. -, -,. -]. - 13.

(13) sral/II badmi. IV. zakresie oceny .... ocen dotyczących przyd at nośc i do ponownego przetwórstwa, po n ieważ wchod zą one w zakres innego kryterium . Dl a celów klasyfikacyj nych pr zyj ę t o następ n ie za ł oże ni e, że m a t eriał opakowaniowy uzyskuje oce n ę: - nega t yw n ą (st o p ień O ),jeże li podczas oceny ujem nej u zyskał razem - I I lub w i ęcej uje mnych punktów, - m ierną (sto p ień l ), jeże li podczas oceny ujemnej uzys k a ł - 9 ł ub - 10 ujemnych pun któw, - zadowal ającą (sto pi e ń 2), j eże li podczas oceny ujemnej uzyskal - 7 lub - 8 ujemnych punktów, - pozyt ywną (st o p ień 3),jeże li podczas oceny ujemnej ot rzy m ał od O do - 6 ujemnych punktów. P rzyjm ując takie zał ożeni a, wy liczono podane w tabcli 5 oceny punktowe dla poszczegól nych m ate ria ł ów opakowaniowych . Tabela 5. Punktowe oceny klasyfikacyjne Rodlllj. m a t e r ia łów. materiału. opakowaniowych Ocena punktowa. S zkło. J J J. Papier i tektuJ'3. PE rvc. O. PI'. J. PS. 2 2 2. PET Blacha stalowa Aluminium. O. Zródło : r 101 · Od rę bn ego pod ej śc i a wy maga ocena m a t e ri ał ów kom pl eksowych, np . lam inatów, ma t e ri a ł ów koekst ru zyjnych it p. W ich wypadku ocena ekologiczna wy maga indywidualnego podejścia.. 3 .3 , Oce na funkcji ochronnej. p ełnion e j. prze z opakowanie. Fu nkcja ochronna opakowania obejmuje oc hro n ę zapakowanego produ kt u, przed szkod liwym od d z i ał yw ani e m prod uktu oraz oc h ro n ę u żytkow ni ka prod uktu . Ochrona zapakowanego prod uktu polega na [I I] : - zabezpieczeniu przed ubytkiem, spowodowany m np. wylaniem, rozsypaniem lub krad z i eżą, - zabezpieczeniu przed z m ia n ą barwy, ksz t a łtu , konsystencji lub cech u ży t kowych (np. wysc hni ęc i e m , zawi lgoceniem, zm i an ą smaku lub zapachu , ulra t ą wartośc i s pożywczyc h , leczniczych itp .), oc h ro n ę środowi s ka.

(14) Lisi/iska-Kusllierz. Marzena Ucherek - zabezpieczeniu przed uszkodzeniem mechanicznym. - zabezpieczeniu przed zanieczyszczeniem lub skażeniem bakteryjnym. Ocena funkcji ochronnej opakowań zależy od wielu różnych czy nników, z któryc h jako podstawowe wym i en i ć na l eży rlą - rodzaj pakowanego produktu, - rodzaj opakowania (np. transportowe , jednostkowe lub zbiorcze), - warunki użytkowania . Czy nniki te nie są najczę ściej wymierne i wymagają oszacowania przez ekspertów. Wyniki Iych oszacowań powinny być podane w formie ocen punktowych, zgodnie z zasadami określonymi w labe li 3.. 3.4 .. Przydatno ś ć. oce ny. do ponownego użycia jako kryterium. opakowań. Opakowania wielokrotnego uży t ku lo opakowania. które ze wzg l ę du na lub właściwości mogą być powtórnie lub wielokrotnie stosowane . Podstawowe kryteria decydujące o tym , czy opakowanie nadaje się do wielokrotnego u żytk u , 10: - odporność na działanie na rażeń mechanicznych i klimatycznych , wys t ę puj:lcych podczas uży t kowania , - możliwość wielokrotnego otwierania i zamykania, nie powodują cego konstrukcję. uszkodzenia o pakowan ia ,. - podatność na ła twe opróżnianie u odbiorcy oraz oczyszczanie i renowację. Wielokrotne uży t kowanie opakowań powoduje zmniejszenie zużycia materiałów opakowani owyc h oraz kosztów pakowania wyrobów, powoduje jednak także powstanie wielu prob lemów związanych z transportem zwrotnym, oczyszczaniem opróż nionyc h opakowań, ich znakowaniem , renowacją itp . W tabeli 6 zestawiono punktowe oceny klasyfikacyjne dla podstawowyc h rodzajów opakowali stosowanyc h w obrocie. W tabel i tej zastosowano ska l ę ocen okreśJon~ł w tabeli 3. Podkreś l ić należy , że podane w tabel i 6 oceny mają jedynie s łuży ć jako wytyczne. Ze względu na złożoność zagadnienia i ró ż nice w konstrukcji, właściwośc i ac h i sposobie u żytkowania poszczegól nyc h opakowall. ocena klasyfikacyjna powinna być dokonywana na podstawie wytycznych określonych przez powoł any w tym celu zespó ł ekspertów. 3 .5 . Przydatność do ponownego przetwórstwa jako kryterium oce ny opakowań. Ponowne przetwórstwo odpadów opakowaniowych to jedna z najbardziej za lecanych metod ograniczania obciążenia ś rodowis k a zużytymi opakowaniami. Znalazlo to wyraz w dyrektywie Unii Europejsk iej 94/3/EC, w której określono limi ty odzysku i ponownego przetwórstwa zuży t ych opakowa!l, które w krajach Unii miały być os i ągnięte do i 1 200 1 r. [17], [20] ..

(15) .......---------------Analiza. 5(allll. badot;. IV. Tabela 6. Punktowe oceny przydatności RodlJ1J mIlIelialu. opakowań. do ponownego. Rodzaj opakowania ~bny. 7.wijane. Owmięcia. z papierów tluszclOszczelnych. Pudelka Papier lub lektura. Pudelka z tektury falistej. Pudelka llcktul)' litej Torebki Tacki Worki Bębny. 11000ki. Kanistry Konwn:. Opakow.mia aerozolowe Blacha stalowa lub alunllnlum. Pudelk~. Pusl.k:i konserwowe Puszki do napojów T acki. Tubyalummiowe Wiadra Balony Bulelki Szkło. Słoje. OJXlkowama farmaceutyczne O~owarlla kosmetyczne U«:1.ki Butelki PET Bmelki z poliolefin i r vc. IIub2. O O O O lub I. O O O 3 3 3 3. O O lub J. O O O O 2 2. 2 I O O 2 lub 3 O !ub2. O I lub 2. Kontenery elastyczne. O lub 2. Opakowania Icrmo_f~!!l1?wane Owimęcia z foli; rozciągli.wej l'udc!ka wytwan.a.ne metodą wtrysku Pudelka z laminatów Skrzynki Torebk i 7. folii Tuby z folii Tuby Z laminatu Wiadra Worki z folii Work i tkane z tasiemek poliolefinowych. Żródlo; [101. Ocena punktowa. Kanistry KupiUry 1. folii' tcnnokurclliwej Op!lkowania typu blister. Tworr.ywa sztuczne. użycia. O O O O O O 3 O O. O I O I.

(16) Li.fińska-KuŚnierz,. Marzena Ud/erek. W tabeli 7 zestawio no punktowe oceny klasyfikacyjne dla podstawowych rodzajów opakowań stosowanych w obrocie, W tabeli tej zastosowano ska l ę ocen o kreś l oną w tabeli 3. Przy ustalaniu podanych w tabeli 7 ocen punktowych p r zyjęto następujące za l ożenia : - ocena negatywna O- opakowania nieprzydatne do ponownego przetwórstwa, - ocena mierna I - opakowania malo przydatne do ponownego przetwórstwa, np. niejednolite mat e riałow o, gdy lrudnojesl oddzielić od siebie poszczegó lne zastosowane do produkcji opakowania materiały albo gdy brakuje w Pol sce wdrożonyc h na skalę przemys ł ową technologii ich ponownego przetwórstwa. Ocenę mierną otrzymać powinny też opakowania sil ni e zabru dzone pozostało ścią zapakowanych w nie uprzednio produktów , - ocena zadowa ł aj'lca 2 - opakowania przydatne w zasadz ie do ponownego przetwórstwa, ale nie poddawane jeszcze masowo procesom recyklingu, - ocena pozytywna 3 - opakowania przydatne do ponownego przetwórstwa, poddawane już procesom recyklingu na ska ł ę przemysiową . Oceny te, podobnie jak podane w tabeli 6 oceny przydatności opakowań do ponownego użycia, powinny s łu żyć jedynie jako wytyczne. Ze względu na wiele różnych, trudnych często do przewidzenia czynników, ocena klasyfikacyj na powilllla być dokonywana odrębnie dla każdego analizowanego opakowania przez powoła n y tym celu zespó ł ekspertów. 3 .6 . Oce na. przydatno ś ci do spalania z odzyski e m e nel""gii. Spalanie w wymaganej temperaturze i z wykorzystaniem uzysk iwanej energii ciepl nej jest alternatywnym, coraz częściej stosowanym rozwiązaniem dla tradycyjnych metod utylizacj i, polegających na deponowaniu odpadów na wysypiskach lub selekt ywnym przetwarzaniu. Termiczne metody są dotych czas najbardziej radykalnym sposobem utyli zacji odpadów. Powodują one likw i dację zawartych w odpadach groź ny c h CZęS I O bakterii chorobotwórczych oraz zminimalizowan ie masy i objętośc i odpadów finalnych [20}. Spa laniu podlegać powinny tylko odpady uprzednio poselekcjonowane, nie zawierające szkła, metali i toksycznych związków , a także z materiałów nadających się do ponownego przetwórstwa. Spa lanie powinno być przeprowadzane z odzyskiem energii i nie powinno powodować szkod liwych emisji . Dl a ograniczenia emisj i do atmosfery toksycznych związków, takich jak np. dioksyny i furany, w zalecen iach Unii Europejskiej określono następujące parametry lego procesu l3]: - temperatura spalania nie powinna by ć n i ższa ni ż 850°C, - czas spalania nie powin ie n być krótszy ni ż 2 sekundy , - minimalna ilość tlenu powinna być nie mniejsza niż 6% spalanej masy ..

(17) badm; IV. AI/aliw. oceny.... Tabela 7. Punktowe oceny prtyd atnośc i opakowail do ponow nego prJ.ctwórslwa Rod7.3J materialu. PapIer lub ttklura. lJIacha stalowll lub alumiOlum. Szkło. Twor/.ywa. S~.Iuczne. Rodzaj opakowania Bę bny zwijane Owim~ia z papierów tiuSzczos7..culnych Pudelka Pudelka z tektury falistej Pudełka z tektury litej Torebki Tacki Worki nl;bny Hoboki Kanistry KOnl.,'je Opakowania aerozolowe ... l:>Udelko. Puszki kOlIserwowe Puv.ki do napojów Tacki Tuby aluminiowe WIadra Balony BUlelkI Sloje Opakowania farmaceutyczne OPat<owania kosmetyczne Beczki Butelki I'ET Butelki z poliolelin i PVC Kamstry Kaptury z folii tcrmokurezliwej Kontenery elastyczne OfXlkowania typu blister Op.lI<owllOia termoformowane Owinięcia z folii rozciągliwej J>ut1ctka wytwan.ane metodą wtrysku Pudelka 7. laminatów Skr/.ynki Torebki z folii Tuby z folii Tuby z lalmnatu Wiadru. Worti z folii Worki tkane z lasiernek poliolefioowych. Ocena punktowa I. O I lub 2 2 lub 3 2 2 2 1.21ub3 2 2 I lub 2 2 I lub 2 2 2 2 I. o. I lub2 2 2 2 2 O lub I I. 2 2 l IIIb2 l lub2 21ub 3 2 I I. 2 lub 3 I. O lub t 2 I I. O lub I 2 I lub 2 2. Oceny proponowane dla opakowań z papIeru i tektury dotyczą tylko opakowan z maten:llów nic powle~anych I me nasycanych w masie. W wypadku materiałów powld.:anych lub nasycanych ocena wymaga odrębnej analizy przydatnoki do ponownego prl.CIWÓrSlwa Zródlo: 1101.

(18) Lisiliska- Kld nierz, Marzena Ucherek Przyda tn ość o pak owa ń. do spalania z od zyskiem energii z al eży przede z kt óryc h je wy konano . Przy ocenie tej p rzy d a tn ości n ał eży bra ć pod u w agę takie czynniki ,jak [1 01. f20]: - paln ość m a teriału , z którego wykonano opakowania , - w art ość opa l o w ą tego m a teriału , - rodzaj emi sji zw i'Iza nych ze spalaniem.. wszystkim od rodzaju. mat e riał ó w ,. T abela 8. Ocena pu nktowa p rzydat nosci do s pa la nia z odzysk iem e nerg ii Rodzaj opakowania. Ocena punktowa. Opakowania materialów takic h jak papier lub tektu ra. nic zawierających chloru (np. nie bielonych 7..1 pomocą chloru), nie powlekanych substancjami mogącymi powodować podczas spalani~..sz.~~liwe emisje Op3kowani3 materialów takich jak papier lub tektura. zawierających chlor lub powlekanych substancjami mogącymi podczas spalania powodować szkodliwe emisje Opakowania z blachy stalowej lub Opakowania szklane. z aluminium. Opakowani.a ~ .PE, .P~ lu.b PET Opakowania 7. PS lub HlPS Opakowania Z PVC Opakowan ia wielowarstwowe lub z laffiLllatów. J. I lub 2. O O. .. .... J. 2 O lub I I lub 2. Opukowania z materialów zawierających chlor, np. z PVC lub z ]l3picrów bielonych za pomocą chloru, mogą powodować prą spalaniu bardzo szkodliwe emisje związków chloroorganicwych. wym3gaj:lce stosowania skomplikowanych mctod oczyszczania spalin . Bardzo istotnym czynnikiem IV wypadku spalania odpadów opakowaniowychjesl ich wst~pna segregacja. Ma ona decydujący wplyw zarówno na efekty energetyczne,jak i na slopieJi obciążenia środow is ka szkodliwymi emisjllmi. W wypadku, gdy p!7.eznaczone do spalania zużyte opakowania są zabrudzone pozostałości ą zapakowanych w nic uprLCdnio produktów. naleźy zbadać, czy pozosta ł ości 1e podczas spalania nie mogą być prlyczynlj szkodliwych emisji . Zródlo: I lO}.. W tabeli 8 zesta wiono punktowe oceny kla syfika cyjne dla pod stawowych rodzaj ów o pak o wań wy s t ę p ującyc h w obrocie. W tabeli tej zastosowano s ka l ę ocen podaną w tabeli 3 . Podobni e jak w wypadku oceny prz y datno ś ci do ponownego u ży c ia i ponownego przetwórstwa, podane w tabeli 8 oceny powinny s łu żyć tylko j ako wytyczne dla komi sji ekspertów oce niaj ącyc h wal ory ekolog iczne o pa k ow ań . Przy usta lan iu kryteriów oceny punktowej przyjęt o na s t ępują ce za ł oże nia : - ocena negatywna O - opakowanie nie nadaj:jce s i ę do spalania : niepalne lub s t wa rz ające podczas spalania p o ważn e zag ro żeni e dla ś rod o wi s ka ,.

(19) AI/aliza. stal/u bac/m; w. - ocena mierna I - opakowanie mało przydatne do spalania: wykonan e wilgotnych , trudno zapalnych, o ni skiej wartości opalowej lub powodujących podczas spalania szkodliwe emisje, wymagające specjalnych metod oczyszczania spalin itp. , - ocena zadowalaj ąca 2 - opakowanie przydatne do spalenia, ale wymagające w cześ niej oczyszczen ia lub nie mające zbyt dużej wartośc i opalowej , - ocena pozytyw na 3 - opakowanie przydatne do spalenia : łatwopalne, wykonane z materia lu o wy so kiej wartości opałow ej. nic powodujące szczególnie szkodliwych emi sji. W poprzedni ch rozważaniach podano propozycje zasad oceny punkt owej opakowań od rębnie dla każdego z pięciu podstawowych kryteri ów. Jako sumaryczny wynik tej oceny proponuje s i ę przyjęc i e średniej arytmetycznej z pię c iu uzyskanych stopni . Przyk ladowo , dla bębnów z blachy stalowej . w wypad ku przyjęcia podanych w poprzed nich rozdziałach ocen punktowych , ocena sumaryczna wynies ie: z. mat e riałów. 1+ 3 +3+2+0. 5. = 1,8 = 2.. 4 . Podsumowanie Przedstawione zasady proponowanej klasyfikacji eko logicznej opakowali, projektem metody oceny punktowej , mogą być wykorzystane do oceny poszczególnych rodzajów opakowań, dokonywanej np. przy wdrażaniu system u gospodarki odpadami opakowaniowymi i opracowaniu programu dzia łań w tym zakresie. Mogą one też być wykorqstywane przez rzeczoznawców wykonujących analizy stanow i ące podstawę certyfikacji opakowa li przy datn ych do ponownego przetwórstwa. Zaprezentowana metoda klasyfikacji eko logicznej opakowań jest oczy wi śc i e znacznie mniej dokładna od omówionej poprzednio metody ekob iłan su. u względnia jednak wszystkie podstawowe kryteria oceny, a jest znacznie prostsza i nie wymaga wielomies i ęcznych, bardzo kosztownych bada.i. Ponadto dotychczas nie udało się rozwią zać problemu przedstawienia łącz nych. końcowych wyników ekobi ł ansu. Poszczegó lne , ustalone podczas jego wykonywani a wartośc i wyrażone są w różnych jednostkach fi zycznych, są w zw i ązk u z tym ni eporów nywa lne i nie można ich su mowa ć. W tej sytuacji stosowanie za miast koszlownego i czasoch lonnego ekobilansu prostszej i znacznie szy bszej metody klasyfikacji ekologicznej wydaje s ię w wielu wypadkach uzasadni one. Podj ę t e w pracy rozważania, dotyczące wybranych zagadnień z zakresu ekologii opakowań, wskazują na aktual n ość i znaczenie problemu badań i oce ny ekologi cznej opakow ań w realizacji okreś l onej polityki ochrony ś rodowi s ka . zakończone.

(20) Ma/gorzara Lisińska-Kuś/lierz.. Marzena Uche rek. Literatura. r. [I] Biichner N., Ren/abili/et und Sicherheit beim maschnellel1 Verpacken w:) Sachsische Verpackllngs wgmzg. Materialy z kon fe rencji naukowej. Industrie und Handelkam mer w Lipsku. Drezno [995 . [2) C i choń M .. Opilkowanie w towaroznawstwie. mllrketingll i ekologii. Ossolineum. Wrocław 1996. [3[ Oirectivc 94/62/EC of 20 December 1994 on packaging and packaging waste (O J No L 365.31.12. 1994). [4J Fecker 1. , lVas ist eineOkobi/anz? EMPA, St. Gallen [990. 15 J Franke R .. Okoprofi/e von Verpack/lngen was sol/en /Ind komlen sie leistel/. Instiliil fUr Energie und Umweltforschung, Heidelberg 1992. [6J Habersaller K., Oekobifontz von Packsroffen. Stand 1990. lnslitUI fUr Verfahrens undkallcntechnik, EIH , Zurich 1991. [7) Jakowski $ .. Analiza cykIII tycia i ekobilans opakowmi, ,.Opakowanie" [993, nr 5. [8[ Jakowski S .. Metody ocelly ekologicznej materia/ów opakowaniowych, "Opakowanie" 1998, nr4 . [9J Jakowski S., Projekl fIIodelu obliczeniowego ekobila!!Su op(/kowwi, "Opakowanic" [996, nr 2. (lO[ Jakowsk i S., Ustalenie kryteriów klasyfikacji ekologiclllej 0pllkowmi, Materialy COB RO. Warszawa [997. fIlI Lisiliska - Ku śnierz M., Wybrane zagadnienia zprzechowa/nicMa towarów, AE w Krakowie, Kraków 1992. [121 MlJflU(ll for IlIe EtrvirOlUllClllaf Lifc C)"de Asse.f.\"menl of Pror!lIcts, prac'l zbiorowa. TNO.Delft [991 . 113[ Opakowanie li irodowisko. Ocena ekologiczna s/lrowców i materio/ów op(lkowanio wych, Publikacja wydana przez holenderski oddzial Świa t owej Organizacj i przyjaciól Ziemi.COB RO, Warszawa 1993. I 14J Opakowania żywI/ości, pod red . B. Czern iawskiego i J. Michniew icza, Agra Food Technology Sp. z 0.0., Cze l adź 1998. I 15 J Opracowanie melodyki ekobi/(lIlsl1 z zakresu opakoll'tIIi. SlIIdium wstępne, praca zbiorowa. COBRO, Warszawa 1992. [16J Sch richler G .. Okobilamen von Verpacul/gen. GnU/dlegen. Probleme, Au.uagefó highheit, ..Die Verpackung" 1992, nr 3. 1171 So/tan A., SUm ustawodawstwa pulskiego II' (lziedzinie opakolwui na tle przepisów UE Iw: 1 Polskie przepisy II' dziedzinie opakowali a wymagania UE, Materiały z sy mpo· zjum. COBRO, Warszawa 1998. [181 The lVi/ey Encyclopedia of Packaging Technology, pod red. A.Brody, K. Marsha, 1. Wiley :Ind Sons, New York 1997. 119\ Van Dam A., l...CA CIS II Tool for Govermelltal DecisiOIl Making . Proceedings or IX Conrerence lAPRI, Bruk sela 1995. [201 Żakowska 1-1 ., Jak rozwiązać problemy odpadów opakowaniowych ? Materiały COBRO. Warszawa 2000. o.

(21) Allali:a. sltl nll. badmi. \I'. Analysis of the Stałe of Research Works Connected with Ecological Evaluation of Packaging Materlals The aim ar Ihe paper is 10 show the presenl stale of research works connected with packaging materials and packages in Poland against the background ar the achievements or olhcr European countries. The assumplions or the packaging eV3 ]ualion , based on Ihe she lf life anal ysis and the c lassirications melhod. are invesligatcd . The usability ar thcse rnet hods for the evaluation ar packaging m"terials and packages is illuslrated with the cxamples ar research works presenled in Ihe paper..

(22)