"Arcydzieło i stereotyp. (Z zagadnień wartościowania)", Aleksander Bereza, "Acta Universitatis Wratinslaviensis. Prace literackie" XVI, Wrocław 1974 : [recenzja]

Maciej Orkan-Łęcki

"Arcydzieło i stereotyp. (Z zagadnień

wartościowania)", Aleksander

Bereza, "Acta Universitatis

Wratinslaviensis. Prace literackie"

XVI, Wrocław 1974 : [recenzja]

Biuletyn Polonistyczny 18/2 (56), 162

( I ) BE2EZ-A Aleksander: Arcydzieło i stereotyp. (Z zagad­ nień wartościowania.) "Acta U n iversitatis «r a t is la v ie n - s i s . Prace lit e r a c k ie " XVI. Wrocław 197^ s. 23-A2. Podjąws^y próbę określenia wyznaczników uznania dzieła lite ra c k ie g o za arcydzieło lub stereotyp (k ic z ), autor ujaw­ nia właściwości poznawcze wypowiedzi wartościujących, zawie­ rających e x p lic ite lub im plicite o«e atrybuty. Poprzez okre­ ślen ie terminu "pole aksjologiczne" otrzymuje narzędzie ana­ li z y języka wartościującego badaczy lit e r a tu r y . Pole aksjo­ logiczne skonstruowane wokół trzech atrybutów; oryginalnoś­ c i , tożsamości i niepowtarzalności, w połączeniu z uwikła­ ni języka wartościującego składają s ię , zdaniem autora, na bardzo bogaty - acz trudny do systematycznego przedsta­ wienia - wykaz możliwych wariantów wartościowania.

BP/56/1 M.O.-Ł.

( I ) CHAiiOT Bolesław: Stereotypowe elementy struktury mo­ nologu wewnętrznego w świetle komunikacji li t e r a c k ie j. "Acta (Jniversitatis W ra tislav ie n sis. Prace lit e r a c k ie " XVI. Wrocław 1974 s. 51-60.

Autor wyróżnia dwie grupy stereotypów konstrukcyjnych: stereotyp sytu acji narracyjnej i stereotypy r e je s t r a c ji strumienia świadomości. Pierwszy z nich, wynikający ze stra ­ t e g i i nadawania, narzuca okoliczności towarzyszące zanurze­ niu się bchatera-narratora we własną świadomość - typowy przykłed to stan i z o la c ji psychicznoj, stan snu czy półjawy, formalnie utajony, konkretyzujący s ię w procesie percepcji d z ie ła . Drugie rozwiązują problem opozycji programowej nie­ spójności z utajoną, "przenyconą" organizacją dzieła poprzez odwołanie się do pozalitersckiego kontekstu - psychologicz­ nej t e o r ii a s o c ja c ji. Jest to , zdaniem autora;* swoisty psy­ chologiczny mimetyzm, a sytuacja nadawczo-odbiorcza przywo­ łu je metodologiczny wzorzec poznania naukowego, ty sobie za­ pewnić komunikatywność.