Zofia Zielińska
Polonistyka w Austrii
Biuletyn Polonistyczny 22/4 (74), 59-64
c z y c h . Jednym z is to tn y c h a sp ek tó w tej m e to d o lo g ii j e s t p r z y n o s z ą c a p o ż y te k kulturom obu k rajów ś c i s ł a w s p ó łp r a c a n aukow a u c z o n y c h p o ls k ic h i w ło s k ic h .
Dr W o jc ie c h J ek iel
Z PRAC OŚRODKÓW POLONISTYCZNYCH ZAGRANICĄ
PO LO N ISTY K A W A U ST R II W LA TA CH 1977 -1 9 7 8
In sty tu t S la w is t y c z n y U n iw e r s y te tu W ie d e ń s k ie g o r o z w ija s i ę w o s t a t n ic h la ta c h b a r d z o b u jn ie . N ie li c z n y j e s z c z e do n ied a w n a z e s p ó ł n a u k o w o -d y d a k ty c z n y tej p la c ó w k i sk ła d a s ię d z iś z c z t e r e c h p r o fe s o r ó w z w y c z a jn y c h , jed n eg o p r o f e s o r a n a d z w y c z a jn e g o , c z e r e c h d ocen tów i s ie d e m n a stu le k t o r ó w . Do g r o n a p r o f e s o r ó w , po o d e jś c iu n a e m e r y tu r ę p r o f. J. Hamma, p r z y b y ł z Z a g r z e b ia w r . 1 9 7 7 , p r o f. R . K a ti£ ić .
O góln e zm iany z a c h o d z ą c e n a u n iw e r s y t e ta c h a u s t r ia c k ic h , a d o ty c z ą c e o r g a n iz a c j i s tu d ió w , obejm ują r ó w n ie ż s la w i s t y k ę . 1 ta k , n a m ie js c e d o ty c h c z a s o w e j o g ó ln e j f i lo l o g ii s ło w ia ń s k ie j p o w sta n ie filo lo g ia c z e s k a , p o ls k a , r o s y j s k a it d . , z tym , ż e n a każdym u n iw e r s y t e c ie będą e g z y s t o w a ły ty lk o pew n e k ie r u n k i. F ilo lo g ia p o ls k a b ę d z ie is t n ia ł a n a d w óch u n iw e r s y t e ta c h : w W iedniu i w S a lz b u r g u . P r o je k t, o p ra co w a n y p r z e z s p e c j a lis t ó w , z o s t a ł p r z e d k ilk u la t y p r z e d ło ż o n y M in is te r s tw u S z k o l n ic tw a W y ż s z e g o i w e jd z ie w ż y c ie p ra w d op od obn ie w roku a k ad . 1 9 7 9 /8 0 lub n a stęp n y m . T ak w ię c po la ta c h p io n ie r s k ie j p r a c y p r o f e s o r a U n iw e r s y te tu W ie d e ń s k ie g o G . W y tr z e n s a w d z ie d z in ie n a u c z a n ia lite r a t u r y p o l s k i e j , po s p o r a d y c z n ie p r o w a d z o n y c h w y k ła d a c h z z a k r e s u ję z y k o z n a w stw a p o ls k ie g o i le k to r a ta c h d a ją c y c h p r a k ty c z n e p r z y g o to w a n ie ję z y k o w e , p o w sta n ie k ie r u n e k f ilo l o g ii p o ls k ie j , u m o ż liw ia ją c y p e łn e w y k s z ta łc e n ie w tym z a k r e s i e .
W m y ś l n o w y ch planów u tw o r z o n e b ęd ą stu d ia dyplom ow e z k ie r u n kiem f i lo l o g ii p o ls k ie j , tr w a ją c e o sie m se m e s tr ó w i d a ją c e ty tu ł m a g is tr a .
Ich u z u p e łn ie n ie m będą stu d ia tr w a ją c e c z t e r y s e m e s t r y i d a ją c e ty tu ł d ok tora z k ieru n k iem f ilo l o g ii p o ls k ie j . P o w s ta n ie p onadto k ie r u n e k k s z t a łc ą c y n a u c z y c ie li s z k ó ł ś r e d n ic h ( d z ie w ię ć s e m e s tr ó w ), d a ją c y t y tuł m a g is tr a , g d z ie jednak z p r z y c z y n z u p e łn ie z r o z u m ia ły c h n ie u w z g lę d n ia s i ę f ilo lo g ii p o ls k ie j: w s z k o ła c h a u s t r ia c k ic h m e u c z y s i ę ję z y k a p o ls k ie g o (w p r z e c iw ie ń s t w ie do r o s y j s k ie g o c z y s e r b o - c h o r w a c k ie g o ) . T ak jak d o t y c h c z a s , m o żliw e b ę d z ie łą c z e n ie r ó ż n y c h k ie r u n k ó w , a w ię c n p . f i lo l o g ii r o s y j s k ie j z h i s t o r ią , c z y f ilo lo g ią a n g ie ls k ą ; n o w o ś c ią b ę d z ie n a to m ia st m o ż liw o ś ć łą c z e n ia d w óch f i lo l o g ii s ło w ia ń s k ic h , n p . p o ls k ie j i s e r b o - c h o r w a c k i e j . P r z y c z y n i s i ę to n ie w ą tp liw ie do l e p s z e g o p r z y g o to w a n ia stu d en tów w z a k r e s i e s la w is t y k i.
P r a k ty c z n a r e a li z a c j a n ow ych planów w e jd z ie w ż y c ie d o p ie r o po u p ły w ie roku lub n a w et d w óch l a t , a le In sty tu t S la w is t y c z n y U n iw e r s y t e tu W ie d e ń sk ie g o już te r a z p o w o li p r zy g o to w u je s i ę do m a ją cy ch n a s tą p ić zm ia n , w z b o g a c a ją c p rogram z a ję ć o now e p o z y c j e .
W id oczn e j e s t to ta k ż e w z a k r e s i e p o lo n is ty k i: od m a r c a 1977 r .
r
d r D . D o g il, p r a c o w n ik n aukow y U AM w P o z n a n iu , p r o w a d z i d w u g o d zin n e w y k ła d y z g ram atyk i o p is o w e j ję z y k a p o ls k ie g o , a ta k ż e sem inarium p o ś w ię c o n e sk ła d n i p o ró w n a w c z e j ję z y k a p o ls k ie g o i n ie m ie c k ie g o . W y k ła d y p r o f. F. M a r e n a , w p r o w a d z a ją c e w z a g a d n ie n ia s ło w ia ń s k ie j g r a m atyki p o r ó w n a w c z e j, r o z s z e r z o n e z o s ta n ą o w y k ła d y z g ram atyk i h i s t o r y c z n e j ję z y k a p o ls k ie g o .
W ykłady z h is t o r ii lit e r a t u r y p o ls k ie j , p ro w a d zo n e p r z e z p r o f. G . W y tr z e n sa w p ew n ych o d stę p a c h c z a s u , u z u p e łn ia d r B . M ią z e k , k tó r y k ie r u je sem inarium p o św ięco n y m w o sta tn im roku p o zy ty w izm o w i p o ls k ie mu i p ro sem in a riu m zajm ującym s i ę t e o r ią lit e r a t u r y p o ls k ie j . N a le ż a ło b y r ó w n ie ż z a z n a c z y ć , ż e d r M ią ze k p r z y g o to w u je p r a c ę n t. p o ls k ie g o p o zy ty w izm u , k tó r a ma s i ę u k a z a ć w języ k u n ie m ie c k im .
Pod k ieru n k iem p r o f. G . W y tr z e n s a p o w sta ło w o sta tn im c z a s i e k ilk a p ra c z z a k r e s u lit e r a t u r y p o ls k ie j: p r a c a d o k to r s k a R . B a d e g r u b e r a n t . t w ó r c z o ś c i M a r ii D ą b r o w sk ie j; d w ie p r a c e d yplom ow e studentów In s ty tu tu T łu m a c z y , a to: E . S c h e ib e r " P o ln is c h e B e itr ä g e zu r U b e r s e t z u n g s th e o r ie " (W kład p o ls k i do t e o r ii tłu m a c z e n ia ), o r a z J. Z ie m s k ie j, "W i told G o m b ro w icz. » O p e r e t k a « — e in e U b e r s e tz u n g s k r itik " (W itold G om
-b r o w ic z . "O peretka" - k ry ty k a tłu m a c z e n ia ); m gr W e is s w a s s e r p r z y g o tow uje p r a c ą d o k to r s k ą n t. " L ite r a tu r a p o ls k a w w ie d e ń s k ic h c z a s o p i s m ach l i t e r a c k ic h w la t a c h 1 8 8 0 -1 9 1 8 " .
W n a jb liż s z y m c z a s i e ma s i ę u k a z a ć w P o ls c e r o z p r a w a p r o f. G . W y tr z e n s a p o ś w ię c o n a fe lie to n o m T. R ittn e r a .
N ie z a le ż n ie od p r o b lem a ty k i ję z y k o z n a w c z e j i li t e r a c k i e j , stu d e n c i za p o zn a ją s i ę z P o ls k ą i jej k u ltu rą na w yk ła d a ch n o s z ą c y c h ten w ł a ś n ie ty tu ł: " L a n d e s- und K ulturkunde P o le n s " , p r o w a d zo n y ch p r z e z h is t o ry k a d r a J. F o r s t - B a t t a g l ię . Z a ję c ia te z n a la z ły s ię po r a z p ie r w s z y w s p i s i e w ykładów n a rok ak ad . 1 9 7 8 /7 9 . D r F o r s t - B a tta g lia , k tó r y w sw e j p r a c y naukow ej w ie le m ie js c a p o ś w ię c a h is t o r ii P o l s k i , o g ło s ił w o sta tn im c z a s i e n a s t ę p u ją c e p u b lik a c je : " P a w e ł P o p ie l (1 8 0 7 -1 8 9 2 )" ^ ,
"D ie p o ln is c h - u k r a in is c h e B e z ie h u n g e n in G a liz ie n , 1 8 6 6 -1 8 7 2 " (S to s u n k i
, 2 "
p o ls k o -u k r a iń s k ie w G a lic j i 1 8 6 6 -1 8 7 2 ) , " Ö s te r r e ic h im p o litis c h e n D enken d e r P o le n G a liz ie n s (184-8-1914-)" (A u s tr ia w m y ś li p o lity c z n e j P olak ów g a lic y j s k ic h (184-8-1914-))^ .
W ied zę h is t o r y c z n ą u z u p e łn ia ją stu d e n c i in t e r e s u j ą c y s i ę z a g a d n ie n iam i p o ls k im i słu c h a ją c w ykładów p r o f. W. L e it s c h a , za jm u ją ceg o s i ę w roku a k a d . 1 9 7 7 /7 8 h is t o r ią P o ls k i po r o z b io r a c h . P r o f . W. L e its c h w ie le sw y c h p r a c n au k ow ych p o ś w ię c ił P o ls c e i jej h i s t o r i i . W o s ta tn ic h dw óch la ta c h w y s z e d ł sp od je g o p ió r a a rty k u ł " E ine K r ie g s b e r ic h t e r
s t a tte r in d e s 1 7 .J a h rh u n d erts" (K o r e sp o n d e n tk a w o jen n a XVII w iek u -
dama d w oru U r s z u la M e y e r in )^ o r a z p r a c a p o ś w ię c o n a h is t o r ii W aw elu , "D er B rand im W aw el am 29 Jänner 1595" ( P o ż a r W aw elu 29 s t y c z n ia 1595 r . ) “\ P od k ieru n k iem p r o f. L e its c h a p is z e p r a c ę d o k to r sk ą A . B u e s; tem atem j e s t o k r e s p ie r w s z e g o b e z k r ó le w ia w P o l s c e w la ta c h 1 5 7 2 -1 5 7 3 i p rob lem k a n d y d a tu ry H ab sb u rgów na tro n p o ls k i.
T em atyk ę p o lo n is ty c z n ą u z u p e łn ia ją w y k ła d y le k t o r a d ra E . S c h n e e w e i s s a p o ś w ię c o n e p o ls k ie j s z t u c e lu d o w ej i jej h i s t o r i i . P r a k ty c z n a nauka ję z y k a p o ls k ie g o , p ro w a d zo n a p r z e z d r Z . Z ie l iń s k ą , odbyw a s i ę , jak d a w n ie j, na le k to r a ta c h : ną 4 -g o d z in n y m k u r s ie d la p o c z ą tk u ją c y c h i 2 -g o d zin n y m d la z a a w a n so w a n y c h . N a jw y ż s z y , r ó w n ie ż 2 -g o d z in n y , k u r s p o ś w ię c o n y j e s t le k t u r z e lit e r a t u r y w s p ó łc z e s n e j . N o w o ś c ią j e s t w p ro w a d zo n y w r . 1977 le k t o r a t ję z y k a p o ls k ie g o d la
s łu c h a c z y w s z y s tk ic h fa k u lte tó w , p o c z ą tk o w o ty lk o 2 -g o d z in n y , d la p o c z ą tk u ją c y c h , o b e c n ie już ta k ż e d la z a a w a n so w a n y c h . P r o w a d z i go W. N ow iń sk a-H am m .
Drugą p la c ó w k ą , w k tó rej b ę d z ie w p r z y s z ł o ś c i is t n ia ł a f ilo lo g ia p o ls k a , j e s t "U niw ersytet w S a lz b u r g u . D o ty c h c z a s e g z y s t o w a ł tam s t a le jed y n ie le k t o r a t ję z y k a p o ls k ie g o , p ro w a d zo n y p r z e z d ra H . B ie d e r a , w ychow anka W ie d e ń s k ie g o In stytu tu S la w is t y c z n e g o . W z a le ż n o ś c i od n a pływ u studentów i ic h z a in t e r e s o w a ń odbyw ają s ię w y k ła d y p o ś w ię c o n e języ k o zn a w stw u lu b lit e r a t u r z e p o ls k ie j . W roku a k ad . 1 9 7 7 /7 8 d r B ie d e r p r o w a d z ił sem in ariu m na tem at str u k tu r y w s p ó łc z e s n e j p o ls z c z y z n y
(" S tr u k tu r in d e r p o ln is c h e n G e g e n w a r ts p r a c h e " ).
T em atyka p o ls k a w y stę p u je r ó w n ie ż w e w ła s n y c h p r a c a c h nau k ow ych d ra H . B ie d e r a . Jego p u b lik a c je z la t u b ie g ły c h p o ś w ię c o n e b y ły tw ó r c z o ś c i S ta n is ła w a B r z o z o w s k ie g o , n a jn o w sz a z a ś , d o ty c z ą c a tem atyk i j ę z y k o z n a w c z e j, n o s i ty tu ł "D ie R o lle d e s P o ln is c h e n b e i den ä lt e r e n d e u t s c h - w e s t r u s s i s c h e n le x ik a lis c h e n L eh n b ezieh u n g en " (R o la ję z y k a p o l s k ie g o w s t a r s z y c h z a p o ż y c z e n ia c h le k s y k a ln y c h n ie m ie c k o -z a c h o d n io - r o s y j s k ic h ) ^ . N a u n iw e r s y t e ta c h w G razu i ln n sb ru ck u p r o w a d z o n e s ą ty lk o le k t o r a ty ję z y k a p o ls k ie g o . L e k to r z y k o r z y s t a ją p r z e w a ż n ie z m a te r ia łó w i w ydaw nictw " P o lo n icu m " . P o d r ę c z n ik i p r z e z n a c z o n e d la p o c z ą tk u ją c y c h c a łk o w ic ie o d p ow iad ają p o trzeb o m d yd a k ty czn y m , w c ią ż n a to m ia st brak o d p o w ied n ich p om ocy d la za a w a n so w a n y c h (mam tu n a m y ś li ś r e d n i s t o p ień z a a w a n so w a n ia ).
Z u c z e s t n ic t w a w w a k a cy jn y ch k u r s a c h ję z y k a p o ls k ie g o i k u ltu ry p o ls k ie j k o r z y s t a ją s tu d e n c i w s z y s t k ic h u n iw e r s y te tó w a u s t r ia c k ic h . U m o żliw ia ją im one p o g łę b ie n ie z n a jo m o śc i ję z y k a i k u ltu r y k r a ju , k tó r y
zn ają p r z e w a ż n ie ty lk o z lit e r a t u r y .
N ie z a le ż n ie od zn a n eg o p o w s z e c h n ie p ism a s la w is tó w a u s t r ia c k ic h "W iener S l a v i s t i s c h e s Jah rb u ch " , z a c z ą ł u k a z y w a ć s i ę w r . 1977 "W ie n e r S l a v i s t i s c h e s A lm anach", k tó r y z a m ie s z c z a a r ty k u ły ze w s z y s t k ic h d z ie d z in s l a w i s t y k i , za ró w n o r o z w a ż a n ia t e o r e t y c z n e , jak m a te r ia ły a r c h iw a ln e . A rty k u ły n a tem aty h is t o r y c z n e , d o ty c z ą c e m .i n . h is t o r ii P o l
p r z e z Ö s t e r r e i c h is c h e s O s t- und S ü d e u r o p a I n s tit u t, z s ie d z ib ą w W ied n iu . W ju b ile u sz o w y m n u m erze te g o p ism a znajdujem y a rty k u ł W. H ein d l,
" U n iv e r s itä ts r e f o r m und p o li t i s c h e s P ro g ra m m . D ie S p r a c h e n fr a g e an
d e r U n iv e r s it ä t K rakau im N e o a b so lu tism u s" (R efo rm a u n iw e r s y t e c k a
i p rogram p o lit y c z n y . P ro b lem ję z y k o w y n a u n iw e r s y t e c ie k rak ow sk im w o k r e s ie n e o a b so lu ty z m u ) .
N a o so b n ą u w a g ę z a s łu g u je p r a c a s e k c j i p o ls k ie j w I n s ty tu c ie T łu m a c z y (I n stitu t fü r Ü b e r s e t z e r - und D o lm e tsc h a u sb ild u n g ). T a k ż e i tu taj n a s t ą p iły o grom n e zm ian y. J e s z c z e do n ied a w n a c a ły c ię ż a r k s z t a ł c e n ia tłu m a c z y s p e c j a liz u j ą c y c h s i ę w języ k u p o lsk im s p o c z y w a ł na b a r k a ch jed n ej o s o b y . D z iś p r a c u je tu c z t e r e c h le k t o r ó w , p r z e w a ż n ie w y chow anków te g o ż In sty tu tu lub s la w is t y k i. Z a ję c ia obejm ują tłu m a c z e n ia z ję z y k a n ie m ie c k ie g o n a ję z y k p o ls k i (le k t o r - m gr M . W e is s w a s s e r ) , tłu m a c z e n ia z ję z y k a p o ls k ie g o n a ję z y k n ie m ie c k i (le k to r — d r D . M ü lle r -O tt) , w y r a ż e n ia fa ch o w e w e w s p ó łc z e s n e j p o ls z c z y ź n ie (le k to r - d r M . Z y k a n - Z il b e r s z a c ) , tłu m a c z e n ia n a ż y w o ( le k to r - dyplom ow any tłu m a cz J a r o s iń s k a ). W p la n a ch p r z e w id z ia n y j e s t dodatkow y le k to r a t w z a k r e s ie tłu m a c z e ń p o ls k o - n ie m ie c k ic h , a ta k ż e n ow a o b sa d a w ykładu z a jm u ją ceg o s i ę p r z e g lą d e m p r a s y .
M o ż liw o ś c i w z a k r e s ie studiów p o z o s ta ją jednak w pew nej d y s p r o p o r c ji do s z a n s z n a le z ie n ia p r a c y po stu d ia c h tej w ła ś n ie s p e c j a ln o ś c i . C z ę ś ć a b so lw en tó w zn ajd u je z a tr u d n ie n ie w s z k o ln ic t w ie , są to jednak ty lk o r u s y c y ś c i , c h o r w a ty ś c i lu b stu d iu ją c y ję z y k s ło w e ń s k i. P o lo n iś c i ta k ic h m o ż liw o ś c i n ie m a ją , podejm ują w ię c n a j c z ę ś c ie j p r a c ę , k tó ra n ie od p ow iad a ic h p r z y g o to w a n iu .
P o ls k a m y ś l p o lity c z n a XIX i XX w ., t . II: T w ó r c y p o ls k ie j m y ś li p o lit y c z n e j . Z b ió r s tu d ió w , W rocław 1 9 7 8 .
2 ,
" Z e s z y ty N au k ow e U n iw e r s y te tu J a g ie llo ń s k ie g o " . P r a c e H is t o r y c z n e . A u s t r o - P o l o n ic a . Z . 5 7 , Kraków 1 9 7 8 .
3 “ ••
" ö s t e r r e i c h i s c h e O s th e fte " , J a h rg . 2 0 , H eft 1 , Ö s t e r r e i c h is c h e s O s t- und S ü d e u r o p a I n s tit u t, W ien 1 9 7 8 .
^ Zum S m o le n s k e r K r ie g d e r Jahre 163 2 -1 6 3 4 -. O ste u r o p a in G e s c h ic h te und G e g e n w a r t. F e s t s c h r if t fü r G ü n th er S tö k l zum 60 G eb u rt s t a g . B öh lau V e r la g , K öln -W ien 1 9 7 7 .
^ Odbitka z t . IV S tu d iów do D ziejó w W a w elu . P a ń stw o w e Z b io r y
Sztulci n a W a w elu , Kraków 19 78.
^ " W iener S l a v i s t i s c h e s Jahrbuch", Band 24-, W ien 1 9 7 8 .
H *« • '
" Ö s te r r e ic h is c h e O s th e fte " , J a h rg . 2 0 , H eff 1 , Ö s t e r r e i c h is c h e s O s t- und S ü d eu ro p a I n s tit u t, W ien 1 9 7 8 .
D r Z o fia Z ie liń s k a le k t o r ję z y k a p o ls k ie g o U n iw e r s y te tu W ie d e ń s k ie g o
PO LO N ISTY K A W CZEC H O SŁO W A C JI
Polonistyczna działalność
Ośrodka Informacji i Kultury Polskiej w Pradze
Z b liż a s i ę 3 0 - l e c i e d z ia ła ln o ś c i O śro d k a In fo rm a cji i K u ltu ry P o l sk ie j w P r a d z e . T a k ilk u n a sto o s o b o w a p la c ó w k a , k ie r o w a n a od t r z e c h la t p r z e z d z ie n n ik a r z a S ta n is ła w a C e lic h o w s k ie g o , p r z e ż y w a w y r a ź n y
1 r e n e s a n s .
Z god n ie z p ro filem " B iu letyn u P o lo n is ty c z n e g o " , w n in ie js z y m a r t y k u le o g r a n ic z o n o s i ę do z r e fe r o w a n ia ś c i ś l e p o lo n is ty c z n e j d z ia ł a ln o ś c i O IK P.
W sp ó łp ra ca z p o lo n isty k ą u n iw e r s y t e c k ą
Od r . 1 9 7 8 w ram ach m a rco w y ch D ni P r z y ja ź n i C z e c h o s ło w a c k o - P o ls k ic h , o r g a n iz o w a n y c h p r z e z OIKP i U n iw e r s y te t P a la c k ie g o w O ło m uńcu, odbyw ają s i ę k o n fe r e n c je p o lo n istó w c z e c h o s ło w a c k ic h . P lo n ty c h k o n fe r e n c ji p u b lik ow an y j e s t - m etodą m ałej p o lig r a fii - w c z e s k i e j i p o ls k ie j w e r s j i ję z y k o w e j. W r . 1 9 7 8 u k a z a ła s i ę n akładem OIKP p u b lik a cja p t. "1 K o n feren cja C z e c h o s ło w a c k ic h P o lo n is tó w , O ło m u n ie c , 17 U l 1 9 7 8 r . (S ta n o b e c n y , p o tr z e b y i p e r sp e k ty w y p o lo n is ty k i w C z e c h o s ło w a c j i) "^.
N ie z a le ż n ie od b e z p o ś r e d n ic h kontaktów m ię d z y p o lo n isty k ą n a u c z e l n ia c h c z e c h o s ło w a c k ic h i p o ls k ic h , OIKP z w ła s n e j in ic ja ty w y (lu b w o d
